ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Ο χώρος πρασίνου στην νοτιοδυτική πλευρά έχει ενισχυθεί με χαμηλή βλάστηση και έχει χωριστεί σε επίπεδα καθ' ύψος

Transcript

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο αστικός υπαίθριος χώρος που μελετάται είναι η πλατεία Φιλικής Εταιρίας στην περιοχή Κολωνάκι, στο κέντρο της Αθηνάς. Η πλατεία που είναι σήμερα γνωστή ως πλατεία Κολωνακίου βρίσκεται σε ένα προνομιούχο σημείο της πόλης. Τη συναντάμε στο κέντρο της πιο αριστοκρατικής συνοικίας της πρωτεύουσας. Γύρω της εκτείνονται οι εμπορικότεροι και πιο πολυσύχναστοι δρόμοι της περιοχής (Πατριάρχου Ιωακείμ, Τσακάλωφ, Αναγνωστοπούλου, Κανάρη, Σκουφά, Μηλιώνη, κα.). Η περιοχή πήρε το όνομά της από τον αρχαίο στύλο (κολωνάκι) που βρίσκεται στην ομώνυμη πλατεία. Ως και τις αρχές του 1880 η περιοχή ήταν αραιοκατοικημένη. Με την πάροδο των χρόνων όμως, μετατράπηκε σ ένα πυκνοκατοικημένο αστικό κέντρο, το οποίο λόγω της γεωγραφικής του θέσης στο κέντρο της πρωτεύουσας και στους πρόποδες του Λυκαβηττού προσελκύει το ενδιαφέρον των Αθηναίων και αποτελεί σημείο αναφοράς για κάθε πολίτη ή επισκέπτη της πρωτεύουσας. Η πλατεία παρέμενε για πολλά χρόνια με μια μορφή μικροσκοπικού κήπου, όχι ιδιαίτερα διαμορφωμένου και οι χρήστες της ήταν κυρίως περίοικοι ηλικίας 60 και άνω που εκμεταλλευόντουσαν την πλατεία ως χώρο συνάντησης κυρίως κατά τις απογευματινές ώρες. Το 2004 και μέσα στις ενέργειες για ανάπλαση της πρωτεύουσας λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων, ανατέθηκε αρχιτεκτονικό γραφείο «Εργαστήρι 66» των Δημήτρη και Σουζάνας Αντωνακάκη η ανάσπαση της πλατείας. Ένα έργο πολύ δύσκολο που έπρεπε για την υλοποίηση του να ληφθούν πολλοί παράγοντες εξωγενείς, με πολλές περικοπές κατά την διάρκεια της εκτέλεσης του και με ένα αποτέλεσμα που δημιούργησε θύελλα αντιδράσεων αλλά και πολλά θετικά σχόλια όπως και Ευρωπαϊκές διακρίσεις. Βορειοανατολική πλευρά της πλατείας με το πεζούλι που προστατεύει από την ηχορύπανση και με την ροή νερού κάτω από αυτό λειτουργεί ανακουφιστικά τους καλοκαιρινούς μήνες. Ο χώρος πρασίνου στην νοτιοδυτική πλευρά έχει ενισχυθεί με χαμηλή βλάστηση και έχει χωριστεί σε επίπεδα καθ' ύψος Χώρος στάσης με στέγαστρο μεταλλικό.

