Μεθοδολογία Υλοποίησης & Αποτελέσματα Αγροδιατροφικού Τομέα

Transcript

1 Μεθοδολογία Υλοποίησης & Αποτελέσματα Αγροδιατροφικού Τομέα Δημήτριος Κουρέτας, PhD Καθηγητής, Αναπληρωτής Πρύτανη ΠΘ Πρόεδρος Περιφ. Συμβουλίου Καινοτομίας

2 Μέρος Ι Η ΠΟΡΕΙΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ 2

3 Προσέγγιση ανάπτυξης RIS3 στη Θεσσαλία Bottom up προσέγγιση με την εμπλοκή όλων των συμμετόχων (stakeholders) από τις πρώτες φάσεις του σχεδιασμού Στοχευμένη εισαγωγή καινοτομίας σε πεδία οικονομικής δραστηριότητας που μπορούν να εξασφαλίσουν: τις περισσότερες θέσεις εργασίας τη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία τις περισσότερες εξαγωγές Ανάλυση των αναγκών εισαγωγής καινοτομίας σε επίπεδο εφοδιαστικής αλυσίδας και όχι σε επίπεδο κλάδου οικονομικής δραστηριότητας Αξιοποίηση των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων της Θεσσαλίας Εμφαση στην επιχειρηματικότητα (Entrepreneurial Discovery) Κινητοποίηση επιχειρήσεων και ερευνητικών δομών βάσει οράματος που θα συμφωνηθεί από κοινού 3

4 Εξειδίκευση στην Ερευνα 4

5 Εξειδίκευση στην Απασχόληση 5

6 Εξειδίκευση στην προστιθέμενη αξία 6

7 Μεθοδολογία Εκπόνηση κατευθυντήριων οδηγιών για τη σύσταση Ομάδων Εργασίας Σύσταση και οργάνωση Ομάδων Εργασίας Συγκέντρωση, επεξεργασία και συγκριτική μελέτη των στοιχείων Benchmarking & Εντοπισμός των προτεραιοτήτων ανά τομέα και κλάδο Εμβάθυνση σε επίπεδο Εφοδιαστικών Αλυσίδων στους κλάδους υψηλής προτεραιότητας Ιεράρχηση Οργάνωση της Διαβούλευσης με την εμπλοκή επιχειρήσεων, Αναπτυξιακών Εταιριών και ερευνητικών Ιδρυμάτων Καταγραφή των ερευνητικών δομών εντός και εκτός της Περιφέρειας ανά κλάδο ή και εφοδιαστική αλυσίδα Προσδιορισμός πεδίων διαπεριφερειακής ή διακρατικής συνεργασίας Συγκρότηση του Οράματος Εφαρμογή: Συντονισμός συνεργασιών μεταξύ επιχειρήσεων και ερευνητικών δομών 7

8 Ομάδες Εργασίας 1. Πρωτογενής Τομέας 2. Τρόφιμα- Ποτά 3. Μέταλλο 4. Τεχνολογίες Πληροφορικής - Επικοινωνιών 5. Πολιτισμός - Τουρισμός 6. Ενέργεια- Περιβάλλον 7. Υποδομές- Υπηρεσίες Υγείας 8. Logistics 9. Υποδομές Ερευνας- Εκπαίδευση 8

