Η Εμπορική και Εξαγωγική δραστηριότητα του κλάδου της γούνας τα τελευταία 20 χρονιά. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ του. Κωστακάκη Γεώργιου

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ (A.Τ.Ε.Ι.) ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Η Εμπορική και Εξαγωγική δραστηριότητα του κλάδου της γούνας τα τελευταία 20 χρονιά. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ του Κωστακάκη Γεώργιου Επιβλέπων : Mag. Πουλιόπουλος Λεωνίδας (MBA) Καθηγητής Εφαρμογών

2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ (A.Τ.Ε.Ι.) ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Η Εμπορική και Εξαγωγική δραστηριότητα του κλάδου της γούνας τα τελευταία 20 χρονιά. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ του Κωστακάκη Γεώργιου Επιβλέπων : Mag. Πουλιόπουλος Λεωνίδας (MBA) Καθηγητής Εφαρμογών Εγκρίθηκε από την τριμελή εξεταστική επιτροπή την.νοεμβρίου Ον/μο Μέλους Ε.Π. Ον/μο Μέλους Ε.Π Ον/μο Μέλους Ε.Π Ιδιότητα μέλους Ε.Π. Ιδιότητα μέλους Ε.Π. Ιδιότητα μέλους Ε.Π. Καστοριά,Νοέμβριος 2009

3 Copyright 2009 Γεωργίου Κωστακάκη Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και η διανομή της παρούσας εργασίας, εξ ολοκλήρου ή τμήματος αυτής, για εμπορικό σκοπό. Επιτρέπετε η ανατύπωση, αποθήκευση και διανομή για σκοπό μη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης και να διατηρείται το παρόν μήνυμα Οι απόψεις και τα συμπεράσματα που περιέχονται σε αυτό το έγγραφο εκφράζουν αποκλειστικά τον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν τις επίσημες θέσεις του Α.Τ.Ε.Ι υτικής Μακεδονίας

4 Στους γονείς μου και σε αυτούς που μ αγαπούν. Επίσης στον καθηγητή μου κ. Λεωνίδα Πουλιόπουλο για την μεγάλη βοήθειά του. ΚΩΣΤΑΚΑΚΗΣ Γεώργιος

5 1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο κλάδος της γούνας αποτελεί για τη περιφέρεια υτικής Μακεδονίας και ειδικότερα για τις περιοχές της Καστοριάς και της Σιάτιστας τομέα ανάπτυξης και ευημερίας. Τα τελευταία χρόνια αποτέλεσαν σημαντικά εμπορικά κέντρα παραγωγής γουναρικών, τα οποία επικρατούσαν στο διεθνές εμπόριο του κλάδου και αντιπροσώπευαν την ποιότητα της Ελληνικής γούνας. Ο κλάδος της γούνας α- ντιμετώπισε κατά τη διάρκεια της πορείας του μια σειρά κρίσεων και ύφεσης στην παραγωγή γουναρικών, λόγω των εξωτερικών διακυμάνσεων στις αγορές, στις οποίες απευθύνεται. Το αντικείμενο της παρούσης μελέτης, αφορά την εμπορική και εξαγωγική δραστηριότητα κλάδου γουνοποιίας στη υτική Μακεδονία, κατά τη διάρκεια των τελευταίων είκοσι ετών. Σκοπός της έρευνας είναι η ανάδειξη της προσφοράς του κλάδου στη υτική Μακεδονία, ο εντοπισμός των προβλημάτων στο διεθνές εμπόριο γουναρικών και η παράθεση συγκεκριμένων προτάσεων για την αντιμετώπιση τους. Η γούνα αποτελεί κυρίως εξαγώγιμο προϊόν, το οποίο απευθύνεται σε συγκεκριμένες αγορές του εξωτερικού. Κατά τη διάρκεια της πορείας του κλάδου, παρουσιάστηκαν σημαντικές ανακατατάξεις στις αγορές-στόχους των Ελληνικών βιοτεχνιών, με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται αντίστοιχα, η ζήτηση και η παραγωγή των προϊόντων γούνας. Ο περιορισμός της ζήτησης ετοίμων ενδυμάτων γούνας από τις χώρες της υτικής Ευρώπης και της Αμερικής, σε συνδυασμό με την αύξηση του ανταγωνισμού από χώρες της Άπω Ανατολής και της Ασίας, διαμόρφωσαν μια διαρκή ύφεση στον κλάδο της Ελληνικής γουνοποιίας, η οποία δημιούργησε επιπλέον σοβαρά προβλήματα ανεργίας στην τοπική κοινωνία. Η εμπορική και εξαγωγική δραστηριότητα, έχει μεγάλες προοπτικές ανάκαμψης τα αμέσως επόμενα χρόνια. Για να αντιμετωπιστεί η σημερινή ύφεση στον κλάδο, θα πρέπει οι υπάρχουσες επιχειρήσεις εμπορίας και εξεργασίας γούνας, να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες από το άνοιγμα των αγορών στις χώρες της πρώην Ανατολικής Ευρώπης και της Άπω Ανατολής. Λέξεις Κλειδιά: Γουνοποιία, γουναρικό, γούνα, ακατέργαστα - κατεργασμένα γουνοδέρματα, γουνοποιός, απόκομμα, παραγωγή φασόν, διεθνή αγορά, βιζόν, μινκ

