70 ΒΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΙΡΗΝΗ. Πρόγραμμα

Transcript

1 70 ΒΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΙΡΗΝΗ 70 STEPS TOWARDS EUROPEAN PEACE Πρόγραμμα Program Με τη συμμετοχή εταίρων φορέων του προγράμματος από : Βουλγαρία, Αλβανία, Γαλλία, Γερμανία, Ουγγαρία και Ελλάδα With the participation of Greek and foreign guests from : Bulgaria, Albania, France, Germany, Hungary and Greece 20 l 21 l 22 Πνευματικό Κέντρο «Αθανάσιος και Μαίρη Ακρίδα» 05/2016 Cultural Center Athanasios and Mairy Akridas

2 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ- PROGRAM Παρασκευή 20 Μαΐου 2016 Friday, May 20 th Εγγραφές Registrations Αφίξεις εθνικών και διεθνών προσκεκλημένων Αφίξεις μαθητών Arrivals of the national and international guests Arrivals of students Αφίξεις μαθητών και μαθητριών του Δημοτικού Καστρίου και του Γυμνασίου Σπερχειάδας Arrivals of students from the Primary School of Kastri region and the Secondary School of Makrakomi region Άφιξη κοινού Guests arrival Καλωσόρισμα συμμετεχόντων και προσκεκλημένων Welcome reception of participants and guests Παρουσίαση του φορέα της EACEA και του προγράμματος EUROPE FOR CITIZENS Introduction to EACEA and EUROPE FOR CITIZENS programme Ενημέρωση για το πρόγραμμα 70 STEPS Introduction to 70 STEPS Programme Α ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Μαρτυρίες από ελληνικούς και ευρωπαϊκούς φορείς για την ελληνική και ευρωπαϊκή αντίσταση κατά του ναζισμού και του φασισμού 1st SESSION: Testimonies from the Greek and European Bodies on the Greek and Europe Resistance against Nazism and fascism ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ : CHAIRMAN : Φανίδης Βαγγέλης, Διεθνολόγος-Δημοσιογράφος-Μέλος ΕΣΗΕΑ-Καθηγητής Δημοσιογραφίας-Δημοσιογραφικό Βραβείο Μπότση 2010 Fanidis Vaggelis, International Relations- Journalist, Member of Journalists Union of Athens Daily Newspapers, Awarded with the 2010 Botsis journalists prize Καλωσόρισμα Αντιδημάρχου Μακρακώμης, Μπήτου Κωνσταντίνου Welcome speech of the Vice Mayor of Municipality of Makrakomi, Mpitos Konstantinos Ο Δήμος Μακρακώμης συμμετέχει στο πρόγραμμα της EACEA ως επικεφαλής συγκεκριμένης δράσης που στόχο έχει τη διατήρηση της υφιστάμενης γνώσης, αλλά και την ανάδειξη της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Με τις υπηρεσίες του και όποιες άλλες δυνάμεις διαθέτει θα υλοποιήσει το εν λόγω πρόγραμμα πραγματοποιώντας εκδηλώσεις τιμής στους ήρωες αγωνιστές και μνήμης των μαρτυρικών γεγονότων που συνέβησαν στην περιοχή του και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ευρύτερος στόχος είναι η προσπάθεια για την ανάδειξη και της αρνητικής πλευράς των γεγονότων, δηλαδή του κόστους που υπήρξε για την Ευρώπη ως αποτέλεσμα του πολέμου, ώστε να γίνει καταγραφή της ανάγκης για παντοτινή ειρήνη στην Ευρώπη και τον κόσμο

3 γενικότερα. Με την πρόσκληση που απηύθυνε και την αποδοχή που αυτή έτυχε από διάφορους φορείς κρατών της Ευρώπης, ο Δήμος Μακρακώμης, θα αναδείξει την πανευρωπαϊκότητα του προγράμματος. Τέλος, θα αναλάβει την πρωτοβουλία να αναπτυχθεί δίκτυο μόνιμης συνεργασίας μεταξύ των φορέων που συμμετέχουν. Ο Δήμος Μακρακώμης είναι ένας Ελληνικός ιστορικός δήμος αφού στα εδάφη του έγινε πραγματικότητα η ελληνική εθνική συμφιλίωση όταν οι αντιστασιακές, ιδεολογικά αντίπαλες, ελληνικές δυνάμεις υπέγραψαν σύμφωνο συνεργασίας εναντίον των ναζιστών. Αποτέλεσμα αυτής της συμφωνίας και με την συνεργασία Άγγλων σαμποτέρ συμμάχων ήταν η ιστορική ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, γεγονός που σημάδεψε την Ευρωπαϊκή αντίσταση γιατί καθυστέρησε την τροφοδοσία του γερμανικού στρατού. Το πρόγραμμα 70 STEPS μας καλεί να διατηρήσουμε την ειρήνη στην Ευρώπη ως οικογενειακής μας υπόθεσης και να αναδείξουμε ως φωτεινό παράδειγμα ανάπτυξης της Ευρώπης, πανανθρώπινες αξίες και δημοκρατικά ιδεώδη Ζάχου Βασιλική, Ιδιωτική Υπάλληλος Ηρωίδες γυναίκες της Μακρακώμης στην Εθνική Αντίσταση Zachou Vasiliki, Private employee Women heroines of Makrakomi region, during the National Resistance Ο Δήμος Μακρακώμης συμμετέχει στο πρόγραμμα της EACEA ως επικεφαλής συγκεκριμένης δράσης που στόχο έχει τη διατήρηση της υφιστάμενης γνώσης, αλλά και την ανάδειξη της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Με τις υπηρεσίες του και όποιες άλλες δυνάμεις διαθέτει θα υλοποιήσει το εν λόγω πρόγραμμα πραγματοποιώντας εκδηλώσεις τιμής στους ήρωες αγωνιστές και μνήμης των μαρτυρικών γεγονότων που συνέβησαν στην περιοχή του και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ευρύτερος στόχος είναι η προσπάθεια για την ανάδειξη και της αρνητικής πλευράς των γεγονότων, δηλαδή του κόστους που υπήρξε για την Ευρώπη ως αποτέλεσμα του πολέμου, ώστε να γίνει καταγραφή της ανάγκης για παντοτινή ειρήνη στην Ευρώπη και τον κόσμο γενικότερα. Με την πρόσκληση που απηύθυνε και την αποδοχή που αυτή έτυχε από διάφορους φορείς κρατών της Ευρώπης, ο Δήμος Μακρακώμης, θα αναδείξει την πανευρωπαϊκότητα του προγράμματος. Τέλος, θα αναλάβει την πρωτοβουλία να αναπτυχθεί δίκτυο μόνιμης συνεργασίας μεταξύ των φορέων που συμμετέχουν. Ο Δήμος Μακρακώμης είναι ένας Ελληνικός ιστορικός δήμος αφού στα εδάφη του έγινε πραγματικότητα η ελληνική εθνική συμφιλίωση όταν οι αντιστασιακές, ιδεολογικά αντίπαλες, ελληνικές δυνάμεις υπέγραψαν σύμφωνο συνεργασίας εναντίον των ναζιστών. Αποτέλεσμα αυτής της συμφωνίας και με την συνεργασία Άγγλων σαμποτέρ συμμάχων ήταν η ιστορική ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, γεγονός που σημάδεψε την Ευρωπαϊκή αντίσταση

4 γιατί καθυστέρησε την τροφοδοσία του γερμανικού στρατού. Το πρόγραμμα 70 STEPS μας καλεί να διατηρήσουμε την ειρήνη στην Ευρώπη ως οικογενειακής μας υπόθεσης και να αναδείξουμε ως φωτεινό παράδειγμα ανάπτυξης της Ευρώπης, πανανθρώπινες αξίες και δημοκρατικά ιδεώδη Hanti Vilmos, Πρόεδρος της MEASZ και της FIR σε όλη την Ευρώπη εκπροσωπώντας πάνω από 70 Ευρωπαϊκές Αντιστασιακές Οργανώσεις. Τα βήματα του FIR και MEASZ προς αποκατάσταση της ειρήνης, που έχει φτάσει η δάδα της ειρήνης του FIR; Hanti Vilmos, President of MEASZ and the European FIR, representing more than 70 European Resistance Organization The steps of FIR and MEASZ towards peacemaking, where is the peace torch now? My dear friends, I greet you all here cordially on behalf of the 71 year old Hungarian Federation of Resistance Fighters and Antifascists (MEASZ) and the Fédération Internationale des Résistants, the 65 year old International Federation of Resistance Fighters (FIR), which has more than 60 memberfederations in around 30 countries. Close to 70 countries from all across the world took part in the anti-hitler alliance, and more than 73 million soldiers and civilians died in that war. Here in Greece, on the 71st anniversary of the end of World War II, I bow my head in respect for the memory of all those soldiers and civilians who perished in the war waged against tyranny - for freedom - for all the victims of those atrocities. The International Federation of Resistance Fighters recollects the beginning of a new era of fellowship for the peoples of Europe, when the allies laid down the groundwork of a post-war European order with the aim of ensuring that fascism and war will never again arise from German land. This objective was achieved in spite of the rather turbulent times that followed in European history. 71 years ago we gained military victory over fascism, but especially these days we are witnessing our failure to annihilate its inhuman ideas that seek to gain ground by wrapping itself in a new cloak and using new methods It presents itself one way in the Baltic countries, and another way in Ukraine, in Hungary, in France or even here in Greece. But intolerance and barbarism also appear in a different manner in the form of so-called Islamist terrorism, the containment of which today represents a challenge as serious as the establishment of the earlier anti-hitler coalition. Mankind is facing today unprecedented new challenges which can only be met efficiently through the cohesion and cooperation of forces that respect human values and dignity. We see that in certain places governments are making concessions to far right forces and so degrade parliamentary democracy. These methods include glorifying military forces that fought on the side of Hitler s Germany, persons and groups collaborating with the SS, taking down public monuments dedicated to heroes of World War II or eliminating their names from there and, in some cases, placing on those sites sculptures of fascist, racist personalities. Falsification