9 Ικανότητα παραγωγής πλούτου Πρωτογενής Τομέας 9

10 Ικανότητα παραγωγής πλούτου Δευτερογενής Τομέας 10

11 Ικανότητα παραγωγής πλούτου Τριτογενής Τομέας 11

12 Πρώτα συμπεράσματα Ο Δευτερογενής Τομέας στη Θεσσαλία παρουσιάζει την ισχυρότερη ικανότητα παραγωγής πλούτου Ο Πρωτογενής Τομέας παρουσιάζει μικρή ικανότητα παραγωγής πλούτου σε σύγκριση με τους άλλους δύο αλλά και με τις υπόλοιπες Περιφέρειες της χώρας Κατέχει την 8η θέση μεταξύ των ελληνικών Περιφερειών, παρά την ευρέως επικρατούσα αντίληψη ότι ο Πρωτογενής τομέας είναι το «ισχυρό χαρτί» της Περιφέρειας Θεσσαλίας Απαιτείται ισχυρή προσπάθεια εκσυγχρονισμού, αναδιάρθρωσης, εισαγωγής κεφαλαίων, γνώσης και καινοτομίας στον Πρωτογενή Τομέα Ο Τριτογενής Τομέας, σε απόλυτες τιμές, παρουσιάζει την ίδια ικανότητα παραγωγής πλούτου με τον Δευτερογενή, αλλά σε σύγκριση με τις υπόλοιπες περιφέρειες υστερεί δραματικά (11η θέση μεταξύ των 13 Περιφερειών!) Αν δεν εκσυγχρονιστεί ο Τριτογενής Τομέας (εμπόριο, υπηρεσίες), τα περιθώρια ανάπτυξης των άλλων δύο περιορίζονται (φαινόμενο bottleneck) Απαιτείται επειγόντως ισχυρή προσπάθεια εξωστρέφειας, καθώς και εισαγωγή γνώσης καινοτομίας με αιχμές τα logistics, τις ΤΠΕ και τις υπηρεσίες έντασης γνώσης που λειτουργούν υποστηρικτικά προς τους άλλους δύο τομείς 12

13 Εστίαση στο εσωτερικό των τομέων Δείγμα: 500 μεγαλύτερες επιχειρήσεις της Θεσσαλίας Δευτερογενής τομέας: 209 επιχειρήσεις Συμπεράσματα: 1. Ο κλάδος Τροφίμων Ποτών είναι ο «οδηγός» του Δευτερογενούς Τομέα 2. Αξιοποιεί τα προϊόντα (ως πρώτες ύλες) που παράγει ο Πρωτογενής 3. Αναπτύσσεται ακόμη και σε συνθήκες κρίσης 4. Αρα είναι «οδηγός» ολόκληρου του Παραγωγικού Συστήματος 13

14 Εστίαση στο εσωτερικό των κλάδων Παράδειγμα: Τρόφιμα- Ποτά 14

15 Εμβάθυνση της ανάλυσης: Εφοδιαστικές αλυσίδες στον αγροδιατροφικό τομέα Προϊόντα φρέσκου γάλακτος και γαλακτοκομικά Προϊόντα σιτηρών και ψυχανθών με παράλληλη αξιοποίηση και επανάχρηση αρχαίων ποικιλιών ή και παραγωγή ειδικών προϊόντων για ειδικές ομάδες Προϊόντα Οπωροκηπευτικών - Χυμοί Προϊόντα αμπέλου (κρασί, αποστάγματα) με παράλληλη αξιοποίηση των αποβλήτων μέσω του διαχωρισμού και της παραλαβής αντιοξειδωτικών Κρεατοσκευάσματα αλλαντικά Προϊόντα ελιάς (λάδι και βρώσιμη ελιά) με παράλληλη αξιοποίηση των αποβλήτων μέσω του διαχωρισμού και της παραλαβής αντιοξειδωτικών, της προστασίας του περιβάλλοντος και της παραγωγή ζωοτροφών Προϊόντα μέλισσας (μέλι). Ανάδειξη ειδικών τύπων μελιού (π.χ. μέλι βαμβακιού) Προϊόντα υδατοκαλλιέργειας με τη χρήση αργούντων χερσαίων και θαλάσσιων υδατικών πόρων Προϊόντα με υψηλή προστιθέμενη αξία από αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά καθώς και δενδρώδεις καλλιέργειες 15