6 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή 04 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Η δομή και η Ανάπτυξη του Κλάδου της Γούνας στη υτική Μακεδονία Κατανομή των Επιχειρήσεων του Κλάδου Κατηγοριοποίηση των Επιχειρήσεων του Κλάδου Κατηγοριοποίηση των Επιχειρήσεων βάσει των Πρώτων Υλών Κατηγοριοποίηση των Επιχειρήσεων βάσει του τύπου της Παραγωγικής ιαδικασίας Κατηγοριοποίηση των Επιχειρήσεων βάσει του αριθμού των Απασχολουμένων Προσδιορισμός ικτύου και Περιβάλλοντος Είσοδος στον Κλάδο Παραγωγή και ομή του Κλάδου Η ομή της Γουνοποιίας Η Ποιότητα του Προϊόντος Μόδα και Σχεδιασμός Πρώτες Ύλες Μέθοδοι Εμπορίας Οι Μεταφορές Πίστωση για Εξαγωγές Φασόν (Εξωτερική Επεξεργασία) Οργανισμοί Υποστήριξης και Ανάπτυξης του Κλάδου Το Εκθετήριο - ημοπρατήριο Ε ΗΚΑ Α.Ε. της Καστοριάς Το Κέντρο Ελληνικής Γούνας 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Οι Κυριότερες Αγορές του Κλάδου της Γούνας και η Ανάλυση του ικτύου ιανομής Η Αγορά της Ρωσίας Ανάλυση του Εμπορικού ικτύου Χονδρικής Πώλησης Γούνας Μεγέθη Αγοράς Ανάλυση του Εμπορικού ικτύου Λιανικής Πώλησης Γούνας Προτιμούμενα ίκτυα ιανομής και προσδοκώμενα επίπεδα ιαμόρφω-

7 3 σης Τιμών Μέσα αντιμετώπισης του Ανταγωνισμού Η Αγορά της Κίνας Το Εξωτερικό Εμπόριο Γούνας της Κίνας κατά τη περίοδο Η Αγορά των Η.Π.Α Η Αγορά της Αργεντινής Συνοπτική Απεικόνιση της Αμερικανικής Αγοράς Ανταγωνισμός - Ασκούμενες Πιέσεις στον Κλάδο 37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΙΑΚΙΝΗΣΗΣ- ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΓΟΥΝΑΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΠΡΩΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Συνεταιριστικά Σχήματα 42 Λύσεις Προτάσεις) 46 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 48 Κατάλογος Πινάκων και ιαγραμμάτων 49 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 50 Α. S.W.O.T. Ανάλυση του Κλάδου Γουνοποιίας στη υτική Μακεδονία Β. Εφαρμογή του Συστήματος ιαχείρισης της Ποιότητας από Επιχειρήσεις του Κλάδου Γουνοποιίας Γ. Μάρκετινγκ Γουναρικών

8 4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ύφεση, στην οποία έχει εισέλθει ο κλάδος από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, οφείλεται σε μια σειρά εξωτερικών παραγόντων, οι οποίοι έχουν αλλάξει σημαντικά τη δομή της παραγωγής, της οργάνωσης και της διοίκησης των επιχειρήσεων επεξεργασίας και εμπορίας γουναρικών. Η δυνατότητα ανάκαμψης του κλάδου στις περιοχές της Καστοριάς και της Σιάτιστας, εξαρτάται από την ικανότητα των επιχειρήσεων να προσαρμοστούν στις διεθνείς εξελίξεις. Η ύπαρξη της βιοτεχνίας της γούνας στη υτική Μακεδονία, χρονολογείται από το 16 αιώνα. Οι περιορισμένοι οικονομικοί πόροι των περιοχών της υτικής Μακεδονίας και ιδιαίτερα της Καστοριάς, η άσχημη οικονομική θέση των κατοίκων της περιοχής, η έλλειψη μόνιμης εργασίας, η προοπτική της διαρκής απασχόλησης και η απόκτηση ισχυρών δικαιωμάτων κατά την Τουρκοκρατία, αποτέλεσαν τα κίνητρα για να ασχοληθεί ο τοπικός πληθυσμός με την γουνοποιία. Η έρευνα για την εκπόνηση της εργασίας, βασίστηκε στη λογικό-θεωρητική και εμπειρικό-θεωρητική μέθοδο. Επίσης, χρησιμοποιήθηκε η οικονομετρική μέθοδος, για τη διεξαγωγή αποτελεσμάτων,συμπερασμάτων και προτάσεων. Ο βασικός στόχος, για τον οποίο πραγματοποιήθηκε η έρευνα, είναι ο ε- ντοπισμός των προβλημάτων και αδυναμιών του κλάδου, ο προσδιορισμός της προσφοράς του στη τοπική κοινωνία και η εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τους τρόπους αντιμετώπισης της σημερινής ύφεσης στην οικονομία της περιοχής. Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η δομή και η ανάπτυξη του εξεταζόμενου κλάδου στη περιφέρεια υτικής Μακεδονίας. Ειδικότερα, εξετάζεται η κατανομή και η κατηγοριοποίηση των επιχειρήσεων του κλάδου, ο προσδιορισμός του δικτύου και περιβάλλοντος, η ευκολία εισόδου στον κλάδο, η παραγωγή και η γενικότερη δομή του (στοιχεία που αποτελούν έναν κλάδο), καθώς και οι οργανισμοί στήριξης και ανάπτυξης των βιοτεχνιών γούνας. Τέλος, στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι κυριότερες αγορές, στις οποίες απευθύνεται ο κλάδος, καθώς και η ανάλυση του δικτύου διανομής των προϊόντων γούνας. Χώρες όπως η Ρωσία, οι Η.Π.Α. και η Κίνα αποτελούν ακόμη και σήμερα τις σημαντικότερες αγορές του κλάδου, στις οποίες παρουσιάζονται νέες ευκαιρίες προς την κατεύθυνση της ανάκαμψης στην οικονομία της γουνοποιίας.