5 of history is going on within some political parties and radical groups, as well as in school books and in public life. The historic past of and the participants in the anti-fascist resistance are mentioned less and less in public education and media, which leads to a substantial weakening of the possibility to present the real events of the past. Fascist and neo-nazi views manifest themselves today mostly in the form of exclusion, xenophobia, veiled or undisguised racism, accompanied in many places by blind extremism mixed with ethnocentric attitudes and an ultra-nationalistic mythical vision of history. All these attitudes should be isolated by the democratic communities which ought to carry out a consistent activity of clarification, particularly among the younger generations, in order to be able to tell them the genuine history of our past. And in this connection, we should not forget that the carriers of those harmful views will first utter only words, but, as we experienced earlier, these words will open the way to terrible acts! War, as it is, is contrary to mankind s interests. We, antifascists, want peace! However, aware of the extremely complex and intricate situation of today s world, we also have to emphasise that in situations when we are faced with aggression, genocide, crimes against humanity or war crimes, ethnic cleansing, we indeed must act, we must resist and we must avoid submissiveness! This is also what happened before, when after many uncertainties, efforts of appeasement and erroneous judgments of given situations an alliance against Hitler was finally set up. As it is known, as a result of today s wars and local conflicts, the number of refugees in Europe has become very considerable. By now, this problem has become the greatest and most sensitive challenge for the old continent, going in gravity beyond that of the international economic and financial crisis and the situation in Greece. I have to say, here, too, that the International Federation of Resistance Fighters was compelled to express its deep concern over the outrageous ways some countries are handling the refugee situation. The overwhelming majority of these people do not leave their homeland voluntarily in order to find protection in another part of the world. It is common knowledge that serious discussions are going on within the European Union about the way to treat this phenomenon which has acquired by now a totally new dimension. We believe that each and every EU member state should participate jointly and in a humanitarian spirit in the management of this unprecedented and grave challenge. Part of this activity should also be taking a firm stand against far right populism and demagogy. Europe cannot be built on locking itself in, it should be characterised by openness and tolerance. Dear friends, The International Federation of Resistance Fighters calls for common action on the occasion of the 71st anniversary of the end of World War II! Let us work together against manifestations of intolerance, of neo-nazism, for the creation of a world of justice and of more solidarity where our fellows humans are not ostracised because of the colour of their skin, of their different

6 faith, culture and world vision or, perhaps, of their sexual identity. 71 years ago the anti-hitler antifascist coalition had proved that people of different views can join forces in the pursuit of overriding goals. We expect our societies to find those critical common objectives, and the tools to attain them, which can ensure the avoidance of bloody conflicts and the survival of the mankind. Today, as we are walking on thin ice because of a number of urgent problems we face, we must also reckon with the fact that, as an integral part of this crucial task, the civilised world needs an efficient cooperation against so-called inherited or newly dressed ideologies of exclusion. The millions who took part in the antifascist resistance movement seven decades ago did not sacrifice their lives to see their successors watch idly the emergence and strengthening of fascism and other inhuman ideas. My dear friends, As we are speaking on this conference about the steps of peace allow me at the end to inform you that in 1987 the UN presented to FIR the Peace Messenger Award. FIR not only cares and cultivates the memory of the former antifascist resistance fighters, the peacemaker, but also strives to serve peace through its actions. In 2013 the member-federations of the FIR at their congress in Sofia launched the peace torch of FIR, which has now reached 26 countries. Outside Europe it was in Israel, and Pope Francis blessed it in Vatican City. Countless people have held the torch in their own hands. The torch of FIR serves the idea of fellowship, acceptance, and reconciliation among people. I am happy to see that in these days the peace torch of FIR has also reached this beautiful region of Greece, Makrakomi. Lastly, allow me to present the journey of the peace torch in a short compilation of pictures. Thank you for attention Προβολή Video : «Το ταξίδι της δάδας της ειρήνης του FIR» Video Projection : The journey if peace torch of FIR Φωτογραφικό υλικό από το ταξίδι της δάδας της ειρήνης του FIR ανά τον κόσμο Α. Tournakis Constantine, Πρόξενος της Ελλάδος στη Lille, Ιδρυτής και μέλος του Συλλόγου αδελφοποίησης Villeneuve D Asc με το Χαϊδάρι, Μέλος του Συλλόγου για τις μαρτυρικές πόλεις Β. Tonetti Silvana, Μέλος Συλλόγου αδελφοποίησης Villeneuve D Asc με το Χαϊδάρι, Μέλος του Συλλόγου για τις μαρτυρικές πόλεις Εκπρόσωποι από την πόλη Lille, Γαλλία Η δίωξη των ΝΑΖΙ κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο Α. Tournakis Constantine, Consul of Greece Asti Lille, Founder and member of the Villeneuve D 'Asc Twinning Association with Haidari, Member of the Association for the martyr towns Β. Tonetti Silvana, Member of the Villeneuve D 'Asc Twinning Association with Haidari, Member of the Association for the martyr towns Representatives from the city of Lille, Grance Nazi s prosecution during the Second World War

7 Παρουσίαση από καρδιάς Presentation by heart Παρουσίαση ντοκιμαντέρ των μαθητών της Γ Τάξης του Γυμνασίου Σπερχειάδας, υπό την καθοδήγηση της καθηγήτριάς τους κυρίας Τσίμπρου Ιωάννας, Φιλόλογου Εκπαιδευτικού, με θέμα Η κατοχή και η αντίσταση στη Δυτική Φθιώτιδα και στην ευρύτερη περιοχή, όψεις της κοινωνικής πραγματικότητας της εποχής. Presentation of the documentary from the students of the 3 rd class of Secondary School of Sperchiada, under the guidance of their philologist teacher Mrs. Ioanna Tsibrou, on The occupation and resistance in Western Fthiotida and the surrounding area, aspects of the social reality of this period. Οι μαθητές της Γ Τάξης του Γυμνασίου Σπερχειάδας, υπό την καθοδήγηση της καθηγήτριάς τους κυρίας Τσίμπρου Ιωάννας, Φιλόλογου Εκπαιδευτικού επισκέφθηκαν ιστορικούς τόπους και μνημεία της περιοχής, όπου έκαναν αναλυτική περιγραφή των όσων διαδραματίστηκαν. Επίσης, επισκέφθηκαν ζώντες κατοίκους της περιοχής που έζησαν τον πόλεμο και συγγενείς αυτών και συνομίλησαν μαζί τους, καταγράφοντας τις προσωπικές τους μαρτυρίες και θέτοντάς τους ερωτήματα Συζήτηση Debate Παρεμβάσεις Interventions ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ - COFFEE BREAK Β ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Η Ευρώπη μέσα από τις αντιθέσεις 2nd SESSION: Europe through its contrasts ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ : CHAIRMAN : Φανίδης Βαγγέλης, Διεθνολόγος-Δημοσιογράφος-Μέλος ΕΣΗΕΑ-Καθηγητής Δημοσιογραφίας-Δημοσιογραφικό Βραβείο Μπότση 2010 Fanidis Vaggelis, International Relations- Journalist, Member of Journalists Union of Athens Daily Newspapers, Awarded with the 2010 Botsis journalists prize Παπαχαραλάμπους Ιωάννης, Συνταξιούχος Δάσκαλος Άγιος Γεώργιος Τυμφρηστού, ένα πολύπαθο χωριό. Papaxaralampous Ioannis, Retired Teacher Agios Georgios Tymfristos region, a long-suffering village. Αν και πέρασαν 71 χρόνια από τον Αύγουστο του 1944, όμως διατηρούνται άσβεστες μνήμες και προσωπικά βιώματα, από τα βάρβαρα και απάνθρωπα κατορθώματα των Γερμανικών δυνάμεων κατοχής της αγαπημένης μας πατρίδας. Τα βιώματα αυτά είναι ανεξίτηλα χαραγμένα στην παιδική μου μνήμη και κάθε χρόνο που έρχετει ο Αύγουστος μήνας, άθελά της η μνήμη μου τρέχει στα τραγικά γεγονότα που συνέβησαν στο χωριό μου. Το χωριό μου, Άγιος Γεώργιος Τυμφρηστού στη Φθιώτιδα, βρίσκεται στην Εθνική οδό Λαμίας - Καρπενησίου και στο 48 χλμ. Είναι παρόχθιο χωριό του ιστορικού Σπερχειού Ποταμού. Ο Σπερχειός ως γνωστόν, πηγάζει από τις πλαγιές του Βελουχίου και συγκεκριμένα η κύρια πηγή