16 Ευρύτερη θεώρηση της έννοιας «καινοτομία» Ενδεικτικά παραδείγματα: Καινοτομίες διαφοροποίησης Πιστοποίηση προϊόντων με διεθνή και αναγνωρίσιμα πρότυπα Τεχνολογίες ταυτοποίησης, ανάδειξης, προσαρμογής, βελτίωσης και χρήσης τοπικού γενετικού υλικού (αρχαίες ή παραδοσιακές ή τοπικές ποικιλίες για φυτά ή φυλές για ζώα) Τεχνολογίες παραγωγής λειτουργικών τροφίμων Τεχνολογίες παραγωγής προϊόντων χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη Οργανωσιακές καινοτομίες Μηχανισμός μεταφοράς τεχνολογίας σε επίπεδο Περιφέρειας Περιφερειακό Συμβούλιο Καινοτομίας Διεργασιακές καινοτομίες Logistics, ως τεχνολογία συμπίεσης του κόστους διακίνησης - διαχείρισης των προϊόντων, ελαχιστοποίησης του χρόνου πρόσβασης στις αγορές και διατήρησης των ποιοτικών τους χαρακτηριστικών (ειδικά των νωπών) Πληροφορική (ΤΠΕ εν γένει), ως τεχνολογία αναδιοργάνωσης των επιχειρήσεων και των εφοδιαστικών αλυσίδων με στόχο τη συμπίεση του κόστους και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας Benchmarking ως τεχνική συγκριτικής αξιολόγησης, εύρεσης των δυνατών αδύνατων κρίκων της εφοδιαστικής αλυσίδας και καθορισμού των αναγκαίων παρεμβάσεων για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας 16

17 Σύνθεση Ομάδας Εργασίας: Χ. Αβραάμ, Σ. Βαϊνά, Αθ. Βακάλης, Γ. Βλαχάκης, Χ. Βλόντζος, Θ. Γέμτος, Χ. Γενιτσεφτσής, Β. Γιαγιάκος, Κ. Γκουγκουλιάς, Α. Γκουσιάρης, Δ. Γούσιος, Γ. Διδάγγελος, Κ. Ζυγογιάννης, Π. Καλφούντζος, Κ. Κάππας, Α. Καραθάνος, Ι. Καρυώτης, Ι. Καστρίτση- Καθάριου, Κ. Κίττας, Δ. Κουρέτας, Κ. Κουτής, Χ. Λύκας, Αικ. Μούτου, Θ. Μπαρτζάνας, Β. Μπέλλης, Γ. Νάνος, Β. Ντούρος, Π. Πανταζής, Β. Παππάς, Κ. Πετρωτός, Κ. Πολύμερος, Σ. Σδρένια, Αθ. Σφουγγάρης, Π. Τσαούτου, Α. Τσιάντη, Α. Τσιάρας, Γ. Φθενάκης και Α. Χα Μέρος ΙΙ ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟ ΤΟΜΕΑ 17

18 Αποτελέσματα πρώτου κύκλου διαβούλευσης Εναρξη διαδικασιών το Μάιο 2013: Ορισμός Θεματικών Ομάδων / Συντονιστών Κοινό πλαίσιο ανάλυσης Η Θ.Ο.Ε. του Αγροδιατροφικού Τομέα προέκυψε με συνένωση των ΟΕ «Πρωτογενής Τομέας» και «Τρόφιμα- Ποτά» Συμμετοχή ~35 ατόμων με ισοδύναμη εκπροσώπηση του ερευνητικού και παραγωγικού τομέα : Οριστικοποίηση του Κειμένου Βάσης εν όψει Δημόσιας Διαβούλευσης 18

19 Η απόλυτη περιφερειακή εξειδίκευση, αλλά Χαμηλή παραγωγικότητα του πρωτογενή τομέα (ΑΠΑ / εργαζόμενο) Ο Δευτερογενής Τομέας είναι (ήταν;) η «ατμομηχανή» της περιφερειακής οικονομίας Οι επιχειρήσεις του κλάδου Τροφίμων- Ποτών είναι το κλειδί: Αποτελούν το 17% των 500 μεγαλύτερων επιχειρήσεων της Θεσσαλίας το 2011 Δημιουργούν το 32% του κύκλου εργασιών Απασχολούν το 22% των εργαζόμενων Δεν ασχολούνται με Ε&Α, Καινοτομία 19