9 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Η ΟΜΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΚΛΑ ΟΥ ΤΗΣ ΓΟΥΝΑΣ ΣΤΗ ΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ 1.1. ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΚΛΑ ΟΥ Ένα βασικό χαρακτηριστικό του κλάδου της γούνας είναι αυτό της έ- ντονης γεωγραφικής συγκέντρωσης των επιχειρήσεων του. Η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων επεξεργασίας ή παραγωγής γουναρικών είναι τοποθετημένη στην περιφέρεια υτικής Μακεδονίας και ειδικότερα στις περιοχές της Καστοριάς και της Σιάτιστας. Στον πίνακα 3.1. που ακολουθεί παραθέτονται τα στοιχεία της Απογραφής της ΕΣΥΕ για το έτος 1994, που αναφέρονται στην γεωγραφική κατανομή των επιχειρήσεων, της Μέσης Ετήσιας Απασχόλησης (Μ.Ε.Α.) και του κύκλου Εργασιών που πραγματοποίησαν οι επιχειρήσεις του κλάδου γουνοποιίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα, το 94,4% του συνολικού αριθμού των επιχειρήσεων του κλάδου τοποθετείται στην περιφέρεια της υτικής Μακεδονίας, ενώ ακολουθεί η γειτονική περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας με ποσοστό 2,7%. Παρόμοια συμπεριφορά παρουσιάζει και το μέγεθος της Μέσης Ετήσιας Απασχόλησης, καθώς το 95,2% της συνολικής απασχόλησης επικεντρώνεται στην περιφέρεια της υτικής Μακεδονίας (Ι.Ο.Β.Ε: 1999, σελ. 8). Πίνακας 1.1. Γεωγραφική κατανομή των επιχειρήσεων του κλάδου (Μ.Ε.Α. και Κύκλου Εργασιών σε εκατομμύρια δραχμές) το έτος 1994 Περιοχή Αριθμός Ε- Μ.Ε.Α. Κύκλος Ερ- Κύκλος Εργα- πιχειρήσεων γασιών '93 σιών '94 υτική Μακεδονία Κεντρική Μακεδονία Αττική Θεσσαλία Σύνολο Κατανομή (%) υτική Μακεδονία 94,44 95,28 96,33 94,58 Κεντρική Μακεδονία 2,69 3,00 2,13 3,93 Αττική 2,43 1,43 1,36 1,17 Θεσσαλία 0,41 0,27 0,16 0,30 Σύνολο 100,0 100,0 100,0 100,0 Πηγή: Ι.Ο.Β.Ε και ΕΡΓΑΝΗ Finance, (1999), σελ. 9

10 6 Στο Νομό Καστοριάς συγκεντρώνεται η συντριπτική πλειοψηφία της απασχόλησης στην γουνοποιία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του (έτους 1988 το 70% της εγχώριας παραγωγής γουναρικών παρατηρείται εκεί, ενώ κατά την δεκαετία το σύνολο των απασχολουμένων στη γουνοποιία ξεπερνούσε το 50% του συνολικού ανθρώπινου δυναμικού του Νομού Καστοριάς. Ακολουθεί ο Νομός Κοζάνης (Σιάτιστα), ενώ απασχολούμενοι σε δραστηριότητες του κλάδου εντοπίζονται και στους νομούς Φλώρινας και Γρεβενών (Ι.Ο.Β.Ε: 1999, σελ. 8). Η γουνοποιητική δραστηριότητα στην περιφέρεια υτικής Μακεδονίας κάλυπτε μέχρι και το έτος 2000 το 50% περίπου του συνολικού κύκλου εργασιών της μεταποίησης. Ο κλάδος της γούνας, παρά την κρίση που υφίσταται από το 1987 και παρά την ιεθνή Χρηματοπιστωτική Κρίση πουακολούθησε το 2007, εξακολουθεί να αποτελεί το δυναμικότερο κλάδο στην περιφέρεια υτικής Μακεδονίας, ενώ επίσης κατέχει σημαντική θέση στη διαμόρφωση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (Α.Ε.Π.) αυτής. Ο πίνακας 1.2. που ακολουθεί, παρουσιάζει τα μεγέθη του συνόλου τηςμεταποίησης της περιφέρειας υτικής Μακεδονίας για το έτος Βάσει των στοιχείων του πίνακα ο κλάδος της γούνας αποτελεί τον δυναμικότερο κλάδο στην μεταποίηση σε ολόκληρη την περιφέρεια (Ι.Ο.Β.Ε: 1999, σελ. 10). Πίνακας 1.2. Μεγέθη του συνόλου της Μεταττοίησης στην περιφέρεια υτικής Μακεδονίας για το έτος 1994 (σε εκατομμύρια δραχμές) Επιχειρήσεις Μ.Ε.Α. Κύκλος Εργασιών Σύνολο Κλάδου Γούνας Σύνολο Μεταποίησης Συμμετοχή (%) του Κλάδου της Γούνας στο σύνολο της Μεταποίησης 71,89 59,22 54,19 Πηγή: Ι.Ο.Β.Ε και ΕΡΓΑΝΗ Finance, (1999), σελ ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΚΛΑ ΟΥ Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον εξεταζόμενο κλάδο μπορούν

11 7 να κατηγοριοποιηθούν με βάση διαφορετικά κριτήρια, τα οποία είναι τα εξής (Ι.Ο.Β.Ε: 1999, σελ. 10): Η πρώτη ύλη. Ο τύπος της παραγωγικής διαδικασίας. Ο αριθμός των απασχολουμένων Κατηγοριοποίηση των επιχειρήσεων βάσει των πρώτων υλών Αναφορικά με την πρώτη ύλη, οι βιοτεχνίες που ασχολούνται με την επεξεργασία των γουναρικών χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: 1. Βιοτεχνίες επεξεργασίας δερμάτων: Στην πρώτη κατηγορία επεξεργάζεται το βασικό τμήμα του γουνοδέρματος (αφού αφαιρεθούν το κεφάλι, τα πόδια και η ουρά) και κατασκευάζονται τα πλέον ποιοτικά και ακριβά ενδύματα. 2. Βιοτεχνίες επεξεργασίας αποκομμάτων: Στην δεύτερη κατηγορία επεξεργάζονται τα άκρα του δέρματος (κεφάλι, πόδια και ουρά), που α- φαιρούνται από το κεντρικό κορμό του δέρματος. Τα ενδύματα που παράγονται από τα αποκόμματα θεωρούνται κατώτερης ποιότητας. Στην δεύτερη κατηγορία των επιχειρήσεων όσο αναφορά τις πρώτες ύλες, οι Ελληνικές βιοτεχνίες χρησιμοποιούν υλικά που εισάγονται από το εξωτερικό, ενώ αποτελούνται κυρίως από κομμάτια γούνας και υπολείμματα ανώτερης βιομηχανικής επεξεργασίας γουναρικών της Ευρώπης και της Αμερικής. Τα συγκεκριμένα αποκόμματα δεν χρησιμοποιούνται σε βιοτεχνίες του εξωτερικού (Υπουργείο Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας: 1995, σελ ) Κατηγοριοποίηση των επιχειρήσεων βάσει του τύπου της παραγωγικής διαδικασίας Αναφορικά με το κριτήριο του τύπου της παραγωγικής διαδικασίας, οι ε- πιχειρήσεις του κλάδου μπορούν να διακριθούν σε επιχειρήσεις που επεξεργάζονται τις πρώτες ύλες για ίδιο λογαριασμό (ιδιοπαραγωγή) και σε επιχειρήσεις που ασχολούνται με την φασόν εργασία, στην παραγωγή ενδυμάτων γούνας από ολόκληρα γουνοδέρματα για λογαριασμό οίκων του εξωτερικού. Η υπεργολαβία σε επιχειρήσεις του εξωτερικού οφείλεται κυρίως στην έλλειψη εξοπλισμού και τεχνογνωσίας σε τομείς σχεδιασμού και προώθησης των προϊόντων.

