Γεώργιος Χατζηκωνσταντίνου, Καθηγητής Οικονομικής Θεωρίας στο Δ.Π.Θ.

Transcript

1 Στόχος: Ο Ν. Ροδόπης να καταστεί μέχρι το 2015 μια περιοχή διαρκούς και βιώσιμης ανάπτυξης, με κοινωνική συνοχή και διαρκή βελτίωση του επίπεδου διαβίωσης των κατοίκων της. 2

2 Ερευνητική Ομάδα: Επιστημονικός Υπεύθυνος Γεώργιος Χατζηκωνσταντίνου, Καθηγητής Οικονομικής Θεωρίας στο Δ.Π.Θ. Ι. Ομάδα Οικονομολόγων 1. Νικόλαος Βαρσακέλης, Αναπληρωτής Καθηγητής Βιομηχανικής Πολιτικής στο Α.Π.Θ. και Επισκέπτης Καθηγητής στο Δ.Π.Θ. 2. Κωνσταντίνος Αξαρλόγλου, Επίκουρος Καθηγητής Βιομηχανικής Πολιτικής και Ξένων Άμεσων Επενδύσεων του Δ.Π.Θ. 3. Παντελής Σκλιάς, Επίκουρος Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας του Δ.Π.Θ. 4. Ευάγγελος Δρυμπέτας, Επίκουρος Καθηγητής Οικονομικής Δυναμικής και Συγκριτικής Οικονομικών Συστημάτων του Δ.Π.Θ. 5. Ηρακλής Γωνιάδης, Συμβασιούχος Καθηγητής Marketing και Επιχειρηματικότητας στο Δ.Π.Θ.- Σύμβουλος Επιχειρήσεων 6. Γιάννης Γιαννίτσιος, Οικονομολόγος-Σύμβουλος Επενδύσεων-Ειδικός στη Διαχείριση Προγραμμάτων Ερευνητικού ή Εφαρμοσμένου Περιεχομένου. ΙΙ. Ομάδα Γεωργοοικονομολόγων 7. Βασίλειος Μάνος, Καθηγητής Γεωργικής Οικονομίας και Επιχειρησιακός Σύμβουλος στο Α.Π.Θ. 8. Θ. Μπουρνάρης, Επιστημονικός Συνεργάτης 9. Ν. Χατζηνικολάου, Επιστημονικός Συνεργάτης 10. Φ. Κιομουρτζή, Επιστημονικός Συνεργάτης ΙΙΙ. Ομάδα Κοινωνιολόγων 11. Ζήσης Παπαδημητρίου, Καθηγητής Γενικής Κοινωνιολογίας στο Α.Π.Θ. και Εοισκέπτης Καθηγητής στο Δ.Π.Θ. ΙV.Ομάδα Πολεοδομίας - Χωροταξίας ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ 12. Αθηνα Γιαννακού, Αρχιτέκτων Μηχ.-Δρ. Χωροτάκτης- Πολεοδόμος 13. Αναστασία Τασοπούλου, Μηχ. Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφερ. Ανάπτυξης 14. Δημοσθένης Εππας, Μηχ. Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφερ. Ανάπτυξης ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Αλεξανδρος Φαίδων Λαγόπουλος, Καθηγητής Πολεοδομίας Τμήματος Αρχιτεκτόνων Α.Π.θ 3

3 Εκπρόσωποι των παρακάτω φορέων συμμετείχαν με ιδέες και προτάσεις στην διαδικασία εκπόνησης του Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης του Νομού Ροδόπης. ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΡΟΔΟΠΗΣ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΡΟΔΟΠΗΣ - ΕΒΡΟΥ ΔΗΜΟΣ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ ΔΗΜΟΣ ΣΩΣΤΗ ΔΗΜΟΣ ΣΑΠΩΝ ΔΗΜΟΣ ΙΑΣΜΟΥ ΔΗΜΟΣ Ν. ΣΙΔΗΡΟΧΩΡΙΟΥ ΔΗΜΟΣ ΦΙΛΛΥΡΑΣ ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΑΙΓΕΙΡΟΥ ΔΗΜΟΣ ΑΡΡΙΑΝΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΜΑΞΑΔΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΚΕΧΡΟΥ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΟΡΓΑΝΗΣ ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ ΡΟΔΟΠΗΣ ΤΕΕ ΘΡΑΚΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΒΙΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΝΩΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ ΔΕΠΑΚ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΡΟΔΟΠΗΣ ΕΡΓΑΤΟΫΠΑΛΛΗΛΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΝΩΣΗ ΞΕΝΟΔΟΧΩΝ ΘΡΑΚΗΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΩΝ ΝΟΜΟΥ ΡΟΔΟΠΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΡΟΔΟΠΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΛΛΑΔΟΣ EUROBANK ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΟΡΦΕΑΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΒΙΟΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΩΝ. Ν.ΡΟΔΟΠΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΓΝΑΤΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΕΝΩΣΗ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΘΡΑΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΙΣΤΕΩΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΗΡΩΦΟΡΗΣΗΣ ΝΕΩΝ ΣΥΛΛΟΓΟΣ "ΠΕΡΠΑΤΩ" ΔΟΝΑ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ Επίσης δεκάδες συμπολίτες που συμμετείχαν στις ημερίδες και στην ιδεοκαταιγίδα βοήθησαν σημαντικά στην ολοκλήρωση αυτού του σχεδίου. 4

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΕΥΧΟΣ A. ΕΥΡΕΙΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ (executive summary) ΠΡΟΛΟΓΟΣ Σελ. 11 του Επιστημονικού Υπευθύνου Καθηγητή Γεωργίου Χατζηκωνσταντίνου ΕΥΡΕΙΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σελ. 19 ΤΕΥΧΟΣ Β. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΜΕΡΟΣ A. ΕΙΣΑΓΩΓΉ-ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 1. ΟΙ ΝΈΕΣ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ 2. ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ 3. ΤΟ «ΔΙΑΜΆΝΤΙ ΤΟΥ PORTER» ΜΕΡΟΣ B.ΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ «ΔΙΑΜΑΝΤΙ» ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΡΟΔΟΠΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΝΟΜΟΥ ΡΟΔΟΠΗΣ 1.1. Η Γενική Οικονομική Κατάσταση Κλαδική Ανάλυση ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 2.1 Παραγωγική Εξειδίκευση 2.2. Όγκος και Δομή της Παραγωγικής Δραστηριότητας στο νομό Ροδόπης 2.3. Παραγωγικότητα 2.4. Τουρισμός Διανυκτερεύσεις (Ημεδαπών Αλλοδαπών) Αριθμός Αφίξεων (Ημεδαπών Αλλοδαπών) 2.5 Διεθνές Εμπόριο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 3.1. Κύριες Χρήσεις Αγροτικής Γης 3.2. Διάρθρωση Πρωτογενούς Παραγωγής Φυτική Παραγωγή Ζωική Παραγωγή Δασική Έκταση Αλιεία 3.3. Υποστήριξη Πρωτογενούς Τομέα Απασχολούμενοι στον Πρωτογενή Τομεά Μηχανολογικός Εξοπλισμός Άρδευση - Αρδευτικά Δίκτυα 3.4 Επενδυτικές Δραστηριότητες και Ενισχύσεις στον Πρωτογενή Τομέα 3.5. Προβλήματα στον Πρωτογενή Τομέα 3.6. Οικονομικά Αποτελέσματα Δείκτες παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας 3.7. Τιμές των κυριότερων γεωργικών προϊόντων και ακαθάριστη πρόσοδος Σελ. 2 Σελ.3 Σελ.5 Σελ.7 Σελ.13 Σελ.13 Σελ.17 Σελ.35 Σελ.35 Σελ.39 Σελ.40 Σελ.45 Σελ.47 Σελ.48 Σελ.51 Σελ.54 Σελ.54 Σελ.56 Σελ.56 Σελ.63 Σελ.65 Σελ.66 Σελ.67 Σελ.67 Σελ.68 Σελ.69 Σελ.70 Σελ.73 Σελ.77 Σελ.77 Σελ.83 5

