Γ. Μπουραζάνης 1, Ι Αργυροκαστρίτης 2, Π. Κερκίδης 3

Transcript

1 ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑΣ ΥΠΟΓΕΙΑΣ ΣΤΑΘΜΗΣ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΞΑΤΜΙΣΟΔΙΑΠΝΟΗ ΕΛΑΙΩΝΑ ΣΤΗ ΣΠΑΡΤΗ ΛΑΚΩΝΙΑΣ Γ. Μπουραζάνης 1, Ι Αργυροκαστρίτης 2, Π. Κερκίδης 3 1 Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής, Περιφερειακή Ενότητα Λακωνίας, Περιφέρεια Πελοποννήσου, 2 o χλμ. Ε.Ο. Σπάρτης Γυθείου, Σπάρτη, gbourazanis@windtools.gr 2,3 Εργαστήριο Γεωργικής Υδραυλικής, Τμήμα Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων & Γεωργικής Μηχανικής, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιερά Οδός 75, Αθήνα. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σε ελαιώνα εκτάσεως 0.5 ha, στη Σπάρτη Λακωνίας, κατά τους χειμερινούς μήνες εμφανίζεται υπόγεια στάθμη νερού παρακολουθούμενη με πιεζόμετρα. Υπάρχει επίσης εγκατεστημένος μετεωρολογικός σταθμός καθώς και υγρασιόμετρα σε διάφορα βάθη μέχρι του 1 m. Στην παρούσα εργασία διερευνάται ενδεχόμενη συνεισφορά της στάθμης αυτής στην εξατμισοδιαπνοή των ελιών, κατά την θερινή περίοδο. Για το σκοπό αυτό και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα η εξατμισοδιαπνεόμενη ποσότητα υπολογίζεται με δύο ανεξάρτητες μεθοδολογίες (μετεωρολογικά δεδομένα και υδατικό ισοζύγιο). Μέσω της σύγκρισης των αποτελεσμάτων των δύο μεθοδολογιών, εξάγονται συμπεράσματα για τη σχετική κίνηση του νερού εντός της κατατομής, όπως επίσης και για τη συμβολή ή όχι της υπόγειας στάθμης στην εξατμισοδιαπνοή. Τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά για περαιτέρω διερεύνηση του φαινομένου. Λέξεις-κλειδιά: Εξατμισοδιαπνοή, υπόγειος υδροφόρος, μετεωρολογικά στοιχεία, κατατομές υγρασίας. DETERMINATION OF THE CONTRIBUTION OF THE WATER TABLE S CONTRIBUTION IN EVAPOTRANSPIRATION OF AN OLIVE GROVE IN SPARTA, LACONIA G. Bourazanis 1 I. Argyrokastritis 2, P. Kerkides 3 1 Department of Rural Economy and Veterinary, Regional Government of Laconia, Sparta, Laconia, 23100, Greece gbourazanis@windtools.gr 2,3 Laboratory of Agricultural Hydraulics, Department of Natural Resources Development and Agricultural Engineering, Agricultural University of Athens, 11855, Athens, Greece ABSTRACT In a 0.5 ha olive grove in Sparta, Laconia, soil moisture profiles were monitored via TDR technology down to a depth of 100 cm. A shallow water table was formed during the rainy season monitored via piezometry. In At the same time, meteorological data were collected from a station specifically equipped and installed in the area of the experimental field. Water table level fluctuation, together with the crop water abstraction due to independently estimated evapotranspiration and the soil volumetric moisture profiles evolution, appropriately followed by TDR technology, were used as a guide in a comprehensive understanding of soil water movement and the estimation of the soil water balance components. Preliminary results seem encouraging for a thorough study of the soil plant atmosphere continuum.