12 8 Ανασταλτικοί παράγοντες στην μείωση της υπεργολαβίας θεωρούνται κυρίως ο παραδοσιακός τρόπος παραγωγής γουναρικών, η οικογενειακή μορφή των επιχειρήσεων και η εμπειρική τους διοίκηση (Ι.Ο.Β.Ε: 1999, σελ. 11). Το κυριότερο κριτήριο διαχωρισμού των επιχειρήσεων θεωρείται η φασόν παραγωγική διαδικασία. Βασικό ρόλο στην διάδοση της συγκεκριμένης παραγωγικής διαδικασίας κατέχουν οι εκκαθαριστές. Πρόκειται για εργαζόμενους που κατοικούν σε περιοχές εκτός της Καστοριάς και της Σιάτιστας, οι οποίοι παράλληλα με την εργασία τους ασχολούνται με την επεξεργασία γουναρικών για λογαριασμό των επιχειρήσεων του κλάδου. Οι εργασίες που καλούνται να πραγματοποιήσουν οι εκκαθαριστές αφορούν κυρίως ένα συγκεκριμένο μέρος της παραγωγικής διαδικασίας, όπως είναι η συρραφή ολόκληρων δερμάτων ή αποκομμάτων. Η τάση αυτή μειωνόταν σταδιακά (κυρίως μετά το 1995), με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια να οργανώνονται ολόκληρες παραγωγικές μονάδες, οι οποίες ασχολούνται αποκλειστικά με την φασόν εργασία. Συγκεκριμένα, οι προαναφερθείσες μονάδες αναλάμβαναν να εκτελέσουν ολόκληρη την παραγωγική διαδικασία ή ένα μέρος αυτής, για λογαριασμό των επιχειρήσεων της περιοχής. Το φαινόμενο της φασόν εργασίας οφείλεται κυρίως στην εποχικότητα που παρατηρείται στην ζήτηση ενδυμάτων γούνας, λόγω της ύφεσης και των συνεχών κρίσεων του κλάδου στην παραδοσιακή δυτική αγορά. Οι μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου μπορούσαν με το καθεστώς των εκκαθαριστών να αντιμετωπίσουν την υψηλή ζήτηση που παρουσιάζεται κυρίως στο. δεύτερο εξάμηνο του έτους (είναι η περίοδος που έχει ολοκληρωθεί το μεγαλύτερο μέρος των εμπορικών συμφωνιών του κάθε έτους), επιτυγχάνοντας το χαμηλότερο κόστος παραγωγής (Ι.Ο.Β.Ε: 1999, σελ. 12) Κατηγοριοποίηση των επιχειρήσεων βάσει του αριθμού των απασχολουμένων Η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων του εξεταζόμενου κλάδου, αποτελείται από πολυάριθμες βιοτεχνίες και οικοτεχνίες μικρού μεγέθους (οικογενειακού χαρακτήρα). Αυτό μπορεί να γίνει αντιληπτό από την παράθεση των στοιχείων του πίνακα 3.3. που ακολουθεί. Σύμφωνα με τον πίνακα, μόλις το 0,5% του συνόλου των επιχειρήσεων του κλάδου απασχολεί άνω των 50 εργαζομένων, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων(97,5%) αποτελείται

13 9 από μικρές βιοτεχνίες οικογενειακής μορφής (μέχρι 10 εργαζόμενους). (Ι.Ο.Β.Ε: 1999, σελ ). Πίνακας 1.3. Αριθμός γουνοποιϊτικών επιχειρήσεων κατά κατηγορία καταστημάτων για το έτος Σύνολο Επιχειρήσεις Ποσοστό (%) 97,5 2,0 0,5 100,0 Πηγή: Ι.Ο.Β.Ε και ΕΡΓΑΝΗ Finance, (1999), σελ. 14 Σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα 3.3. το 97,5% των επιχειρήσεων του κλάδου απασχολεί μέχρι 10 εργαζόμενους, ενώ η Μέση Ετήσια Απασχόληση (Μ.Ε.Α.) για το έτος 1994 ανέρχεται σε συνολικά απασχολουμένους. Το χαρακτηριστικό του μικρού μεγέθους των επιχειρήσεων της γούνας δεν αποτελεί νέο φαινόμενο στην διαχρονική πορεία του κλάδου, αλλά συνυπάρχει καθ' όλη τη διάρκεια της πορείας του. Ένα σημαντικό στοιχείο για την κατηγορία των επιχειρήσεων που απασχολεί μέχρι 10 εργαζόμενους, είναι ότι το ποσοστό τους κατά την περίοδο αυξήθηκε σημαντικά. Στα έτη 1984 και 1988 οι μικρές βιοτεχνίες οικογενειακού χαρακτήρα αποτελούσαν το 94% του συνόλου, ενώ το έτος 1995 ξεπερνούσαν το 97%. Βέβαια αυτή η αύξηση των μικρών βιοτεχνιών δεν συνεχίστηκε κατά τα επόμενα έτη. Από το 2000 και.έπειτα ο αριθμός των μικρών βιοτεχνιών μειωνόταν δραματικά με κορύφωση την ιεθνή Χρηματοπιστωτική Κρίση του 2007, η οποία επηρέασε σε σημαντικό βαθμό την λειτουργία τους (Ι.Ο.Β.Ε: 1999, σελ. 15) ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΚΤΎΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Στις περιοχές Καστοριάς και Σιάτιστας της περιφέρειας υτικής Μακεδονίας υφίσταται εντονότατη μόνο-κλαδικότητα. Συγκεκριμένα, το 20% της τοπικής απασχόλησης δραστηριοποιείται επισήμως στον κλάδο της γούνας, ενώ ανεπισήμως οι απασχολούμενοι στον εξεταζόμενο κλάδο φτάνουν σε ποσοστό 75%.Έντονη είναι επίσης και η συγκέντρωση του κλάδου στην περιοχή, καθώς το 70% των μονάδων (βιοτεχνίες επεξεργασίας γουναρικών) της χώρας είναι εγκαταστημένες στο νομό Καστοριάς.