2 Καταρχήν η κάτοψη βασίστηκε στην προηγούμενη μορφή της. Δύο μεγάλες ζώνες πρασίνου κρατήθηκαν στα πλευρικά σημεία της πλατείας, νοτιοδυτικά και βορειοανατολικά, με αποτέλεσμα να κρατηθούν σχεδόν όλα τα μεγάλα δέντρα και τα τμήματα αυτά να εμπλουτιστούν με χαμηλή βλάστηση που πριν ήταν ανύπαρκτη. Στα ίδια σημεία έχουν δημιουργηθεί μια ομάδα χαμηλών και ψηλών όγκων από μπετόν, τοποθετημένοι μέσα στον χώρο πρασίνου ώστε να μην επιβάλλονται στο τοπίο και παράλληλα να γίνονται σημεία στάσης και προστασίας από τον ήλιο. Επίσης το ύψος τους είναι τόσο ώστε να μην εμποδίζουν το οπτικό πεδίου των περαστικών. Σε αυτό βοηθά και ο κεντρικός ανοικτός χώρος, στον οποίο με έξυπνο τρόπο έχει διαμορφωθεί ένα πεζούλι 90εκ περίπου που προστατεύει από τον θόρυβο του δρόμου βορειοδυτικά και απομονώνει οπτικά το κέντρο της πλατείας από τον δρόμο. Επίσης το τέχνασμα των χαμηλών όγκων μετριάζει την δύναμη των γύρω πολυωρόφων κτηρίων που με το μεγάλο τους ύψος έδιναν την αίσθηση να εγκλωβίζουν τον χώρο. Από άποψη εσωτερικής διαμόρφωσης της πλατείας οι χώροι στάσης είναι σοφά τοποθετημένοι περιμετρικά προστατευμένοι από δέντρα και πέργκολες. Επίσης υπάρχει μέριμνα για ΑΜΕΑ και λόγω της μεγάλης διαφοράς ύψους του εδάφους η πλατεία έχει μορφωθεί με πολλά σκαλοπάτια, πλατύσκαλα και ράμπες που δίνουν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα σχήματα. Τα υλικά που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι κυρίως μπετόν, πλάκες πεζοδρομίου και κυβόλιθοι, και μεταλλικές κολώνες σχήματος Η σε χρωματισμούς που δένουν με το γενικό σύνολο. Από το θέμα του εξοπλισμού υπάρχει μεγάλος αριθμός φωτιστικών σωμάτων, κάδοι απορριμμάτων σε σημεία που δεν εμποδίζουν, δημόσια wc σε σημείο που δεν ξεχωρίζουν και δεν δείχνουν παράταιρα, σημεία απορροής υδάτων σε περίπτωση βροχόπτωσης, και ένας χώρος που λειτουργεί ως το υδάτινο στοιχείο, περιμετρικά του ανοικτού κεντρικού χώρου, που λειτουργεί ανακουφιστικά τους καλοκαιρινούς μήνες. Συνοψίζοντας θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει πώς η πλατεία Κολωνακίου είναι άρτια από πλευράς σχεδιαστικής λύσης. Όμως δεν λειτουργεί όπως θα έπρεπε ή όπως υπολογιζόταν να λειτουργήσει. Δεν χρησιμοποιείται πια από τους περιοίκους ως χώρος συνάντησης, και δεν τον χρησιμοποιούν ως χώρο στάσης για αρκετή ώρα, παρά μόνο για 10.και είναι παράξενο πως όσοι συνήθιζαν να χρησιμοποιούν την πλατεία τώρα προτιμούν τον πεζόδρομο βόρεια αυτής και η πλατεία κυρίως χρησιμοποιείται ως σημείο πορείας πεζών.

