Στην μετάφραση συμμετείχαν:

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Στην μετάφραση συμμετείχαν:"

Transcript

1

2 Στην μετάφραση συμμετείχαν: Εύα - Μαρία Βαρδέκα, Φανή Μαξακούλη, Καλλιόπη Παπαδάκη, Σωτηρία Σιμωνέτη, Dhimiter Karalliu, Κωσταντίνα Κοντογιάννη, Φανερωμένη-Γεωργία Γεωργαλά, Αναστασία Γρηγοριάδου, Γιώργος - Νεκτάριος Σιώτας, Λουκία Γραμματικού, Δημήτρης Σιακαμπένης, Κώστας Στεργίου, Ευαγγελία Ρήγου, Φώτης Ξηνταρόπουλος, 2

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Τυποποιημένες διαδικασίες 2.1 Εισαγωγή Κατά την διάρκεια της εκσπερμάτισης, το σπέρμα παράγεται από ένα συμπυκνωμένο εναιώρημα σπερματοζωαρίων, που βρίσκεται αποθηκευμένο σε ένα ζεύγος επιδιδυμίδων, αναμεμειγμένο και αραιωμένο στο υγρό έκκριμα των βοηθητικών γεννητικών οργάνων. Αποβάλλεται σε πολλά κλάσματα. Σύγκριση του όγκου του σπέρματος πριν και μετά από βασεκτομή (εκτομή του σπερματικού πόρου) αποκαλύπτει πως το 90% του όγκου του σπέρματος αποτελείται από εκκρίσεις των βοηθητικών οργάνων (Weiske, 1994), κυρίως του προστάτη και των σπερματοδόχων κύστεων, με μικρή συνεισφορά από τους βολβουρηθραίους αδένες (αδένες του Cowper) και τις επιδιδυμίδες. Το σπέρμα έχει δυο σημαντικούς ποσοτικούς χαρακτήρες: τον συνολικό αριθμό των σπερματοζωαρίων: αντικατοπτρίζει την παραγωγή σπέρματος από τους όρχεις και την κυκλοφορία τους μέσω του μετα-ορχικού συστήματος αγωγών. τον συνολικό όγκο του σπέρματος που παρέχεται από τους διάφορους βοηθητικούς αδένες: αντανακλά την εκκριτική ικανότητα των αδένων. Τα φυσικά χαρακτηριστικά των σπερματοζωαρίων (ζωτικότητα, κινητικότητα και μορφολογία) και η σύνθεση του σπερματικού υγρού είναι πολύ σημαντικά για την λειτουργία του σπέρματος. Κανονικά κατά την σεξουαλική επαφή, το αρχικό, πλούσιο σε σπερματοζωάρια προστατικό τμήμα του σπέρματος που εκσπερματώθηκε έρχεται φυσιολογικά σε επαφή με την τραχηλική βλέννη (Sobrero & MacLeod, 1962), με το υπόλοιπο υγρό να παραμένει ως μια δεξαμενή στον κόλπο. Αντίθετα, στο περιβάλλον του εργαστηρίου, ολόκληρη η εκσπερμάτιση συλλέγεται σε ένα δοχείο, όπου τα σπερματοζωάρια είναι παγιδευμένα σε ένα πήγμα που αναπτύχθηκε από πρωτεΐνες ορχικής προέλευσης. Αυτό το πήγμα υγροποιείται από την δράση των πρωτεασών του προστάτη, κατά την διάρκεια της οποίας αυξάνεται η ωσμωτικότητά του (Björndahl & Kvist, 2003; Cooper et al., 2005). Υπάρχουν ενδείξεις ότι η ποιότητα των δειγμάτων σπέρματος ποικίλλει ανάλογα με το πως προκαλείται η εκσπερμάτιση. Εκσπερματώσεις που προκαλούνται με αυνανισμό σε δωμάτιο κοντά στο εργαστήριο ενδέχεται να είναι χαμηλότερης ποιότητας από εκείνες που ανακτώνται από μη-σπερματοκτόνα προφυλακτικά που χρησιμοποιούνται κατά την επαφή στο σπίτι (Zavos & Goodpasture, 1989). Αυτή η διαφορά μπορεί να οφείλεται στη διαφορετική μορφή σεξουαλικής διέγερσης, δεδομένου ότι ακόμα και ο χρόνος που ξοδεύεται για την παραγωγή δείγματος με αυνανισμό- αντανακλώντας την έκταση της σπερματικής έκκρισης πριν την εκσπερμάτιση- επηρεάζει επίσης την ποιότητα του σπέρματος (Pound et al., 2002). Υπό σαφώς καθορισμένες συνθήκες συλλογής, η ποιότητα του σπέρματος εξαρτάται από παράγοντες που συνήθως δεν μπορούν να τροποποιηθούν, όπως είναι η παραγωγή του σπέρματος από τους όρχεις, οι εκκρίσεις των βοηθητικών οργάνων και κάποια πρόσφατη (συνήθως εμπύρετη) ασθένεια, καθώς και άλλους παράγοντες, όπως ο χρόνος αποχής, που πρέπει να καταγράφεται και να λαμβάνεται υπόψη κατά την ερμηνεία των αποτελεσμάτων. 3

