ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ ΠΡΩΤΟΖΩΑ

Transcript

1 ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ ΠΡΩΤΟΖΩΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΑ μονοκύτταροι οργανισμοί ποικιλία στο σχήμα τους το κυτταρόπλασμα διακρίνεται σε ΕΝΔΟΠΛΑΣΜΑ - ΕΞΩΠΛΑΣΜΑ κυτταρόπλασμα με 1 ή περισσότερους ισότιμους πυρήνες Εξαίρεση: Βλεφαριδοφόρα μακροπυρήνας (ρύθμιση θρέψης) μικροπυρήνας (ρύθμιση αναπαραγωγής) αμοιβάδα (ζει στα στάσιμα γλυκά νερά) κυτταροπλασματικές διαφοροποιήσεις για επιτέλεση διαφόρων λειτουργιών: 1. ψευδοπόδια: κυτταροπλασματικές προεκβολές (παροδικοί σχηματισμοί 2. Βλεφαρίδες: μικρού μήκους πολυάριθμα τριχίδια στο εξωτερικό του σώματος 3. Μαστίγια: λεπτά νημάτια μεγάλου μήκους (μεγαλύτερο από αυτό του σώματος)

2 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΠΡΩΤΟΖΩΩΝ ΑΥΤΟΤΡΟΦΗ ΕΤΕΡΟΤΡΟΦΗ ΜΙΚΤΟΤΡΟΦΗ περιέχουν χλωροπλάστες και μετατρέπουν την ενέργεια της ακτινοβολίας του φωτός σε χημική ενέργεια σαπροζωική: πρόσληψη διαλυμένων ανόργανων αλάτων και οργανικών ουσιών. ολοζωική: πρόσληψη στερεών ουσιών. λειτουργούν άλλοτε ως αυτότροφα και άλλοτε ως ετερότροφα πρωτόζωα Κατά την ολοζωική διατροφή η πρόσληψη των στερεών ουσιών γίνεται με την βοήθεια των ψευδοποδίων, των μαστιγίων ή των βλεφαρίδων. Τα ψευδοπόδια περιβάλλουν τη στερεή τροφή και την εισάγουν σε ειδικούς χώρους του κυτταροπλάσματος, τα πεπτικά κενοτόπια όπου επιτελείται η πέψη.

3 ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΟΝΟΓΟΝΙΚΗ Α) διχοτόμηση: αρχικά διαιρείται ο πυρήνας και στη συνέχεια το κυτταρόπλασμα με περίσφυξη Β) πολλαπλή κατάτμηση: Το πρωτόζωο γίνεται πολυπύρηνο με συνεχείς πυρηνικές διαιρέσεις. Κάθε θυγατρικός πυρήνας μαζί με μικρή μάζα κυτταροπλάσματος αποτελεί ένα νέο άτομο Γ) πλασμοτομία: Οι πυρήνες ενός πολυπυρηνικού πρωτοζώου διανέμονται μεταξύ των θυγατρικών ατόμων, χωρίς πυρηνική διαίρεση Δ) εκβλάστηση: Σε τμήμα της επιφάνειας του σώματος του πρωτοζώου προεκβάλλει το κυτταρόπλασμα, μέσα στο οποίο περικλείεται ένας θυγατρικός πυρήνας ΑΜΦΙΓΟΝΙΚΗ Α) μόνιμη σύντηξη: όπου δύο κύτταρα συντήκονται και σχηματίζουν ένα νέο άτομο Β) παροδική σύζευξη: όπου δύο κύτταρα συζεύγνηνται, ανταλλάσσουν πυρηνικά συστατικά και κατόπιν αποχωριζόμενα σχηματίζουν δύο ανεξάρτητα άτομα Προσοχή!!! Μετά την αμφιγονική αναπαραγωγή ακολουθεί κάποιος τύπος μονογονίας ΠΑΡΘΕΝΟΓΕΝΕΣΗ: Όταν αποτύχει η αμφιγονία, τα κύτταρα που απέτυχαν να συντηχθούν εξελίσσονται σε νέα άτομα.