8 του λέγεται «Κούρα». Είναι η πηγή που ο πατέρας του μυθικού ήρωα Αχιλλέα, έταξε εκατόμβη (θυσία 100 βοδιών) αν ο γιός του γύριζε από τον Τρωικό πόλεμο. Η εκατόμβη δεν έγινε. Τότε ο Σπερχειός ποταμός επιστεύετο ως θεός. Ο Σπερχειός βρίσκεται νότια του χωριού μου και κατά μήκος της δεξιάς όχθης είναι χτισμένο το χωριό μου. Καταλαμβάνει μια έκταση σε μήκος περίπου 2 χλμ. Κάθετα προς το Σπερχειό εκβάλλουν δύο ρέματα που πήγαζαν από το Βορρά. Το ένα ρέμα, το Καβουρόρερμα. Τέμνει το χωριό και δημιουργεί την ανατολική συνοικία. Εμείς τη λέμε Κάτω Μαχαλάς. Συνεχίζει η δόμηση του χωριού με τη μεσαία συνοικία ή Μεσαίος Μαχαλάς. Το άλλο ρέμα, το Κουτσομύλι, δημιουργεί με την τομή του τη δυτική συνοικία ή Πέρα Μαχαλάς. Το χωριό μου ήταν το κεφαλοχώρι της ορεινής Δυτικής Φθιώτιδας και το εμπορικό κέντρο της περιοχής με σπουδαία εμπορικά καταστήματα και πολλούς επεγγαλματίες: σιδηρουργούς, τσαγκάρηδες, ράφτες, πεταλωτήδες, σαγματοποιούς, χασάπηδες, ταβερνιάρηδες. Ήταν άγονο χωριό γιατί δεν υπήρχε γεωργικός κλήρος. Μόνο η κτηνοτροφία ήκμαζεν. Πολλοί Αγιωργήτες δούλευαν εργάτες σε εργολάβους δημοσίων έργων. Στο Καρπενήσι οι Γερμανοί διατηρούσαν στρατό και γι αυτό τακτικά περνούσε από το χωριό μας φάλαγγα στρατιωτικών αυτοκινήτων με προορισμό το Καρπενήσι. Κάθε φορά που περνούσαν οι Γερμανοί, οι χωριανοί έφευγαν και πήγαιναν στο παρακείμενο ορεινό χωριό στο οποίο δεν υπήρχε αυτοκινητόδρομος. Εκεί περνούσαν τις ημέρες ώσπου να κατέβουν οι Γερμανοί από το Καρπενήσι. Όλες οι οικογένειες είχαν έτοιμα τα απαραίτητα για την αναχώρηση όταν θα ξαναπερνούσαν οι Γερμανοί. Έτοιμα ήταν: λίγα ρούχα, κλινοσκεπάσματα και λίγα τρόφιμα. Όταν επρόκειτο να περάσουν οι κατακτητές, μας ειδοποιούσαν οι αντάρτες με ένα τηλεβόα. Ο τηλεβόας ήταν ένα τεράστιο χωνί από παλιό γραμμόφωνο της εποχής εκείνης. Η ειδοποίηση ήταν : Στο Μεσαίο μαχαλά πρώτα φώναζε διαλαλητής προς τον Κάτω Μαχαλά και ύστερα φώναζε προς τον Πέρα Μαχαλά. Τότε οι κάτοικοι φόρτωναν τα έτοιμα υπάρχοντα στα μεταφορικά μέσα, που ήταν ή μουλάρι ή γαιδουράκι και λίγα άλογα. Είναι γνωστό ότι τα άλογα δεν μπορούν να περπατήσουν εύκολα σε δύσβατους και κακοτράχαλους δρόμους. Μια λαική ρήση λέει: O κάμπος βγάζει άλογο και τα βουνά λεβέντες. Την εποχή εκείνη η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας ήταν πολύ άσχημη, γι αυτό κάθε οικογένεια στα χωριά φρόντιζε να παράγει τα απαραίτητα για τη διατροφή της. Τότε κάθε οικογένεια έτρεφε στο σπίτι της ζώα μικρά: 2-3 γίδες για το γάλα των παιδιών, για να πήζουν τυρί και να βγάζουν βούτυρο. Ακόμα διατηρούσαν και μερικά αρνιά (μανάρια) για το κρέας του σπιτιού, όπως και πολλές κότες. Τα ζωντανά τα συμπλήρωνε και πιστός φίλος και φύλακας του σπιτιού, ο σκύλος. Όταν επρόκειτο να περάσουν οι κατακτητές αυτά τα ζώα τα άφηναν στο χωριό, τους άνοιγαν την

9 πόρτα από το μαντρί και αυτά έβγαιναν για βοσκή στο παρακείμενο δάσος και επέστρεφαν το βράδυ. Το μόνο που μας ακολουθούσε ήταν ο σκύλος. Συνήθως οι Γερμανοί επέστρεφαν από το Καρπενήσι σε 3-4 ημέρες.τότε γυρίζαμε κι μείς στα σπίτια μας. Στις αρχές Αυγούστου όμως του 1944, πρωί-πρωί με τον τηλεβόα μας ειδοποίησαν ότι οι Γερμανοί ξεκίνησαν από τη Λαμία. Όλο το χωριό φόρτωσε τα πράγματα. Πήραμε και πολλά στα χέρια μας και φύγαμε για το καταφύγιό μας. Μάιστα μας είπαν οι υπεύθυνοι να μην σταθούμε στο διπλανό χωριό, γιατί υπήρχε κίνδυνος να φτάσουν μέχρις εκεί οι Γερμανοί. Έτσι, αυτή τη φορά φτάσαμε πολύ μακριά, στο ύπαιθρο κατασκηνώσαμε. Οι Γερμανοί αυτή τη φορά έβαλαν σε ενέργεια το σατανικό και εφιαλτικό και απάνθρωπο σχέδιό τους: Να καταστέψουν, να αφανίσουν ολοσχερώς τα χωριά που βρίσκονταν επί της δημόσιας οδού, αλλά και αυτά που ήταν κοντά στη δημόσια. Όταν μπήκαν στο χωριό μας άρχισαν να καίνε όλα τα σπίτια. Μέσα σε δύο ώρες όλο το χωριό έγινε στάχτη και αποκαίδια. Εμείς απ εκεί που είμασταν βλέπαμε παντού από το χωριό έβγαινε μαύρος καπνός, αλλά δεν φανταζόμασταν ότι ήταν από τα καιόμενα σπίοτια. Από τα 150 περίπου του χωριού μου μόνο 4 έμειναν όρθια. Δύο στον πέρα μαχαλά, ένα στον μεσαίο και ένα στον κάτω μαχαλά. Όταν φτάσαμε στο χωριό ήταν τέτοια η απογοήτευσή μας, η στεναχώρια μας, αλλά και η αγωνίας μας. Τίθονταν τα ερωτήματα: Tϊ θα τρώγαμε;πού θα κοιμόμασταν;τί θα γίνει επειδή πλησίαζε και ο χειμώνας; Ο Θεός όμως της Ελλάδας δεν μας άφησε αβοήθητους. Όλοι ρίχτηκαν στη δουλειά, έφτιαξαν ένα πρόχειρο χαγιάτι για διαμονή. Έτσι τώρα άρχιζε ο σκληρός και αδυσώπητος αγώνας της επιβίωσης. Το πείσμα και η πίστη μας βοηθούσε και ξεπεράσαμε και αυτή την τραγωδία. Μας άφησε όμως άσχημες αναμνήσεις και μεγάλες εμπειρίες και μας όπλισε με θάρρος, επιμονή, και υπομονή απαραίτητα στοιχεία στη ζωή μας και μας κάνουν να μη δεχόμαστε μοιρολατρικά καμμία συμφορά. Η λαική ρήση λέγει: Ο καλός ο καπετάνιος, στη φουρτούνα φαίνεται. Και η ελληνική φυλή επιβιώνει εδώ και χιλιάδες χρόνια γιατί έχει μέσα της πολλές αρετές οι οποίες εμφανίζονται όταν οι περιστάσεις το απαιτήσουν. Επειδή είμαι φανατικός λάτρης του χωριού μου θα τελειώσω με το τετράστιχο του Ελύτη: Σ όλους τους τόπους Κι αν γυρνώ Μόνο ετούτον