3 2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΤΟΥ ΥΠΑΙΘΡΙΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΜΕ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Ένας ανοικτός υπαίθριος χώρος ανεξαρτήτως μεγέθους διέπεται από βασικές παραμέτρους που καθορίζουν τις συνθήκες άνεσης σε αυτό. Οι συνθήκες άνεσης είναι οι παράγοντες που καθιστούν έναν υπαίθριο χώρο βιώσιμο, γεγονός καθοριστικό για την ομαλή λειτουργία του. Γενικότερα η ανάπλαση ενός υφιστάμενου ανοιχτού χώρου ή ο σχεδιασμός ενός νέου εξασφαλίζουν την ευκαιρία για βελτίωση των συνθηκών άνεσης στον υπαίθριο χώρο. Οι πιθανές λύσεις στα συγκεκριμένα προβλήματα που επιδέχεται ένας τέτοιος χώρος είναι απεριόριστες, ανάλογα με την τοπική μορφολογία, το κλίμα και την αισθητική φύση της σχεδιαστικής πρότασης. Ανεξάρτητα από την ποικιλία των λύσεων, υπάρχουν συγκεκριμένα θέματα τα οποία ο μελετητής θα πρέπει να λάβει υπόψη του ώστε να επιτύχει στην παροχή ενός ελκυστικού και άνετου περιβάλλοντος. Πρώτο τμήμα της μελέτης είναι μια σύντομη αναφορά στην σχέση του υπαίθριου χώρου με τον πολεοδομικό ιστό της πόλης. Ειδικότερα θα γίνει μελέτη ένταξης του χώρου στον αστικό ιστό και η πιθανή σχέση του με γειτονικούς υπαίθριους χώρους, οι χρήσεις γης των όμορων κτηρίων και το ύψος αυτών και η σχέση του χώρου με τους περιμετρικούς δρόμους, όπως και η συχνότητα κυκλοφορίας τροχοφόρων και πεζών. Στο δεύτερο τμήμα της μελέτης θα καταγραφούν οι συνθήκες θερμικής, οπτικής και ακουστικής άνεσης, ακτινοβολία και ο άνεμος, και τα μέσα υποστήριξης των ανθρώπινων αναγκών. Το πρώτο θέμα που προκύπτει στη διαδικασία σχεδιασμού είναι το προφίλ της εποχιακής χρήσης του ανοιχτού χώρου. Με εξαίρεση την ακουστική άνεση, η οποία δεν επηρεάζεται από την εποχή του χρόνου, η οπτική και κυρίως η θερμική άνεση, απαιτούν διαφορετικές προσεγγίσεις, ώστε να επιτευχθεί ένα ήπιο και ευχάριστο περιβάλλον, σε σχέση με τις επικρατούσες περιβαλλοντικές συνθήκες. Όσον αφορά τη θερινή περίοδο, για την επίτευξη της άνεσης είναι απαραίτητος ο έλεγχος της θερμοκρασίας. Ιδιαίτερα σε νότια γεωγραφικά πλάτη, η σκίαση είναι ο πιο καθοριστικός παράγοντας για τον έλεγχο της θερμοκρασίας και σημαντική παράμετρος οπτικής άνεσης. Για τον λόγο αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ποικιλία σκιάστρων ή τύπων βλάστησης, ανάλογα με την επιθυμητή μορφή σκιάς. Κατακόρυφα ή κεκλιμένα στοιχεία σκίασης όπως τοίχοι, πετάσματα ή θάμνοι είναι προτιμότερο να τοποθετούνται στη δυτική πλευρά του οικοπέδου, παίρνοντας υπόψη πιθανούς περιορισμούς που μια τέτοια κατασκευή μπορεί να δημιουργήσει στον αερισμό του υπαίθριου χώρου. Μια παρόμοια μορφή σκίασης μπορεί να επιτευχθεί με δέντρα, με το πλεονέκτημα του δροσισμού του αέρα, χωρίς να εμποδίζει την έκθεση στο χειμερινό ήλιο. Οριζόντια σκιάστρα, όπως πέργκολες, μπορούν να παρέχουν σκιά για περισσότερες ώρες την ημέρα και είναι χρήσιμα για τη σκίαση μονοπατιών και εν γένει, χώρων με επιμήκη διάταξη όπως πεζόδρομοι. Θα πρέπει όμως να κατασκευάζονται έτσι ώστε να αποφεύγεται ο εγκλωβισμός θερμού αέρα κάτω από την επιφάνεια του σκιάστρου. Η κατεύθυνση των ανέμων το καλοκαίρι προς τον χώρο είναι σημαντική για την απαγωγή της θερμότητας από τον ανοιχτό χώρο. Για την ανακατεύθυνση του αέρα προς ορισμένες περιοχές του ανοιχτού χώρου μπορεί να χρησιμοποιηθούν κατακόρυφα πετάσματα ή βλάστηση. Επί πλέον, επιφάνειες νερού όπως λεπτά στρώματα τρεχούμενου νερού, καταρράκτες, λίμνες ή σιντριβάνια μπορούν να συνεισφέρουν στο δροσισμό του αέρα, σε συνδυασμό με τις τεχνικές αερισμού.

4 Τα υλικά των επιφανειών αποτελούν σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει τόσο το θερμικό όσο και το οπτικό περιβάλλον. Ανοιχτά χρώματα και ανακλαστικές επιφάνειες μπορεί να αποτρέψουν την υπερθέρμανση των επιφανειών, αλλά μπορεί να δημιουργήσουν θάμβωση και ανάκλαση της θερμότητας προς τους χρήστες του χώρου και τις επιφάνειες των γύρω κτιρίων. Αντιθέτως, σκουρόχρωμες επιφάνειες μπορεί να υπερθερμανθούν, όταν εκτεθούν στην ηλιακή ακτινοβολία. Η επικάλυψη επιφανειών με βλάστηση όχι μόνο εμποδίζει τις ανακλάσεις, αλλά και συνεισφέρει στο δροσισμό του αέρα μέσω εξατμισοδιαπνοής. Το χειμώνα, ο βασικός στόχος του σχεδιασμού είναι η προστασία του ανοιχτού χώρου από τον κρύο αέρα και τη βροχή και η δυνατότητα έκθεσής του στον ήλιο. Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα είναι αυτό των «βυθισμένων» υπαίθριων χώρων (Σχήμα 8.4). Σε συνδυασμό με άλλα μέτρα, μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματικοί για την ανεμοπροστασία, καθώς αφήνουν τον άνεμο να περνάει από πάνω τους. Φυλλοβόλα δέντρα επιτρέπουν την έκθεση στον ήλιο, αλλά τα αειθαλή είναι αποδοτικά ως ανεμοφράκτες (Σχήμα 8.5). Οι κοινωνικές επιπτώσεις όμως μιας τέτοιας λύσης θα πρέπει να εξετάζονται προσεχτικά. Σχετικά με τον περιορισμό του θορύβου η βλάστηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως φράγμα ήχου, παράλληλα με τη χρήση της για σκίαση ή προστασία από τον άνεμο. Βυθισμένοι ανοιχτοί χώροι είναι επίσης αποτελεσματικοί στη μείωση του θορύβου. Συνοψίζοντας, δεν υπάρχουν μονοσήμαντα μέτρα, καθώς κάθε λύση προς μια κατεύθυνση επηρεάζει άλλες παραμέτρους άνεσης. Η σχεδιαστική πρόταση θα πρέπει να έχει μια συνδυαστική ολοκληρωμένη μορφή λαμβάνοντας υπόψη όλες τις παραμέτρους άνεσης και τα ειδικά μορφολογικά και κλιματικά χαρακτηριστικά της τοποθεσίας. Παρακάτω αναλύονται τα βασικά στοιχεία της υπό μελέτη πλατείας βάσει των συνθηκών άνεσης ως φυσικό περιβάλλον και βάσει της εξασφάλισης των ανέσεων και των αναγκών των χρηστών ως κοινωνικό περιβάλλον.