4 Επιμήκης διχοτόμηση στην Euglena

5 Παροδική σύζευξη βλεφαριδοφόρων Μειωτική διαίρεση 4 μειωτικοί απλοειδείς μικροπυρήνες Μιτωτική διαίρεση 1 διπλοειδής συμπυρήνας Μιτωτική διαίρεση

6 ΟΙΚΟΛΟΓΙKΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Τα πρωτόζωα μπορεί να είναι παράσιτα δηλαδή να ζουν εις βάρος κάποιου ξενιστή, να ζουν συμβιωτικά, δηλαδή να διαβιώνουν με κοινή ωφέλεια του ξενιστή και του ξενιζόμενου ή να ζουν παραβιωτικά δηλαδή να ωφελούνται τα ίδια χωρίς να βλάπτουν τον ξενιστή. Θετικοί ή αρνητικοί τακτισμοί ή τροπισμοί: αντίδραση στα διάφορα χημικά, μηχανικά, θερμικά, φωτεινά, ηλεκτρικά ερεθίσματα. - Θερμοτακτισμός : η αντίδραση στη θερμότητα - Φωτοτακτισμός : η θετική ή αρνητική αντίδραση στο φως - Απτοτακτισμός : η αντίδραση στην επαφή - Χημειοτακτισμός : η αντίδραση στις χημικές ουσίες - Ρεοτακτισμός : η αντίδραση στη ροή του νερού - Γαλβανοτακτισμός : η αντίδραση στο ηλεκτρικό ρεύμα - Γεωτακτισμός : η αντίδραση στη βαρύτητα Οπτικές κηλίδες: δέκτες φωτεινών ερεθισμάτων στο πρόσθιο άκρο του σώματος. Εγκύστωση: σε δυσμενείς συνθήκες (απουσία τροφής, απουσία οξυγόνου, ξηρασία, ζέστη, ψύχος, συσσώρευση άχρηστων προϊόντων του μεταβολισμού κ.λ.π.), τα πρωτόζωα περιβάλλονται από προστατευτικά σκληρά περιβλήματα. Μέσα στις κύστεις τα πρωτόζωα σταματούν πλέον να προσλαμβάνουν τροφή και να κινούνται, ενώ οι καύσεις τους περιορίζονται στο ελάχιστο, δηλαδή πέφτουν στην κατάσταση της λαθροβίωσης. Τα εγκυστωμένα πρωτόζωα επιζούν για πολλούς μήνες έως αρκετά έτη. Αναγέννηση: Τα πρωτόζωα έχουν την ικανότητα να αναγεννούν, δηλαδή να ανασχηματίζουν, τα χαμένα τμήματα του σώματός τους εξαιτίας εξωτερικών αιτιών. Για την αναγέννηση των τμημάτων του σώματός τους απαραίτητη προϋπόθεση είναι η παρουσία πυρήνα

7 ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ : ΠΡΩΤΟΖΩΑ 1. Υποσυνομοταξία : Κυτταρόμορφα 1.1. Ομοταξία : Μαστιγοφόρα 1.2. Ομοταξία : Σαρκώδη 1.3. Ομοταξία : Σπορόζωα 2. Υποσυνομοταξία : Κυτταροειδή 2.1. Ομοταξία : Βλεφαριδοφόρα 1.Υποσυνομοταξία : Κυτταρόμορφα 1 ή πολλούς πυρήνες ισότιμους ή παροδικώς ανισότιμους κινούνται με ψευδοπόδια, μαστίγια ή στερούνται οργάνων κίνησης 2. Υποσυνομοταξία : Κυτταροειδή 2 ανισότιμοι πυρήνες μακροπυρήνας μικροπυρήνας φέρουν βλεφαρίδες (κυρίως τα νεαρά άτομα) διαβιώνουν κυρίως ελεύθερα, μερικές φορές παρασιτούν