10 Αγαπώ Τσουχλαράκης Θεμ. Ιωάννης, Πολιτισμολόγος Συγγραφέας Η Ναζιστική περίοδος στην Κρήτη. Γεγονότα και λαϊκή μουσικοποιητική δημιουργία. Tsouchlarakis Them. Ioannis, Cultural Sciences Author The Nazi period in Crete. Facts and folk music poetic creation Η Μάχη της Κρήτης, όπως επικράτησε να ονομάζεται η αντίσταση των υπερασπιστών της νήσου, συμμάχων και ντόπιου πληθυσμού, κατά των Γερμανών εισβολέων, τις τελευταίες δέκα ημέρες του Μάη του 1941, είναι το τελευταίο μεγάλο γεγονός της κρητικής ιστορίας. Ένα γεγονός με διττή διάσταση. Από τη μία, κομμάτι της παγκόσμιας ιστορίας, το οποίο εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο των γεγονότων του Β Παγκοσμίου Πολέμου, και από την άλλη, γεγονός της ελληνικής ιστορίας, καθώς αποτελεί τη φυσική συνέχεια και το δραματικό επίλογο του Ελληνο-Ιταλικού Πολέμου. Πάντως, στη λαϊκή συνείδηση, ως Μάχη της Κρήτης νοείται η αντίδραση και εν συνεχεία αντίσταση του κρητικού αστράτευτου μαχητή. Βέβαια, την Μάχη της Κρήτης δεν πρέπει να την περιορίζουμε χρονικά μόνο σε εκείνο το ένδοξο δεκαήμερο. Όπως πολύ εύστοχα έχει επισημάνει ο Χάγκεν Φλάισερ, μία τέτοια αντίληψη θα την απομόνωνε από τον φυσικό της αιτιολογικό περίγυρο. Ο αγώνας των Κρητικών συνεχίστηκε ως το τέλος της ναζιστικής κατοχής, που στην Κρήτη διήρκεσε περισσότερο από κάθε άλλη περιοχή της σκλαβωμένης Ευρώπης. Όπως έχει αναλυθεί από τον προαναφερθέντα Αυστριακό ιστορικό, τα πραγματικά αίτια της παγκρήτιας αντίστασης αυτής, ανδρών, γυναικών ακόμη και παιδιών, κατά των χιτλερικών εισβολέων πρέπει να αναζητηθούν πολύ βαθύτερα, στην ιστορία του νησιού και στις παραδόσεις του λαού του. Στην ουσία πρόκειται για την αντιπαράθεση δύο νοοτροπιών. Οι Κρητικοί, σύμφωνα με τις παραδόσεις και την ιστορία τους, δεν μπορούσαν να εννοήσουν ότι είχαν ανάγκη από στολή και υπεύθυνη ηγεσία για να υπερασπίσουν τον τόπο τους. Θεωρούσαν αδιανόητο ότι υπήρχαν διεθνείς συμβάσεις που, κατά κάποιον τρόπο, προστάτευαν τον εισβολέα, ενώ ουσιαστικά άφηναν ακάλυπτο τον αμυνόμενο. Αντιθέτως, οι περισσότεροι Κρητικοί ήταν πρόθυμοι να αναγνωρίσουν την παλικαριά του εχθρού και θεωρούσαν επίσης αυτονόητη την αντίστοιχη αναγνώριση από τους Γερμανούς. Αλλά η εκ διαμέτρου διαφορετική αντίληψη των Γερμανών, η σύμφωνη με τις διατάξεις του πολεμικού δικαίου, όπως ειπώθηκε, οδήγησε σε υπερβολικά αντίποινα. Η γερμανική επίθεση, με τη συνθηματική ονομασία «Επιχείρηση ΕΡΜΗΣ», άρχισε τα ξημερώματα της 20ης Μάιου του 41, ημέρα Τρίτη, κι αποτελεί τη μεγαλύτερη επιχείρηση αερομεταφοράς στρατιωτικών δυνάμεων στη διάρκεια του Β Π.Π.. Στην επίθεση αυτή έλαβαν μέρος 1080 γερμανικά αεροπλάνα, με έμβλημα το χαρακτηριστικό ναζιστικό σταυρό. Η κατάληψη του νησιού στηρίχθηκε στην 7η μεραρχία αλεξιπτωτιστών και στην 5η μεραρχία αλπινιστών, δηλαδή, στην αφρόκρεμα του γερμανικού στρατού. Το αεροδρόμιο στο Μάλεμε και η γύρω περιοχή αποτέλεσαν τον κυριότερο στόχο των εισβολέων. Ο λαός της Κρήτης, χαρισματικός ποιητής, παρακολουθεί και συμμετέχει από την αρχή, στιγμή προς στιγμή, στα

11 γεγονότα της γερμανικής επίθεσης και κατοχής και τα καταγράφει στο στίχο. Η Κρήτη αντίθετη στα σχέδια των επιδρομέων, απαντά και η απάντηση της αποτυπώνεται στη λαϊκή ποιητική δημιουργία. Οι κάτοικοι του νησιού, χωρίς τους φυσικούς τους υπερασπιστές, την V Μεραρχία Κρητών, που απουσίαζε λόγω του αλβανικού μετώπου, χωρίς να έχουν γίνει πλήρως οι απαραίτητες προετοιμασίες για την άμυνα (η έλλειψη συνεπούς στρατηγικής για την οργάνωση της άμυνας αντανακλάται από το ότι η βρετανική φρουρά του νησιού αλλάζει, σε διάρκεια έξι μηνών, πέντε φορές) χωρίς να στηρίζονται στις εκεί συμμαχικές δυνάμεις και κυρίως χωρίς αξιόμαχα όπλα, αντιδρούν άμεσα. Ο λαός της Κρήτης γνωρίζει την προϋπόθεση της ελευθερίας, αυτό που λέει ο ποιητής Ιωάννης Κωνσταντινίδης: «όπου δε στράφτει το σπαθί και δε βροντά ντουφέκι, εκειά θεριεύει η σκλαβιά και γονατίζει η λευτεριά, στα πόδια πια δεν στέκει» Ο ταγματάρχης Φλέκερ της 5ης Μεραρχίας Αλπινιστών θα πει: «Στην Κρήτη μόνο οι πέτρες δεν σηκώνονταν μονάχες τους να μας χτυπήσουν. Κάθε έμψυχο μας πολεμούσε μέχρι την ύστατη στιγμή, κάνοντας έτσι τη μάχη αυτή μια από τις πιο παράδοξες κι ένδοξες μάχες της ιστορίας. Και γέροντες, και γυναίκες, ακόμη και μικρά παιδιά μας πυροβολούσαν. Από παντού αόρατος εχθρός μας πυροβολούσε.» Ο Βρετανός ιστορικός Alan Clark, αναφερόμενος στην αντίσταση του κρητικού λαού, σημειώνει: «Πόσο διαφορετικός θα ήταν πιθανόν ο ρους της ιστορίας, αν ένα χρόνο πριν οι κάτοικοι της Δύσης είχαν δείξει το ίδιο σθένος, όταν τα χωριά τους δέχονταν την ίδια εισβολή από τους Γερμανούς.» Οι Κρητικοί πολεμούν τους Γερμανούς, γιατί υπερασπίζονται τη λευτεριά τους. Κάνουν αυτό που αιώνες τώρα διδάσκονται μέσα από την ιστορία τους. Εκείνο το δεκαήμερο της εισβολής, οι Κρήτες, πάνω απ όλα, χρειάζονταν όπλα, γιατί αυτά τους έλλειπαν. Χαρακτηριστική είναι η έκκληση του ιστορικού Ιωάννη Μουρέλλου, σε εφημερίδα της εποχής, η οποία συνοψίζεται σε τρεις μόνο λέξεις: «Δώστε μας τουφέκια». Ο ταξίαρχος Σώλτσμπουργ Τζόουνς του συμμαχικού επιτελείου θα γράψει αργότερα: «Ήταν υπέροχο το θέαμα να βλέπει κανείς χωρικούς όλων των ηλικιών να ζητούν όπλα και μόνον όπλα. Το ηθικό των Κρητών είναι αδύνατο να περιγραφεί». Βλέπετε, η μεταξική κυβέρνηση είχε φροντίσει με τέχνασμα να αφοπλίσει τον κρητικό λαό λίγες μέρες μετά την έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, φοβούμενη τα αντικαθεστωτικά του φρονήματα, τα οποία γνώριζε από τον Ιούλιο του 1938, τότε που οι Κρήτες εναντιώθηκαν με ένοπλη εξέγερση στο δικτατορικό καθεστώς του Μεταξά. Έτσι, ίσως, εξηγείται γιατί δεν εξόπλισαν και δεν οργάνωσαν τους εθελοντές του άμαχου πληθυσμού σε ομάδες πολιτοφυλακής, που θα προέβαλαν πολύ πιο αποτελεσματική αντίσταση και ταυτόχρονα θα πληρούσαν τους όρους του πολεμικού δικαίου, αποφεύγοντας τη νομιμοφανή εκδικητική μανία