5

6

7

8 4. ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΘΕΡΜΙΚΗΣ ΑΝΕΣΗΣ Ένας από τους βασικούς στόχους του περιβαλλοντικού σχεδιασμού σε αστικό επίπεδο είναι η δημιουργία αστικών περιοχών με άνετους ανοιχτούς χώρους. Συνεπώς οι μικροκλιματικές παράμετροι είναι κεντρικής σημασίας για τις δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στην περιοχή και, σε μεγάλο βαθμό, καθορίζουν τη χρήση των χώρων αυτών. Οι αντιδράσεις στο μικροκλίμα μπορεί να μην είναι συνειδητές, αλλά συχνά οδηγούν σε διαφορετική χρήση του χώρου υπό διαφορετικές κλιματικές συνθήκες. Έτσι, με την κατανόηση του πλούτου των μικροκλιματικών χαρακτηριστικών σε υπαίθριους αστικούς χώρους και των επιπτώσεών τους στην άνεση των ανθρώπων που τους χρησιμοποιούν, ανοίγονται νέες δυνατότητες για την ανάπτυξη των αστικών χώρων. Οι περιβαλλοντικές παράμετροι που επηρεάζουν τις συνθήκες θερμικής άνεσης στους υπαίθριους χώρους, αν και παρόμοιες με αυτές στους εσωτερικούς χώρους, παρουσιάζουν πολύ μεγαλύτερο εύρος και μεταβλητότητα. Στις περισσότερες μελέτες θερμικής άνεσης στο ύπαιθρο, έχουν χρησιμοποιηθεί μαθηματικά θερμορυθμιστικά μοντέλα για τον ανθρώπινο οργανισμό, τα οποία προορίζονταν για τον υπολογισμό των συνθηκών άνεσης σε εσωτερικούς χώρους, τα οποία εξαρτώνται από περιβαλλοντικές συνθήκες, τη δραστηριότητα των ανθρώπων και το επίπεδο ρουχισμού τους. Επιτόπιες έρευνες, όμως, έχουν αποκαλύψει ότι η προσέγγιση που εξετάζει μόνο τη φυσιολογία, είναι ανεπαρκής να χαρακτηρίσει τις εξωτερικές συνθήκες θερμικής άνεσης, ενώ το θέμα της προσαρμοστικότητας γίνεται όλο και πιο σημαντικό. Αυτό περιλαμβάνει όλες τις διαδικασίες για τη βελτίωση της σχέσης μεταξύ του περιβάλλοντος και των αναγκών των ανθρώπων, τόσο σε φυσικό, όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο. Στην περίπτωση της πλατείας που μελετάται τα συμπεράσματα που θα προκύψουν θα είναι στοιχειώδη, χωρίς πολλές αποσαφηνίσεις γιατί δεν έχουν μελετηθεί όλες οι παράμετροι που επιρρεάζουν τις συνθήκες θερμικής, οπτικής και ακουστικής άνεσης. 4.α Δείκτης άνεσης για πόλεις Στην περίπτωση της Αθήνας, το καλοκαίρι το μεσημέρι (τυπικές συνθήκες Tair=33 C, Sol_met=1000W.m-2, V_met=1m.s-1, RH_met=30%), η επίδραση μιας πυκνής ομάδας δέντρων στο δείκτη ASV μπορεί να υπολογιστεί ως: ASV = (Tair_met 2) (0.2 x Sol_met) (0.4 x V_met) RH_met ASV=0.034x(33 2) x(0.2x1000) 0.086(0.4x1) 0.001x = 0.6, αντιπροσωπεύοντας μια μείωση 14% της τιμής χωρίς σκίαση. Στην περίπτωση της περιοχής που μελετάμε λόγω της θέσης της οι θερμοκρασίες είναι συνήθως πάνω από 33 C, και ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες η θερμοκρασία αγγίζει τους 40 C με αποτέλεσμα να δημιουργείται κλίμα δυσφορίας και κυρίως στο κεντρικό τμήμα της πλατείας που παραμένει ακάλυπτο. 4.β Συνθήκες-χαρακτηριστικά ανέμου Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζει τις συνθήκες άνεσης των πεζών σε ανοιχτούς χώρους είναι ο άνεμος. Οι συνθήκες ανέμου είναι δύσκολο να προβλεφθούν και να ελεγχθούν καθώς επηρεάζονται από μεγάλο αριθμό παγκόσμιων, περιφερειακών και τοπικών παραγόντων. Σε παγκόσμια κλίμακα ο άνεμος προέρχεται από τον αέρα που κινείται από περιοχές υψηλής πίεσης προς περιοχές χαμηλής πίεσης. Η ταχύτητα και η διεύθυνση του ανέμου που προκαλείται από τα παγκόσμια καιρικά συστήματα επηρεάζονται από την τυπολογία του τοπίου σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Είναι, συνεπώς, σημαντικό να κατανοήσουμε ότι μπορεί να υπάρχουν μεγάλες διαφορές στις συνθήκες ανέμου από ένα μέρος μιας πόλης σε ένα άλλο, ή ακόμα σε μικροκλίμακα από ένα μέρος ενός χώρου σε ένα άλλο. Ο άνεμος δεν είναι ένα συνεχές φαινόμενο ποικίλει σημαντικά ως προς τη διεύθυνση και την ένταση (ριπές ανέμου) και οι διαφοροποιήσεις μπορεί να είναι εποχιακές ή ετήσιες. Οι επιδράσεις του ανέμου μπορούν να χωριστούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες μηχανικές και θερμικές επιδράσεις. Οι μηχανικές επιδράσεις του ανέμου γίνονται αισθητές σε ταχύτητες ανέμου μεγαλύτερες από 4-5 m.s-1. Πάνω από 10 m/sec θα είναι δυσάρεστο για περπάτημα και πάνω από 15 m.s-1 μπορεί να προκαλέσει