8 1.1. Ομοταξία : Μαστιγοφόρα φυλογενετικοί πρόγονοι των υπόλοιπων Πρωτοζώων καθώς και των πολυκύτταρων φυτών και ζώων κοινό γνώρισμα: παρουσία μαστιγίων (οι υπόλοιποι χαρακτήρες ποικίλλουν). Ο αριθμός των μαστιγίων κυμαίνεται από 1-4 ή περισσότερο. Στην ομοταξία αυτή συναντούμε αυτότροφα, ετερότροφα ή μικτότροφα Πρωτόζωα Πολλά είναι παράσιτα και προκαλούν σοβαρές ασθένειες ζουν ελεύθερα, προσκολλημένα ή σχηματίζουν ελεύθερες ή προσκολλημένες αποικίες (π.χ. Volvox σφαιρικές αποικίες που είναι δυνατόν να περιλαμβάνουν άτομα) Σφαιρικές αποικίες Volvox

9 Το γένος Trypanosoma και η ασθένεια του ύπνου Τα είδη Trypanosoma gambiense και Trypanosoma rhodesiense είναι εξωκυτταρικά παράσιτα του αίματος, των λεμφικών αδένων και του εγκεφαλονωτιαίου υγρού του ανθρώπου, στον οποίο προκαλούν την ασθένεια του ύπνου. Η μετάδοση της νόσου γίνεται με το τσίμπημα αιματορρόφων μυγών τσε-τσε του είδους Glossina palpalis, οι οποίες μολύνονται μυζώντας αίμα από ανθρώπους που νοσούν ή από διάφορα θηλαστικά όπως η αντιλόπη, τα οποία αποτελούν τους ξενιστές του παρασίτου. Στον άνθρωπο, την αντιλόπη και σε άλλα θηλαστικά τα τρυπανοσώματα ανευρίσκονται στο αίμα ή το εγκεφαλονωτιαίο υγρό, ενώ στη μύγα τσε-τσέ στον πεπτικό σωλήνα όπου πολλαπλασιάζονται και από εκεί μεταφέρονται στους σιελογόνους αδένες. Κύριος ξενιστής Ενδιάμεσος ξενιστής Μορφολογία και κύκλος ανάπτυξης του Τρυπανοσώματος. Ερυθρά αιμοσφαίρια και μεταξύ τους άτομα του είδους Trypanosoma gambiense.

10 1.2. Ομοταξία : Σαρκώδη παρουσιάζουν 1 ή περισσότερα ψευδοπόδια και αμοιβαδοειδή μορφή αναπαράγονται μονογονικά με διχοτόμηση και αμφιγονικά χωρίς ή με εσωτερικά σκελετικά κατασκευάσματα ή εξωτερικά περιβλήματα εδώ ανήκουν οι αμοιβάδες οι οποίες τρέφονται από οποιοδήποτε μέρος του σώματός τους χρησιμοποιώντας τα ψευδοπόδια Αμοιβάδα που ανήκει στο είδος Amoeba proteus Διάφορες μορφές τρηματοφόρων

11 1.3. Ομοταξία : Σπορόζωα σχηματίζουν μεγάλο αριθμό σπορίων στερούνται οργανιδίων κίνησης είναι εξωκυτταρικά και ενδοκυτταρικά παράσιτα (1 ή 2 ξενιστές) κύριος ξενιστής: πολλαπλασιάζονται με αμφιγονία ενδιάμεσος ξενιστής: μονογονία (πολλαπλή κατάτμηση) σχιζογονία είναι ετερότροφα και διαβιώνουν σαπροζωικώς Γένος Plasmodium. Παρασιτούν στον άνθρωπο (ΕΛΟΝΟΣΙΑ), έχοντας ενδιάμεσο ξενιστή κουνούπια του γένους Anopheles.

12 2.1. Ομοταξία : Βλεφαριδοφόρα φέρουν βλεφαρίδες αποτελούν τα τελειότερα οργανωμένα Πρωτόζωα αμφίπλευρη, ακτινωτή ή ακανόνιστη συμμετρία είναι ολοζωικά. Τρέφονται με άλλα πρωτόζωα ελεύθερη διαβίωση σε νερά ή μόνιμη προσκόλληση συμβιωτικά, παραβιωτικά ή παρασιτικά στο πεπτικό σύστημα άλλων οργανισμών. αναπαράγονται μονογονικά (διχοτόμηση και εκβλάστηση) και αμφιγονικά με παροδική σύζευξη Τροφή: κυτταρόστομα - κυτταροφάρυγγας πεπτικά κενοτόπια. Κυτταροπυγή: αποβολή άπεπτων στοιχείων