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΙΝΟΥ ΔΙΑΜΑΝΤΙΟΥ ΤΗΣ ΡΟΔΟΠΗΣ 4.1. Παραγωγικοί πόροι Ανθρώπινο δυναμικό Γνωσιολογικοί πόροι Υποδομές Χρηματοοικονομικοί πόροι Φυσικό και Οικολογικό περιβάλλον 4.2 Συνθήκες Ζήτησης 4.3 Επιχειρησιακά Συμπλέγματα (clusters) 4.4. Δομή και ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων της περιοχής 4.5. Εξωγενείς παράγοντες Κρατική Πολιτική Ευρωπαϊκή Πολιτική Αμεσες Ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) ΣΥΝΟΨΗ: ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΜΑΝΤΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΡΟΔΟΠΗΣ 5.1. Δημογραφική ανάλυση Πληθυσμός Εξελίξεις, τάσεις και γεωγραφική κατανομή Η γεωγραφική φυσιογνωμία των βασικών δημογραφικών χαρακτηριστικών 5.2. Γεωγραφική κατανομή της απασχόλησης Απασχόληση κατά τομέα οικονομίας Απασχόληση κατά κλάδο οικονομίας 5.3. Κοινωνικο-οικονομική ανάλυση Απασχόληση κατά θέση στο επάγγελμα Επίπεδο εκπαίδευσης 5.4. Δίκτυο οικισμών και γενική διάρθρωση χρήσεων γης Υφιστάμενη διάρθρωση του οικιστικού δικτύου Ιεραρχία οικισμών βάσει του σχεδιασμού Διάρθρωση και ιεραρχία των μεταφορικών αξόνων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ 6.1. Δημογραφική ανάλυση Πληθυσμός Εξελίξεις, τάσεις και γεωγραφική κατανομή Η γεωγραφική φυσιογνωμία των βασικών δημογραφικών χαρακτηριστικών 6.2. Γεωγραφική κατανομή της απασχόλησης Σελ.87 Σελ.87 Σελ.88 Σελ.89 Σελ.92 Σελ.92 Σελ.93 Σελ.97 Σελ.99 Σελ.100 Σελ.101 Σελ.101 Σελ.103 Σελ.104 Σελ.106 Σελ.108 Σελ.108 Σελ.108 Σελ.116 Σελ.123 Σελ.123 Σελ.134 Σελ.143 Σελ.143 Σελ.144 Σελ.148 Σελ.148 Σελ.149 Σελ.150 Σελ.153 Σελ.153 Σελ.153 Σελ.163 Σελ.167 6

6 Απασχόληση κατά τομέα οικονομίας Απασχόληση κατά κλάδο οικονομίας 6.3. Κοινωνικο-οικονομική ανάλυση Απασχόληση κατά θέση στο επάγγελμα Επίπεδο εκπαίδευσης 6.4 Υπάρχουσες Πολεοδομικές και Χωροταξικές Προτάσεις Σχέδιο Ανάπτυξης , Περιφερειακό Σκέλος Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (απόφαση Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ με αρ / , ΦΕΚ 1471 Β / ) ΠΕΡΠΟ Ν. Ροδόπης Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Κομοτηνής Κοινοτική Πρωτοβουλία URBAN. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «ΚΟΜΟΤΗΝΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΠΟΛΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ » 6.5. Γενική διάρθρωση των χρήσεων εδάφους 6.6. Γενική πολεοδομική οργάνωση της Κομοτηνής Χαρακτηριστικά του Σχεδίου Πόλης Χωρική κατανομή των κεντρικών χρήσεων Ζώνες και θέσεις εξειδικευμένων χρήσεων Συγκοινωνιακοί σταθμοί Οργάνωση και ιεραρχία οδικού δικτύου πεζών Χαρακτηριστικά της κατοικίας Σελ.167 Σελ.174 Σελ.179 Σελ.179 Σελ.182 Σελ.185 Σελ.185 Σελ.187 Σελ.190 Σελ.191 Σελ.193 Σελ.195 Σελ.196 Σελ.196 Σελ.196 Σελ.198 Σελ.198 Σελ.199 Σελ.199 7

7 ΤΕΥΧΟΣ Γ. ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ FORESIGHT- ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ 1.1. Εισαγωγή 1.2. Η Ευρώπη στο Μέλλον Μακροπρόθεσμες εξελίξεις στη ζήτηση Ο τομέας των υπηρεσιών Επικοινωνίες και μεταφορές 1.3. Αλλαγές στην Κοινή Αγροτική Πολιτική Βασικές δραστηριότητες πρωτογενούς παραγωγής - βασικά γεωργικά προϊόντα (βαμβάκι, καπνός κλπ.) Η νέα ΚΑΠ Βαμβάκι Σκληρός σίτος Καπνός Ελαιόλαδο Γαλακτοκομικά προϊόντα Αιγοπρόβατα Βόειο κρέας Επιπτώσεις από την νέα ΚΑΠ 1.4. Ροδόπη, Περιοχή Παραγωγής Προϊόντων Χαμηλής Τεχνολογίας 1.5. Ημερίδα Καταιγίδα Ιδεών (BRAINSTORMING) Ποιο είναι το μέλλον των προϊόντων στα οποία μέχρι σήμερα είναι εξειδικευμένός ο Νομός Ροδόπης; Αγορές Στόχοι Ποια είναι τα πέντε προϊόντα του νομού που έχουν μέλλον 1.5. Συνεντεύξεις με ειδικούς (experts) Γενικές τάσεις της ελληνικής και της διεθνούς αγοράς Διαφαινόμενες ευκαιρίες για τα ελληνικά προϊόντα Στρατηγική και διαδικασίες για την εκμετάλλευση των ευκαιριών. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ- ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2.1.Εισαγωγή 2.2. Αναπτυξιακοί Άξονες του Νομού Ροδόπης 1 ος Άξονας: Διαρκής και βιώσιμη ανάπτυξη. 2 ος Άξονας: Διατομεακή ανάπτυξη. 3 ος Άξονας: Αξιοποίηση των στατικών και δυναμικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων. 4 ος Άξονας: Ένταξη στη δυναμική του εθνικού και διεθνούς περιβάλλοντος. 5 ος Άξονας: Διαμόρφωση πολιτικής για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. 6 ος Άξονας: Αναγνώριση και αποδοχή κατευθύνσεων εμπλεκόμενων Σελ.2 Σελ.2 Σελ.4 Σελ.6 Σελ.9 Σελ.10 Σελ.12 Σελ.12 Σελ.12 Σελ.13 Σελ.13 Σελ.14 Σελ.14 Σελ.15 Σελ.15 Σελ.16 Σελ.18 Σελ.20 Σελ.20 Σελ.23 Σελ.26 Σελ.30 Σελ.31 Σελ.33 Σελ.34 Σελ.37 Σελ.37 Σελ.40 Σελ.40 Σελ.40 Σελ.41 Σελ.41 Σελ.42 8