9 ατυχήματα [2]. Για τις θερμικές επιδράσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα κριτήρια άνεσης του Πίνακα 2.1, θεωρώντας ότι οι άνθρωποι θα προσαρμόσουν τη συμπεριφορά τους και το επίπεδο ρουχισμού τους στην εποχή. Ο πίνακας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για θερμοκρασίες πάνω από 10ºC. Πρέπει να σημειωθεί ότι, ανάλογα με το κλίμα, μια ορισμένη στάθμη ανέμου μπορεί να χαρακτηριστεί ως επιθυμητή ή ανεπιθύμητη. Σε ψυχρά κλίματα ο άνεμος σχεδόν πάντα θα μειώσει τις εξωτερικές συνθήκες άνεσης, ενώ το αντίθετο ισχύει για θερμά κλίματα. Συμπερασματικά και σε σχέση με το ύψος των όμορων προκύπτουν τα εξής: 1. Οι άνεμοι που επιρρεάζουν άμεσα την πλατεία είναι κυρίως βορειοδυτικοί αλλά η πλατεία προστατεύεται από αυτούς λόγω του πεζουλιού που υψώνεται στην αρχή της και λόγω της υψομετρικής διαφοράς που υπάρχει μεταξύ της πλατείας και του δρόμου. 2. η πλατεία παρόλο που είναι μικρή και δεν αυξάνει την ταχύτητα του ανέμου, το ύψος των περιμετρικών κτηρίων είναι τουλάχιστον 25μ με αποτέλεσμα όσο ψηλότερα τα κτίρια στα όρια της πλατείας σε σχέση με τη γειτονιά, τόσο υψηλότερη η ταχύτητα ανέμου στην πλατεία και Όσο ψηλότερα τα κτίρια στα όρια της πλατείας σε σχέση με τη γειτονιά, τόσο υψηλότερη η τύρβη του. 3. Δεν υπάρχει ξεκάθαρη σχέση μεταξύ της γενικής κατεύθυνσης του ανέμου και της ταχύτητας του ανέμου στην πλατεία. Όσο μεγαλύτερη είναι η γωνία εισόδου του αέρα, τόσο μεγαλύτερη η τύρβη. Υπάρχει ξεκάθαρη ένδειξη ότι η ροή γίνεται πιο χαοτική όσο περισσότερο διαφέρει η γενική κατεύθυνση του ανέμου από τον βασικό προσανατολισμό του χώρου. Ανοίγματα στις γωνίες του χώρου δίνουν μια πιο τυρβώδη ροή απ ότι ανοίγματα στο μέσον της πλατείας. Στο συγκεκριμένο σημείο ότι η πυκνή βλάστηση στις ακμές της πλατείας μειώνουν σε μεγάλο βαθμό την ταχύτητα του αέρα και δημιουργούνται ιδανικές συνθήκες δροσισμού. Επίσης τα μονοπάτια στο μέσο των πλευρών βοηθούν επίσης στην μείωση της ταχύτητας και της τύρβης του ανέμου. H [m] S(ημιαστική περιοχή) S(αστική περιοχή) Πίνακας 2.3: Τιμές S = VH / V10 για διάφορα ύψη H για αστικές και ημιαστικές περιοχές. Η ταχύτητα αέρα σε ύψος 100m σε μια αστική περιοχή αντιστοιχεί σε 89% της ταχύτητας του αέρα σε ύψος 10m σε ανοιχτή περιοχή

