Η θάλασσα που µας ενώνει Υπεραλίευση

Transcript

1 Τίτλος Εκπαιδευτικού Προγράµµατος: Η θάλασσα που µας ενώνει Υπεραλίευση Όνοµα εκπαιδευτικού: Αφροδίτη Κατσιγιάννη Όνομα επιβλέποντος επιμορφωτή -Ambassador: Γιάννης Λαζαρίδης Όνοµα εκπαιδευτικής µονάδας: Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αργυρούπολης Τάξη/τάξεις που συµµετείχαν: Περιβαλλοντικές Μαθητικές οµάδες Ε τάξης Χρονική περίοδος εφαρµογής του προγράµµατος: Μάρτιος Απρίλιος 2014

2 Περίληψη/Abstract Η θάλασσα, άµεσα συνυφασµένη µε την ιστορία της Ευρώπης, αποτελεί αναπόσπαστο µέρος της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Με τις σηµαντικές οικοσυστηµικές της λειτουργίες όχι µόνο υποστηρίζει πλήθος ενδιαιτηµάτων και ειδών αλλά συνίσταται σε σηµαντικό πόρο διατροφής και εισοδήµατος για τους Ευρωπαίους πολίτες. Ωστόσο, η υπερεκµετάλλευση των αλιευτικών πόρων, λόγω της µακρόχρονης εφαρµογής µη αειφόρων πρακτικών, απειλεί µέχρι εξαντλήσεως τα αλιευτικά αποθέµατα και διαταράσσει την ισορροπία του θαλάσσιου οικοσυστήµατος. Σήµερα, περισσότερο από ποτέ, αναγνωρίζεται η ανάγκη συνειδητοποίησης της κοινής ευθύνης, η συνέργεια και η συµµετοχή όλων, τόσο σε επίπεδο ευρωπαϊκών θεσµών και φορέων λήψης αποφάσεων όσο και σε επίπεδο Ευρωπαίων πολιτών, σε µία κοινή προσπάθεια διαφύλαξης του ευρωπαϊκού θαλάσσιου κεφαλαίου.. Η παρούσα εργασία ενσωµατώνοντας τις αρχές της βιωµατικής, εποικοδοµητικής και οµαδοσυνεργατικής µάθησης σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε µε βάση τους ακόλουθους θεµατικούς άξονες: γνωριµία µε το θαλάσσιο µέτωπο και τις χώρες-µέλη της ΕΕ, θετικές και αρνητικές διαστάσεις της σχέσης αλληλεπίδρασης µεταξύ θάλασσας και ανθρώπου, η αλιεία ως µία ανθρώπινη δραστηριότητα µε σηµαντικές οικονοµικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές προεκτάσεις, το πρόβληµα της υπεραλίευσης: αίτια, επιπτώσεις και µέτρα αντιµετώπισης του προβλήµατος µε έµφαση στην Κοινή Αλιευτική Πολιτική και την ευθύνη και τη συµµετοχή των Ευρωπαίων πολιτών στην επίλυσή του. 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Η θάλασσα που µας ενώνει.4 Θάλασσα και άνθρωπος: µία σχέση αλληλεπίδρασης...6 Υπεραλίευση: Το πρόβληµα και η αντιµετώπισή του..8 Αποτελέσµατα Επίλογος...10 Βιβλιογραφία...11 Παράρτηµα: Φύλλα εργασίας. 12 3