2 Λέξεις-κλειδιά: Evapotranspiration, shallow water table, meteorological data, soil moisture profiles. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ιστορικά στην Μεσοποταμία την 6 η χιλιετία π.x. φαίνεται ότι είχαν ήδη εμφανισθεί οι αρδεύσεις. Ακολούθως μεγάλοι πολιτισμοί αναπτύχθηκαν στηριζόμενοι στα αποτελέσματα της αρδευόμενης γεωργίας (Πουλοβασίλης 2010). Από εκείνα τα πρώτα βήματα της εφαρμογής των αρδεύσεων μέχρι την εποχή μας έχει διανυθεί μεγάλη απόσταση και πολλά έχουν αλλάξει πολλά. Ο άνθρωπος άρχισε να μεταβάλλει την περιβαλλοντική ηθική του από ανθρωποκεντρική σε βιοκεντρική και στη συνέχεια σε οικοκεντρική (Καρβούνης και Γεωργακέλλος 2003), αναγνωρίζοντας εγγενή αξία σε κάθε τι, ώστε επί της ουσίας να πρόκειται για μία ολιστική ηθική προσέγγιση των οικοσυστημάτων, με την έννοια των ειδών, των ενδιαιτημάτων και των φυσικοχημικών και βιολογικών διεργασιών (McKinney and Schoch 1996). Μέσα από αυτές τις ζυμώσεις, ο άνθρωπος, από την άρδευση με μόνο σκοπό την απόδοση και την πρόσοδο, αδιαφορώντας για τις όποιες παράπλευρες συνέπειες, άρχισε να ενδιαφέρεται για το περιβάλλον και για τις συνέπειες των αρδεύσεων. Άρχισε να μιλάει για αειφορία και αειφορική ανάπτυξη (WCED 1987) άρχισε, με άλλα λόγια, να προσπαθεί να επιτύχει το στόχο του, που είναι η παραγωγή, η απόδοση και η πρόσοδος, μέσα όμως από το πρίσμα της αειφορικής διαχείρισης και συνεπώς της λελογισμένης χρήσης των πόρων. Η άρδευση, δηλαδή η με τεχνητό και κατά το δυνατόν φιλοπεριβαλλοντικό τρόπο προσθήκη ποσότητας νερού, ώστε να εξασφαλισθεί η απαιτούμενη εδαφική υγρασία για την ολοκλήρωση του βιολογικού κύκλου των καλλιεργειών, έτσι ώστε το νερό ποσοτικά και ποιοτικά να μην αποτελέσει περιοριστικό παράγοντα ανάπτυξης και απόδοσης της καλλιέργειας, ήταν από τους πρώτους παράγοντες που έτυχαν του ερευνητικού ενδιαφέροντος προς την κατεύθυνση της προσθήκης της ακριβούς ποσότητας που απαιτείται, ώστε να μην υπάρχει σπατάλη νερού. Από πολύ νωρίς, οι ερευνητές (π.χ., Mead 1887, Mills 1895, Buffum 1900) άρχισαν να προσπαθούν να προσδιορίσουν με ακρίβεια τις απαιτούμενες ποσότητες νερού για άρδευση σε διάφορες καλλιέργειες. Έτσι εισήχθησαν έννοιες όπως η δυνητική εξατμισοδιαπνοή (Thornthwaite 1942), η εξατμισοδιαπνοή αναφοράς (Wright and Jensen 1973, Jensen 1974, Doorenbos and Pruitt 1977a, 1977b) σε μία προσπάθεια να προσδιοριστούν οι ανάγκες των καλλιεργειών σε νερό. Στο πλαίσιο αυτό διάφορες μέθοδοι αναπτύχθηκαν με σκοπό τον προσδιορισμό του νερού που εξατμισοδιαπνέεται, οι οποίες ομαδοποιούνται σε άμεσες και έμμεσες (Παπαζαφειρίου 1999, Παπαμιχαήλ και Μπαμπατζιμόπουλος 2014). Αρωγός σε αυτή την προσπάθεια