10 Σχήμα 2.7: Διάγραμμα ταχύτητας και διεύθυνσης ανέμου μέσα σε πλατεία. Τα ύψη των περιμετρικών κτιρίων είναι: 9 m (επάνω) and 27 m (κάτω) και η διεύθυνση τουανέμου15. Όσο ψηλότερα τα κτίρια, σε σχέση με το ύψος της γειτονιάς τόσο μεγαλύτερη η τύρβη. Σχήμα 2.8: Διάγραμμα ταχύτητας και διεύθυνσης του ανέμου μέσα στην πλατεία με άνοιγμα μέσου μεγέθους στο μέσον (επάνω) και στη γωνία (κάτω) και διεύθυνση ανέμου 15 wind direction. Ανοίγματα στις γωνίες δίνουν την πιο τυρβώδη ροή αέρα.

11 4.γ ΥΛΙΚΑ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 4. Τα υλικά του αστικού περιβάλλοντος, περιλαμβανομένων και των υλικών των κτιρίων, των συστημάτων σκίασης, της βλάστησης, παίζουν ένα σημαντικό ρόλο τροποποιώντας το μικροκλίμα και τις συνθήκες θερμικής άνεσης. Οι επιφανειακές τους θερμοκρασίες επηρεάζουν τη θερμική ισορροπία και άνεση μέσω των ανταλλαγών ακτινοβολίας, οι οποίες είναι κυρίαρχες σε ένα περιβάλλον όχι καλά αεριζόμενο, συχνότερη συνθήκη σε αστικούς χώρους στο επίπεδο των πεζών. 5. Γενικά τα υλικά ομαδοποιούνται σε δύο κατηγορίες ανάλογα με την ανακλαστικότητα και την θερμοχωρητικότητά τους. Τα ανοιχτόχρωμα υλικά με μεγάλη θερμοχωρητικότητα θεωρούνται ως ψυχρά, ενώ τα σκουρόχρωμα με χαμηλή θερμοχωρητικότητα θεωρούνται θερμά. Παραδοσιακά οι αρχιτέκτονες υπαίθριων χώρων επιλέγουν τα υλικά βάσει των διαφορετικών τεχνικών απαιτήσεων για τις τοπικές ανάγκες ή χρήσης και τη νομοθεσία από πλευράς οπτικής αντίληψης, ασφάλειας, υγιεινής, ανθεκτικότητας στο χρόνο, κόστους, κλπ. Οι περιβαλλοντικές απαιτήσεις συνήθως δεν λαμβάνονται υπόψη. Έτσι, για τη βελτίωση της θερμικής άνεσης και την προώθηση ανάλογων λύσεων, είναι απαραίτητη η συσχέτιση των βασικών τεχνικών απαιτήσεων με τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις, όπως παρουσιάζεται παρακάτω. 6. Έλεγχος της ακτινοβολίας (ανακλαστικότητα του εδάφους) με το χρώμα και της θερμοχωρητικότητας με το βάρος. 7. Η απλοποιημένη μέθοδος εξετάζει το πιο διαδεδομένο υλικό επικάλυψης, το σκυρόδεμα. Οι θερμικές ιδιότητες που το χαρακτηρίζουν είναι η ειδική θερμότητα (1000 J.Kg-1K-1), η πυκνότητα (2200 Kg.m-3) και η θερμική αγωγιμότητα (0.9 W.m-1K-1). 8. Η τροποποίηση στις συνθήκες ακτινοβολίας εξετάστηκε σε σχέση με την ανακλαστικότητα του εδάφους. Ειδικότερα, εξετάστηκε ένα ανοιχτόχρωμο υλικό που ανακλά 80% της προσπίπτουσας ακτινοβολίας και ένα σκουρόχρωμο υλικό που ανακλά μόνο 20% της ακτινοβολίας Ανακλαστικότητα (Albedo) Επιφάνειες Μαύρη άσφαλτος Σκούρο σκυρόδεμα Γρασίδι Σχιστόλιθος Ανακλαστικότητα (Albedo) Ανοιχτόχρωμο σκυρόδεμα Οξειδωμένος χαλκός Κόκκινος οπτόπλινθος Πέτρα Ανακλαστικότητα (Albedo) Ασβεστόλιθος Λευκό μάρμαρο Λευκό επίχρισμα 9. Στην περίπτωση της πλατείας τα υλικά που είναι κυρίως σκυρόδεμα, πλάκες πεζοδομίου, κυβόλιθοι και μεταλλικές κολώνες, έχουμε μια αρμονία μεταξύ των υλικών της πλατείας και των υλικών περιμετρικά αλλά υπάρχει το πρόβλημα κατά τους εαρινούς μήνες της μεγάλης απορρόφησης θερμότητας, κυρίως από τους κυβόλιθους, θερμότητα που μετά διαχέεται στο περιβάλλον και αυξάνει την θερμοκρασία και τον δείκτη δυσφορίας. Θα δούμε στην συνέχεια πως η βλάστηση λειτουργεί ανακουφιστικά αλλά δεν εξισορροπεί το φαινόμενο της μεγάλης θερμοκρασίας. Δυστυχώς οι μελετητές είχαν προνοήσει και στους χώρους στάσης που ήταν χωρίς σκιά είχαν τοποθετήσει ξύλινα καθίσματα αλλά λόγω της έλλειψης φροντίδας καταστράφηκαν και αντικαταστάθηκαν με μπετονένια.