4 Ανάπτυξη εκπαιδευτικού προγράµµατος 1 η διδακτική ενότητα: Η θάλασσα που µας ενώνει Σκοπός και επιµέρους στόχοι Σκοπός της εισαγωγικής διδακτικής ενότητας είναι οι µαθητές/τριες να γνωρίσουν το θαλάσσιο µέτωπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότεροι µαθησιακοί στόχοι είναι οι µαθητές/τριες: - Να εντοπίσουν τις κυριότερες θάλασσες που βρέχουν τις χώρες-µέλη της ΕΕ µέσω σχετικών γεωγραφικών απεικονίσεων - Να αντιληφθούν τα ιδιαίτερα στοιχεία τα οποία διαµορφώνουν το ποικιλοµορφία του ακτογραφικού τοπίου της ΕΕ - Να συνειδητοποιήσουν τον πολυδιάστατο ρόλο της θάλασσας στη ζωή των λαών της ΕΕ - Nα εξοικειωθούν µε την ανάγνωση ποικίλων γεωγραφικών απεικονίσεων - Να αναζητήσουν και να συλλέξουν πληροφορίες σχετικά µε τα κράτη-µελη της ΕΕ - Μεθοδολογική προσέγγιση Με βάση τον ορισµό της ακτογραµµής ως της νοητής γραµµής που αποτελεί το σύνορο µεταξύ ξηράς και θάλασσας, οι µαθητές/τριες καλούνται να παρατηρήσουν την ακτογραµµή της ΕΕ µέσω Google Earth. Στη εισαγωγική ηµι-δοµηµένη συζήτηση οι µαθητές/τριες ενθαρρύνονται να εκφράσουν τις παρατηρήσεις και τις απόψεις τους σχετικά µε το µήκος της ακτογραµµής της ΕΕ. Οι µαθητές/τριες καλούνται να εντοπίσουν το πλήθος των ακτογραφικών στοιχείων (χερσόνησοι, κόλποι, ακρωτήρια, πορθµοί, ισθµοί, διώρυγες, νησιά) τα οποία προσδίδουν την έντονη ποικιλοµορφία αυτής της ακτογραµµής (Σύνδεση µε Αναλυτικό Πρόγραµµα σπουδών: Γεωγραφία Ε ηµοτικού). Η εισαγωγική συζήτηση ολοκληρώνεται µε τις απόψεις των µαθητών/τριών αναφορικά µε τους τρόπους µε τους οποίους το θαλάσσιο στοιχείο έχει επηρεάσει τη ζωή και την ιστορία των ευρωπαϊκών λαών. Εργασία σε οµάδες. Οι µαθητές/τριες χωρίζονται σε οµάδες. Κάθε οµάδα επιλέγει και υλοποιεί µια από τις εργασίες οι οποίες περιγράφονται στο αντίστοιχο φύλλο εργασίας (Παράρτηµα: Φύλλο εργασίας Ι). Οι µαθητές/τριες αναλαµβάνουν να συγκεντρώσουν και να παρουσιάσουν στοιχεία σχετικά µε τις χώρες-µέλη οι οποίες ανήκουν στην περιοχή µελέτης 4

5 της οµάδας τους. Τα στοιχεία αυτά αναφέρονται στις σηµαίες και τις πρωτεύουσες των χωρών καθώς και σε βασικές πληροφορίες σχετικά µε αυτές. Επιλέγοντας ως µεθοδολογικό εργαλείο την ιστοεξερεύνηση, προτείνεται στους/στις µαθητές/τριες να αναζητήσουν και να συλλέξουν τα σχετικά µε την εργασία τους πληροφοριακά στοιχεία από τα ακόλουθα ψηφιακά αρχεία: H Eυρώπη κι εσύ Χώρες µέλη της ΕΕ. Πληροφοριακό υλικό Η ενότητα ολοκληρώνεται µε την παρουσίαση των οµάδων. Στη συζήτηση αναστοχασµού η οποία αναπτύσσεται στην ολοµέλεια εντοπίζονται οι χώρες- µέλη της ΕΕ οι οποίες δε βρέχονται από θάλασσα και οι µαθητές/τριες εκφράζουν τις απόψεις τους για τους τρόπους µε τους οποίους οι λαοί αυτών των χωρών επηρεάζονται θετικά από το θαλάσσιο οικοσύστηµα στο πλαίσιο της δίκαιης και της ισότιµης πρόσβασης όλων των λαών της Ευρώπης στους κοινούς θαλάσσιους πόρους. 5