8 φορέων και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου 2.2. To Core Competence του Νομού Ροδόπης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ - ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 3.1. Η πολιτική για την αγροτική ανάπτυξη κατά την περίοδο Στόχοι της νέας πολιτικής για την αγροτική ανάπτυξη 3.3. Μέτρα της πολιτικής για την αγροτική ανάπτυξη Μέτρα για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του τομέα της γεωργίας και της δασοκομίας (άξονας 1) Μέτρα για τη βελτίωση του περιβάλλοντος και της υπαίθρου (άξονας 2) Μέτρα για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στις αγροτικές περιοχές και για ενθάρρυνση της διαφοροποίησης της οικονομικής δραστηριότητας (άξονας 1) Leader (άξονας 4) 3.4. Εναλλακτικές καλλιέργειες Τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά Ενεργειακές Καλλιέργειες- Βιοκαύσιμα Άλλες καλλιέργειες 3.5. Βιολογική γεωργία Βιολογική κτηνοτροφία Η Βιολογική Γεωργία στην Ελλάδα Καναλια Εμπορίας, Δυνατότητες Διάθεσης των Βιολογικών Προϊόντων Προϋποθέσεις Περιοχής για την Εφαρμογή Βιολογικής και Άλλης Εναλλακτικής Μορφής Γεωργίας Βιολογική Κτηνοτροφία 3.4. Αναδιάρθρωση καλλιεργειών Σελ.42 Σελ.43 Σελ.45 Σελ.45 Σελ.46 Σελ.46 Σελ.46 Σελ.50 Σελ.53 Σελ.54 Σελ.55 Σελ.55 Σελ.59 Σελ.69 Σελ.70 Σελ.74 Σελ.76 Σελ.78 Σελ.79 Σελ.83 9

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4.ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΚΑΙ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 4.1. Εισαγωγή 4.2. Οι Σημερινοί Κλάδοι 4.3. Ενέργεια - Βιοκαύσιμα Η Παγκόσμια Αγορά για Βιοκαύσιμα Η Αγορά Βιοκαυσίμων στην Ελλάδα Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας 4.4. Τρόφιμα Ποτά- Υγιεινή Διατροφή - Βιολογικά Προϊόντα Οι Τάσεις για Προϊόντα «Υγείας και Ευεξίας» στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ Νέα Προϊόντα για την Υγιεινή Διατροφή Η Ελληνική Αγορά Τμηματοποίηση της Ελληνικής Αγοράς Κανάλια Διανομής και Βιολογικά Προϊόντα Βιολογικά Προϊόντα στην Ελληνική Αγορά 4.5. Υποστηρικτικές Υπηρεσίες 4.6. Ενίσχυση Επιχειρηματικότητας 4.7. Μεταφορικές υποδομές 4.8. Διαμόρφωση πολιτικής για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων Ε-Επιχειρείν ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 5.1. Εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Τουριστική Βιομηχανία 5.2. Φυσικό Περιβάλλον του Νομού Ροδόπης Θαλάσσιο Μέτωπο - Παραλιακές Περιοχές Προστατευόμενες Περιοχές Οικοτουριστικό Απόθεμα 5.3. Γνωσιολογικός Τουρισμός Αρχαιολογικοί χώροι Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Διεθνές Φεστιβάλ Κομοτηνής (Δ.Φ.Κ.)- Πολιτισμικό Κέντρο 5.4. Ναυταθλητικός Τουρισμός 5.5. Ορεινός Περιπατητικός Τουρισμός 5.6. Τουρισμός Υγείας και Τρίτης Ηλικίας 5.7. Αγροτουρισμός Σκοποί Του Αγροτουρισμού Ο Αγροτουρισμός στην Ελλάδα Η Ποικιλία των Δραστηριοτήτων του Αγροτουρισμού ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. ΤΟ ΝΕΟ ΔΙΑΜΑΝΤΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΡΟΔΟΠΗΣ 6.1. Παραγωγικοί Πόροι-Ανθρώπινοι Πόροι 6.2. Ζήτηση 6.3. Επιχειρηματικά Συμπλέγματα 6.4. Δομή και στρατηγικές των τοπικών επιχειρήσεων 6.5. Κεντρική Κυβέρνηση - Τοπική Αυτοδιοίκηση Σελ.85 Σελ.85 Σελ.85 Σελ.87 Σελ.87 Σελ.92 Σελ.94 Σελ.96 Σελ.97 Σελ.98 Σελ.99 Σελ.103 Σελ.106 Σελ.108 Σελ.117 Σελ.118 Σελ.119 Σελ.120 Σελ.122 Σελ.128 Σελ.128 Σελ.131 Σελ.132 Σελ.132 Σελ.133 Σελ.134 Σελ.134 Σελ.138 Σελ.139 Σελ.140 Σελ.141 Σελ.142 Σελ.143 Σελ.144 Σελ.145 Σελ.145 Σελ.153 Σελ.153 Σελ.158 Σελ.159 Σελ.159 Σελ

10 ΤΕΥΧΟΣ Δ. ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ- ACTION PLAN 1. Εισαγωγή 2. Προτεινόμενες Πολιτικές 2.1 Εκπαιδευτική Πολιτική Κατάρτιση 2.2. Περιβαλλοντική Πολιτική 2.3. Πολιτική Ανάπτυξης Επιχειρηματικότητας 3. Στοχευμένες Πολιτικές 3.1.Αγροτική Πολιτική 3.2. Αγροτουρισμός 3.3. Ανάπτυξη Συμπλέγματος Μαρώνειας 3.4. Πολιτική Προσέλκυσης Επενδύσεων 3.5. Χωροταξική πολιτική 3.6. Πολεοδομική Πολιτική 4. Προτεινόμενα Έργα 4.1. Εκπόνηση - Ολοκλήρωση μελετών χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού 4.2. Δημιουργία Γεωργικής Σχολής 4.3. Δημιουργία Θερμοκοιτίδας spin off επιχειρήσεων 4.4. Επιχειρηματικό Κέντρο 4.5. Έργα Ναυταθλητισμού 4.6. Ανάπτυξη Ορεινών Διαδρομών 4.7. Ινστιτούτο Ερευνών και Μελετών 4.8. Κέντρο Διαβαλκανικής Επιστημονικής Συνεργασίας 4.9. Μοναστικό Κέντρο Παπικίου Διεθνές Φεστιβάλ Κομοτηνής Αθλητικό Κέντρο Ορεινής Ροδόπης Κέντρο Αποκατάστασης ΑΜΕΑ Οικιστική Ανάπτυξη Πετρωτών Μετατροπή Βιοτεχνικού Πάρκου Σαπών Σιδηροδρομική Σύνδεση με ΒΙΠΕ Εμπορευματικό Κέντρο 5. Πλαίσιο αναπτυξιακών κατευθύνσεων και προτεραιοτήτων Nομού Ροδόπης στον Αγροτικό Τομέα 5.1 Προτάσεις τοπικών φορέων Γενικές προτάσεις φορέων Προτάσεις Δήμων 5.2 Καθορισμός Στόχων και Στρατηγικής Ανάπτυξης του Πρωτογενή Τομέα 5.3 Άξονες Παρέμβασης - Καθορισμός Προτεραιοτήτων και Αξόνων Ανάπτυξης του Αγροτικού Τομέα Άξονας 1: Αρδεύσεις Διαχείριση Υδάτινων πόρων Σελ.4 Σελ.4 Σελ.4 Σελ.5 Σελ.5 Σελ.6 Σελ.6 Σελ.6 Σελ.6 Σελ.6 Σελ.7 Σελ.8 Σελ.8 Σελ.9 Σελ.10 Σελ.10 Σελ.10 Σελ.11 Σελ.11 Σελ.11 Σελ.11 Σελ.12 Σελ.12 Σελ.12 Σελ.13 Σελ.13 Σελ.13 Σελ.14 Σελ.14 Σελ.15 Σελ.15 Σελ.16 Σελ.19 Σελ.21 11