4 Τα αποτελέσματα των εργαστηριακών προσδιορισμών της ποιότητας του σπέρματος εξαρτώνται από : Την συλλογή πλήρους δείγματος. Κατά την διάρκεια της εκσπερμάτισης τα πρώτα κλάσματα του σπέρματος που αποβάλλονται είναι κυρίως υγρά του προστάτη πλούσια σε σπερματοζωάρια, ενώ τα επόμενα κλάσματα αποτελούνται από ορχικό σπερματικό υγρό (Björndahl & Kvist, 2003). Ως εκ τούτου η απώλεια του πρώτου (πλούσιου σε σπερματοζωάρια) τμήματος της εκσπερμάτισης έχει μεγαλύτερη επιρροή στα αποτελέσματα του σπερμοδιαγράμματος από την απώλεια του τελευταίου. Η δράση των βοηθητικών φυλετικών αδένων, είναι να παράγουν υγρά που αραιώνουν τα συμπυκνωμένα σπερματοζωάρια της επιδιδυμίδας κατά την εκσπερμάτιση (Eliasson, 2003). Η συγκέντρωση των σπερματοζωαρίων δεν αντικατοπτρίζει άμεσα την ποιότητα του εξαγόμενου σπέρματος, καθώς επηρεάζεται μόνο από την λειτουργία των άλλων οργάνων του αναπαραγωγικού συστήματος. Αντιθέτως, ο συνολικός αριθμός των σπερματοζωαρίων που εκσπερματώνονται (υπολογίζεται από το γινόμενο της συγκέντρωσης των σπερματοζωαρίων επί τον όγκο σπέρματος) την αντικατοπτρίζει. Για παράδειγμα, οι συγκεντρώσεις των σπερματοζωαρίων στο σπέρμα νέων και ηλικιωμένων μπορεί να είναι ίδιες, αλλά οι συνολικοί αριθμοί τους μπορεί να διαφέρουν, καθώς και ο όγκος του σπερματικού υγρού και η συνολική παραγωγή του σπέρματος μειώνεται με την ηλικία, τουλάχιστον σε ορισμένους πληθυσμούς (Ng et al., 2004). Το χρονικό διάστημα από την τελευταία σεξουαλική δραστηριότητα. Κατά την απουσία εκσπερμάτισης, τα σπερματοζωάρια συσσωρεύονται στην επιδιδυμίδα, υπερχειλίζουν μέσα στην ουρήθρα όπου αραιώνονται ως εκ τούτου με τα ούρα (Cooper et al., 1993; De Jonge et al., 2004). Η ζωτικότητα του σπέρματος και η χρωματίνη δεν επηρεάζονται από την μεγάλη διάρκεια αποχής (Tyler et al.,1982b; De Jonge et al., 2004) εκτός εάν διαταράσσεται η λειτουργία της επιδιδυμίδας (CorreaPerez et al., 2004). Την προτελευταία περίοδο αποχής. Δεδομένου ότι οι επιδιδυμίδες δεν εκκενώνονται εντελώς με μια μόνο εκσπερμάτιση (Cooper et al., 1993) μερικά σπερματοζωάρια παραμένουν σε αυτές από την προηγούμενη εκσπερμάτιση. Αυτό επηρεάζει το εύρος της ηλικίας και της ποιότητας των σπερματοζωαρίων στην εκσπερμάτιση (Tyler et al., 1982a). Η έκταση αυτής της επιρροής είναι δύσκολο να εξακριβωθεί και σπάνια λαμβάνεται υπόψη. Το μέγεθος των όρχεων. Eπηρεάζει τον συνολικό αριθμό των σπερματοζωαρίων ανά εκσπερμάτιση (Handelsman et al., 1984; WHO, 1987; Behre et al., 2000; Andersen et al., 2000) και κατά συνέπεια το επίπεδο της σπερματογεννητικής δραστηριότητας, η οποία επίσης επηρεάζει επιπλέον την μορφολογία του σπέρματος (Ηolstein et al., 2003). Σχόλιο: Η μεγάλη βιολογική ποικιλία στην ποιότητα του σπέρματος οφείλεται σε όλους αυτούς τους παραπάνω παράγοντες και προϋποθέτει ότι όλες οι μετρήσεις στο σπέρμα 4

5 είναι ακριβείς. Αυτοί οι μεταβαλλόμενοι, και σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτοι παράγοντες, ερμηνεύουν την ευρέως γνωστή ενδοατομική μεταβλητότητα στη σύσταση του σπέρματος (Baker & Kovacs, 1985; Alvarez et al., 2003). Η Εικόνα 2.1 δείχνει τις διακυμάνσεις με την πάροδο του χρόνου στην σύνθεση σπέρματος, όπως εκτιμήθηκε με τις συνιστώμενες μεθόδους του WHO, πέντε υγιών νεαρών εθελοντών που συμμετείχαν σε ομάδα εικονικού φαρμάκου (placebo) μιας μελέτης για την ανδρική ορμονική αντισύλληψη. Αυτή η μεταβλητότητα επηρεάζει και την ερμηνεία των αναλύσεων σπέρματος. Συγκεκριμένα: Είναι αδύνατον να εκτιμηθεί η ποιότητα του σπέρματος ενός άνδρα από την ανάλυση ενός μόνο δείγματος. Είναι χρήσιμο να εξεταστούν δυο ή τρία δείγματα για να αποκτηθούν δεδομένα αναφοράς (Poland et al., 1985; Berman et al., 1996; Carlsen et al., 2004; Castilla et al., 2006; Keel, 2006). Παρόλο που οι μετρήσεις αφορούν το σύνολο του πληθυσμού των σπερματοζωαρίων που εκσπερματώθηκαν, δεν μπορούν να προσδιορίσουν την ικανότητα γονιμοποίησης των λίγων εξ'αυτών που φτάνουν στον χώρο γονιμοποίησης, το σπερμοδιάγραμμα προσφέρει βασικές πληροφορίες για την κλινική κατάσταση ενός ατόμου. Όλες οι διαδικασίες συλλογής και ανάλυσης σπέρματος πρέπει να γίνουν με σωστά τυποποιημένες διαδικασίες, εάν τα αποτελέσματα θέλουμε να παράσχουν έγκυρες, χρήσιμες πληροφορίες. Οι δοκιμές που περιγράφονται σε αυτό το κεφάλαιο είναι διεθνώς αποδεκτές διαδικασίες και αποτελούν τα ουσιώδη στάδια για την αξιολόγηση του σπέρματος. 5