12 των χιτλερικών. Οι απώλειες των Γερμανών υπήρξαν τρομακτικές. Περισσότεροι από 4000 αλεξιπτωτιστές, η αιχμή της γερμανικής λόγχης, όπως τη χαρακτήριζε ο Τσώρτσιλ, σκοτώθηκαν. Το σώμα σχεδόν αχρηστεύτηκε ως αυτοτελές και πολλά υποσχόμενο όπλο. Ο Χίτλερ ομολόγησε: «Η Κρήτη απέδειξε ότι οι μεγάλες ημέρες των αλεξιπτωτιστών τελείωσαν». Ο αρχηγός του σώματος Κουρτ Στούντεντ παραδέχτηκε: «Η Κρήτη υπήρξε ο τάφος των Γερμανών αλεξιπτωτιστών. Ομολογώ ότι πλανήθηκα στους υπολογισμούς μου, όταν συμβούλευα αυτήν την επίθεση.» Οι κατακτητές, μετά την κατάληψη του νησιού, δεν μπόρεσαν να συγχωρήσουν τη συμμετοχή του λαού σε μία τόσο οδυνηρή γι αυτούς αντίσταση. Το σύνθημα είχε δώσει ο ίδιος ο Χίτλερ σε ραδιοφωνική ομιλία του: «Ο πληθυσμός της Κρήτης πολεμά τους στρατιώτες του Ράιχ με λύσσα και αγριότητα. Οι ένοχοι κάτοικοι θα τιμωρηθούν αυστηρά». Η σχετική διαταγή, να ισοπεδωθούν τα ένοχα χωριά και να εξοντωθούν οι άρρενες κάτοικοι τους, δόθηκε από τον Στούντεντ. Η δυστυχία αγκαλιάζει πρώτα τα χωριά Κοντομαρί και Κάντανος στα Χανιά, Αστέρι, Άδελε, Λούτρα και Παγκαλοχώρι στο Ρέθυμνο. Εικοσιπέντε κάτοικοι από το Κοντομαρί εκτελούνται την 1η Ιουνίου του 41, τρεις μόλις μέρες μετά το πέρας της εισβολής. Την ίδια μέρα, οι Γερμανοί έζωσαν το Αστέρι και συνέλαβαν όλους τους άνδρες του. Τους οδήγησαν στο κεντρικό καφενείο και κει τους έστησαν προς τον τοίχο. Ξεχώρισαν καμιά δεκαπενταριά απ αυτούς και τους οδήγησαν έξω από το χωριό, όπου τους διέταξαν να σκάψουν ένα μεγάλο λάκκο. Ένας κατόρθωσε να δραπετεύσει και σώθηκε, οι άλλοι όμως οδηγήθηκαν προς τα νότια όπου και εκτελέστηκαν. Μετά την εκτέλεση το Αστέρι ρήμαξε. Δύο μέρες μετά οι κατακτητές ξαναγύρισαν, φέρνοντας μαζί τους μια ανεξάντλητη, θα λεγε κανείς, μανία καταστροφής. Αφού λεηλάτησαν ζωντανά και άψυχα, κατέκαψαν το όμορφο χωριό, ρίχνοντας εμπρηστικές βόμβες και δυναμίτη. Την ίδια τύχη είχαν και 18 άνδρες από το Άδελε. Πρώτα τους ανάγκασαν, με την απειλή των όπλων, να σκάψουν τον τάφο τους και ύστερα τους τουφέκισαν. Στις 3 Ιουνίου εκτέλεσαν άλλους 10 άνδρες στη Λούτρα και άλλους 9 από το Παγκαλοχώρι. Την ίδια μέρα, στις 3 Ιουνίου, κατεστράφη ολοκληρωτικά και η Κάντανος, ως αντίποινο για τη δολοφονία 25 Γερμανών στρατιωτών από οπλισμένους πολίτες, άνδρες και γυναίκες. Οι Κρητικοί κάνουν τραγούδι τον καταστρεμό και τον πόνο και τον αφήνουν προικιό και διαθήκη στα παιδιά τους, να το μελετούν και να ορκίζονται στο στίχο του, σαν τους αρχαίους προγόνους. Ενάμισι μήνα αργότερα, 1η Αυγούστου του 41, οι Γερμανοί συλλαμβάνουν στον Αλικιανό και τα γύρω χωριά, Πρασές, Ορθούνι, Καρές, Φουρνές, Σκινές, Κουφό, Βατόλακκο και Ρούματα του νομού Χανίων 108 άνδρες, τους οποίους εκτελούν αυθημερόν εις την παρά τον Αλικιανό γέφυρα του ποταμού Κερίτη. Τον πόνο των γυναικών, συγγενών των ανδρών αυτών, μας

13 θυμίζει το αθάνατο ριζίτικο τραγούδι: Ένα μήνα, περίπου, μετά, Σεπτέμβρη του 41, οι καταχτητές εισβάλουν στην Ανώπολη Σφακίων και εκτελούν 15 άνδρες. Ο λαϊκός ποιητής δεν μπορεί να αφήσει το θέμα χωρίς να το κάμει τραγούδι, χωρίς να το κάμει μάθημα κι έπος, αφήνοντας το διδαχή στις επερχόμενες γενεές, για να μορφώνονται επιδέξια και σωστά οι νεότεροι.. Έτσι, αρχίζει μια νέα περίοδος με σκληρά αντίποινα σε βάρος των Κρητών. Στρατόπεδα συγκέντρωσης, ομαδικές εκτελέσεις, πυρπολήσεις χωριών, φόνοι ανεξαρτήτως φύλλου ή ηλικίας και άλλες βιαιότητες συμπληρώνουν το έργο των βομβαρδισμών. Ακόμα και μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα οι Κρητικοί παραμένουν αξιοθαύμαστοι. Στις σημειώσεις του πρώτου Διοικητή του Φρουρίου Κρήτης, Γερμανού στρατηγού Αλεξάντερ Αντρέ διαβάζουμε: «Οι Κρητικοί όταν βρίσκονται μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα έχουν πάνω τους το μυθώδες. Φαντάζουν σαν τους μυθικούς ήρωες. Είναι τόσο περήφανοι την τραγική εκείνη ώρα του θανάτου, που όποιος τους δει είναι αδύνατον να μην τους θαυμάσει. Πολλές φορές, όταν επρόκειτο να γίνουν εκτελέσεις, άφησα το γραφείο μου και βγήκα στο μπαλκόνι μόνο και μόνο για να τους θαυμάσω. Σε κανένα λαό δεν είδα τόσο περιφρόνηση προς το θάνατο και τόση αγάπη προς την ελευθερία.» Οι εκτελέσεις δεν κάμπτουν το αντιστασιακό φρόνημα του κρητικού λαού. Στην πιο πυκνά κατεχόμενη περιοχή της Ευρώπης (με 1:5 περίπου αναλογία Ιταλογερμανών και ντόπιων κατοίκων) η αντίσταση υπήρξε καθολική και συνεχής. Η συγκέντρωση και διαβίβαση πληροφοριών στους συμμάχους, η πραγματοποίηση ποικίλων πράξεων δολιοφθοράς, η γενναιόδωρη προσφορά τροφής, καταλύματος και οποιασδήποτε άλλης βοήθειας στους αντάρτες ή τους Βρετανούς αξιωματικούς και κομάντος που διευθύνουν την αντίσταση, γίνεται συνηθισμένη πράξη, σε μία εποχή όπου και η απλή καταγγελία ότι κάποιος ήταν φίλος των Άγγλων ήταν δυνατόν να τον οδηγήσει στο εκτελεστικό απόσπασμα. Η Ε.Δ.Ω.Κ. γράφει στη έκθεσή της: «Πλείστοι Κρήτες ετυφεκίσθηκαν μεμονωμένα επί περιθάλψει Άγγλων. Συνέβη ακόμη, ώστε την πρωίαν να λάβει χώρα εκτέλεσις και το εσπέρας να φιλοξενηθούν Άγγλοι εντός του αυτού χωρίου, εντός της αυτής οικίας του εκτελεσθέντος.» Οι εκτελέσεις και οι καταστροφές χωριών και πόλεων, σε όλη την Κρήτη, διαδέχονται η μία την άλλη. Τον Ιούνιο του 42 εκτελούνται στην πόλη του Ηρακλείου 62 άτομα που συνελήφθηκαν σε μπλόκο. Στις 8 Αυγούστου του 43, στον Καλλικράτη Σφακίων, οι Γερμανοί λεηλατούν, καταστρέφουν και σκοτώνουν 29 άτομα. Το σχετικό τραγούδι συμβάλει μοναδικά στο να διατηρείται σε εγρήγορση η ιστορική μνήμη και συνείδηση. Την 14η Σεπτεμβρίου του 43, εορτή της Ανυψώσεως του Τιμίου Σταυρού, έγινε η μεγαλύτερη σφαγή της περιόδου εκείνης. Στα χωριά Κρεββατάς, Κεφαλοβρύσι, Πεύκος, Σύμη, Αμιράς, Βαχός, Άγ. Βασίλειος, Μύρτος, Ρίζα, κ.λπ. της επαρχίας Βιάννου Ηρακλείου, οι Γερμανοί