11 Άξονας 2: Αναδιάρθρωση και Ανάπτυξη Εναλλακτικών Καλλιεργειών Διάθεση Προϊόντων Άξονας 3: Ανάπτυξη Εναλλακτικών Δραστηριοτήτων στον Πρωτογενή Τομέα Άξονας 4: Αγροτικές Υποδομές Αξιοποίηση Πόρων 5.4. Πήγες Χρηματοδότησης 5.5. Κανονιστικό πλαίσιο Σελ.22 Σελ.28 Σελ.29 Σελ.32 Σελ.35 12

12 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Του Καθηγητή Γεωργίου Χατζηκωνσταντίνου Επιστημονικού Υπεύθυνου του Ερευνητικού Σχεδίου Στρατηγικής Ανάπτυξης του Νομού Ροδόπης Η Ερευνητική ομάδα η οποία συστήθηκε προκειμένου να εργασθεί με στόχο την Επεξεργασία Σχεδίου Στρατηγικής Ανάπτυξης του Νομού Ροδόπης, έχει την τιμή και τη χαρά να παρουσιάσει το τελικό επιστημονικό κείμενο της δουλειάς της. Οι φορείς, που όπως είναι γνωστό, είχαν την πρωτοβουλία και υπογράφουν την Προγραμματική Συμφωνία του Ερευνητικού Σχεδίου Στρατηγικής Ανάπτυξης του Νομού Ροδόπης είναι οι εξής: 1. ΥΠΕΡΝΟΜΑΡΧΙΑ ΡΟΔΟΠΗΣ-ΕΒΡΟΥ 2. ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΡΟΔΟΠΗΣ 3. ΤΟΠΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΔΗΜΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ 4. ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΡΟΔΟΠΗΣ 5. ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΡΑΚΗΣ Οι φορείς αυτοί αποδέχτηκαν και υποστήριξαν το σκεπτικό ό,τι μπροστά στις νέες εθνικές, ευρωπαϊκές και παγκόσμιες εξελίξεις μία έρευνα και επεξεργασία Σχεδίου Στρατηγικής Ανάπτυξης του Νομού Ροδόπης, είναι απαραίτητη και ικανή να χρησιμεύσει ως σημείο αναφοράς, πληροφόρησης και στήριξης για την λήψη μελλοντικών πολιτικών αποφάσεων, εκ μέρους των Αρχόντων της Αυτοδιοίκησης του Νομού. Θεωρήθηκε ότι η ύπαρξη ενός τέτοιου εργαλείου είναι απαραίτητη για τα επόμενα δέκα έως και δεκαπέντε χρόνια, καθώς οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και οι ανακατατάξεις σημαντικές, σε τέτοιο σημείο ώστε να προϋποτίθεται επιστημονική στήριξη, προγραμματισμός και συνέπεια, τόσο στις αναλαμβανόμενες πρωτοβουλίες, όσο και στη σύλληψη και κατανόηση μιας αναπτυξιακής φιλοσοφίας που θα περιβάλλει και θα αιτιολογεί τις πρωτοβουλίες αυτές. Αναμφίβολα, οι έχοντες την ιδέα της εκπόνησης του Σχεδίου φορείς, έχουν απολύτως κατανοήσει, συνειδητοποιήσει και συζητήσει σε βάθος την αναγκαιότητα ύπαρξης μιας Επιστημονικής Έρευνας, που δεν θα αποδυναμωθεί με την ολοκλήρωσή της, αλλά θα χρησιμοποιηθεί σε επίπεδο λήψης αποφάσεων για την Πρόοδο του Νομού Ροδόπης και το καλό της Κοινωνίας στο μέλλον. Η γνώση των παραπάνω εκ μέρους της Ερευνητικής Ομάδας, ώθησε τα Μέλη της να σκεφτούν στην Κατεύθυνση Παρουσίασης ενός Δυναμικού Κειμένου, που δε θα περιοριζόταν στην απλή περιγραφή της υπάρχουσας κατάστασης, ούτε στην απλή 13