6 Εικόνα 2.1 Η μεταβολή του συνολικού αριθμού των σπερματοζωαρίων και της συγκέντρωσης του σπέρματος σε περίοδο ενάμιση χρόνου. Η ανάλυση του σπέρματος περιλαμβάνει τα παρακάτω βήματα (περιγράφονται λεπτομερώς στα επόμενα κεφάλαια) Στα πρώτα πέντε λεπτά: Τοποθέτηση του δοχείου με το δείγμα στον πάγκο ή σε επωαστικό κλίβανο (37 C). Μεταξύ 30 και 60 λεπτών: Αξιολόγηση της ρευστότητας και της εμφάνισης του σπέρματος. Μέτρηση του όγκου του σπέρματος. Μέτρηση του ph του σπέρματος (εάν απαιτείται). Προετοιμασία νωπού παρασκευάσματος για την αξιολόγηση της μικροσκοπικής εμφάνισης του σπέρματος, της κινητικότητας των σπερματοζωαρίων και τον υπολογισμό της αραίωσης που απαιτείται για την μέτρηση του αριθμού των σπερματοζωαρίων. Προσδιορισμός της ζωτικότητας των σπερματοζωαρίων (εάν το ποσοστό των κινούμενων κυττάρων είναι χαμηλό). Δημιουργία επιχρίσματος σπέρματος για την αξιολόγηση της μορφολογίας των σπερματοζωαρίων. 6

7 Παρασκευή αραιώσεων σπέρματος για την αξιολόγηση της συγκέντρωσης των σπερματοζωαρίων. Προσδιορισμός του αριθμού των σπερματοζωαρίων. Εκτέλεση της μικτής αντίδρασης αντισφαιρίνης (ΜΑR ή Mixed Antiglobin Reaction) (εάν απαιτείται). Προσδιορισμός των υπεροξειδάση - θετικών κυττάρων (εάν υπάρχουν στρογγυλά κύτταρα). Προετοιμασία του σπέρματος για την εξέταση Immunobead (αντισπερματικά αντισώματα) (εάν απαιτείται). Φυγοκέντρηση σπέρματος (εάν πρόκειται να προσδιοριστούν και βιοχημικοί δείκτες). Μέσα σε 3 ώρες: Αποστολή των δειγμάτων στο μικροβιολογικό εργαστήριο (εάν απαιτείται). Μετά από 4 ώρες: Παρασκευή, χρώση και εκτίμηση των επιχρισμάτων για την μορφολογία των σπερματοζωαρίων. Αργότερα την ίδια μέρα (ή μια άλλη μέρα εάν τα δείγματα διατηρούνται στην ψύξη): Προσδιορισμός των βιοχημικών δεικτών των βοηθητικών αδένων (εάν απαιτείται). Εκτέλεση της έμμεσης δοκιμής ανοσοσφαιριδίων (σπερματικά αντισώματα) (εάν απαιτείται). 2.2 Συλλογή του δείγματος Προετοιμασία Το δείγμα πρέπει να συλλέγεται σε απομονωμένο δωμάτιο κοντά στο εργαστήριο, προκειμένου να περιοριστεί η έκθεση του σπέρματος σε διακυμάνσεις της θερμοκρασίας καθώς και για να ελέγχεται το χρονικό διάστημα μεταξύ συλλογής και ανάλυσης (βλ. Ενότητες και για εξαιρέσεις). Το δείγμα πρέπει να συλλέγεται έπειτα από σεξουαλική αποχή μεταξύ 2 και 7 ημερών. Εάν αναλυθούν περισσότερα δείγματα, συνιστάται ο αριθμός των ημερών σεξουαλικής αποχής να είναι όσο το δυνατό σταθερός σε κάθε επίσκεψη. Θα πρέπει να δοθούν σαφείς γραπτές αλλά και προφορικές οδηγίες στον ασθενή σχετικά με τη συλλογή του δείγματος σπέρματος. Στις οδηγίες πρέπει να δίνεται έμφαση στο γεγονός ότι το δείγμα πρέπει να είναι πλήρες καθώς και στο ότι ο ασθενής θα πρέπει να αναφέρει οποιαδήποτε απώλεια κάποιου κλάσματος του δείγματος. Μεταξύ των βασικών πληροφοριών που θα πρέπει να αναγράφονται στην έκθεση αποτελεσμάτων περιλαμβάνονται και οι ακόλουθες (βλ. Παράρτημα 6, Ενότητα Α6.1): το όνομα του ασθενή, η ημερομηνία γέννησής του, ένας προσωπικός 7