20 Επιχειρηματική διάρθρωση Τρόφιμα- Ποτά (2011) 1. Γαλακτοκομικά: 462 εκ θέσεις εργασίας 2. Σιτηρά / ψυχανθή: 200 εκ Οπωροκηπευτικά Χυμοί: 136εκ Προϊόντα ελιάς: 118εκ Οινοπνευματώδη: 28 εκ Πρωτογενής τομέας (2011) 1. Νωπά λαχανικά: 374εκ. ή 22% της εθνικής παραγωγής 2. Βιομηχανικά φυτά: 241 ή 30% της εθνικής παραγωγής 3. Βοοτροφία: 183εκ. ή 33% της εθνικής παραγωγής 4. Γάλα: 162εκ. 5. Σκληρό σιτάρι: 103εκ. ή 29% της εθνικής παραγωγής 6. Αιγοπροβατοτροφία: 95εκ. ή 59% της εθνικής παραγωγής 7. Χοιροτροφία: 39εκ. ή 24% της εθνικής παραγωγής 20

21 Εξαγωγική δραστηριότητα (πηγή: ΣΕΒΕ) 21

22 Συμμετοχή στις ελληνικές εξαγωγές (πηγή: ΣΕΒΕ) 22

23 23

24 Θέματα που αναδείχθηκαν: Ανθρώπινοι Πόροι Εκπαίδευση νέων αγροτών Νέες μέθοδοι και τεχνικές, αγροτική επιχειρηματικότητα Εκπαίδευση στελεχών επιχειρήσεων Τ- Π Εισαγωγή καινοτομιών στις επιχειρηματικές διεργασίες Αναζήτηση - διερεύνηση νέων αγορών Επιτυχής προώθηση προϊόντων Ανάπτυξη μεθόδων και υλικού δια βίου μάθησης 24

25 Θέματα που αναδείχθηκαν: Προϊόντα και Αγορές Παραγωγή Προϊόντων Ποιότητας (ΠΟΠ, ιδιαίτερα προϊόντα) Αύξηση προστιθέμενης αξίας στην Περιφέρεια: Καθετοποίηση μεταξύ πρωτογενούς τομέα - κλάδων Τ- Π και τομέα υπηρεσιών (έρευνας, συμβουλών, εμπορίας) Προώθηση συνεργατικών σχημάτων Εισαγωγή οργανωσιακής καινοτομίας (δίκτυα, συνεταιρισμοί, συμβολαιακή γεωργία) Συστηματική παρακολούθηση αγορών 25

26 Θέματα που αναδείχθηκαν: Το τριμερές χάσμα στην έρευνα & ανάπτυξη Επιχειρήσεις / Παραγωγοί: Ζητούν διεργασιακές καινοτομίες που δεν είναι high- tech Περιφερειακό ερευνητικό δυναμικό: Προσέγγιση technology push σε πεδία εφαρμογής με οριακή επίπτωση σε προστιθέμενη αξία Εθνική Στρατηγική: Εφάπτεται των ερευνητικών ικανοτήτων του περιφερειακού ερευνητικού δυναμικού Ο ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΩΣΤΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΘΑ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΥΣ! 26

27 Θέματα που αναδείχθηκαν: Δικτύωση σε περιφερειακό επίπεδο Δίκτυα Επιχειρήσεων Παραγωγών για κάθετη ολοκλήρωση αλυσίδων αξίας (π.χ., ΘΕΣγάλα, ΘΕΣγή) Υπάρχει έλλειψη παράδοσης συνεργασίας και συντηρητικό πνεύμα Δικτύωση του Αγροδιατροφικού κλάδου με άλλους κλάδους της οικονομίας (π.χ., τουρισμός, εστίαση) Ανταλλαγή γνώσης, διάχυση καινοτομίας Οργάνωση ενεργητικών δράσεων για διάχυση γνώσης και καινοτομίας που έχει αναπτυχθεί εντός ή εκτός Περιφέρειας Κοινές υποδομές πειραματισμού Μεταφορά τεχνολογίας από τον ερευνητικό στον παραγωγικό τομέα (one stop shop) Ευθυγράμμιση στόχων Περιφερειακής Διοίκησης Αγροδιατροφικού κλάδου 27