13 επεξεργασία στατιστικών στοιχείων ή στη διατύπωση συμπερασμάτων που θα προέκυπταν από την επεξεργασία αυτή. Η Ερευνητική Ομάδα επιχείρησε να παρουσιάσει μία εξελικτικού και δυναμικού περιεχομένου προβληματική, που να περιλαμβάνει τις ήδη πραγματοποιηθείσες και τις αναμενόμενες να πραγματοποιηθούν μεταλλαγές, σε ένα χώρο με ενδιαφέρουσες ιδιαιτερότητες και σε μία περιοχή κομβικής σημασίας για την Ν.Α. Ευρώπη και τα Βαλκάνια. Η Ερευνητική Ομάδα απαρτίζεται από Επιστήμονες Οικονομολόγους, Κοινωνιολόγους, Μηχανικούς-Χωροτάκτες- Πολεοδόμους και Ειδικούς Επιστήμονες ή Τεχνικούς των διαδικασιών της αγοράς και των επιχειρήσεων. Η Ερευνητική αυτή ομάδα, καλύπτοντας ουσιαστικά ολόκληρο σχεδόν το φάσμα των ενδιαφερόντων του εγχειρήματος, εργάσθηκε με συνέπεια και με αίσθημα ευθύνης, με στόχο την παράδοση μίας ερευνητικής, στρατηγικού περιεχομένου, προσπάθειας-πρότασης, αναπτυξιακού ενδιαφέροντος και σημασίας, κορυφαίας για το μέλλον του Νομού Ροδόπης. Σε σειρά συναντήσεων και ανάδειξης προβληματισμών η Ομάδα Έρευνας συζήτησε τη φιλοσοφία του Στρατηγικού Σχεδιασμού. Η φιλοσοφία που θα υιοθετούσε και την οποία τελικά υιοθέτησε θα ήταν εκ των πραγμάτων ανάγλυφη στα τελικά συμπεράσματα και στις τελικές προτάσεις. Οι συζητήσεις αυτές ήταν για τον λόγο αυτό ιδιαίτερα σημαντικές. Έτσι, κατά τρόπο επιγραμματικό, θα ήθελα να εκφράσω τους βασικούς άξονες της φιλοσοφίας αυτής που διέπουν το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης του Νομού Ροδόπης. Οι βασικοί αυτοί άξονες προβληματισμού που διατρέχουν όλες τις φάσεις της Στρατηγικής Πρότασης είναι οι εξής: 1. Η Ομάδα Έρευνας αποφάσισε και υιοθέτησε την άποψη ότι το Στρατηγικό Σχέδιο για την Ανάπτυξη του Νομού Ροδόπης δεν θα πρέπει να διακρίνεται από Ελιτισμό, αλλά να διαθέτει συμμετοχικό πνεύμα και χαρακτήρα. Σε καμία περίπτωση το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης δεν θα έπρεπε να δίδει την αίσθηση ότι πρόκειται για έρευνα μίας δεκαμελούς ομάδας Καθηγητών, που θα ενεφανίζετο άνωθεν ως κάποια μορφή ελιτίστικου περιεχομένου αποκαλυφθείσας αλήθειας. Στην εξυπηρέτηση της φιλοσοφίας του άξονα αυτού, η Ομάδα εργασίας στράφηκε με ενδιαφέρον και ζήτησε να αφουγκρασθεί, να σκεφτεί, να καταγράψει και να διατυπώσει τις σκέψεις, τις προτάσεις, τις ανησυχίες, τους προβληματισμούς, τις ιδέες και τις εμπειρίες της Τοπικής Κοινωνίας και των φορέων της. Με τον τρόπο αυτό θα εκινείτο το ενδιαφέρον όλων των Τοπικών Παραγόντων του Νομού σε όλα τα επίπεδα και θα εδίδετο το αίσθημα ότι ουδείς είναι αμέτοχος στον επιδιωκόμενο στρατηγικό αναπτυξιακό σχεδιασμό. Η ανταπόκριση δεν υπήρξε ούτε μικρή ούτε ευκαταφρόνητη. Πολλοί υπήρξαν εκείνοι που ευχαρίστως προσέτρεξαν να ακούσουν και να ακουσθούν, γεμίζοντας με πληροφορίες και ιδέες τους Ερευνητές 14

14 και διαμορφώνοντας μία άτυπη δεξαμενή γνώσης δίπλα στους υπεύθυνους της επιστημονικής επεξεργασίας των δεδομένων. Ο πρώτος αυτός άξονας του Στρατηγικού Σχεδίου υπήρξε καρποφόρος, έδωσε την αίσθηση της συμμετοχής στην οραματιζόμενη προοπτική και δημιούργησε πνεύμα συνεργασίας και δημοκρατικής αντιμετώπισης των προβλημάτων του μέλλοντος, αλλά και του παρόντος. Η Κοινωνία και οι φορείς του Νομού ανταποκρίθηκαν. Έτσι αποφεύχθηκε ο Ελιτισμός, τονώθηκε το ενδιαφέρον και εκμηδενίσθηκε η πιθανότητα παράδοσης μίας τελικής πρότασης που να διατηρεί τα χαρακτηριστικά, γνωστών ίσως σε όλους, περιπτώσεων απλών αντιγραφών και προσαρμογών, οι οποίες συνήθως καταλήγουν αχρησιμοποίητες στα ράφια κάποιων δημοσίων υπηρεσιών με τελικό αποτέλεσμα την απόλυτη λησμονιά. 2. Η Ομάδα Εργασίας αποφάσισε και υιοθέτησε την άποψη μίας διαφοροποιημένης και ουσιαστικής ακολουθητέας γραμμής σε ότι αφορά τον τελικό στόχο της επιλεγείσας πορείας. Πιστεύοντας στον δυναμικό χαρακτήρα της Έρευνας απέρριψε την συνήθη λογική του «ξεκινάμε από τη μελέτη του που είμαστε για να φτάσουμε στο που πάμε». Αντέστρεψε και επανατοποθέτησε τη λογική σε Δυναμική βάση. Και ακολούθησε το διαφορετικό σκεπτικό, τη διαφορετική φιλοσοφία του «πού θέλουμε και μπορούμε να φτάσουμε και πώς θα φτάσουμε εκεί». Με τον τρόπο αυτό τα πάντα άλλαξαν. Η καταγραφή της πραγματικότητας θα ήταν πάντοτε απαραίτητη και θα γινόταν, όπως και έγινε ήδη άλλωστε, καθώς θα αποτελούσε τη βάση των προβληματισμών και των απαραίτητων συγκρίσεων. Το σκεπτικό, όμως, δε θα ήταν πια το «πού πάμε», αλλά «το πού μπορούμε και πού θέλουμε να πάμε». Τούτο, δε, θα συνοδεύονταν από την διατύπωση προτάσεων, σκιαγράφηση υλοποιήσιμων στόχων, διερεύνηση τρόπων χρηματοδότησης και υλοποίησης των προτεινόμενων για την επόμενη δεκαετία ή και τη δεκαπενταετία ακόμη. Το Στατικό υποκαταστάθηκε έτσι από το Δυναμικό και οι οραματισμοί ανοίγουν νέους δρόμους. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπάρχουν σημεία ή χώροι οι οποίοι δεν έχουν επαρκώς διερευνηθεί. Η πολυπλοκότητα ενός νομού που διαθέτει εγγενείς ιδιαιτερότητες παντός είδους, όπως αυτός του Νομού Ροδόπης, προδιαθέτει για ελλείψεις και σχετικά κενά στη διατύπωση των προτάσεων και στον προσδιορισμό των στόχων. Εντούτοις, η Ομάδα των Ερευνητών θεωρεί ότι η διαρκής επαφή και συζήτηση, τόσο με τους φορείς των ποικίλων χώρων δραστηριότητας, όσο και με τις Υπηρεσίες των διαφόρων βαθμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, προσέφερε τελικώς το ποθητό αποτέλεσμα ολοκλήρωσης ενός Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης με τις λιγότερες κατά το δυνατό ελλείψεις. Ας μη λησμονούμε, άλλωστε, ότι επί χρόνια πολλά, τόσο η Υπερνομαρχία, όσο και η Νομαρχία, αλλά και η ΤΕΔΚ, οι Δήμοι και οι Κοινότητες, δεν υπήρξαν άπρακτοι. Διαθέτουν και 15