υπήρξε η εξέλιξη της τεχνολογίας, όπου, μεταξύ άλλων, με την ανάπτυξη αισθητήρων κατέστη δυνατό να προσδιορίζονται με ακρίβεια παράμετροι που αφορούν είτε στις έμμεσες μεθόδους είτε στις άμεσες. Όπως και να έχει όμως, η προσπάθεια της δημιουργίας μίας επιφάνειας εξατμισοπιαπνοής και η παρακολούθηση των παραμέτρων που εμπλέκονται στο φαινόμενο είναι δύσκολη, οικονομικά ασύμφορη και προσεγγίζουν την πραγματικότητα σε πολύ μικρή κλίμακα (Σταχτέας 1998). Η παρουσία υδροφόρου ορίζοντα σε μικρό βάθος, από την επιφάνεια του εδάφους, μπορεί να τροφοδοτήσει τις καλλιέργειες συμβάλλοντας σημαντικά στην αύξηση της απόδοσής τους σε ημίξηρες περιοχές (Sepaskhah et al. 2003), από τη μια μειώνοντας τις απαιτήσεις για άρδευση (Saini and Ghildyal 1977, Ragab and Amer 1986, Guitjens, 1990, Ayars and Hutmacher 1994), ενώ από την άλλη μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα αλατότητας (Rhoades and Loveday 1990). Πειράματα σχετικά με την συνεισφορά του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα στην ανάπτυξη των φυτών έχουν υλοποιοηθεί κυρίως με λυσίμετρα (Kang et al. 2001, Stenitzer et al. 2007, Luo and Sophocleous 2010, Ghamarnia et al. 2013). Στην παρούσα εργασία γίνεται προσπάθεια διαπίστωσης της συνεισφοράς του υπόγειου υδροφόρου στρώματος στην εξατμισοδιαπνοή, σε επίπεδο αγρού. Επιχειρείται η ποσοτικοποίηση αυτής της συνεισφοράς μέσω της χρησιμοποίησης δύο ανεξάρτητων μεθοδολογιών υπολογισμού της

3 εξατμισοδιαπνοής ήτοι με τη χρήση μετεωρολογικών δεδομένων (μέθοδος FAO-56) καθώς και κατατομών εδαφικής υγρασίας (μέθοδος ισοζυγίου). 2. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ 2.1 Πειραματικός αγρός Ο πειραματικός αγρός εκτάσεως 0.5 ha (ελαιώνας) βρίσκεται περίπου 4 km νότια της Σπάρτης (37 o 22'43.33" N, 22 o 26'47.10" E). Ο ποταμός Ευρώτας διέρχεται σε απόσταση περίπου 1.5 km ανατολικά του αγρού και έχουν το ίδιο απόλυτο υψόμετρο. Κατά την περίοδο των βροχοπτώσεων (μεταξύ Δεκεμβρίου και Μαρτίου) εμφανίζεται υπόγεια στάθμη νερού μέχρι και την επιφάνεια του εδάφους λόγω του μεγάλου ύψους βροχόπτωσης και της μικρής απόστασης από τον ποταμό Ευρώτα. Για την παρακολούθηση αυτής της στάθμης έχουν εγκατασταθεί πιεζόμετρα σε βάθος 1 m τα οποία εμφανίζονται στην Εικόνα 1. Οι διαστάσεις του αγρού είναι 50x100 m και αποστάσεις των πιεζομέτρων είναι 6x36 πλην των τριών πρώτων (A, B, C) στα οποία οι αποστάσεις είναι 6x24. Επίσης, έχει εγκατασταθεί και μετεωρολογικός σταθμός. Θέσεις Πιεζομέτρων Όρια Αγρού Μετεωρολογικός σταθμός ΕΙΚΟΝΑ 1. Περιοχή μελέτης (αριστερά) και κάτοψη του πειραματικού αγρού με τις θέσεις των πιεζομέτρων και του μετεωρολογικού σταθμού (δεξιά).