6 2 η διδακτική ενότητα: Θάλασσα και άνθρωπος: µία σχέση αλληλεπίδρασης Σκοπός και επιµέρους στόχοι Σκοπός της δεύτερης ενότητας είναι η ανάδειξη της σχέσης αλληλεπίδρασης µεταξύ θάλασσας και ανθρώπου. Ειδικότεροι µαθησιακοί στόχοι είναι οι µαθητές/τριες: - Να εκφράσουν αυθόρµητα τις απόψεις και τις ιδέες τους σχετικά µε τη θάλασσα - Να διακρίνουν θετικές και αρνητικές διαστάσεις της σχέσης αλληλεπίδρασης µεταξύ θάλασσας και Ευρωπαίου πολίτη - Να αναγνωρίσουν την αλιεία ως µία ανθρώπινη δραστηριότητα µε σηµαντικές οικονοµικές και κοινωνικές προεκτάσεις - Να συνειδητοποιήσουν τη σηµασία της κατανάλωσης των ψαριών και θαλασσινών για µια ισορροπηµένη διατροφή και την υγεία του ανθρώπου µε βάση το διατροφικό πρότυπο της Μεσογειακής ιατροφής - Μεθοδολογική προσέγγιση Αρχικά µε τη µέθοδο του καταιγισµού ιδεών διερευνώνται οι αναπαραστάσεις των µαθητών/τριών σχετικά µε το θέµα µελέτης. Οι µαθητές/τριες παροτρύνονται να αναφέρουν προφορικά όσες περισσότερες λέξεις ή µικρές φράσεις τους έρχονται αυθόρµητα στο µυαλό σε σχέση µε την έννοια θάλασσα µέσα σε προκαθορισµένο χρόνο (3-5 λεπτά). Οι ιδέες τις οποίες εκφράζουν τα παιδιά καταγράφονται στον πίνακα. Στη συνέχεια οι µαθητές/τριες παροτρύνονται να οµαδοποιήσουν τις καταγεγραµµένες ιδέες τους. ίνονται οδηγίες έτσι ώστε από την οµαδοποίηση να προκύψουν δύο κατηγορίες. Στη µία κατηγορία συµπεριλαµβάνονται αυτές που αποτυπώνουν µία θετική διάσταση ενώ στη δεύτερη, αυτές που αναφέρονται σε αρνητικές πτυχές της σχέσης αλληλεπίδρασης µεταξύ θάλασσας και ανθρώπου. Οι µαθητές/τριες βοηθούνται από το παρακάτω υποστηρικτικό σχήµα. 6

7 Προσαρµογή από τις πηγές: ΚΠΕ Αργυρούπολης (2012). Το νερό-η θάλασσα: Μεθοδολογική και εννοιολογική ανάλυση του εκπαιδευτικού προγράµµατος του Κ.Π.Ε. Αργυρούπολης. Από τις δύο κατηγορίες/οµάδες που δηµιουργήθηκαν η συζήτηση αρχικά επικεντρώνεται στη θετική επίδραση της θάλασσας στον άνθρωπο τόσο ως πηγής τροφής όσο και ως παράγοντα υποστήριξης µιας σηµαντικής δραστηριότητας όπως είναι η αλιεία υπογραµµίζοντας τις οικονοµικές και κοινωνικές ωφέλειες οι οποίες προκύπτουν από αυτή. Με βάση το διατροφικό πρότυπο της Μεσογειακής ιατροφής οι µαθητές/τριες οδηγούνται στην εξαγωγή συµπερασµάτων σχετικά µε τη συχνότητα κατανάλωσης των ψαριών µε βάση τη θέση και το µέγεθος του επιπέδου της οµάδας των ψαριών στη Μεσογειακή Πυραµίδα. Επίσης µε τη µέθοδο της ιστοεξερεύνησης συλλέγουν πληροφορίες σχετικά µε τη διατροφική αξία των ψαριών και των θαλασσινών (Παράρτηµα:Φύλλο εργασίας ΙΙ). 7

8 3 η διδακτική ενότητα: Υπεραλίευση: Το πρόβληµα και η αντιµετώπισή του Σκοπός και επιµέρους στόχοι Σκοπός της συγκεκριµένης διδακτικής ενότητας είναι η κατανόηση του προβλήµατος της υπεραλίευσης ως αποτέλεσµα χρόνιων µη αειφόρων πρακτικών αλιείας και η ανάδειξη της κοινής προσπάθειας επίλυσής του τόσο σε συλλογικό επίπεδο στο πλαίσιο της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής, όσο και σε επίπεδο των ατόµων Ευρωπαίων πολιτών (αλιείς, χρήστες- καταναλωτές). Ειδικότεροι µαθησιακοί στόχοι είναι οι µαθητές/τριες: - Να εντοπίσουν τα αίτια πρόκλησης του προβλήµατος της υπεραλίευσης - Να κατανοήσουν τις συνέπειες για το θαλάσσιο οικοσύστηµα, την οικονοµία και την κοινωνία - Να συνειδητοποιήσουν το πρόβληµα της υπεραλίευσης ως ένα σηµαντικό περιφερειακό ζήτηµα η επίλυση του οποίου απαιτεί µία κοινή προσπάθεια η οποία προϋποθέτει τη συµµετοχή και τη συνεργασία µεταξύ των κρατών µελών της ΕΕ τόσο σε επίπεδο φορέων λήψης αποφάσεων όσο και σε επίπεδο ατόµων πολιτών - Να εξοικειωθούν µε τη µέθοδο επίλυσης προβλήµατος µε βάση το υπό µελέτη πρόβληµα της υπεραλίευσης - Να αναπτύξουν δεξιότητες κριτικής σκέψης, προφορικής έκφρασης και επιχειρηµατολογίας - Να ασκηθούν στη δηµιουργική έκφραση και την καλλιτεχνική εργασία. - Μεθοδολογική προσέγγιση Μέσα από υποστηρικτικά κείµενα καθώς και µέσα από επιλεγµένα βίντεο οι µαθητές/τριες συν-εργαζόµενοι/ες σε οµάδες µελετούν το πρόβληµα της υπεραλίευσης ακολουθώντας τα στάδια της µεθόδου επίλυσης προβλήµατος. Ειδικότερα, οι µαθητές/τριες εργαζόµενοι/ες σε οµάδες προσδιορίζουν το πρόβληµα της υπεραλίευσης (1 η οµαδα) εντοπίζουν τα αίτια (2 η οµάδα) και τις επιπτώσεις του προβλήµατος (3 η οµάδα) καθώς και τα µέτρα αντιµετώπισης του προβλήµατος τόσο σε συλλογικό- νοµοθετικό επίπεδο στο πλαίσιο της Κοινής αλιευτικής Πολιτικής όσο και σε ατοµικό επίπεδο Ευρωπαίων πολιτών-καταναλωτών (4 η οµάδα). 8