15 απόψεις και προτάσεις για το μέλλον του Νομού και των περιοχών τους. Η ύπαρξη καθημερινών προβλημάτων που τίθενται προς επίλυση, οι πολιτικές ανάπτυξης που κατά καιρούς υιοθετήθηκαν, τα οράματα των Τοπικών Αρχόντων, προδιέθεσαν τα μέλη της Ερευνητικής Ομάδας για την αντιμετώπιση πιθανών αντιθέσεων και γιατί όχι, αντιρρήσεων. Τούτο δεν είναι καθόλου κακό και ίσως μάλιστα να είναι εποικοδομητικό στην κατεύθυνση της ωριμότερης λήψης αποφάσεων. Η ανά χείρας Έρευνα, έχοντας υιοθετήσει συγκεκριμένη φιλοσοφία, μεθοδολογία και επιστημονική προσέγγιση μίας πραγματικότητας που απαιτεί ορθολογική και αποτελεσματική διαχείριση, δε θα παύσει ποτέ να είναι αυτό το οποίο πραγματικά είναι. Δηλαδή η επιστημονική άποψη για Στρατηγικό Αναπτυξιακό Σχεδιασμό μίας Ομάδας Ερευνητών που συζήτησαν τα προβλήματα, επεξεργάσθηκαν τα δεδομένα, οραματίστηκαν το μέλλον, στο πλαίσιο των εν εξελίξει μεταλλαγών, και προσέφεραν την τελική άποψή τους ως εργαλείο στα χέρια των πολιτικά υπευθύνων, στους οποίους τελικά ανήκουν οι ευθύνες για τη λήψη των σημαντικών αποφάσεων και για την εκτέλεση των αποφάσεων αυτών. 3. Η Ομάδα Εργασίας αποφάσισε και υιοθέτησε την άποψη, ότι η προσέγγιση του Στρατηγικού Αναπτυξιακού Σχεδιασμού, σε ότι τουλάχιστον αφορά την Οικονομία, πρέπει να στηρίζεται στη διερεύνηση της ζήτησης κυρίως, των τρόπων με τους οποίους αυτή πρόκειται να εξελιχθεί, των τάσεων τις οποίες παρουσιάζει, τόσο τοπικά, όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η μελέτη των πραγματικών παραγωγικών δυνατοτήτων του Νομού, η ανταγωνιστική του θέση στην αγορά προϊόντος, το επίπεδο και η προοπτική της παραγωγικότητας και της βελτίωσης των οικονομικών δεικτών που τον χαρακτηρίζουν, κατεύθυναν την Ομάδα Εργασίας στο να σκεφτεί τους τρόπους με τους οποίους η τοπική κοινωνία και οι παραγωγοί της θα μπορέσουν να εκμεταλλευτούν τα οποιαδήποτε συγκριτικά τους πλεονεκτήματα, προκειμένου να βελτιώσουν την οικονομική τους θέση, τόσο σε επίπεδο εθνικό, όσο και σε επίπεδο περιφερειακό. Υπό το πρίσμα των ανωτέρω τριών αξόνων και με επίγνωση των ιδιαιτεροτήτων του Νομού Ροδόπης, έχοντας δε πλήρως κατανοήσει τα γεωγραφικά πλεονεκτήματα του Νομού, αλλά και τις προοπτικές που αυτός παρουσιάζει, οι Ερευνητές του Στρατηγικού Σχεδιασμού υιοθέτησαν το υπόδειγμα του εθνικού ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, γνωστό ως «Διαμάντι του M. Porter, προκειμένου να καταγράψουν τη σημερινή κατάσταση, να αποτυπώσουν τις μελλοντικές τάσεις, να αναπτύξουν τη στρατηγική αρχιτεκτονική και να παρουσιάσουν τα σχέδια δράσης και της μόχλευσης των πόρων (action plan and resources leverage), ως εργαλεία πολιτικής για την επίτευξη των στρατηγικών στόχων. 16

16 Σημειώνω ότι ιδιαίτερη σημασία δόθηκε, πέραν της μεταποίησης και των βιομηχανικών κλάδων που αναδεικνύονται στην περιοχή, στον Αγροτικό Τομέα, στον Τουρισμό και στον Τομέα των Υπηρεσιών με στόχο την συνεχή αύξηση της προστιθέμενης αξίας, στο πλαίσιο μίας χώρας και μίας Ευρώπης, που όλο και περισσότερο επικεντρώνει το ενδιαφέρον στην ποιότητα και στην καινοτομία. Με υπαρκτούς, κατά κύριο λόγο, τους βασικούς και γενικούς, κατά Porter, παραγωγικούς πόρους, ο Νομός Ροδόπης επιβάλλεται να στραφεί στην αναζήτηση και καλλιέργεια εξειδικευμένων και εξελιγμένων, κατά Porter, παραγωγικών πόρων και μέσω Συμπλεγμάτων(clusters) και βελτίωσης των ανταγωνιστικών του δυνατοτήτων, να επιχειρήσει το άλμα προς το μέλλον, μη λησμονώντας την Ευρωπαϊκή πολιτική και την ανάγκη για προσέλκυση υγειών και φιλικών προς το φυσικό περιβάλλον επενδύσεων. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αναλύσεις για τις εξελίξεις στην παγκόσμια ζήτηση και κατανάλωση που σταδιακά οδηγούν στην έμφαση στην ποιότητα, στην αποϋλοποίηση, στη γνώση, στη φροντίδα, στην προσωποποίηση των αγαθών και των υπηρεσιών, αλλά και στη φιλικότητα προς το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Ο Νομός Ροδόπης δεν μπορεί πλέον να επικαλείται την απομόνωση προς δικαιολογία των σχετικά χαμηλών επιδόσεών του. Τα σύγχρονα μεταφορικά και επικοινωνιακά μέσα, οι επαναστατικές τεχνολογίες των καιρών, επιτρέπουν την ανάπτυξη μιας Στρατηγικής Εξωστρέφειας που αποτελεί και ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον. Ο τόπος είναι γεωγραφικά σημαντικός, σταυροδρόμι μεταξύ ανατολής και δύσης, βορρά και νότου. Οι αποστάσεις σταδιακά εκμηδενίζονται και οι ενεργειακές ροές ευνοούν την περιοχή. Οι σωστές επιλογές και αποφάσεις σε τουριστικό επίπεδο μπορούν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη μορφών διασκέδασης και διακοπών, που να απαλλάξουν την κοινωνία από το συνεχές άγχος ενός ανταγωνισμού με άλλες περιοχές, που παρουσιάζουν συγκριτικά πλεονεκτήματα δύσκολο να αντιμετωπισθούν. Είναι στις ιδιαιτερότητες που πρέπει να στραφεί το ενδιαφέρον. Και ο Πολιτισμός της περιοχής, η πολυπολιτισμικότητά της, είναι δυνατό να αποτελέσει την ατμομηχανή ποιοτικών διαφοροποιήσεων που θα αυξήσουν την ελκυστικότητα της σε όλα γενικώς τα επίπεδα. 4. Οι συντάξαντες την παρούσα ερευνητική εργασία δεν λησμόνησαν ποτέ ότι ο Νομός Ροδόπης και η πρωτεύουσα του Κομοτηνή υπήρξε στο παρελθόν και είναι σήμερα, πρέπει δε να αποτελεί και στο μέλλον, το Διοικητικό Κέντρο της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, κυρίως δε της Θρακικής γης. Το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης, που στα χέρια σας έχετε, προϋποθέτει πέραν άλλων σημαντικών, τα οποία έχω ήδη αναφέρει, και την συνέχιση της Διοικητικής αυτής ιδιαιτερότητας, που αναμφίβολα διευκολύνει τη λήψη 17