13 ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑ(ΖΩΩΝ) ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΖΩΩΝ 1) Από μία αποικιακή μορφή μαστιγοφόρων στην οποία τα διάφορα κύτταρα απέκτησαν εξειδίκευση και ανέπτυξαν σχέσεις αλληλεξάρτησης ΑΠΟΙΚΙΑΚΗ ΘΕΩΡΙΑ 2) Από πολυπύρηνα βλεφαριδοφόρα που έγιναν πολυκύτταροι οργανισμοί με κατάτμηση ΣΥΓΚΥΤΙΑΚΗ ΘΕΩΡΙΑ 3) Από διάφορες ομάδες μονοκύτταρων οργανισμών ΘΕΩΡΙΑ ΠΟΛΥΦΥΛΕΤΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ

14 ΑΠΟΙΚΙΑΚΗ ΘΕΩΡΙΑ «Τα μετάζωα προέρχονται από κάποιο μαστιγοφόρο πρόγονο αποικιακής μορφής» Υποστήριξη θεωρίας - σε όλα τα μετάζωα συναντώνται μαστιγοφόρα σπερματοζωάρια - μαστιγοφόρα σωματικά κύτταρα συναντώνται ευρέως μεταξύ των κατώτερων μεταζώων - στα φυτομαστιγοφόρα σχηματίζονται γνήσια σπερματοζωάρια και ωάρια - τα φυτομαστιγοφόρα εμφανίζουν αποικιακές μορφές με διαφοροποίηση κυττάρων σε σωματικά και αναπαραγωγικά Αντιρρήσεις στη θεωρία - εάν φυτομαστιγοφόρα είναι οι πρόγονοι των μεταζώων τότε θα πρέπει κάποια στιγμή στη διάρκεια της εξέλιξης να έχασαν τα φυτικά χαρακτηριστικά τους

15 ΣΥΓΚΥΤΙΑΚΗ ΘΕΩΡΙΑ «Τα πρωτόγονα βλεφαριδοφόρα αποτελούσαν συγκύτια (πολυπύρηνα κύτταρα) τα οποία στη συνέχεια υπέστησαν πολλαπλή κατάτμηση ή κυτταροποίηση» Υποστήριξη θεωρίας πολλά είδη πρωτόγονων μεταζώων (πλατυέλμινθες) έχουν: - μικρό μέγεθος (παρόμοιο με τα σημερινά βλεφαριδοφόρα) - φέρουν βλεφαρίδες - έχουν αμφίπλευρη συμμετρία - τείνουν προς συγκυτιακή κατάσταση Αντιρρήσεις στη θεωρία - η αμφίπλευρη συμμετρία θα έπρεπε να είναι ο πιο πρωτόγονος τύπος συμμετρίας, ενώ πρωτόγονα ζώα που έχουν άλλους τύπους συμμετρίας δεν μπορεί να προέκυψαν από αυτά - τα βλεφαριδοφόρα αναπαράγονται με κυτταρική διαίρεση, ενώ στους πλατυέλμινθες έχουν αναπτυχθεί σπερματοζωάρια και αυγά

16 ΘΕΩΡΙΑ ΠΟΛΥΦΥΛΕΤΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ «Τα μετάζωα προήλθαν από διάφορες ομάδες μονοκύτταρων οργανισμών» Σπόγγοι - Κνοδόζωα: αποικιακά μαστιγοφόρα, Κτενοφόρα - Πλατυέλμινθες: συγκυτιακά βλεφαριδοφόρα Υποστήριξη θεωρίας: σχεδόν ταυτόχρονη εμφάνιση όλων των ζωικών συνομοταξιών Αντιρρήσεις: εκπληκτικές ομοιότητες ανατομικών δομών σε όλους τους ζωικούς οργανισμούς (π.χ. ινίδια ατράκτου στη μίτωση, μαστιγοφόρα σπερματοζωάρια, ακτίνη-μυοσίνη)