9 Στην ολοµέλεια οι µαθητές/τριες κάθε οµάδας παρουσιάζουν προφορικά το αποτέλεσµα της εργασίας τους. Εφαρµόζοντας την τεχνική της χαρτογράφησης εννοιών δοµούν από κοινού µία συνθετική αναπαράσταση των διαστάσεων του προβλήµατος που έχουν µελετήσει (ηµι-δοµηµένος χάρτης εννοιών: Υπεραλίευση) Προσαρµογή από τις παρακάτω πηγές: Βασάλα, Π. & Φλογαΐτη Ε. (2005). Ο κόσµος της θάλασσας. Εκδ. Μεταίχµιο ΚΠΕ Αργυρούπολης (2012). Το νερό-η θάλασσα: Μεθοδολογική και εννοιολογική ανάλυση του εκπαιδευτικού προγράµµατος του Κ.Π.Ε. Αργυρούπολης Οι µαθητές σχεδιάζουν σε χαρτί το περίγραµµα ενός ψαριού το οποίο κόβουν. Στη µία όψη ζωγραφίζουν αυθόρµητα και στην άλλη γράφουν το δικό τους µήνυµα σχετικά µε την προστασία της θαλάσσιας ζωής και ποικιλότητας. 9

10 Αποτελέσµατα - Επίλογος Η παρούσα εργασία υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράµµατος για τη θάλασσα για µαθητές/τριες της Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αργυρούπολης. Από την εφαρµογή της ακολουθίας των προτεινόµενων δραστηριοτήτων µπορεί να συναχθεί ότι οι τιθέµενοι στόχοι καθώς και τα προσδοκώµενα µαθησιακά αποτελέσµατα επιτεύχθηκαν σε πολύ ικανοποιητικό βαθµό. Για τη διατήρηση των θετικών αποτελεσµάτων και την εδραίωση των ευρωπαϊκών ποιοτήτων όπως η συναντίληψη για την κοινό καλό, η συµµετοχικότητα και η συνεργασία µε σκοπό την από κοινού αειφόρο διαχείριση των φυσικών πόρων, µε όρους αλληλεγγύης και ισότιµης πρόσβασης όλων σε αυτούς, κρίνεται απαραίτητη η συνεχής και η συστηµατική αγωγή του Ευρωπαίου πολίτη. Προς αυτή την κατεύθυνση, η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση µπορεί να συµβάλλει σηµαντικά αναπτύσσοντας στους/στις µαθητές/τριες γνώσεις και αξίες οι οποίες θα αποτελέσουν το απαραίτητο υπόβαθρο έτσι ώστε ως ενεργοί Ευρωπαίοι πολίτες του αύριο να διαµορφώσουν ένα βιώσιµο κοινό µέλλον. 10

11 Βιβλιογραφία Βασάλα, Π. & Φλογαΐτη Ε. (2005). Ο κόσµος της θάλασσας. Εκδ. Μεταίχµιο ΚΠΕ Αργυρούπολης (2012). Το νερό-η θάλασσα: Μεθοδολογική και εννοιολογική ανάλυση του εκπαιδευτικού προγράµµατος του Κ.Π.Ε. Αργυρούπολης. ιαθέσιµο στο διαδικτυακό τόπο: Ηλεκτρονικές πηγές - Υλικό από διαδικτυακές διευθύνσεις Το ψάρι στη διατροφή µας 9:fish-nutr ition&catid=33:frontpage&itemid=1 Θρεπτική αξία των ψαριών ιαχείριση της αλιείας της ΕΕ. Κοινή αλιευτική Πολιτική Κανόνες διαχείρισης ιχθυαποθεµάτων Η αλιεία που δε θέλουµε και η ευθύνη του καταναλωτή Πώς επιλέγετε το ψάρι σας Αφήνω το γόνο να γίνει γονιός 11