17 αποφάσεων και ελαττώνει την ύπαρξη γραφειοκρατικών εμποδίων. Η διοικητική αποτελεσματικότητα θα αποτελέσει στο μέλλον ένα μεγάλο πλεονέκτημα για την ανάπτυξη του νομού, που μέσα από αναπόφευκτες συνέργιες θα συμπαρασύρει προς την ίδια κατεύθυνση τους όμορους νομούς και ολόκληρη την ευρύτερη περιοχή. 5. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί και ιδιαιτέρως να προσεχθεί το εξής: Το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης έχει Στρατηγικό Χαρακτήρα. Τούτο είναι ιδιαιτέρως σημαντικό, πρέπει να γίνει απολύτως κατανοητό και να μη λησμονείται ποτέ, προκειμένου να αποφευχθούν παρερμηνείες ή ανεδαφικές απαιτήσεις. Ένα Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης οφείλει να προσφέρει κατευθύνσεις, να εξάπτει τη φαντασία, να ανοίγει δρόμους, να αναδεικνύει δυνατότητες πρωτοβουλιών και να προσφέρει συνολικό προσανατολισμό, στο πλαίσιο μιας αναπτυξιακής φιλοσοφίας. Το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης του Νομού Ροδόπης δεν εκφράζει την υποκειμενική άποψη της ομάδας εργασίας που το συνέταξε. Έγινε για τον Νομό Ροδόπης και για κανέναν άλλον, με την υιοθέτηση συγκεκριμένου επιστημονικού υποδείγματος, το οποίο επελέγη με προσοχή μεταξύ άλλων, προκειμένου να εξυπηρετήσει τις οικονομικές, κοινωνικές, γεωγραφικές, πληθυσμιακές και χωροταξικές ιδιαιτερότητες του νομού. Είναι δια του τρόπου αυτού που η έρευνα κατέληξε και στο σημαντικότατο συμπέρασμα για το ποια πρέπει να είναι στο μέλλον η επωνυμία ταυτότητα (Brand Name) του νομού: ΡΟΔΟΠΗ, Η ΓΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ. Όλα οδηγούσαν στην επωνυμία αυτή, η οποία, κατά τρόπο απόλυτα συνειδητό, προτείνεται πλέον ως χαρακτηριστικό core competence και ορατός στόχος. Το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης αναδεικνύει και επιτρέπει να διαφανεί μια τεράστια ποικιλία δυνατοτήτων που απαιτούν την εκπόνηση μεγάλου αριθμού επιμέρους μελετών εφαρμογής. Οι εξειδικεύσεις αυτές προϋποθέτουν αποδοχή του πνεύματος του Στρατηγικού Σχεδίου από τους εκάστοτε τοπικούς άρχοντες και βέβαια βαθύτατη συζήτηση και προσπάθεια πειθούς με την κεντρική εξουσία. Οι κατευθύνσεις, οι δρόμοι, οι προσανατολισμοί που επιστημονικά προέκυψαν είναι νομίζω σαφείς. Στο μέτρο που ο προτεινόμενος σχεδιασμός και το μακροχρόνιο όραμα που τον διέπει γίνει αποδεκτός, τότε πλήθος μελετών εφαρμογής εξειδικευμένου χαρακτήρα θα αναδυθούν με στόχο την υλοποίηση του οράματος και την προστασία του πρωτότυπου, νομίζω, αυτού εγχειρήματος για τον Ελληνικό χώρο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η απόλυτη τελειότητα είναι ανέφικτος ανθρώπινος στόχος. Βεβαιώνω εντούτοις, ως επιστημονικός υπεύθυνος του έργου αυτού, ότι αυτοί που το αναλάβαμε εργασθήκαμε με ζήλο, αίσθημα ευθύνης, ευαισθησία, συνέπεια και αξιοπρέπεια. Ξέραμε από την αρχή ότι εκ του 18

18 αποτελέσματος της δουλειάς θα κριθούμε, κύρια στην συνείδηση της τοπικής κοινωνίας, την οποία όλοι ανεξαιρέτως βαθύτατα σεβασθήκαμε και σεβόμαστε. Για όλους υπήρξε συνείδηση το γεγονός ότι στο Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης παίζεται το μέλλον και η ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Και δεν παραλείπω να σημειώσω ότι στο εγχείρημα διαγνώσαμε όλοι μας μια ακόμη ευκαιρία για την πολυπόθητη δυνατή προσέγγιση Πανεπιστημίου και Κοινωνίας. Η Ομάδα Εργασίας ολοκλήρωσε το έργο της τον Σεπτέμβριο του έτους 2006 και κατέθεσε το τελικό, πλήρως επεξεργασμένο, κείμενο της αναμένοντας την κριτική, τις παρατηρήσεις και τους προβληματισμούς. Η επιτροπή παρακολούθησης θα κάνει και αυτή το έργο της όπως η Προγραμματική Συμφωνία το απαιτεί. Οι προβλεπόμενες διαδικασίες θα τελειώσουν. Ελπίδα όλων μας είναι ότι το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης του Νομού Ροδόπης θα είναι στο μέλλον χρήσιμο εργαλείο στη λήψη αποφάσεων, προσφέροντας διεξόδους στα αδιέξοδα, καθώς διαθέτει φιλοσοφία, φαντασία, μέθοδο και προοπτική. Είναι σχέδιο για μια τοπική κοινωνία του μέλλοντος με συνολική αναπτυξιακή σύλληψη προς συγκεκριμένη, επιστημονικά προκύψασα, κατεύθυνση. Ο τύπος, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και το τελικό μεγάλο συνέδριο που πρόκειται να ακολουθήσει, θα δώσουν την ευκαιρία για διάχυση των ιδεών, των στόχων και των στρατηγικών κατευθύνσεων. Θα υπάρξουν πιθανώς και αντιπαραθέσεις. Είναι όμως και δι αυτών που βελτιώνονται οι καταστάσεις. Είναι ζήτημα πειθούς και διαμόρφωσης κοινής πίστης. Όταν τούτο επιτευχθεί, τότε η Ανάπτυξη θα είναι γεγονός και το μέλλον περισσότερο ορατό. Σε κάποια στιγμή θα έλθει η ώρα των αποφάσεων υπό το πρίσμα μιας επιδιωκόμενης να διαμορφωθεί συνολικής στρατηγικής αντίληψης για το μέλλον του τόπου. Μια τέτοια αντίληψη είμεθα υπερήφανοι που σας προσφέρουμε σήμερα. Επιθυμώ να ευχαριστήσω τους συναδέλφους μου. Τους Καθηγητές και Συμβασιούχους Καθηγητές του Τμήματος Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Ανάπτυξης του ΔΠΘ που έλαβαν μέρος και μόχθησαν στην προσπάθεια αυτή. Τους Καθηγητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τους αγαπητούς αυτούς φίλους που δούλεψαν σκληρά αγνοώντας τις αποστάσεις. Τους Ειδικούς Επιστήμονες και Συνεργάτες που προσέφεραν τη γνώση και την εμπειρία τους για την τελική ολοκλήρωση της αναληφθείσας υποχρέωσης. Θεωρώ ότι έπραξαν το καλύτερο, μέσα σε ένα πνεύμα ομάδας που σεβάσθηκε την εξυπηρέτηση του τελικού στόχου και ελαχιστοποίησε τις υποκειμενικές αντιλήψεις, δίχως να αποστεί των πιστεύω της. Όλοι αυτοί οι Συνάδελφοι και Συνεργάτες αφουγκράσθηκαν την τοπική κοινωνία, συνομίλησαν με αυτήν και ουδέν το λογικό απέρριψαν. Τους ευχαριστώ όλους εκ 19