14 10 Η εξαγωγική επίδοση του κλάδου θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική για το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας, καθώς το 1991 οι εξαγωγές γουναρικών έφτασαν σε αξία τα 110 εκατομμύρια δολάρια (Υπουργείο Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας: 1995, σελ. 2). Οι διασυνδέσεις του κλάδου με άλλους τομείς είναι ισχυρή. Συγκεκριμένα, στην περιοχή υπάρχει έντονη χρηματοπιστωτική λειτουργία (αποκλειστικά για τον κλάδο) και δημιουργία υψηλού εισοδήματος με τόνωση της κατανάλωσης. Σε αντίθεση έρχεται το επίπεδο κατάρτισης των ανθρώπινων πόρων, το οποίο είναι χαμηλό, ενώ ο συνδικαλισμός θεωρείται υποανάπτυκτος. Οι διασυνδέσεις του κλάδου της γούνας με άλλους κλάδους είναι περιορισμένες. Υ- πάρχουν μικρές εισροές, περιορισμένα περιθώρια τεχνολογικής ανανέωσης, εξάρτηση από τις εισαγωγές πρώτων υλών και χαμηλές εισαγωγές επεξεργασμένης πρώτης ύλης (δέψη - βαφή). Ο κλάδος από το 1987 διανύει μία μακροπρόθεσμη κρίση, η οποία σταθεροποιήθηκε τοπικά το 1995 και επανήλθε σταδιακά τα επόμενα χρόνια με κορύφωση την περίοδο Ο κλάδος της γούνας δεν παρουσιάζει τοπικά εμπόδια εισόδου, αλλά ο ανταγωνισμός εργατικού κόστους από χώρες της Ανατολικής Ασίας είναι υψηλός. Παράλληλα επικρατεί διεθνώς απορρύθμιση και αστάθεια, λόγω της αποδιοργάνωσης του κλάδου στις χώρες της πρώην ΕΣΣ. Η οικολογική εκστρατεία υπήρξε πάντοτε για τον κλάδο ένας μακροπρόθεσμος αρνητικός παράγοντας. Οι συνέπειες του μονοπωλίου είναι σημαντικές. Συγκεκριμένα υπάρχει αδυναμία επιχειρηματικού εκσυγχρονισμού, παράλληλες δραστηριότητες, ατελής λειτουργία του εσωτερικού ανταγωνισμού και εγκατάλειψη των δυνατών μορφών παρέμβασης από το κράτος (περιοδικές ρυθμίσεις των χρηματοπιστωτικών κρίσεων). Στην περιοχή συνυπάρχει η υψηλή συνείδηση της κοινότητας για τα σύγχρονα προβλήματα του κλάδου, αλλά και η καθυστέρηση της.ανάπτυξης νέων μηχανισμών ή προγραμμάτων από την Ε. Η.ΚΑ. Α.Ε. και το Κέντρο Ελληνικής Γούνας Α. Ε. (Υπουργείο Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας: 1995, σελ. 3). Τα κύρια ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα του δικτύου διανομής και του περιβάλλοντος του κλάδου της γούνας στη υτική Μακεδονία είναι τα εξής:

15 11 Η συσσωρευμένη τεχνογνωσία στην παραγωγική διαδικασία. Η υψηλή εξειδίκευση του εργατικού δυναμικού. Η πλήρης γνώση των μηχανισμών και των τάσεων της διεθνούς αγοράς. Το μονοπώλιο στην Ελλάδα. Οι τάσεις ενίσχυσης των πρωτοβουλιών συνεργασίας στο εσωτερικό του δικτύου ΕΙΣΟ ΟΣ ΣΤΟΝ ΚΛΑ Ο Από τα μέσα του έτους 1988 ξέσπασε κρίση στον κλάδο της γούνας, αρχικά παγκόσμια και στη συνέχεια τοπικά. Συνέπεια του γεγονότος αυτού ή- ταν να εγκαταλείψουν τον κλάδο πολλοί βιοτέχνες. Στα επόμενα έτη παρουσιάστηκαν σταθεροποιητικές τάσεις στην αγορά. Σύμφωνα με στοιχεία του Ε- μπορικού και Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Καστοριάς (ΕΒΕΚ), ο αριθμός των επιχειρήσεων επεξεργασίας γούνας στο Νομό Καστοριάς ανερχόταν το 1995 σε περίπου επιχειρήσεις, στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν και οι αυτοαπασχολούμενοι γουνεργάτες (εκκαθαριστές). Έτσι βάσει υπολογισμού, ο α- ριθμός των καθαρά παραγωγικών επιχειρήσεων ανερχόταν μέχρι το 1995 σε περίπου επιχειρήσεις, από τις οποίες καθαρά εξαγωγικές είναι οι Για το ίδιο έτος (1995) στην περιοχή της Σιάτιστας οι βιοτεχνίες επεξεργασίας γούνας ανέρχονταν σε 600. Από τις επιχειρήσεις γούνας στο Νομό Καστοριάς το 1995, το 67% (2.000 επιχειρήσεις) είχαν ως έδρα την πόλη της Καστοριάς, το 7% (200 επιχειρήσεις) την πόλη του Αργούς Ορεστικού και το υπόλοιπο 26% (800 επιχειρήσεις) τις υπόλοιπες περιοχές του Νομού (Υ.Β.Ε.Τ: 1995, σελ. 9-10). Ο παρακάτω πίνακας (3.4.) παρουσιάζει απογραφικά στοιχεία του κλάδου Γουνοποιίας για τον Νομό Καστοριάς το Με βάση τα στοιχεία του πίνακα για το 1988, το 70% της γουνοποιϊτικής δραστηριότητας της Ελλάδας ήταν συγκεντρωμένη στο Νομό Καστοριάς.