4 2.2 Μέτρηση εδαφικής υγρασίας Περίπου 1 m μακριά από κάθε πιεζόμετρο και προς την ίδια κατεύθυνση έχουν εγκατασταθεί αισθητήρες μέτρησης εδαφικής υγρασίας σε βάθη 10, 20, 30, 40, 60, 80 και 100 cm βάθος (Εικόνα 2). Οι αισθητήρες είναι της εταιρείας Δέλτα-Τ και συγκεκριμένα οι ML2 (Delta-T 1999). Επιφάνεια εδάφους Πιεζόμετρο Βάθος αισθητήρα Ύψος μετρούμενου όγκου εδάφους 0.1 m 0.15 m 0.2 m 0.1 m 0.3 m 0.1 m 0.4 m 0.15 m Κορεσμένο έδαφος 0.6 m 0.20 m Αισθητήρας Επιφάνεια Υδροφόρου 0.8 m 0.20 m 1 m 0.20 m ΕΙΚΟΝΑ 2. Σχηματική παρουσίαση του πιεζόμετρου και των αισθητήρων εδαφικής υγρασίας Ο υπολογισμός των μεταβολών εδαφικής υγρασίας της κατατομής για το εξεταζόμενο χρονικό διάστημα (14/7/ /8/2014) γίνεται θεωρώντας ότι οι μετρήσεις του κάθε αισθητήρα αντιπροσωπεύουν ύψος εδάφους όπως φαίνεται στην Εικόνα 2. Η υγρασία της κατατομής υπολογίζεται με την εξίσωση: όπου: Θ είναι η συνολική υγρασία της κατατομής, Θ si είναι η μετρούμενη υγρασία κάθε αισθητήρα (i=1-7 με 1 ο τον υποεπιφανειακό αισθητήρα και 7 ο αυτός που βρίσκεται στο 1 m)) και d si είναι το πάχοςτου εδάφους που θεωρούμε ότι αντιπροσωπεύει η μέτρηση του κάθε αισθητήρα (d s1 = d s4 =15 cm, d s2 =d s3 =10 cm, d s5 =d s6 =d s7 =20 cm). 2.3 Υπολογισμός εξατμισοδιαπνοής καλλιέργειας (ΕΤc) με τη μέθοδο του υδατικού ισοζυγίου Η εξατμισοδιαπνοή μπορεί να υπολογισθεί με τη μέθοδο του υδατικού ισοζυγίου η οποία συνοψίζεται στην εξίσωση που (Παπαζαφειρίου 1991) ακολουθεί: όπου: ΕΤ c = εξατμισοδιαπνοή της εξεταζόμενης λεκάνης Ρ = βροχόπτωση που δέχεται η λεκάνη (1) (2)

5 Ir = άρδευση SRO = επιφανειακή απορροή στην έξοδο της λεκάνης DP = βαθειά διήθηση και ΔΘ = μεταβολή της υγρασίας στην κατατομή εντός του εξεταζόμενου χρονικού διαστήματος η οποία μπορεί να είναι είτε θετική (αύξηση) είτε αρνητική (μείωση) μεταξύ των δύο εξεταζόμενων χρονικών στιγμών 2.4 Υπολογισμός εξατμισοδιαπνοής καλλιέργειας (ΕΤc) με τη μεθοδο FAO-56 Στο μέσο του πειραματικού αγρού είχε εγκατασταθεί ένας μετεωρολογικός σταθμός. Οι μετρούμενες παράμετροι ήταν η σχετική ατμοσφαιρική υγρασία (RH) (%), η θερμοκρασία αέρα (AT) ( o C), η βροχόπτωση (P) (mm), και η ταχύτητα ανέμου (WS) (m s -1 ). Για τους υπολογισμούς της ημερήσιας εξατμισοδιαπνοής αναφοράς (ETο), χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα ETo- Calculator του παγκόσμιου Οργανισμού Τροφίμων (FAO, 2012) το οποίο χρησιμοποιεί τη μέθοδο FAO Penman-Monteith (Allen et al. 1998). Η ημερήσια εξατμισοδιαπνοή καλλιέργειας (ETc) υπολογίστηκε με την εξίσωση: ET c =ET o *K c, (3) όπου ETc είναι η εξατμισοδιαπνοή της καλλιέργειας (mm d -1 ), Kc είναι αδιάστατος φυτικός συντελεστής και ETo είναι η εξατμισοδιαπνοή αναφοράς (mm d -1 ). Η τιμή του φυτικού συντελεστή για τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο, που είναι η περίοδος δοκιμής, ελήφθη ως Kc=0,5 (Παπαζαφειρίου 1991, 1999, Παπαμιχαήλ και Μπαμπατζιμόπουλος 2014). 