8 κωδικός αριθμός, η περίοδος αποχής, η ημερομηνία και η ώρα της συλλογής, η πληρότητα του δείγματος, τυχόν δυσκολίες στην διαδικασία παραγωγής του δείγματος καθώς και το διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ συλλογής και έναρξης ανάλυσης του σπέρματος Συλλογή σπέρματος για διαγνωστικούς και ερευνητικούς σκοπούς Το δείγμα θα πρέπει να ληφθεί με αυνανισμό και η εκσπερμάτιση να γίνει μέσα σε ένα καθαρό, ευρύστομο δοχείο κατασκευασμένο από γυαλί ή πλαστικό, πάντα όμως από υλικό που έχει επιβεβαιωθεί ότι δεν είναι τοξικό για τα σπερματοζωάρια (βλ. Πλαίσιο 2.1). Το δοχείο του δείγματος πρέπει να διατηρείται σε θερμοκρασία περιβάλλοντος, μεταξύ 20 και 37 C, για να αποφευχθούν μεγάλες αλλαγές στην θερμοκρασία που πιθανότατα επηρεάσουν τα σπερματοζωάρια μετά την εκσπερμάτιση σε αυτό. Το δοχείο πρέπει να είναι επισημασμένο με το όνομα του ασθενή, ένα κωδικό αναγνώρισης και την ημερομηνία και ώρα της συλλογής. Το δοχείο του δείγματος τοποθετείται σε πάγκο ή σε επωαστικό κλίβανο (37 C) σε όλη τη διάρκεια της ρευστοποίησής του. Σημειώστε στο έντυπο αναφοράς εάν το δείγμα είναι ελλιπές, ειδικά εάν λείπει το πρώτο, πλούσιο σε σπέρμα κλάσμα. Εάν το δείγμα είναι ελλιπές, θα πρέπει να συλλέγει ένα δεύτερο δείγμα, και πάλι όμως μετά από περίοδο αποχής 2-7 ημερών. Πλαίσιο 2.1 Επιβεβαίωση της συμβατότητας του σπέρματος στα δοχεία συλλογής Επιλέξτε μερικά δείγματα σπέρματος υψηλής συγκέντρωσης και καλής κινητικότητας. Τοποθετείστε το μισό κάθε δείγματος σε ένα δοχείο που είναι γνωστό ότι είναι μη τοξικό (control) και το άλλο μισό στο δοχείο που ελέγχεται. Αξιολογείστε την κινητικότητα του σπέρματος (βλ. Ενότητα 2.5) επαναλαμβάνοντας την ανά ώρα σε θερμοκρασία δωματίου ή στους 37 C για 4 ώρες. Εάν δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ control και δείγματος σε κανένα από τα χρονικά διαστήματα (P > 0,05 για έλεγχο t-test ανά ζεύγη), τότε τα δοχεία μπορούν να θεωρηθούν ως μη τοξικά για τα σπερματοζωάρια καθώς και ότι πληρούν τις προϋποθέσεις για την συλλογή σπέρματος Στείρα συλλογή σπέρματος για υποβοηθούμενη αναπαραγωγή Πραγματοποιείται όπως η συλλογή δείγματος για διαγνωστικούς σκοπούς (βλ. Ενότητα 2.2.2) με τη διαφορά ότι τα δοχεία συλλογής, τα ρύγχη των πιπετών και οι πιπέτες για την ανάδευση πρέπει να είναι αποστειρωμένα Στείρα συλλογή σπέρματος για μικροβιολογική ανάλυση Σε αυτή την περίπτωση, πρέπει να αποφεύγεται η μικροβιολογική επιμόλυνση από άλλες πηγές εκτός του σπέρματος (π.χ. από συμβιωτικούς οργανισμούς του δέρματος). Τα δοχεία συλλογής του δείγματος, τα ρύγχη των πιπετών και οι πιπέτες για ανάδευση πρέπει να είναι αποστειρωμένα. 8

9 Ο ασθενής συνίσταται: Να ουρήσει. Να πλύνει τα χέρια και το πέος του με σαπούνι, για να μειωθεί ο κίνδυνος επιμόλυνσης του δείγματος από συμβιωτικούς οργανισμούς του δέρματος. Να ξεπλυθεί. Να στεγνώσει τα χέρια και το πέος του με μία καθαρή πετσέτα μιας χρήσης. Να εκσπερματώσει μέσα στο αποστειρωμένο δοχείο συλλογής. Σημείωση: Το χρονικό διάστημα μεταξύ της συλλογής του σπέρματος και της έναρξης της ανάλυσης από το μικροβιολογικό εργαστήριο δεν πρέπει να ξεπερνά τις 3 ώρες Συλλογή σπέρματος στο σπίτι Το δείγμα μπορεί να συλλεχθεί στο σπίτι αλλά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα λόγω αποδεδειγμένης ανικανότητας παραγωγής δείγματος με αυνανισμό στο χώρο της κλινικής ή σε περίπτωση έλλειψης κατάλληλων εγκαταστάσεων κοντά στο εργαστήριο. Θα πρέπει να δοθούν σαφείς γραπτές και προφορικές οδηγίες στον ασθενή σχετικά με τη συλλογή και τη μεταφορά του δείγματος σπέρματος. Στις οδηγίες πρέπει να δίνεται έμφαση στο γεγονός ότι το δείγμα χρειάζεται να είναι πλήρες κ.τ.λ., ότι πρέπει να συλλέγεται όλη η εκσπερμάτωση συμπεριλαμβανομένου του πρώτου, πλούσιου σε σπέρμα κλάσματος, καθώς και ότι ο ασθενής θα πρέπει να αναφέρει οποιαδήποτε απώλεια μέρους του δείγματος. Εάν το δείγμα είναι ελλιπές πρέπει να σημειώνεται στην έκθεση αποτελεσμάτων. Δίνεται στον ασθενή ένα προζυγισμένο δοχείο συλλογής, επισημασμένο με το όνομά του και τον αριθμό αναγνώρισής. Ο ασθενής θα πρέπει να καταγράψει την ώρα παραγωγής του σπέρματος και να παραδώσει το δείγμα στο εργαστήριο σε λιγότερο από 1 ώρα από τη συλλογή του. Κατά τη διάρκεια της μεταφοράς του δείγματος στο εργαστήριο, το δείγμα πρέπει να διατηρείται σε θερμοκρασία μεταξύ 20 και 37 C. Η έκθεση αποτελεσμάτων θα πρέπει να αναφέρει που συλλέχθηκε το δείγμα, στο σπίτι ή σε οποιαδήποτε άλλη τοποθεσία εκτός του εργαστηρίου Συλλογή σπέρματος από προφυλακτικό Το δείγμα μπορεί να συλλεχθεί σε προφυλακτικό κατά την διάρκεια της σεξουαλικής επαφής. Αυτό εφαρμόζεται όμως μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις όπως για παράδειγμα λόγω αποδεδειγμένης ανικανότητας παραγωγής σπέρματος με αυνανισμό. 9