16 12 Πίνακας 1.4. Σύνολο επιχειρήσεων του κλάδου ανά κατηγορία Κωδικός Κλάδου Σύνολο Επιχειρήσεων 2.9. Βιομηχανία δερμάτων και γουναρικών εκτός των ειδών Κωδικός ενδύσεων Κλάδου -υποδήσεως. Σύνολο Επιχειρήσεων Επεξεργασία γουναρικών και Επεξεργασία γουναρικών και κατασκευή ειδών γούνας εκτός των ειδών ένδυσης Επεξεργασία γουναρικών Κατασκευή ειδών εκ γούνας 12 εκτός των ειδών ενδυμασίας. Πηγή: Υπουργείο Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας (Ενδιάμεση Έκθεση), (1995), σελ. 10 Η αγορά του κλάδου είναι κατακερματισμένη και οι σημαντικότεροι παράγοντες που έχουν οδηγήσει σε αυτή την κατάσταση είναι οι εξής (Ι.Ο.Β.Ε: 1999, σελ ): > Η είσοδος στον κλάδο πολλών επιχειρήσεων στο παρελθόν, κυρίως οικοτεχνικής μορφής, καθώς τα εμπόδια εισόδου ήταν περιορισμένα. Έτσι, υπήρξε αθρόα είσοδος (μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1990) πολλών μικρών παραγωγών, χωρίς υψηλό κόστος, με αποτέλεσμα να επηρεαστεί αρνητικά ο βαθμός συγκέντρωσης στον κλάδο. Το φαινόμενο αυτό δεν υφίσταται σήμερα, αλλά ο αριθμός των επιχειρήσεων εξακολουθεί να είναι υπερβολικά μεγάλος, όπως επίσης μεγάλη είναι και η διασπορά των μεριδίων (μόλις το 0,5% έχει μερίδια που ξεπερνούν το 3-4%). > Η μη ύπαρξη πλεονεκτήματος, λόγω μεγέθους στις σχέσεις με τους πελάτες και τους προμηθευτές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι πελάτες (οίκοι του εξωτερικού) και οι προμηθευτές (δημοπρατήρια) του κλάδου να μπορούν εύκολα να επιβάλλουν τις τιμές που επιθυμούν, περιορίζοντας έτσι σημαντικά την κερδοφορία στον κλάδο και στους παραγωγούς. Το φαινόμενο αυτό υφίσταται τόσο στις μεγάλες επιχειρήσεις, όσο και στις μικρές, στις οποίες περιοδικά μηδενίζεται το κέρδος (Ι.Ο.Β.Ε: 1999, σελ. 340). > Υπάρχουν ισχυρά εμπόδια εξόδου των μικρών επιχειρήσεων από τον κλάδο.

17 13 Η γουνοποιία αποτελούσε (μέχρι και την δεκαετία του 1990) το μοναδικό επάγγελμα για τους περισσότερους κατοίκους των γεωγραφικών περιοχών της Καστοριάς και της Σιάτιστας. Έτσι, ο παράγοντας αυτός διατηρεί ακόμη στον κλάδο μεγάλο αριθμό μικρών παραγωγικών μονάδων, με στόχους που δεν έχουν πάντα το κέρδος αλλά σε πολλές περιπτώσεις την επιβίωση. Η α- νάπτυξη της εκτροφής γουνοφόρων ζώων ενδεχομένως, θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά στη μείωση της ανεργίας, μέσω της κατεύθυνσης σημαντικού τμήματος τεχνιτών γούνας στην πρωτογενή παραγωγής πρώτης ύλης (Ι.Ο.Β.Ε: 1999, σελ. 340) ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΟΜΗ ΤΟΥ ΚΛΑ ΟΥ Η ελληνική γουνοποιία αποτελούσε πάντοτε για την χώρα έναν από τους δυναμικότερους κλάδους της παραγωγής με εξαγωγικό, κυρίως, προσανατολισμό. Γεωγραφικά το επίκεντρο της συγκεκριμένης δραστηριότητας είναι οι περιοχές της Καστοριάς και της Σιάτιστας, όπου υπολογίζεται ότι το 80% του δυναμικού των απασχολουμένων, αλλά και των αυτοαπασχολουμένων, συνδέεται με την γουνοποιία. Παράλληλα το 98% της παραγωγής εξάγεται. Στην πλειοψηφία τους οι κατασκευαστές γούνας στη συγκεκριμένη περιοχή, εργάζονται κυρίως στη βάση της υπεργολαβίας «φασόν», για λογαριασμό Ευρωπαίων και Αμερικανών εισαγωγέων. Φυσικά βάσει του σχεδιασμού και της άριστης ποιότητας στα ενδύματα γούνας που επεξεργάζονται ή παράγονται στην Ελλάδα αναφέρεται υποχρεωτικά η προέλευση τους (Buckwalter: 1988, σελ. 1). Η πτωτική τάση της κατανάλωσης σε διάφορες αγορές του εξωτερικού, καθώς και ο σκληρός ανταγωνισμός με βιομηχανοποιημένα είδη γουνοποιίας, έχει δημιουργήσει παροδικά σημαντικά προβλήματα. Η Γουνοποιία στην Ελλάδα χρονολογείται από το 16 αιώνα και είναι σχεδόν εξ' ολοκλήρου συγκεντρωμένη στην Καστοριά και τη Σιάτιστα. Υπολογίζεται ότι το 80% του ενεργού πληθυσμού αυτών των περιοχών κατά την περίοδο απασχολούνταν στην γουνοποιία, ενώ το 97-98% της παραγωγής εξάγεται σε ξένες αγορές. Η Γουνοποιία δεν αποτελεί μόνο έναν βιομηχανικό τομέα για την χώρα αλλά επίσης αποτελεί και έναν οικονομικό παράγοντα, η ευημερία του οποίου