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η δοκιμή έγινε για το διάστημα 15/7/2014 έως 31/8/2014 (Πίνακας 2) διότι τότε είχε υποχωρήσει η στάθμη κάτω από το 1 m, που ήταν και η δυνατότητα παρακολούθησής της μέσω των πιεζομέτρων (Πίνακας 1). Οι μετρήσεις στάθμης των πιεζόμετρων στο τέλος της περιόδου των βροχοπτώσεων φαίνεται στον Πίνακα 1. ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Στάθμη στα πιεζόμετρα κατά το πέρας της χειμερινής περιόδου του 2014 (cm) από την επιφάνεια του εδάφους A B C D E F G H I J K L M N O P Q R

6 Στον Πίνακα 2 εμφανίζονται οι υπολογισμοί της εξατμισοδιαπνοής της καλλιέργειας με την μέθοδο FAO Penman-Monteith. ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Μετεωρολογικά δεδομένα και υπολογισμοί εξατμισοδιαπνοής (7 ος -8 ος 2014) 1 HM/NIA P AΤ max AT min RH max RH min WS AV ETr EΤc (mm) ( o C) ( o Kc C) (%) (%) (m/sec) (mm) (mm) Σύνολα Όπου Ρ: η ημερήσια βροχόπτωση, ΑΤ max, ΑΤ min : οι ημερήσια μέγιστη και ελάχιστη θερμοκρασία αντιστοίχως, RH max, RH min : η ημερήσια μέγιστη και ελάχιστη υγρασία ατμόσφαιρας αντιστοίχως, WS AV : η μέση ημερήσια ένταση ανέμου, ΕΤ r η ημερήσια εξατμισοδιαπνοή αναφοράς, Kc ο φυτικός συντελεστής καιetc η ημερήσια εξατμισοδιαπνοή της καλλιέργειας

7 Βάθος κατατομής (cm) Συνεπώς, η εξατμισοδιαπνεόμενη ποσότητα ήταν 117,4 mm. Οι μετρήσεις των υγρασιομέτρων για την έναρξη και λήξη του εξεταζόμενου διαστήματος φαίνονται στην Εικόνα 3. Κατατομές υγρασίας στην έναρξη και λήξη του εξεταζόμενου χρονικού διαστήματος Εδαφική υγρασία (%) /8/ /7/ ΕΙΚΟΝΑ 3. Διάγραμμα των κατατομών υγρασίας στην έναρξη και λήξη του εξεταζόμενου διαστήματος Οι μορφές των κατατομών (αιχμές στα 30 και 60 cm) οφείλονται στην κοκκομετρία των δύο αυτών περιοχών της κατατομής (μη εμφανιζόεμαν στοιχεία) στις οποίες έχουμε αύξηση της αργίλου έναντι του υπολοίπου της κατατομής καθιστώντας το έδαφος αργιλοπηλώδες από πηλώδες. Υπολογίζοντας για τις δύο ημερομηνίες την υγρασία της κατατομής και αφαιρώντας, προκύπτει ότι η υγρασία που απώλεσε η κατατομή είναι 13,6 mm νερού. Κατά το εξεταζόμενο χρονικό διάστημα δεν έγινε άρδευση και το ύψος της βροχόπτωσης ήταν 25,2 mm νερού (Πίνακας 2). Συνεπώς, βάσει του ισοζυγίου του εδαφικού νερού (Εξ. 2) οι απώλειες λόγω εξατμισοδιαπνοής υπολογίζονται σε (13,6+25,2=38,8 mm). Από την άλλη πλευρά τα μετεωρολογικά δεδομένα δίνουν για την ίδια χρονική περίοδο συνολικές απώλειες λόγω εξατμισοδιαπνοής 117,4 mm. Είναι εμφανές ότι υπάρχει απόκλιση μεταξύ των δύο τιμών ύψους 117,4-38,8=78,6 mm το οποίο, είναι ενδεχόμενο να καλύπτεται, ολικά ή μερικά από τον υπόγειο υδροφόρο. Βέβαια η Εικόνα 3 δεν αποκαλύπτει τι γινόταν στα ενδιάμεσα χρονικά διαστήματα, και σίγουρα δε μπορεί να αποκλείσει κανείς το ενδεχόμενο βαθειάς διήθησης. Κατά τις βροχοπτώσεις το οριζόντιο του εξεταζόμενου αγρού η ένταση των βροχοπτώσεων αλλά και τα υδραυλικά χαρακτηριστικά της κατατομής (μη εμφανιζόμενα στοιχεία) δεν επέβαλαν την εμφάνιση επιφανειακής απορροής κάτι που επιβεβαιώθηκε και με παρατήρηση κατά τις βροχοπτώσεις. 