10 Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο ειδικά, μη τοξικά προφυλακτικά που είναι σχεδιασμένα για συλλογή σπέρματος τέτοια προφυλακτικά είναι διαθέσιμα στο εμπόριο. Στον ασθενή πρέπει να δίνονται πληροφορίες από τον κατασκευαστή σχετικά με το πως να χρησιμοποιήσει το προφυλακτικό, πως να το κλείσει, και πως να το στείλει ή να το μεταφέρει στο εργαστήριο. Ο ασθενής πρέπει να καταγράψει την ώρα παραγωγής του σπέρματος και να παραδώσει το δείγμα στο εργαστήριο σε λιγότερο από 1 ώρα. Κατά τη διάρκεια της μεταφοράς στο εργαστήριο, το δείγμα πρέπει να διατηρείται σε θερμοκρασία μεταξύ 20 και 37 C. Πρέπει να σημειώνεται στην έκθεση αποτελεσμάτων εάν το δείγμα συλλέχθηκε με ειδικό προφυλακτικό κατά τη διάρκεια σεξουαλικής επαφής στο σπίτι ή σε κάποια άλλη τοποθεσία εκτός του εργαστηρίου. Σημείωση: Τα συνηθισμένα προφυλακτικά που είναι φτιαγμένα από latex δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη συλλογή σπέρματος διότι περιέχουν παράγοντες που επηρεάζουν την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων (Jones et al., 1986). Σχόλιο 1: Η διακεκομμένη συνουσία δεν αποτελεί αξιόπιστο μέσο συλλογής σπέρματος, διότι το πρώτο κλάσμα της εκσπερμάτισης, το οποίο περιέχει τον μεγαλύτερο αριθμό σπερματοζωαρίων, μπορεί να χαθεί. Επιπλέον, μπορεί να υπάρξει κυτταρική και βακτηριακή μόλυνση του δείγματος, και το χαμηλό ph του κολπικού υγρού μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την κινητικότητα του σπέρματος. Σχόλιο 2: Εάν ο ασθενής δεν μπορεί να παράσχει ένα δείγμα σπέρματος, η ίδια εξέταση μετά την συνουσία (βλ. Ενότητα 3.3.1) ενδέχεται να δώσει κάποιες πληροφορίες για τα σπερματοζωάριά του. 2.3 Αρχική μακροσκοπική εξέταση Η ανάλυση σπέρματος πρέπει να αρχίζει με μία σύντομη παρατήρηση του αμέσως μετά την ρευστοποίηση, κατά προτίμηση εντός 30 λεπτών, αλλά όχι περισσότερο από 1 ώρα μετά την εκσπερμάτωση, για να αποφευχθούν η αφυδάτωση και η αλλαγή στη θερμοκρασία του που επηρεάζουν την ποιότητα του σπέρματος Ρευστοποίηση Αμέσως μετά την εκσπερμάτωση σε ένα κατάλληλο περιέκτη, το σπέρμα είναι φυσιολογικά μία ημιστερεή συμπυκνωμένη μάζα. Κανονικά μέσα σε λίγα λεπτά, σε θερμοκρασία δωματίου, το σπέρμα θα αρχίσει να ρευστοποιείται και θα φαίνεται μέσα στο δοχείο ως ένα ετερογενές μείγμα σβώλων. Όσο η ρευστοποίηση συνεχίζεται, το σπέρμα γίνεται πιο ομοιογενή και υδαρό. Στο τέλος παραμένουν μόνο λίγα σημεία παχύρευστου υλικού. Το φυσιολογικό δείγμα ρευστοποιείται συνήθως μέσα σε 15 λεπτά σε θερμοκρασία δωματίου. Σπανιότερα μπορεί να χρειαστούν 60 λεπτά ή περισσότερα. Αν η ρευστοποίηση δεν ολοκληρωθεί μέσα σε 60 λεπτά, θα πρέπει αυτό να σημειωθεί. Τα δείγματα σπέρματος τα 10