12 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 12

13 Φύλλο εργασίας Ι Υποθέστε ότι πρόκειται να κάνετε ένα φανταστικό θαλασσινό ταξίδι για να γνωρίσετε τις θάλασσες οι οποίες περιβρέχουν τις χώρες- µέλη τις Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για το ταξίδι αυτό θα χρειαστείτε: Χ---- Π----- Εργασία σε οµάδες (4 οµάδες). Συζητείστε µε την οµάδα σας και προτείνετε τον τύπο και το όνοµα του πλοίου που θα σας ταξιδέψει στις θάλασσες της Ε.Ε. Κατόπιν επιλέξτε έναν εκπρόσωπο για να παρουσιάσει τις προτάσεις σας στις υπόλοιπες οµάδες. Αφού παρουσιαστούν οι προτάσεις όλων των οµάδων ας συναποφασίσετε όλοι µαζί για τον τύπο και το όνοµα που θα επιλέξετε και Και το ταξίδι ξεκινά 13

14 1 η Οµάδα: Η οµάδα σας θα περιηγηθεί στο Νοτιοανατολικό άκρο της ΕΕ. Με τη βοήθεια των χαρτών που σας προτείνονται ή µέσω του προγράµµατος Google Earth εντοπίστε τις δύο µεγάλες θάλασσες (Μεσόγειος και Μαύρη θάλασσα) και καταγράψτε τις χώρες- µέλη της ΕΕ που βρέχονται από αυτές. 2 η Οµάδα: Η οµάδα σας θα περιηγηθεί στη δυτική και βορειοδυτική θαλάσσια περιοχή της ΕΕ. Με τη βοήθεια των χαρτών που σας προτείνονται ή µέσω του προγράµµατος Google Earth εντοπίστε τον Ατλαντικό ωκεανό και καταγράψτε τις χώρες -µέλη της ΕΕ που βρέχονται από αυτόν. 3 η Οµάδα: Με τη βοήθεια των χαρτών που σας προτείνονται ή µέσω του προγράµµατος Google Earth εντοπίστε τη Βόρεια θάλασσα και καταγράψτε τις χώρες-µέλη της ΕΕ που βρέχονται από αυτή. 4 η Οµάδα: Με τη βοήθεια των χαρτών που σας προτείνονται ή µέσω του προγράµµατος Google Earth εντοπίστε τη Βαλτική θάλασσα και καταγράψτε τις χώρες- µέλη της ΕΕ που βρέχονται από αυτή. 14

15 Πηγή: Πηγή: 15

16 Φύλλο εργασίας ΙΙ Τοποθετείστε τις οµάδες τροφίµων που αναφέρονται παρακάτω στο αντίστοιχο επίπεδο της Μεσογειακής Πυραµίδας Διατροφής για να δείξετε πόσο συχνά πρέπει να καταναλώνουµε την κάθε οµάδα. Οµάδες τροφίµων (τυχαία αναφορά) - Ελαιόλαδο - Φρούτα / όσπρια / λαχανικά - Κόκκινο κρέας - Γλυκά - Αυγά - Δηµητριακά, ψωµί ολικής αλέσεως - Τυρί, γιαούρτι - Πουλερικά - Ψάρια 16

17 Πόσο συχνά είναι καλό για την υγεία µας να καταναλώνουµε ψάρια µε κριτήριο τη θέση του επιπέδου αυτής της οµάδας τροφίµων στην Μεσογειακή Πυραµίδα; Επιλέξτε την απάντησή σας από τις ακόλουθες επιλογές: Α. Kαθηµερινά Β. 1-3 φορές την εβδοµάδα Γ. 1-3 φορές το µήνα Από τις παρακάτω διαδικτυακές διευθύνσεις συλλέξτε πληροφορίες σχετικά µε την θρεπτική αξία των ψαριών και την προτεινόµενη συχνότητα κατανάλωσης ψαριών. Το ψάρι στη διατροφή µας &id=199:fish-nutrition&catid=33:frontpage&itemid=1 Η θρεπτική αξία των ψαριών 17