4. ΣΥΖΗΤΗΣΗ - ΣΥΠΕΡΑΣΜΑΤΑ -90 Στην παρούσα εργασία χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος υπολογισμού της εξατμισοδιαπνοής καλλιέργειας μέσω του εδαφικού υδατικού ισοζυγίου για ελαιώνα ο οποίος παρουσιάζει υπόγεια στάθμη νερού κοντά στην επιφάνεια ως αποτέλεσμα των βροχοπτώσεων και της γειτνίασης με τον Ευρώτα. Κατά την περίοδο ελέγχου δεν υλοποιήθηκε άρδευση, όπως επίσης και κατά τα γεγονότα βροχόπτωσης δεν παρουσιάστηκε επιφανειακή απορροή. Η τιμή της εξατμισοδιαπνοής που υπολογίστηκε με αυτή τη μέθοδο συγκρίθηκε με την αντίστοιχη τιμή που προκύπτει από μετεωρολογικά δεδομένα και διαπιστώθηκε διαφορά 78,6 mm νερού. Η διαφορά αυτή θα μπορούσε να αποδοθεί κατά ένα μέρος στην συνεισφορά του υπόγειου νερού το οποίο κινήθηκε ανοδικά από την υπόγεια στάθμη εξατμισοδιαπνεόμενο από την επιφάνεια Και οι δύο μεθοδολογίες (μέθοδος ισοζυγίου νερού και FAO Penman-Monteith) ενέχουν την πιθανότητα να δίνουν με σφάλμα τις τιμές της προσδιοριζόμενης εξατμισοδιαπνοής. Η μέθοδος ισοζυγίου νερού (άμεση μέθοδος) συνήθως χρησιμοποιείται για μεγάλες υδρολογικές λεκάνες και πάντα υπάρχει το πρόβλημα του προσδιορισμού της βαθύτερης διήθησης, δίνοντας έτσι χονδρικά αποτελέσματα (Παπαζαφειρίου 1991) Από την άλλη πλευρά η μεθοδολογία FAO Penman- Monteith, η οποία είναι έμμεση μέθοδος, εξαρτάται από το κατά πόσο ο μετεωρολογικός σταθμός είναι σταθμός αναφοράς, δηλαδή βρίσκεται εντός καλλιέργειας αναφοράς (μηδική ή αειθαλής

8 χλοοτάπητας με επάρκεια ύδατος κ.λ.π.) όπως επίσης και κατά πόσο ο φυτικός συντελεστής αντιπροσωπεύει τις συνθήκες καλλιέργειας (πυκνότητα καλλιέργειας, φυτοκάλυψη εδάφους, διάρκεια κάθε σταδίου ανάπτυξης για κάθε καλλιέργεια για τις συνθήκες της περιοχής καλλιέργειας κ.λ.π). (Παπαζαφειρίου, 1991). Σε κάθε περίπτωση η δεύτερη μεθοδολογία αφορά σε καλλιέργεια απαλλαγμένη από ασθένειες και άλλους περιοριστικούς παράγοντες ανάπτυξης όπως έλλειψη θρεπτικών στοιχείων κ.λ.π.. Υπό το ανωτέρω πρίσμα χρησιμοποιήθηκαν φυτικοί συντελεστές ανά στάδιο που είναι υπολογισμένοι για τα Ελληνικά δεδομένα και οι οποίοι είναι κατά πολύ μικρότεροι των αντίστοιχων που έχουν προταθεί από τον FAO. Παρ όλα αυτά διαπιστώθηκε υστέρηση της υπολογισθείσας εξατμισοδιαπνοής με άμμεσο τρόπο (μέθοδος ισοζυγίου) έναντι της υπολογισθείσας με έμμεση μεθοδολογία (FAO Penman-Monteith). Λαμβάνοντας υπ όψιν όλα τα ανωτέρω, δηλαδή τα θετικά και αρνητικά κάθε μεθόδου, θεωρήθηκε ότι η διαφορά αυτή θα μπορούσε, ως μία πρώτη προσέγγιση να αποδοθεί κατά ένα τμήμα της στη βαθύτερη διήθηση, που σε αυτή τη φάση δεν ήταν εφικτό να υπολογισθεί, και κατά ένα άλλο στην ανοδική κίνηση ύδατος από το υπόγειο υδροφόρο στρώμα. Από αυτά τα πρώτα αποτελέσματα είναι εμφανές ότι υπόγεια υδροφόρα στρώματα με στάθμη κοντά στην επιφάνεια του εδάφους μπορούν να συνεισφέρουν ικανές ποσότητες νερού και να ικανοποιήσουν μέρος των αρδευτικών