11 οποία συλλέγονται στο σπίτι ή με προφυλακτικό θα πρέπει φυσιολογικά να έχουν ρευστοποιηθεί μέχρι να φτάσουν στο εργαστήριο. Φυσιολογικά τα ρευστοποιημένα δείγματα σπέρματος μπορεί να περιέχουν ζελατινώδεις σχηματισμούς οι οποίοι δεν ρευστοποιούνται χωρίς όμως αυτό να έχει κλινική σημασία. Η παρουσία των ινών βλέννας, μπορεί να αλληλεπιδράσει με την ανάλυση σπέρματος. Σημείωση 1: Η ρευστοποίηση μπορεί να αναγνωριστεί και μακροσκοπικά, όπως περιγράφηκε παραπάνω, αλλά και μικροσκοπικά. Τα ακινητοποιημένα σπερματοζωάρια αποκτούν την ικανότητα να κινούνται όσο το σπέρμα ρευστοποιείται. Εάν παρατηρηθούν ακινητοποιημένα σπερματοζωάρια θα πρέπει να δοθεί περισσότερος χρόνος για να ολοκληρωθεί η ρευστοποίηση. Σημείωση 2: Κατά τη διάρκεια την ρευστοποίησης πρέπει να γίνεται συνεχής ήπια ανάδευση ή περιστροφή του περιέκτη του δείγματος σε ένα δισδιάστατο αναδευτήρα, σε θερμοκρασία δωματίου ή σε επωαστικό κλίβανο στους 3 C. Η ανάδευση βοηθά στην παραγωγή ενός ομοιογενούς δείγματος. Σημείωση 3: Αν το σπέρμα δεν ρευστοποιηθεί μέσα σε 30 λεπτά, δεν θα προχωρήουμε στην ανάλυση του σπέρματος αλλά περιμένουμε για άλλα 30 λεπτά. Αν η ρευστοποίηση έχει συμβεί μέσα σε 60 λεπτά θα προχωρήσουμε όπως περιγράφεται στο Τμήμα Καθυστερημένη Ρευστοποίηση Περιστασιακά μερικά δείγματα μπορεί να μην ρευστοποιηθούν, καθιστώντας ιδιαίτερα δύσκολη την αξιολόγηση του σπέρματος. Σε αυτές τις περιπτώσεις, επιπλέον επεξεργασία, μηχανική ανάδευση ή ενζυματική πέψη μπορεί να είναι απαραίτητη. 1. Μερικά δείγματα μπορεί να πρέπει να διεγερθούν για να υγροποιηθούν με την προσθήκη ίσου όγκου φυσιολογικού μέσου (π.χ φωσφορικού ρυθμιστικού διαλύματος του Dulbecco, Βλ. Παράρτημα 4, Τμήμα Α4.2), κάνοντας επαναλαμβανόμενα πιπεταρίσματα. 2. Η ανομοιογένεια μπορεί να μειωθεί με την επαναλαμβανόμενη (6-10 φορές) ήπια διέλευση του δείγματος μέσα από μία σύριγγα με βελόνα με δείκτη gouge 18 (εσωτερικής διαμέτρου 0,84 mm) ή δείκτη gouge 19 (εσωτερικής διαμέτρου 0,69 mm). 3. Πέψη με βρομελίνη (bromelain), ένα υψηλής ειδικότητας πρωτεολυτικό ένζυμο (ΕC ), μπορεί να συμβάλει στην προώθηση της ρευστοποίησης (βλέπε Πλαίσιο 2.2). Πλαίσιο 2.2 Παρασκευή της βρομελίνης Ετοιμάστε 10 U/mL βρομελίνη σε φωσφορικό ρυθμιστικό αλατούχο διάλυμα Dulbecco (βλέπε Παράρτημα 4, Τμήμα Α4.2). Η διάλυση είναι δύσκολη, αλλά με συνεχή ανάμιξη, πρέπει να διαλυθεί μέσα σε λεπτά. Αραιώστε το σπέρμα (1: 2) με 10 U/mL βρομελίνης, ανακατέψτε με ένα ρύγχος πιπέτας, και επωάστε στους 3 C για 10 λεπτά. Αναμίξτε το δείγμα καλά πριν από κάθε περαιτέρω ανάλυση. Σχόλιο: Αυτές οι διαδικασίες μπορεί να επηρεάσουν τη βιοχημεία του σπερματικού πλάσματος, την κινητικότητα του σπέρματος και τη μορφολογία των σπερματοζωαρίων, και για αυτό θα πρέπει να αναγράφεται η χρήση τους πάνω στην έκθεση αποτελεσμάτων. Η αραίωση (1: 2) με βρομελίνη, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τον υπολογισμό της συγκέντρωσης του σπέρματος. 11