14 εκτέλεσαν 609 άνδρες και αρκετά γυναικόπαιδα. Ο τόπος γέμισε μνήματα. Τον ίδιο μήνα, στις 29 Σεπτεμβρίου του 43 οι κατακτητές λεηλατούν και καίνε τα τρία χωριά Μονή, Κουστογέρακο και Λιβαδά της επαρχίας Σελίνου. Οι Κρητικοί εξακολουθούν, άφοβα, ν αντιμετωπίζουν τους κινδύνους, τις καταστροφές, τους θανάτους. Ο Νίκος Καζαντζάκης θα πει σε ραδιοφωνική του ομιλία τον Δεκέμβρη του 45.«Έχει τόσο πολύ πολεμήσει και υποφέρει η κρητική γη, έχει τόσο πολύ συνηθίσει το θάνατο που τον ξεφοβήθηκε πια και μπορεί να γελάει και να παίζει μαζί του. Οι Κρητικοί, όπως όλες οι γενναίες ψυχές, στην άκρα απελπισία βρίσκουν τη λύτρωση. Μπροστά από το εκτελεστικό απόσπασμα έβρισκαν τη γαλήνη, και όχι μονάχα τη γαλήνη, μα και τη χαρά της αδάμαστης ψυχής που αγαλλιάζει, γιατί της δίνεται η ευκαιρία να δείξει την αρετή της. Πολλοί άντρες τραγουδούσαν την ύστερη στιγμή, τη στιγμή που τουφεκίζονταν. Τον Αύγουστο του 44 οι Γερμανοί καίνε τ Ανώγεια στην επαρχία Μυλοποτάμου Ρεθύμνης, ύστερα από τη διαταγή του στρατηγού Μίλλερ, διοικητή φρουράς Κρήτης, «επειδή η πόλις των Ανωγείων είναι κέντρον της αγγλικής κατασκοπίας εν Κρήτη και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το σαμποτάζ της Δαμάστας, επειδή εις Ανώγεια ευρίσκουν άσυλον και προστασίαν οι αντάρται των διαφόρων ομάδων αντιστάσεων και επειδή εκ των Ανωγείων διήλθον και οι απαγωγείς με τον στρατηγόν Φον Κράιπε, χρησιμοποιήσαντες ως σταθμόν διακομιδής τ Ανώγεια, διατάσσομεν την ισοπέδωσιν τούτων και την εκτέλεσιν παντός άρρενος Ανωγειανού, όστις ήθελεν ευρεθεί εντός του χωρίου και πέριξ αυτού είς απόστασιν 1 Km. Εννέα ημέρες μετά, στις 22 Αύγούστου του 44 ακολουθεί η φοβερή τραγωδία επτά χωριών στην επαρχία Αμαρίου Ρεθύμνης. Άνω Μέρος, Δρυγιές, Βρύσσες, Καρδάκι, Γερακάρι, Σμιλές, Γουργούθοι, Χωρδάκι και Κρύα Βρύση είναι τα χωριά που καταστρέφονται και πενθούν εκατόμβη νεκρών. Στις 31 Οκτωβρίου του 44 οι Γερμανοί βομβαρδίζουν το χωριό Φρε της επαρχίας Αποκορώνου. Τον Νοέμβριο του 44 γίνεται μεγάλη μάχη στα Κεραμειά της επαρχίας Κυδωνίας Χανίων. Οι Γερμανοί πατούν στην κυριολεξία τα χωριά Αι Γιώργη, Παναγιά, Λούλο, Αλετρουβάρι, Κατοχώρι και σκοτώνουν 36 άνδρες από τους Κάμπους. Η αυλαία των πολεμικών γεγονότων στη γερμανοκατεχόμενη Κρήτη θα πέσει ένα μήνα, περίπου, μετά, στις 8 Δεκεμβρίου με τη μάχη του Βαφέ. Οι αγροτικές φυλακές στο χωριό Αγιά της επαρχίας Κυδωνίας Χανίων χρησιμοποιήθηκαν την περίοδο εκείνη ως στρατόπεδο συγκέντρωσης. Στον εκεί κοντά λόφο Μονοκούμαρο, μπροστά από έναν ξύλινο στύλο, κομμάτι κορμού δένδρου, τουφεκίστηκαν από τους Γερμανούς πάνω από 1000 Κρήτες, βυθίζοντας στο πένθος τις οικογένειες τους. Την περίοδο εκείνη 40 τουλάχιστον κρητικές κοινότητες ισοπεδώθηκαν και άλλες τόσες καταστράφηκαν σε μεγάλο βαθμό και με πολλά ανθρώπινα θύματα. Μία πρώτη προσπάθεια, οπωσδήποτε ελλιπής, των τεσσάρων νομαρχιών της Κρήτης, που

15 συντάχθηκε το 1946, αναφέρει 1432 εκτελεσθέντες για το νομό Χανίων, 905 για το νομό Ρεθύμνης, 924 για το νομό Ηρακλείου και 213 για το νομό Λασιθίου, συνολικά περί τα 3500 ανθρώπινα θύματα. Όσα δεινά όμως κι αν περάσει ο κρητικός λαός δεν χάνει τ ανώτερα αισθήματα που τον διακρίνουν, όπως η μεγαλοψυχία και η φιλοξενία, που αποτυπώνονται και στην ποίηση του. Γροικάτ είντα παράγγενε η Κρήτη των παιδιώ τση: Μετρήσετε τα μνήματα των εδικώ και ξένω, σ ούλα ν ανάψετε κερί, λιβάνι και καντήλι, κι αν έρθουν και δικολογιές των ξένω, σκοτωμένω να τσι φιλοξενήσετε. Έτσι στάθηκεν η Κρήτη. Έτσι μεγάλωσε και τράνεψε. Έτσι βάσταξε κι απόμεινε κι είναι σήμερα στα χέρια μας, νοικοκυριό και σόχωρο, πατρίδα κι ανθρωπιά, κληρονομιά και δόξα. Η Μάχη της Κρήτης, όπως, άλλωστε, και όλες οι μάχες της φυλής μας για λευτεριά, αποτελεί πολύτιμη παρακαταθήκη ιστορικής μνήμης και αυτογνωσίας για όλους τους Έλληνες Φιλιππίδης Ηλίας, Καθηγητής Κοινωνιολογίας, Μελετητής θεμάτων Γεωπολιτικής, Αντιπρόεδρος Κρητικού Λαϊκού Πανεπιστημίου Παγκοσμιοποίηση-Ταυτότητα-Ελληνικότητα-Διαφορετικότητα Filippidis Elias, Professor of Sociology, Scholar of Geopolitical issues, Vice President of the Cretan University Globalisation-Identity-Hellenism-Diversity Ορισμός παγκοσμιοποιήσεως Η παγκοσμιοποίηση είναι μια δυναμική τάση, η οποία κυριαρχεί στην εξέλιξη του παγκόσμιου πολιτισμού από το 1990 και μετά. Το φαινόμενο της παγκοσμιοποιήσεως τείνει στη διαμόρφωση του πλανήτη μας σε ένα ενιαίο χώρο για τη διαβίωση του ανθρώπου. Πριν το 1990 ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), που ιδρύθηκε το 1945, αναφερόταν στην ενότητα της ανθρωπότητας. Οι αναφορές αυτές ανήγαγαν σε πανανθρώπινα ιδανικά: τη διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης μέσω του διαλόγου, αργότερα και των διαπραγματεύσεων για τη μείωση των εξοπλισμών και την αποφυγή ενός πυρηνικού πολέμου βαθμιαία αύξανε η ανάγκη για τη λήψη κοινών μέτρων προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος από τη βιομηχανική μόλυνση και της βιοποικιλότητας την προστασία των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων με πρώτο το δικαίωμα στη ζωή και στην ελευθερία του ανθρώπου την καταπολέμηση της φτώχειας, της αρρώστιας και του αναλφαβητισμού στις πιο φτωχές