18 14 καθορίζει την ανάπτυξη μιας ολόκληρης περιοχής (Buckwalter: 1988, σελ. 1). Τα τελευταία χρόνια ορισμένοι αρνητικοί παράγοντες περιορίζουν την ευημερία της βιοτεχνίας γουναρικών. Η κατανάλωση σε ορισμένες χώρες έχει υποχωρήσει, κυρίως από τις δραστηριότητες των οικολογικών οργανώσεων, οι οποίες έχουν επηρεάσει σημαντικά στο παρελθόν τον κλάδο και στην Ελλάδα. Ο ισχυρός ανταγωνισμός από τη Νότια Κορέα, το Χονγκ-Κονγκ και την Κίνα έχει μειώσει τις τιμές στις κατηγορίες των μέσων και χαμηλών ποιοτήτων. Η πλειοψηφία των έως κατασκευαστών στην περιοχή εργάζονται με το σύστημα «Φασόν», στο οποίο ο πελάτης στέλνει τα δέρματα και πληρώνει μόνο για την εργασία και την μεταφορά. Το εργατικό κόστος είναι κατά πολύ φθηνότερο στην Ασία, γεγονός που ανάγκασε πολλούς κατασκευαστές στην Καστοριά και τη Σιάτιστα να δεχθούν χαμηλότερες τιμές για την παραγωγική διαδικασία φασόν. Η τιμή της πρώτης ύλης (δέρματα) δεν επηρεάστηκε, καθώς προέρχεται από τις ίδιες πηγές (αγορές) για τους Έλληνες και τους ξένους κατασκευαστές. Η εκτροφή και η μεταποίηση δερμάτων σε τοπικό επίπεδο θα μπορούσε να προσφέρει ένα σημαντικό πλεονέκτημα, όμως έως σήμερα δεν συντελείται σημαντική ανάπτυξη των επιχειρήσεων εκτροφής γουνοφόρων ζώων (Buckwalter: 1988,σελ. 1) Η ομή της Γουνοποιίας Η βιοτεχνία ήταν πάντοτε κατακερματισμένη σε μεγάλο βαθμό. Υπολογίζεται ότι στην περίοδο υπήρχαν έως βιοτεχνίες. Οι περισσότερες μονάδες είναι ακόμη και σήμερα μικρές σε μέγεθος, κυρίως οικογενειακού χαρακτήρα, ακόμη και με έναν εργαζόμενο που μπορεί να είναι και γεωργός συγχρόνως. Σύμφωνα με υπολογισμούς το 60% των βιοτεχνιών στη υτική Μακεδονία απασχολεί μέχρι 10 εργαζόμενους. Το αποτέλεσμα είναι ότι ελάχιστοι βιοτέχνες διαθέτουν τις οικονομικές δυνατότητες και τις εμπορικές επαφές για να αναπτύξουν το δικό τους εξαγωγικό Μάρκετινγκ. Οι συνεταιριστικές προσπάθειες που έχουν πραγματοποιηθεί κατά διαστήματα δεν έχουν επεκταθεί μέχρι του σημείου της κοινής εμπορίας και δεν έχουν μεταβάλλει την δομή της βιοτεχνίας που παραμένει κατατετμημένη (Buckwalter: 1988, σελ3).

19 Η Ποιότητα του Προϊόντος Οι ποιότητα των προϊόντων γούνας ποικίλλει, από πολύ υψηλή σε μέτρια μέχρι ακόμη και χαμηλή. εν υπάρχει έλλειψη επαγγελματικής κατάρτισης, παρά μόνο έλλειψη εμπορικών ευκαιριών για γουναρικά υψηλής ποιότητας. Το τελικό φινίρισμα είναι σωστό και ποιοτικά αποδεκτό. Σύμφωνα με γνώμες αγοραστών, σε τοπικό επίπεδο γίνεται σωστή επεξεργασία του δέρματος (Buckwalter: 1988, σελ. 3) Μόδα και Σχεδιασμός Τα σχέδια, συμπεριλαμβανομένων και των πατρόν, μπορούν να αγοραστούν από σχεδιαστές γούνας που έχουν τα εργαστήρια τους σε μεγάλα κέντρα γούνας στο εξωτερικό. Πολλές φορές το κόστος είναι αρκετά υψηλό, ώστε η αγορά τέτοιων σχεδίων να είναι δυνατή μόνο από κατασκευαστές που ο όγκος των πωλήσεων τους μπορεί να απορροφήσει το κόστος. Οι κατασκευαστές φασόν προμηθεύονται τα σχέδια τους από τους πελάτες τους (Buckwalter: 1988, σελ. 3) Πρώτες Ύλες Οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή των προϊόντων γούνας, είναι τα ακατέργαστα γουνοδέρματα και τα οποία αποτελούν το σημαντικότερο προσδιοριστικό παράγοντα διαμόρφωσης κόστους των τελικών προϊόντων. Οι μεγαλύτεροι παραγωγοί και προμηθευτές της διεθνούς αγοράς είναι οι χώρες της πρώην Ανατολικής Ευρώπης και κυρίως η Ρωσία, οι Η.ΠΑ, ο Καναδάς και από τον Ευρωπαϊκό χώρο οι Σκανδιναβικές χώρες. Οι Σκανδιναβικές χώρες παράγουν το 80% της συνολικής παραγωγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Υ.Β.Ε.Τ: 1995, σελ ). Το διάγραμμα 3.1. που ακολουθεί, δείχνει την παγκόσμια παραγωγή γουνοδερμάτων βιζόν για το έτος Σύμφωνα με το διάγραμμα, το 57% της συνολικής παραγωγής γουνοδερμάτων βιζόν, προέρχεται από τις Σκανδιναβικές χώρες και κυρίως από τη ανία (42%). Ακολουθούν οι Η.Π.Α. με 11%, η Ολλανδία με 9% και η Ρωσία με 7% της συνολικής παραγωγής γουνοδερμάτων τύπου βιζόν. Η Κίνα για το ίδιο έτος παρήγαγε μόλις το 3% της παγκόσμιας παραγωγής γουνοδερμάτων βιζόν, ενώ το ίδιο ποσοστό κατείχε και ο Καναδάς. Φυσικά τα μερίδια στην παγκόσμια παραγωγή γουνοδερμάτων βιζόν έχουν αλλάξει καθορι-