12 2.3.2 Το ιξώδες του σπέρματος Μετά την ρευστοποίηση, το ιξώδες του δείγματος μπορεί να εκτιμηθεί με προσεκτική αναρρόφηση σε ένα ευρύ διάτρημα (διαμέτρου περίπου 1,5 mm) πλαστικής πιπέτας μίας χρήσης, επιτρέποντας στο σπέρμα να πέσει με τη βαρύτητα και παρατηρώντας το μήκος του σχηματιζόμενου νήματος. Το κανονικό δείγμα αφήνει την πιπέτα με μικρές διακριτές σταγόνες. Αν το ιξώδες δεν είναι φυσιολογικό, η πτώση θα σχηματίσει ένα νήμα με μήκος άνω των 2 cm. Εναλλακτικώς, το ιξώδες μπορεί να αξιολογηθεί με την εισαγωγή μιας γυάλινης ράβδου μέσα στο δείγμα και παρατηρώντας το μήκος του νήματος που σχηματίζεται κατά την απόσυρση της ράβδου. Το ιξώδες θα πρέπει να καταγράφεται ως μη φυσιολογικό, όταν το νήμα υπερβαίνει τα 2 εκατοστά. Σε αντίθεση με ένα μερικώς μη υγροποιημένο δείγμα, ένα παχύρρευστο δείγμα σπέρματος παρουσιάζει ομοιογενή κολλητικότητα και η συνοχή του δεν αλλάζει με το χρόνο. Το υψηλό ιξώδες μπορεί να αναγνωριστεί από τις ελαστικές ιδιότητες του δείγματος, το οποίο προσκολλάται ισχυρά όταν γίνονται προσπάθειες να αναρροφηθεί. Οι μέθοδοι για να μειωθεί το ιξώδες είναι οι ίδιοι με εκείνους για την καθυστέρηση της ρευστοποίησης (βλέπε Τμήμα ). Σχόλιο: Το υψηλό ιξώδες μπορεί να επηρεάσει καθοριστικά την κινητικότητα του σπέρματος, τη συγκέντρωση σπέρματος, την ανίχνευση σπερματοζωαρίων επικαλυμμένων με αντισώματα και τη μέτρηση των βιοχημικών δεικτών Όψη του σπέρματος Μια κανονική ρευστοποίηση σπερματικού δείγματος έχει μία ομοιογενή, γκρι-ιριδίζον εμφάνιση. Μπορεί να φαίνεται λιγότερο αδιαφανής αν η συγκέντρωση σπέρματος είναι πολύ χαμηλή. Το χρώμα μπορεί επίσης να είναι διαφορετικό, δηλαδή κόκκινο-καφέ, όταν υπάρχουν τα ερυθροκύτταρα του αίματος (αιμοσπερμία), ή κίτρινο σε έναν άνθρωπο με ίκτερο ή λήψη ορισμένων βιταμινών ή φαρμάκων Ο όγκος του σπέρματος Ο όγκος του σπέρματος οφείλεται κυρίως από τη σπερματοδόχο κύστη και τον προστάτη αδένα, με μια μικρή ποσότητα από τους βολβουρηθραίους αδένες και από τις επιδιδυμίδες. Η ακριβής μέτρηση του όγκου είναι απαραίτητη σε κάθε σπερμοδιάγραμμα, επειδή επιτρέπει στον συνολικό αριθμό των σπερματοζωαρίων και στα μη-σπερματογόνα κύτταρα κατά την εκσπερμάτιση να υπολογιστούν. Ο όγκος υπολογίζεται καλύτερα ζυγίζοντας το δείγμα μέσα στο δοχείο στο οποίο συλλέγεται. Το δείγμα συλλέγεται σε ένα προζυγισμένο, καθαρό, αναλώσιμο δοχείο. Ζυγίστε το δοχείο με το σπέρμα. Αφαιρείται το βάρος του δοχείου. Υπολογίστε τον όγκο από το βάρος του δείγματος, αν υποτεθεί ότι η πυκνότητα του σπέρματος να είναι 1 g/ml (Auger κ.ά., 1995). Η σπερματική πυκνότητα κυμαίνεται μεταξύ και g/ml (Huggins et al, Brazil et al, 2004 α. Cooper et al, 2007). 12

13 Σημείωση: Τα κενά δοχεία των δειγμάτων μπορεί να έχουν διαφορετικά βάρη και για αυτό κάθε δοχείο θα πρέπει να είναι προζυγισμένο ξεχωριστά. Το βάρος μπορεί να καταγραφεί στο δοχείο, προτού δοθεί στον πελάτη. Χρησιμοποιήστε ένα μαρκαδόρο με μόνιμο μελάνι πάνω στο ίδιο το δοχείο ή πάνω σε μια ετικέτα. Εάν η ετικέτα χρησιμοποιείται για την καταγραφή του βάρους, θα πρέπει να επικολληθεί πριν να ζυγιστεί το άδειο δοχείο. Εναλλακτικά, ο όγκος μπορεί να μετρηθεί άμεσα. Αναλυτικά: Συλλέξτε το δείγμα άμεσα σε ένα βαθμονομημένο γυάλινο κύλινδρο με ευρύ στόμιο. Κυκλοφορούν στο εμπόριο. Διαβάστε τον όγκο απευθείας από την κλίμακα βαθμονόμηση του κυλίνδρου (ακρίβειας 0,1 ml). Σημείωση: Η ογκομέτρηση του δείγματος γίνεται με την αναρρόφηση του με πιπέτα ή σύριγγα, ή μεταγγίζοντάς το σε ογκομετρικό κύλινδρο. Το τελευταίο πρέπει να αποφεύγεται, διότι δεν θα συλλεγεί όλο το δείγμα και ο όγκος του θα υποτιμηθεί. Ο όγκος που θα χαθεί μπορεί να είναι μεταξύ 0,3 και 0,9 ml (Brazil et al, Iwamoto et al, Cooper et al, 2007). Σχόλιο 1: O xαμηλός όγκος σπέρματος είναι χαρακτηριστικό της απόφραξης του αγωγού εκσπερμάτισης ή συγγενούς ή αμφοτερόπλευρης απουσίας των σπερματικών πόρων (CBAVD) (από Taille et al, Daudin et al, Von Eckardstein et al, Weiske et al, 2000), όπου τα σπερματικά κυστίδια αναπτύσσονται επίσης ελάχιστα. Σχόλιο 2: Ο μικρός όγκος σπέρματος μπορεί να είναι το αποτέλεσμα λανθασμένης συλλογής (απώλεια κάποιου κλάσματος του σπέρματος), μερικής παλίνδρομης εκσπερμάτισης ή έλλειψης ανδρογόνων. Σχόλιο 3: Ο μεγάλος όγκος σπέρματος μπορεί να οφείλεται στην έντονη εξίδρωση που προκαλούν οι ενεργείς φλεγμονές των βοηθητικών οργάνων Το κατώτερο όριο αναφοράς Το κατώτερο όριο αναφοράς για τον όγκο του σπέρματος είναι 1,5 ml (5 ο εκατοστημόριο, 95% διάστημα εμπιστοσύνης (CI) 1,4-1,7) ph σπέρματος Το ph του σπέρματος αντανακλά την ισορροπία μεταξύ των τιμών ph των διαφόρων βοηθητικών αδενικών εκκριμάτων, κυρίως του αλκαλικού εκκρίματος της σπερματοδόχου κύστεως και του όξινου εκκρίματος του προστάτη. Το ph θα πρέπει να υπολογίζεται ύστερα από την ρευστοποίηση του δείγματος σε συγκεκριμένο χρόνο, προτιμότερο ύστερα από 30 λεπτά, αλλά σε κάθε περίπτωση μέσα σε 1 ώρα από την εκσπερμάτιση δεδομένου ότι επηρεάζεται από την απώλεια CO 2 που γίνεται ύστερα από την παραγωγή. Για τα φυσιολογικά δείγματα μπορεί να χρησιμοποιηθεί πεχαμετρικό χαρτί εύρους 6,0 έως 10,0. Αναμίξτε καλά το δείγμα σπέρματος (βλ. Πίνακα 2.3). Απλώστε ομοιόμορφα μια σταγόνα σπέρματος επάνω στο πεχαμετρικό χαρτί. 13