16 χώρες του κόσμου. Ο ΟΗΕ είχε την κύρια ευθύνη για τη διατήρηση της ενότητας της ανθρωπότητας, διότι πριν το 1990 ο κόσμος ήταν χωρισμένος σε τρία στρατόπεδα - τον λεγόμενο Δυτικό ή ελεύθερο ή καπιταλιστικό κόσμο με ηγέτιδα δύναμη τις ΗΠΑ. - τον λεγόμενο Ανατολικό ή σοσιαλιστικό κόσμο με ηγέτιδα δύναμη την τότε Σοβιετική Ένωση - τον Τρίτο κόσμο με ηγέτιδα δύναμη το λεγόμενο κίνημα των Αδέσμευτων, το οποίο ίδρυσαν οι τότε τρεις ηγέτες των αναπτυσσόμενων χωρών, της Αιγύπτου, της τότε Γιουγκοσλαβίας και της Ινδίας Κατ ουσία και μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι το 1990 κυριαρχούσε στον κόσμο το λεγόμενο Διπολικό σύστημα κατανομής της ισχύος μεταξύ των δύο τότε υπερδυνάμεων, των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης. Το συνέβη μια παγκόσμια αλλαγή: κατέρρευσε το σοβιετικό σύστημα κοινωνικής οργανώσεως, ο ανατολικός συνασπισμός ισχύος (Σύμφωνο Βαρσοβίας) και η ίδια η Σοβιετική Ένωση. Επομένως κατέρρευσε και ο Διπολισμός. Έτσι άνοιξε ο δρόμος για τη δημιουργία ενός παγκόσμιου συστήματος οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής οργανώσεως του κόσμου με βάση το σύστημα του νικητή, που ήταν ο καπιταλισμός σε συνδυασμό με τον κοινοβουλευτισμό και την ελευθερία της σκέψεως και της δράσεως. Η πρώτη συνέπεια ήταν να κυριαρχήσουν οι αρχές: ανοικτές κοινωνίες, ανοιχτές αγορές ανοιχτά σύνορα. Αυτή η τριπλή ανοιχτότητα εθεωρήθη ότι αποτελεί τη βάση για την πλήρη ελευθερία του ανθρώπου, η οποία συνίσταται σε μια τριπλή ελευθερία: ελευθερία οικονομικής δράσεως και ελευθερία προσωπικών επιλογών. Όμως, η έννοια της ελευθερίας του Δυτικού πολιτισμού, όπως αυτός είχε διαμορφωθεί πάνω στις αξίες και τις εμπειρίες του αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού, είχε συγκεκριμένες προδιαγραφές: α. προτεραιότητα της πολιτικής έναντι της οικονομίας β. διάκριση μεταξύ της έννοιας του κέρδους και της αισχροκέρδειας και γ. προτεραιότητα της έννοιας της συλλογικότητας έναντι της ατομικότητας και των αξιών έναντι των προσωπικών επιλογών. Το Δυτικό σύστημα της ελεύθερης οικονομίας, όπως αυτό είχε διαμορφωθεί από το 1945 έως το 1990, είχε ως κορμό τη λεγόμενη πραγματική οικονομία και τις επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου. Η οικονομία της παγκοσμιοποίησης Μετά το 1990 διαμορφώθηκε ένα διαφορετικό οικονομικό σύστημα που πήρε το όνομα

17 καπιταλισμός του καζίνου. Αυτή είναι η λεγόμενη άυλη οικονομία, η οποία λειτουργεί ως ο απόλυτος τζόγος και μετατρέπει ολόκληρο τον κόσμο σε ένα τεράστιο και ενιαίο καζίνο. Η κερδοφορία έχει σπάσει το φράγμα του χρόνου, του περιορισμού των επιλογών και των όποιων νομικών δεσμεύσεων. Πρόκειται για απεριόριστα και ανεξέλεγκτα κέρδη, τα οποία μπορούν να αποκτηθούν σε μηδενικό χρόνο. Ο πολιτισμός στην εποχή της παγκοσμιοποίησης Το οικονομικό πρότυπο της παγκοσμιοποίησης δεν δημιουργεί ελεύθερους ανθρώπους, αντιθέτως δημιουργεί καθετοποιημένες κοινωνίες και καθετοποιημένους ανθρώπους, στους οποίους αναγνωρίζει μόνο την ιδιότητα του καταναλωτή χωρίς όμως το δικαίωμα του ελέγχου της παραγωγής, διότι αυτό αντίκειται στην έννοια της οικονομικής ελευθερίας του επιχειρηματία, ο οποίος δεν είναι πλέον ο εθνικός παραγωγός ή ο εθνικός μικρομεσαίος ακόμη και μεγάλος επιχειρηματίας αλλά οι τεράστιες, απρόσωπες, πολυεθνικές εταιρείες, οι οποίες αγοράζουν σωρηδόν τις παραγωγικές μονάδες της πραγματικής οικονομίας. Αυτό το ισοπεδωτικό σύστημα αντιμετωπίζει τρία εμπόδια αντιστάσεως: - τον συνειδητό και ενημερωμένο πολίτη τον ανεξάρτητο και ηθικό πολιτικό και τους πολιτισμούς με αυτόνομο σύστημα αξιών. Από κοινωνιολογικής πλευράς το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης πρέπει να αξιολογηθεί κατά διαφοροποιημένο τρόπο με απολύτως διαφορετικά και αντικειμενικά κριτήρια. Η θετική πλευρά της παγκοσμιοποίησης βρίσκεται στους τομείς της επικοινωνίας, της τεχνολογίας και γενικά της επιστημονικής έρευνας. Στους τομείς αυτούς, είναι ευκταίο να δημιουργούνται κοινοί και ενιαίοι χώροι, Η πολιτική παγκοσμιοποίηση δεν μπορεί να προχωρήσει με την αναγκαστική επιβολή της δυτικής δημοκρατίας. Αυτό τουλάχιστον απέδειξε η περιβόητη Αραβική άνοιξη. Η οικονομική παγκοσμιοποίηση στην καλύτερη περίπτωση εξήντλησε ότι θετικό είχε να προσφέρει, ενώ στη χειρότερη έγινε το όχημα για την οικονομική και πολιτική πυραμιδοποίηση του κόσμου. Η πιο επικίνδυνη όμως μορφή της παγκοσμιοποίησης, είναι η πολιτιστική παγκοσμιοποίηση. Η παγκοσμιοποίηση είτε το θέλει είτε όχι, διαμορφώνει ατομοκεντρικούς, χωρίς αναστολές στον κοινωνικό και τον πολιτικό τους ρόλο, οι οποίοι πλέουν σαν τυφλά ψάρια μέσα σε ένα παγκόσμιο πολιτισμικό χυλό, καθοδηγούμενοι μόνο από το ένστικτο του προσωπικού οφέλους. Ο Ελληνικός πολιτισμός στην εποχή της παγκοσμιοποίησης Ένας βασικός λόγος της υπερηφάνειας κάθε Ευρωπαίου πολίτη ήταν η πολιτισμική πολυμορφία του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

18 Ο κάθε Ευρωπαίος οφείλει στο όνομα αυτής της πολυμορφίας να διατηρήσει την ιδιοπροσωπεία του εθνικού του πολιτισμού και πάνω σε αυτή τη βάση να προσθέσει και την ευρωπαϊκή του ταυτότητα αποδεχόμενος και σεβόμενος την ιδιαιτερότητα του κάθε άλλου ευρωπαϊκού πολιτισμού. Οι Έλληνες, όχι μόνο δεν έχουμε λόγο να αποτελέσουμε εξαίρεση σε αυτό τον κανόνα, αλλά έχουμε και την ιδιαίτερη ευθύνη να διατηρήσουμε τη συνέχεια της γλώσσας και το αξιακό περιεχόμενο του διαχρονικού πολιτισμού μας, ο οποίος αποτελεί το λίκνο ολόκληρου του Ευρωπαϊκού πολιτισμού. Το προσφυγικό-μεταναστευτικό αποτελεί ένα ιδιαίτερο πρόβλημα, για το οποίο πρέπει να υπάρχουν περιορισμού και ποσοστώσεις, ώστε μακροπρόθεσμα και δημογραφικά να μην διακινδυνεύσει ο εθνικός χαρακτήρας των επιμέρους ευρωπαϊκών πολιτισμών όσο και η ιστορική πολυμορφία του συνολικού ευρωπαϊκού πολιτισμού Κανέλλος Βασίλειος, Συνταξιούχος Εκπαιδευτικός «Η Αναζήτηση» του Χ.Φ. Μάγερ Kanellos Vasileios, Retired Professor The search by X.F.Mayer Το βιβλίο του Χ. Φ. Μάγερ έχει τον τίτλο «ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ» και υπότιτλο «Ανθρώπινα πεπρωμένα στον ελληνικό εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα ». Εκδόθηκε για πρώτη φορά στο Βερολίνο, στα γερμανικά, το Το 1995 κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα από τις εκδόσεις «Καλέντης». Κίνητρο της συγγραφής αυτού του πονήματος ήταν η ανασύνθεση των γεγονότων, που οδήγησαν στο θάνατο τον πατέρα του και εκείνων που είχαν απαχθεί μαζί του. Ο πατέρας του συγγραφέα ανήκε στη γερμανική μονάδα μηχανικού που επισκεύασε την ανατιναγμένη γέφυρα του Γοργοποτάμου. Συνελήφθη μαζί με άλλους τρεις υπαξ/κούς στις 30 Μαρτίου 1943, στη Μάκρη Φθιώτιδας και οδηγήθηκε στην Κολοκυθιά, όπου εκτελέστηκε στις 9 Απριλίου, μαζί με άλλους τριάντα τρεις Γερμανούς αιχμαλώτους. Όλοι όσοι εκτελέστηκαν θεωρήθηκαν από τις γερμανικές στρατιωτικές δυνάμεις και μετά τον πόλεμο από τον Ερυθρό Σταυρό, ως αγνοούμενοι. Μετά από πολύχρονη εργασία, που βασίστηκε σε έρευνες σε γερμανικά, ιταλικά, ελληνικά και βρετανικά αρχεία και βιβλία, αλλά και σε πολυάριθμες συνεντεύξεις από αυτόπτες μάρτυρες και συγγενείς αγνοουμένων, κατάφερε να ανασυνθέσει πλήρως όσα διαδραματίστηκαν την πολυτάραχη εκείνη περίοδο. Ο Χέρμαν Μάγερ δεν περιγράφει μόνο τις συνθήκες υπό τις οποίες συνελήφθη και εκτελέστηκε ο πατέρας του, αλλά παραθέτει και άγνωστα ως τότε στοιχεία και μαρτυρίες, της άλλης πλευράς, σχετικά με την κορυφαία πράξη αντίστασης κατά των κατακτητών, της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου. Παρόλο που δεν απέκρυψε ότι ο πατέρας του ήταν φιλοχιτλερικός μέχρι τέλους, αυτός δεν ήταν φιλοναζιστής. Έχει ένα μεγάλο σεβασμό για τους Έλληνες και την Εθνική τους Αντίσταση. Ο δεσμός με τον πατέρα του, που καλά δεν γνώρισε, δεν τον υπηρέασαν στις πεποιθήσεις του. Ο γιος Μάγερ ξεκινά την οδυνηρή έρευνά του ως ένα πικραμένο και προσδιοριζόμενο από τα