28 Η πρώτη διατύπωση του growth story μέχρι το 2020: Εκσυγχρονισμός του πρωτογενή τομέα με παρεμβάσεις σε κρίσιμους κρίκους της αλυσίδας αξίας, ιεράρχηση βάσει επιπτώσεων Η ποσοτική ανάλυση των αλυσίδων αξίας κρίσιμη προτεραιότητα! Κυρίως διεργασιακές και οργανωσιακές καινοτομίες Νέοι κλάδοι: Λειτουργικά τρόφιμα που σχεδιάζονται και παράγονται τοπικά Ελεγχος ποιότητας, πιστοποίηση ταυτότητας προϊόντων & τροφίμων 28

29 Η πρώτη διατύπωση του growth story μέχρι το 2020: Μετάβαση: Μικρή βάση σε όρους απασχόλησης, ΑΕΠ και εξαγωγών με τα σημερινά δεδομένα Νέες καλλιέργειες (π.χ., στέβια, υπερτροφές, αρωματικά ή φαρμακευτικά φυτά) Εκτροφή ζώων ή υδατοκαλλιέργειες Μέλι (π.χ., βαμβακόμελο) Παράπλευρη Διαφοροποίηση: Δεν μπορεί ν αξιολογηθεί με τα σημερινά δεδομένα λόγω χρονικών περιορισμών και έλλειψης ωριμότητας Πρώτη προτεραιότητα κατά την εφαρμογή της RIS3 29

30 Μέρος ΙΙΙ ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ 30

31 Πώς θα βελτιώσουμε την ένταση Ε&ΤΑ στις επιχειρήσεις; Θεωρείτε ότι οι υφιστάμενες επιχειρήσεις του κλάδου Τροφίμων και Ποτών στη Θεσσαλία είναι σε θέση να επενδύσουν περισσότερα χρηματα για Ε&ΤΑ; Αν ναι, υπό ποιές συνθήκες ή προϋποθέσεις θα γίνει αυτό; Ποιό θα ήταν το βέλτιστο μίγμα ενισχύσεων που θα δημιουργούσε συνθήκες μόχλευσης ιδιωτικής συμμετοχής και θα έκανε τις υφιστάμενες επιχειρήσεις να επενδύσουν περισσότερα; Π.χ., απόκτηση εξωτερικής γνώσης από τρίτους, απόκτηση μηχανημάτων ή εξοπλισμού ή άλλων κεφαλαιακών αγαθών, σχεδιασμός και πιστοποίηση προιόντων ή παραγωγικών διεργασιών, δραστηριότητες προώθησης πωλήσεων για νέα προϊόντα, δραστηριότητες προετοιμασίας για νέες μεθόδους προώθησης πωλήσεων, δραστηριότητες προετοιμασίας για οργανωσιακές καινοτομίες 31

32 Τι είδους ενισχύσεις θέλουμε; Με βάση τα δεδομένα, οι δράσεις ενισχύσεων μικρής ή μεγάλης κλίμακας για αναβάθμιση παραγωγικών εγκαταστάσεων στον τομέα της πρώτης μεταποίησης ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς: Ποιοί από τους όρους των παραπάνω δράσεων θεωρείτε ότι πρέπει να παραμείνουν αμετάβλητοι κατά την προσεχή περίοδο; Ποιοι από τους όρους χρειάζονται αναθεώρηση, ή βελτίωση, ή τροποποίηση; Πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε ευέλικτα χρηματοδοτικά εργαλεία; 32