19 βάθους καρδιάς και ελπίζω ότι θα είναι κοντά μας και πάλι στο μέλλον. Τόσο εγώ προσωπικά, όσο και δι εμού όλοι αυτοί οι αγαπητοί επιστήμονες- συνεργάτες, εκφράζουμε τις ευχαριστίες μας στους τοπικούς άρχοντες του Νομού Ροδόπης και τους Φορείς τους που μας εμπιστεύθηκαν το έργο αυτό. Ο κ. Υπερνομάρχης Ροδόπης και Έβρου, ο κ. Νομάρχης Ροδόπης, ο κ. Πρόεδρος της ΤΕΔΚ, ο κ. Διευθύνων της Αναπτυξιακής Εταιρίας Ροδόπης και ο κ. Πρύτανης του ΔΠΘ, ας γίνουν εδώ δέκτες των ευχαριστιών μας. Όλοι εμείς, που συντάξαμε το ανά χείρας Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης, ελπίζουμε ότι θα γίνουμε δέκτες της ικανοποίησης τους και ότι η αξιολόγηση της δουλειάς μας θα αποτελέσει ίσως πρόκριμα για άλλες συνεργασίες στο μέλλον. Ευχαριστούμε επίσης την τοπική κοινωνία, τους επιμέρους φορείς των δραστηριοτήτων της, τους Δημάρχους, τους Προέδρους Κοινοτήτων, τους Προέδρους των Οργανισμών και των Συνεταιρισμών, αλλά και τους μεμονωμένους πολίτες που με ενδιαφέρον έσκυψαν επάνω μας κι αγκάλιασαν την προσπάθεια μας. Ελπίζουμε ότι δεν διαψεύσαμε την εμπιστοσύνη τους, ότι δεν σπαταλήσαμε άνευ λόγου τον πολύτιμο χρόνο τους και ότι η παρούσα εργασία θα τους ικανοποιήσει. Υπεύθυνα τους προσφέρουμε επιστημονικά τεκμηριωμένες και επεξεργασμένες κατευθύνσεις, διόδους και προσανατολισμούς. Οι τοπικοί άρχοντες θα αποφασίσουν για την χρησιμότητα και λειτουργικότητα των πορισμάτων μας. Τέλος επιθυμώ να ευχαριστήσω όλα εκείνα τα στελέχη της διοικητικής μηχανής, που κατά καιρούς προσπάθησαν να δώσουν λύσεις και να ανιχνεύσουν διεξόδους σε όλα τα γραφειοκρατικά εμπόδια που στην πορεία ανέκυψαν. Χωρίς αυτούς θα ήμασταν δέσμιοι ανεπιθύμητων εμπλοκών που πάντοτε θα υπάρχουν στον πολύπλοκο κόσμο που ζούμε. Και βέβαια οφείλω να εκφράσω τις ευχαριστίες μου προς την Επιτροπή Παρακολούθησης και τον Πρόεδρο της που στις διάφορες φάσεις του έργου συνέβαλε με τις παρατηρήσεις και τις επισημάνσεις για την αποφυγή λαθών, αλλά και προσεγγίσεις που διέφευγαν της οπτικής μας. Η γνώση τους για την τοπική πραγματικότητα και η εμπειρία τους για την πεπατημένη συνέβαλε τα μέγιστα στην ολοκλήρωση του Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης που με ικανοποίηση παραδίδουμε. Ας μας επιτραπεί να πιστεύουμε, έστω και πιθανώς λανθασμένα, ότι το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης του Νομού Ροδόπης που επιχειρήσαμε διαθέτει μια ενδιαφέρουσα πρωτοτυπία. Κομοτηνή Σεπτέμβριος 2006 Καθηγητής Γεώργιος Χατζηκωνσταντίνου Επιστημονικός Υπεύθυνος 20

20 ΕΥΡΕΙΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ 1. Καταγραφή της υπάρχουσας παραγωγικής δραστηριότητας Νομού Ροδόπης 1.1. Η Γενική Οικονομική Κατάσταση Το μερίδιο του νομού στο συνολικό εθνικό ΑΕΠ μειώθηκε κατά μια ποσοστιαία μονάδα κατά την εικοσιπενταετία Η μείωση δεν ήταν συνεχής, αλλά υπήρξε μία ανάκαμψη στην περίοδο , η οποία θα μπορούσε να αποδοθεί στους νόμους περί κίνητρων για την περιφερειακή ανάπτυξη, που υιοθετήθηκαν στην δεκαετία αυτή. Στη συνέχεια το μερίδιο του νομού ακολούθησε πτωτική πορεία, με αποτέλεσμα να μειωθεί κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες περίπου (από 7.8% το 1985 σε 6% το 1994). Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1990, δηλαδή από το 1995 μέχρι το 2002, το μερίδιο ανακάμπτει σχετικά και αυξάνει κατά 0.6%. Aυτή η αύξηση του μεριδίου μπορεί να αποδοθεί κυρίως σε δύο κλάδους, τις μεταφορές και επικοινωνίες και τις κατασκευές, δηλαδή, σε κλάδους οι οποίοι στηρίχθηκαν σε μεγάλο βαθμό στις εισροές κονδυλίων από την ΕΕ. Το μερίδιο του νομαρχιακού ΑΕΠ στο περιφερειακό της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης ακολουθεί συνεχή πτωτική πορεία στην εικοσιπενταετία , με αποτέλεσμα να μειωθεί κατά πέντε ποσοστιαίες μονάδες, από 18% σε 13%. Η μείωση αυτή συντελέσθηκε κατά την περίοδο Κατά την επόμενη περίοδο, , το νομαρχιακό μερίδιο της Ροδόπης αυξάνει και φθάνει στο ανώτερο επίπεδο το 2000, με ποσοστό 16% περίπου. Το ΑΕΠ του νομού αυξήθηκε κατά 44%, ενώ το εθνικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 46%, μεταξύ 1995 και 2002, σύμφωνα με τα σύγχρονα δεδομένα της Eurostat. Η απόκλιση αυτή γίνεται επίσης εμφανής εάν συγκρίνουμε το ΑΕΠ εκφρασμένο σε ισοδυναμία αγοραστικής δύναμης. Σε αυτή την περίπτωση το ΑΕΠ του νομού αυξήθηκε κατά 38.8%, ενώ της χώρας αυξήθηκε κατά 41.2%. Εάν δε λάβουμε υπόψη ότι κατά την περίοδο αυτή αυξήθηκε το ανθρώπινο δυναμικό του νομού, λόγω του επαναπατρισμού των ομογενών από την πρώην Σοβιετική Ένωση, η πραγματική αύξηση του βιοτικού επιπέδου, όπως αυτή μετράται από το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι μικρότερη. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ του Nομού Ροδόπης αυξήθηκε κατά 33% σε σταθερές τιμές, κατά την περίοδο επισκόπησης. Συνεπώς η διαφορά του 11% μεταξύ της αύξησης του συνολικού 21