12 4.δ ΒΛΑΣΤΗΣΗ Οι δύο βασικές επιδράσεις της βλάστησης είναι η σκίαση της ακτινοβολίας χαμηλού μήκους κύματος (η πλειοψηφία των φυλλοβόλων δέντρων έχουν πολύ χαμηλή διαπερατότητα στην ολική ηλιακή ακτινοβολία το καλοκαίρι, 2-5%) και η διατήρηση της επιφανειακής θερμοκρασίας των φυλλωμάτων κοντά την θερμοκρασία του αέρα, που σημαίνει C χαμηλότερα από τις επιφανειακές θερμοκρασίες των υλικών που χρησιμοποιούνται συνήθως, όπως άσφαλτος, πλάκες σκυροδέματος, κ.ά. Ως αποτέλεσμα, η θερμοκρασία σφαίρας κάτω από ένα μεγάλο δέντρο είναι συνήθως C χαμηλότερη από τη θερμοκρασία της ίδιας περιοχής ασκίαστης. Η επίδραση της βλάστησης στο μικροκλίμα εξαρτάται και από την ανάπτυξη των φυτών. Ώριμα δέντρα έχουν θερμοκρασία φυλλωμάτων λίγο χαμηλότερη από τη θερμοκρασία του αέρα, ενώ νεαρά δέντρα και πέργκολες έχουν θερμοκρασία φυλλωμάτων λίγο υψηλότερη από τη θερμοκρασία του αέρα. Ο μεγάλος αριθμός μεγάλων σε ηλικία δέντρων λειτουργεί θετικά και η χαμηλή βλάστηση κρατά την απαραίτητη υγρασία που την «δίνει» στο περιβάλλον τις ημέρες με μεγάλη θερμοκρασία.