33 Τι επενδύσεις χρειάζονται σε ανθρώπινους πόρους; Ποιές δεξιότητες και προσόντα δυσκολεύεστε να καλύψετε από το νεοπροσλαμβανόμενο προσωπικό σας; Με ποιές γνώσεις και δεξιότητες θα θέλατε να εφοδιάσετε το υφιστάμενο προσωπικό σας; Τί προβλήματα συναντήσατε στις προσπάθειες σας γι αυτό; Με ποιόν τρόπο θεωρείτε ότι μπορεί να βελτιωθεί η ηλικιακή σύνθεση του αγροτικού πληθυσμού και η αναβάθμιση των γνώσεων και της επιχειρηματικής του κουλτούρας; 33

34 Αντιμετώπιση παραγόντων που επηρεάζουν τη γνώση των αγορών και την ικανότητα πρόσβασης Ποιά προβλήματα αντιμετωπίζετε συχνότερα προσπαθώντας να προωθήσετε τα προϊόντα σας σε νέες αγορές (γεωγραφικές ή προϊοντικές); Με ποιόν τρόπο αντλείτε πληροφόρηση για επιχειρηματικές ευκαιρίες σε νέες αγορές; Πόσο αποτελεσματικό θεωρείτε το υφιστάμενο πλαίσιο προώθησης των θεσσαλικών προϊόντων; Τί θα έπρεπε να μείνει ως έχει; Τί θα έπρεπε ν αλλάξει; Θεωρείτε απαραίτητη την ύπαρξη μίας δομής προώθησης των θεσσαλικών προϊόντων σε επίπεδο Περιφέρειας; Αν ναι, υπό ποιές συνθήκες θα συμμετείχατε σ αυτή; Πώς θα εξασφαλίζονταν η βιωσιμότητά της; 34

35 Δικτύωση και αποτελεσματική ανταλλαγή γνώσης Με ποιον τρόπο μπορούν το Πανεπιστήμιο και το ΤΕΙ Θεσσαλίας να βοηθήσουν αποτελεσματικά τους αγρότες και τις επιχειρήσεις του κλάδου τροφίμων και ποτών; Με ποιον τρόπο μπορεί η Περιφέρεια Θεσσαλίας να βοηθήσει αποτελεσματικά τους αγρότες και τις επιχειρήσεις του κλάδου τροφίμων και ποτών; Με ποιον τρόπο μπορούν οι επαγγελματικοί φορείς (π.χ., επιμελητήρια, ενώσεις, κα.) να βοηθήσουν αποτελεσματικά τους αγρότες και τις επιχειρήσεις του κλάδου τροφίμων και ποτών; Με ποιον τρόπο θα μπορούσαν να ενισχυθούν αποτελεσματικά διαφορές πρωτοβουλίες πολιτών που στοχεύουν στη διάθεση αγροτικών προδιδόντων κατ ευθείαν στους καταναλωτές (π.χ., Κίνημα της Πατάτας, τοπικά δίκτυα παράγωγης και διανομής γεωργικών και κτηνοτροφικών προδιδόντων, κ.ά.). Υπάρχουν άλλα είδη κοινωνικής καινοτομίας που θα μπορούσαν να ενισχυθούν; 35

36 Προσεχείς δραστηριότητες Συλλογή δεδομένων από (όσο το δυνατόν περισσότερες) επιχειρήσεις για κρίσιμα δεδομένα της ανάλυσης: Βαθμός ενσωμάτωσης (ανά κλάδο) στην περιφερειακή οικονομία Συμμετοχή σε περιφερειακές, εθνικές και διεθνείς αλυσίδες αξίας Επιδόσεις στην ένταση Ερευνας & Ανάπτυξης Διαβούλευση για τον Τουρισμό Πολιτισμό Διαβούλευση για τους λοιπούς κλάδους της οικονομίας Μέταλλο, Πληροφορική- Δίκτυα, Ενέργεια- Περιβάλλον Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ! 36

37 Για σχόλια, παρατηρήσεις, προτάσεις, επισημάνσεις, ιδέες: 37