αναγκών. Πρέπει να σημειωθεί ότι μεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί ώστε να μην υπάρξει συσσώρευση αλάτων στην κατατομή λόγω αυτής της ανοδικής κίνησης με τη διενέργεια αρδεύσεων με υπολογισμένο ικανό κλάσμα έκπλυσης αλάτων. Περαιτέρω, τα ανωτέρω ενθαρρυντικά πρώτα αποτελέσματα, μας οδηγούν στο να σχεδιάσουμε πειράματα τα οποία είτε με άμεσο είτε με έμμεσο τρόπο να δίνουν τη δυνατότητα προσδιορισμού της σχετικής κίνησης του νερού που διηθείται βαθύτερα ή κινείται ανοδικά. Με άμεσο τρόπο θα μπορούσε να γίνει μέτρηση της διακύμανσης των ελευθέρων επιφανειών ύδατος στα πιεζόμετρα μετά από εκβάθυνσή τους, ώστε να είναι δυνατή για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα η παρακολούθηση του φαινομένου της διακύμανσης των σταθμών και της ανοδικής, καθοδικής ή και οριζόντιας κίνησης του νερού. Έμμεσα θα ήταν εφικτή η διαπίστωση ύπαρξης κλίσεων φορτίου πίεσης, στην εδαφική κατατομή που να επιβάλλουν και να εξηγούν αυτή την ανοδική πορεία. Οι κλίσεις αυτές μπορούν να διαπιστωθούν είτε άμεσα, μέσω οργάνων μέτρησης του φορτίου πίεσης του εδαφικού νερού κατά μήκος της κατατομής είτε έμμεσα μέσα από τον προσδιορισμό ΧΚΥ δειγμάτων της κατατομής. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Allen R.G., Pereira L.S., Raes D., Smith M. (1998). Crop Evapotranspiration (guidelines for computing crop water requirements) FAO Irrigation and Drainage Paper No. 56. Rome, Italy: FAO, Water Resources, Development and Management Service. Ayars J.E., Hutmacher R.B. (1994). Crop coefficients for irrigating cotton in the presence of groundwater. Irrig Sci, 15: Buffum B.C. (1900). The use of water for irrigation in Wyoming and its relation to the ownership and distribution to the natural supply. USDA Office Exp. Sta. Bull. No 81, σ. 56. Delta-T D. (1999). User Manual ML2x-UM Cambridge, England: Delta-T. Doorenbos J., Pruitt W.O. (1977a). Guidelines for prodicting crop water reqirements, FAO Irrigation and Drainage Papper 24. Rome: UN Food and Agricultural Organization. Doorenbos J., Pruitt W.O. (1977b). Crop water reqirements. FAO Irrigation and Drainage Papper 24. Rome: UN Food and Agricultural Organization. FAO. (2012). ETo Calculator, ver. 3.2, Land and Water Digital media Series No 56. Rome, Italy: FAO. Ghamarnia, H., Golamian, M., Sepehri, S., Arji, I., & Norozpour, S. (2013). The contribution of shallow groundwater by safflower (Carthamus tinctorius L.) under high water table conditions,

9 with and without supplementary irrigation. Irrig Sci, σσ. 31: , DOI /s Guitjens, J. C. (1990). Alfalfa. Στο B. A. Stewart, & D. R. Nielsen, Irrigation of agricultural crops. Agronomy Series 30 (σσ. pp ). Madison, WI,: American Society of Agronomy. Jensen, M. E. (1974). Consumptive use of water and irrigation water requirements. Tech. Com. on Irrigation Water Requirements Irrig. and Drain. Div. ASCE, σ Kang, S., Zhang, F., Hu, X., Jerie, P., & Zhang, L. (2001). Effects