20 16 στικά τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα η Κίνα να πρωτοπορεί στην παραγωγή γουναρικών και να αποτελεί έναν παγκόσμιο προμηθευτή γουνοδερμάτων. 9% Παγκόσμια παραγωγή Βιζόν 1994 Σκανδιναβία 11% 10% Κίνα Καναδάς 7% 3% 3% 57% Ρωσιά Ολλανδιά Η.Π.Α Άλλες Φινλανδία * Στις Σκανδιναβικές χώρες περιλαμβάνεται η ανία με ποσοστό 42%, η με 8% και η Σουηδία με 5%. Σχήμα 1.1. Η παγκόσμια παραγωγή γουνοδερμάτων βιζόν (1994) Πηγή: Υ.Β.Ε.Τ., (1995), σελ. 12 Η διάθεση των ακατέργαστων ολόκληρων γουνοδερμάτων γίνεται με τη διενέργεια διεθνών δημοπρασιών, οι οποίες πραγματοποιούνται από τις ενώσεις των εκτροφέων των μεγάλων παραγωγών. Οι μεγαλύτερες δημοπρασίες πραγματοποιούνται στις Σκανδιναβικές χώρες, οι οποίες έχουν υψηλό βαθμό οργάνωσης και κοινή προώθηση των προϊόντων τους (Ι.Ο.Β.Ε: 1999, σελ. 346). Η συγκέντρωση της παγκόσμιας αγοράς γουνοδερμάτων σε περιορισμένο και ελεγχόμενο αριθμό δημοπρασιών, δημιουργεί ολιγοπωλιακές καταστάσεις σε βάρος του ελεύθερου ανταγωνισμού. Παράλληλα, επιβαρύνει το κόστος των ολόκληρων γουνοδερμάτων, με αποτέλεσμα να αυξάνονται και οι τιμές των

21 17 τελικών προϊόντων. Η προμήθεια των πρώτων υλών γουνοδερμάτων και αποκομμάτων ε- ξαρτάται από το μέγεθος της επιχείρησης και την κεφαλαιακή της διάρθρωση. Κάτω από τις προαναφερόμενες συνθήκες, εκτιμάται ότι όι μικρές και οι μεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες αποτελούν το 98% των παραγωγικών μονάδων, αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα προμήθειας πρώτων υλών, καθώς οι πληρωμές στα δημοπρατήρια γίνονται τοις μετρητοίς. Έτσι, οι επιχειρήσεις αυτές απευθύνονται είτε στους χονδρεμπόρους, με σημαντική επιβάρυνση ανά μονάδα, είτε στη λύση του φασόν. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν ο σημαντικός περιορισμός των περιθωρίων κέρδους και ακολούθως τα διογκούμενα χρηματοοικονομικά προβλήματα, των μικρομεσαίων κυρίως επιχειρήσεων (Ι.Ο.Β.Ε: 1999, σελ. 346). Οι επιχειρήσεις που αναπτύσσουν το δικό τους εξαγωγικό μάρκετινγκ προμηθεύονται τα δέρματα από δημοπρασίες. Το 60% της συνολικής παραγωγής είναι φασόν, ενώ στην περίπτωση αυτή οι πελάτες των επιχειρήσεων είναι αυτοί που προμηθεύονται τα δέρματα. Εισαγωγές γουνοδερμάτων (πρώτων υλών) για επανεξαγωγή ετοίμων ενδυμάτων γούνας επιτρέπονται κάτω από μια συμφωνία ελεύθερης από δασμούς ζώνης. Ο αριθμός των γουνοδερμάτων που προέρχεται από τοπικά βυρσοδεψία είναι περιορισμένος, ενώ σχετικά πρόσφατα έχει αρχίσει συστηματικά η εκτροφή γουνοφόρων ζώων σε περιοχές του Νομού Καστοριάς και της Κοζάνης. Πολλοί εκτροφείς είναι παράλληλα και κατασκευαστές γούνας. Η παραγωγή το 1986 (ένα χρόνο νωρίτερα της μεγάλης κρίσης του κλάδου) υπολογίζεται ότι έφτασε τα δέρματα μινκ και δέρματα Νορβηγικών αλεπούδων. Ένα βασικό πρόβλημα στην εκτροφή γουνοφόρων ζώων στην Ελλάδα είναι το κόστος των εισαγόμενων ζωοτροφών, που ισοδυναμεί με το 50% περίπου του συνολικού κόστους. Τα τελευταία μόλις χρόνια η εκτροφή των γουνοφόρων ζώων είναι εξίσου αποδοτική με εκτροφείς του εξωτερικού (Buckwalter: 1988, σελ. 4). Τα τελευταία δέκα χρόνια έχει γίνει συστηματική προσπάθεια παραγωγής ζωοτροφών για την επιτυχή εκτροφή των γουνοφόρων ζώων στην Ελλάδα, ενώ έχει δημιουργηθεί συνεταιρισμός εκτροφέων για την αγορά ζωοτροφών και μηχανημάτων (Buckwalter: 1988, σελ. 4) Μέθοδοι Εμπορίας Οι περισσότερες πωλήσεις γουναρικών πραγματοποιούνται στην Καστοριά.