19 προσωπικά του αισθήματα άτομο. Βγήκε απ αυτή ένας διαφορετικός άνθρωπος και πολίτης συνολικής ευθύνης στη νέα παγκόσμια κοινότητα. Εντυπωσιάζει ο πρόλογός του, λόγια τιμητικά και βαθύτατης αλήθειας για τη χώρα μας. Γράφει ότι ο αντιστασιακός αγώνας των Ελλήνων είναι σχεδόν άγνωστος στο γερμανικό λαό, όπως είναι άγνωστες οι θυσίες του και η δολοφονία αμέτρητων αθώων ανθρώπων. Απορεί που η νέα γενιά δεν γνωρίζει επαρκώς τα γεγονότα της Κατοχής, όπως και το ότι δεν υπάρχει ένα Μουσείο για την Εθνική Αντίσταση. Κλείνοντας, θα λεγε κανείς ότι η περίπτωση Χέρμαν Μάγερ είναι μια από τις τραγικές γερμανικές συγκυρίες, βαθιά ανθρώπινες, που αξίζει να μελετηθεί προσεκτικά. Διάρθρωση του βιβλίου Το βιβλίο αυτό, 450 σελίδων, πλούσια εικονογραφημένο, περιλαμβάνει 10 κεφάλαια. 1ο κεφάλαιο. Τίτλος: Εκδρομή στη Μακρακώμη Ο συγγραφέας εξιστορεί την πρώτη του επίσκεψη στην Ελλάδα, τον Αύγουστο του 1943, παρέα με τη μητέρα του. Επισκέπτεται τη Μακρακώμη και συλλέγει τις πρώτες του πληροφορίες για τον πατέρα του, ο οποίος επίσημα στα γερμανικά αρχεία θεωρείται ακόμα αγνοούμενος. 2ο κεφάλαιο. Επιχείρηση «Χάρλινγκ» «Χάρλινγκ» είναι η κωδική ονομασία της επιχείρησης καταστροφής μιας από τις τρεις σιδηροδρομικές γέφυρες, βόρεια της Αθήνας, που τελικά επελέγη να είναι αυτή του Γοργοποτάμου. Περιγράφεται λεπτομερώς ο επιτελικός σχεδιασμός και η οργάνωση ανατίναξης της γέφυρας από Βρετανούς και Νεοζηλανδούς σαμποτέρ με τη συνεργασία Ελλήνων ανταρτών. 3ο κεφάλαιο. Η Οδύσσεια του κόμη φον Φαλκενχάουζεν Εξιστορείται η σύλληψη, κράτηση και αποφυλάκιση του κόμη Φρήντριχ φον Φαλκενχάουζεν. Ήταν ταγματάρχης της αεροπορίας και πολιτικός μηχανικός. Διηύθυνε τρία ξυλουργεία στην κοιλάδα του Σπερχειού, με έδρα το Πλατύστομο και έχοντας ως προσωπικό μια ομάδα δώδεκα στρατιωτών και πολιτών. 4ο κεφάλαιο. «Αέρα» Καταγράφονται τα γεγονότα της επιχείρησης ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου, από τις 25 Οκτωβρίου έως τις 26 Νοεμβρίου 1942, που αυτή ανατινάχθηκε. 5ο κεφάλαιο. Αλλαγή φρουράς Παρατίθεται το βιογραφικό του πατέρα του συγγραφέα Χέρμαν Μάγερ. Πρώην δάσκαλος και αξιωματικός Επιμελητείας της Βέρτμαχτ. Ήταν επικεφαλής του 117ου Λόχου Κατασκευής Σιδηροδρομικού δικτύου, που ανέλαβε τις επιδιορθωτικές εργασίες της κατεστραμένης γέφυρας και η οποία παραδόθηκε προς χρήση στις 6 Ιανουαρίου 1943.

20 6ο κεφάλαιο. Η SΟΕ αλλάζει σχέδια Ήταν η ειδική μονάδα των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών για σαμποτάζ και διοργάνωση ανταρτοπολέμου στις κατεχόμενες από τους Γερμανούς χώρες, με έδρα το Κάιρο. Στο κεφάλαιο αυτό καταγράφονται οι εμφύλιες διαμάχες στους κόλπους της αντίστασης, αρχές του 1943, καθώς και ο ρόλος της μονάδας αυτής. 7ο κεφάλαιο. Η μάχη στα Λουτρά Πλατυστόμου Καταγράφεται το σκηνικό σύλληψης δέκα Γερμανών στο Πλατύστομο τη νύχτα 28 προς 29 Μαρτίου 1943, καθώς και η σύλληψη του Χέρμαν Μάγερ μαζί με τρεις Γερμανούς υπαξιωματικούς στη Μάκρη, στις 30 Μαρτίου. 8ο κεφάλαιο. Αιχμάλωτοι Εξιστορείται η πορεία των τεσσάρων αιχμαλώτων προς την Κολοκυθιά, όπου είχε το αρχηγείο του ο ΕΛΑΣ, η δίκη των αιχμαλώτων Γερμανών και η εκτέλεση στις 9 Απριλίου τριάντα τεσσάρων εξ αυτών. 9ο κεφάλαιο. Ο αγνοούμενος Το 1966 ταυτοποιήθηκε κι επισημοποιήθηκε ο θάνατος του αξ/κού Χέρμαν Μάγερ. Το καλοκαίρι του 1989 ο συγγραφέας και γιος του αξ/κού, επιστρέφει στην Ελλάδα και επισκέπτεται το Γοργοπόταμο και την Κολοκυθιά, όπου εναποθέτει αναμνηστική μαρμάρινη πλάκα στον τόπο της εκτέλεσης. 10ο κεφάλαιο. «Δεν έχεις δικαίωμα για εκδίκηση» Συνάντηση με τον Έντι Μάγερς, αρχηγό της συμμαχικής αποστολής στην Ελλάδα και τον Άρθουρ Ένμοντς, Νεοζηλανδό λοχαγό και τεχνικό, που συμμετείχε στην επιχείρηση του Γοργοποτάμου. Στον επίλογο καταγράφεται η συνάντηση του συγγραφέα με τους Δήμο Τσιώκα, ο οποίος με το ψευδώνυμο Φώτης Παρνασσιώτης ήταν ο επικεφαλής του εκτελεστικού αποσπάσματος στην Κολοκυθιά και με τον καπετάνιο Τάσο Λευτεριά, πολιτικό επίτροπο του Αργηγείου Ρούμελης του ΕΛΑΣ, τότε Συζήτηση Debate Παρεμβάσεις Interventions ΓΕΥΜΑ LUNCH BREAK ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΑΚΡΑΚΩΜΗΣ VISIT TO THE CURRENCY MUSEUM OF MUNICIPALITY OF MAKRAKOMI Συζήτηση σε κλειστό στρογγυλό τραπέζι της οργανωτικής επιτροπής και των ξένων προσκεκλημένων για τη δημιουργία δικτύου Discussion, in closed round table, between the organizational committee and the guests for the creation of a network

21 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΕΤΑΙΡΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 70 STEPS - CULTURAL EVENT WITH THE PARTICIPATION OF PARTNERS OF THE 70 STEPS PROGRAMME Mουσικοχορευτικό δρώμενο από τους χορευτές του Λαογραφικού Χορευτικού Όμιλο Σπερχειάδας, τον Χορευτικό Σύλλογο Γυναικών Σπερχειάδας, την Αδελφότητα Κρητών Περιστερίου και την Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Κρητικών Σωματείων. Music and dance event by the dancers of the Folk Dance Group of Spercheiada, the dance association of Women in Sperchiada, the Brotherhood Cretans from Peristeri (Athens) and the Panhellenic Federation of Cultural Associations of the Cretans.