of shallow water table on capillary contribution, evapotranspiration, and crop coefficient of maize and winter wheat in a semi-arid region,. Aust. J. Agric. Res., σσ. 52, Luo, Y., & Sophocleous, M. (2010). Seasonal groundwater contribution to crop-water use assessed with lysimeter observations and model simulations. Journal of Hydrology, σσ. 389: McKinney, M. L., & Schoch, R. M. (1996). Environmental Science Systems And Solutions. Sudbory, Massachusetts: Jones and Burtlett Publishers. Mead, E. (1887). Report of experiments in irrigation and meteorlogy. Colorado Agr. Exp Bull. No 1, σ. 12. Mills, A. A. (1895). Farm irrigation. Utah Agr. Exp. Sta. Bull. No 39, σ. 76. Ragab, R. A., & Amer, F. (1986). Estimating water table contribution to the water supply of maize. Agric Water Manag, σσ. 11: Rhoades, J. D., & Loveday, J. (1990). Salinity in irrigated agriculture. Στο B. A. Stewart, & D. R. Nielsen, Irrigation of agricultural crops. Agronomy Series 30 (σσ ). Madison, WI: American Society of Agronomy. Saini, B. C., & Ghildyal, B. P. (1977). Seasonal water use by winter wheat grown under shallow water table conditions. Agric Water Manag, σσ. 1: Sepaskhah, A. R., Kanooni, A., & Ghasemi, M. M. (2003). Estimating water table contributions to corn and sorghum water use. Agricultural Water Management, σσ. 58, Shaozhong, K., Fucang, Z., Xiaotao, H., Peter, J., & Lu, Z. (2001). Effects of shallow water table on capillary contribution, evapotranspiration, and crop coefficient of maize and winter wheat in a semi-arid region,. Aust. J. Agric. Res., σσ. 52, Stenitzer, E., Diestel, H., Zenker, T., & Schwartengräber, R. (2007). Assessment of Capillary Rise from Shallow Groundwater by the Simulation Model SIMWASER Using Either Estimated Pedotransfer Functions or Measured Hydraulic Parameters. Water Resour Manage, σσ. 21: , DOI /s Thornthwaite, C. W. (1942). Measurement of evaporation from land and water surface. USDA Tech. Bull. 817, σσ WCED - World Commission on Environment and Development (1987). Our common future. Oxford, England: Oxford University Press. Wright, J. L., & Jensen, M. E. (1973). Peak water requirements of crops in southern Idaho. J. Irrig. and Drain. Div. ASCE 96, σσ Καρβούνης, Σ., & Γεωργακέλλος, Δ. (2003). Διαχείρισην του Περιβάλλοντος. Επιχειρήσεις και Βιώσιμη Ανάπτυξη. Αθήνα: Σταμούλης. Παπαζαφειρίου, Ζ. (1999). Οι ανάγκες σε νερό των καλλιεργειών. Θεσσαλονίκη: Ζήτη. Παπαζαφειρίου, Ζ. (1991). Προσδιορισμός φυτικών συντελεστών προσαρμοσμένων στις Ελληνικές συνθήκες. Έκσθεση προόδου στο ερευνητικό πρόγραμμα Πειραματική εφαρμογή νεότερων μεθόδων άρδευσης.

10 Παπαμιχαήλ, Δ. Μ., & Μπαμπατζιμόπουλος, Χ. Σ. (2014). Εφαρμοσμένη Γεωργική Υδραυλική. Θεσσαλονίκη: Ζήτη. Πουλοβασίλης, Α. (2010). Εισαγωγή στις Αρδεύσεις. Αθήνα: Εκδόσεις Έμβρυο. Σταχτέας, Χ. (1998). Εξατμισοδιαπνοή, με έμφαση στο γεωργικό περιβάλλον. Αθήνα: Σταμούλης.