13 5. ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ Η επιτυχία ενός αστικού περιβάλλοντος εξαρτάται περισσότερο από την περιβαλλοντική ποικιλότητα και λιγότερο από την βέλτιστη εξασφάλιση ενιαίων συνθηκών θερμικής άνεσης. Στόχος λοιπόν του σχεδιασμού θα πρέπει να είναι η μεγιστοποίηση περιοχών με διαφορετικές συνθήκες έτσι ώστε να υπάρχει εύρος επιλογής σε σχέση με το κλίμα, τις δραστηριότητες και τις προτιμήσεις των χρηστών. Ο προσδιορισμός των γενικών συνθηκών που είναι ευνοϊκές ανάλογα με το κλίμα ή την εποχή και της επίδρασης που ασκεί η αστική μορφολογία σε αυτές, όπως προκύπτει από την παρούσα μεθοδολογία, μπορεί να οδηγήσει τους μελετητές τόσο στην χωρική επιλογή κατάλληλων χρήσεων, αλλά και σε σχεδιαστικές παρεμβάσεις οι οποίες μπορούν να εξασφαλίσουν τις εκάστοτε επιθυμητές συνθήκες. Νοητά, ένας επιτυχημένος ανοιχτός χώρος συχνά σχετίζεται με μια θετική οπτική εμπειρία. Σε αυτή την ικανοποίηση, μπορούν να συντελέσουν πολλοί παράγοντες, π.χ. ανεμπόδιστη θέα του τοπίου ή των γύρω κτιρίων, όμορφη βλάστηση, εντυπωσιακές προσόψεις κτιρίων, καλοσχεδιασμένος αστικός εξοπλισμός. Όλοι αυτοί οι παράγοντες σχετίζονται με την αισθητική και είναι, συνεπώς, πηγές «οπτικής ευχαρίστησης» Και πλατεία Φιλικής Εταιρίας είναι ένα μικρό αριστούργημα που εάν δεν αντιμετωπιστεί με φροντίδα θα καταλήξει σε αστικό κενό. 1. Στο 3ο τμήμα της μελέτης που έγινε αναφορά για την κυκλοφοριακή ροή των τροχοφόρων και τις χρήσεις των όμορων βγαίνει το συμπέρασμα πως η πλατεία αντιμετωπίζει πρόβλημα μεγάλης κυκλοφοριακής συμφόρησης περιμετρικά της και κυρίως στο βόρειο τμήμα της γεγονός με πολλαπλά αποτελέσματα, όπως το πρόβλημα της ηχορύπανσης, της αύξησης της θερμοκρασίας λόγω των εξατμίσεων και της αποκοπής της πλατείας από το κέντρο ζωής της περιοχής που είναι κυρίως τα καταστήματα βόρεια της πλατείας και ο πεζόδρομος. Ως επίλυση αυτού προτείνεται πεζοδρόμηση μέρους της Πατριάρχου Ιωακείμ ώστε η κίνηση των τροχοφόρων να μετατοπιστεί στην νότια πλευρά της πλατείας και να εκτονώνεται στην Β.Σοφίας. Με αυτόν τον τρόπο επίσης η πλατεία δεν είναι πια αποκομμένη από τα κοινά και ενσωματωμένη με τον πεζόδρομο γίνεται προέκταση του και βοηθά και στην εκτόνωση των πεζών με μόνη προϋπόθεση να μην γίνει καταπάτηση από τους ιδιοκτήτες των καφετεριών. Επίσης η ένωση πλατείας και πεζοδρόμου δημιουργεί έναν μεγάλο χώρο πρασίνου, όχι πλέον κατακερματισμένα τμήματα στον οποίο μπορούν να λάβουν χώρα δρώμενα πολιτιστικού περιεχομένου με άμεση ανταπόκριση των κατοίκων. 2. Στο επόμενο στάδιο ανάλυσης της πλατείας, σε επίπεδο δεικτών θερμικών οπτικών και ακουστικών ανέσεων τα αποτελέσματα εντοπίζουν πρόβλημα στην αύξηση της θερμοκρασίας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και κυρίως στο κέντρο της πλατείας. Επίσης λόγω των υλικών που προανέφερα για το δάπεδο, η αντανάκλαση της ηλιακής ακτινοβολίας του εαρινούς μήνες είναι πολύ έντονη και προκαλεί θάμβωση με αποτέλεσμα οι ελάχιστοι περαστικοί να κρύβονται στις φυλλωσιές και να παραμένει το κέντρο κενό και αφιλόξενο. Προτείνεται να γίνει συντήρηση των ξύλινων καθισμάτων και η επανατοποθετησή τους σε σημεία που έχουν αφαιρεθεί για να μειωθεί το ποσοστό των ανοιχτόχρωμων οριζόντιων επιφανειών. Το στοιχείο του νερού θα μπορούσε να είναι πιο έντονο, όχι με την μορφή συντριβανιού αλλά με την μορφή πίδακα. Στο δάπεδο κεντρικά της πλατεία θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα είδος ψηφιδωτού που να ακολουθεί τις σχεδιαστικές καμπύλες στην κάτοψη με κομμάτια πέτρας σε πιο σκούρα απόχρωση, με ακανόνιστα σχήματα, σαν ένα μικρό επιδαπέδιο αφηρημένο πίνακα, όπως στα καλντερίμια των παραδοσιακών οικισμών, (ή βάσει της πεζοδρόμησης της Ερμού). 3. Τέλος θα ήταν καλό εάν κατασκευάζονταν τμήματα πέργκολας σε ακανόνιστα σχήματα και με διαφορετικά ύψη που να στηρίζονται μέσα στους χώρους πρασίνου και να αναμιγνύονται οπτικά με τα δέντρα ώστε να βοηθούν στην σκίαση του κέντρου της πλατείας.

14