14 Περιμένετε να σταθεροποιηθεί το χρώμα της εμποτισμένης ζώνης (<30 δευτερόλεπτα). Μετρήστε το ph συγκρίνοντας το χρώμα της εμποτισμένης ζώνης με την χρωματική κλίμακα της συσκευασίας. Σημείωση: Η ακρίβεια του πεχαμετρικού χαρτιού θα πρέπει να ελέγχεται βάσει γνωστών προτύπων. Για τα μη ρευστοποιημένα δείγματα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα ειδικό πεχάμετρο για την μέτρηση διαλυμάτων μεγάλου ιξώδους το οποίο επαρκεί μικρός όγκος σπέρματος (Haugen & Grotmol, 1998) Τιμές αναφοράς Διεθνώς υπάρχουν καθιερωμένες τιμές αναφοράς για το ph του σπέρματος γόνιμων ανδρών. Εν αναμονή περισσότερων στοιχείων, αυτό το εγχειρίδιο υιοθέτει την αποδεκτή τιμή του 7,2 ως την κατώτερη οριακή τιμή. Σχόλιο 1: Εάν το ph δείγματος σπέρματος μικρού όγκου είναι μικρότερο από,0, πιθανόν να υπάρχει απόφραξη του σπερματικού πόρου ή συγγενής αμφίπλευρη απώλεια του σπερματικού πόρου (de la Taille et al., 1998; Daudin et al., 2000; Von Eckardstein et al., 2000; Weiske et al., 2000), μια παθολογική κατάσταση στην οποία η σπερματοδόχος κύστη δεν είναι επαρκώς ανεπτυγμένη. Σχόλιο 2: Το ph του σπέρματος αυξάνει με την πάροδο του χρόνου, καθώς η φυσική ρυθμιστική ικανότητα μειώνεται. Επομένως οι υψηλές τιμές ph παρέχουν ελάχιστες κλινικά αξιοποιήσιμες πληροφορίες. 2.4 Αρχική μικροσκοπική εξέταση Το μικροσκόπιο αντίθετης φάσης συνιστάται για όλες τις εξετάσεις άχρωμων παρασκευασμάτων πρόσφατου σπέρματος (βλ. Παράρτημα 3 για το πώς ρυθμίζεται ένα μικροσκόπιο). Η αρχική μικροσκοπική εξέταση του δείγματος περιλαμβάνει την σάρωση του παρασκευάσματος σε ολική μεγέθυνση 100 (δηλαδή συνδυάζοντας έναν 10 αντικειμενικό φακό με έναν 10 προσοφθάλμιο φακό). Αυτό εξασφαλίζει μια ολική εικόνα του δείγματος, αποκαλύπτοντας: Τον σχηματισμό των ινών βλέννας. Την συσσωμάτωση ή την συγκόλληση των σπερματοζωαρίων. Την παρουσία άλλων κυττάρων εκτός των σπερματοζωαρίων, π.χ. επιθηλιακών κυττάρων, «στρογγυλών κυττάρων» (λευκοκύτταρα και άωρα γεννητικά κύτταρα) και μεμονωμένες κεφαλές ή ουρές σπερματοζωαρίων. Το παρασκεύασμα θα πρέπει στη συνέχεια να παρατηρηθεί σε ολική μεγέθυνση 200 ή 400 (δηλαδή συνδυάζοντας έναν 20 ή 40 αντικειμενικό φακό με έναν 10 προσοφθάλμιο). Αυτό επιτρέπει: Την εκτίμηση της κινητικότητας των σπερματοζωαρίων (βλ. Κεφάλαιο 2.5). Τον προσδιορισμό της αραίωσης που απαιτείται για την ακριβή εκτίμηση του αριθμού των σπερματοζωαρίων (βλ. Κεφάλαιο 2.8) Πλήρης ανάμιξη και αντιπροσωπευτική δειγματοληψία σπέρματος 14

15 Η φύση του ρευστοποιημένου εκσπερματίσματος καθιστά την λήψη αντιπροσωπευτικού δείγματος σπέρματος για ανάλυση προβληματική. Εάν το δείγμα δεν αναμιχθεί καλά, δύο διαφορετικά τμήματα του ίδιου σπέρματος πιθανόν να έχουν σημαντικές διαφορές στην κινητικότητα των σπερματοζωαρίων, την ζωτικότητα αυτών, την συγκέντρωση και την μορφολογία τους. Για να εξασφαλιστούν αναπαραγώγιμα αποτελέσματα, το δείγμα θα πρέπει να αναμιχθεί πολύ καλά πριν την λήψη επιμέρους τμημάτων από αυτό (βλ. Πλαίσιο 2.3), για να υπάρχει έτσι ταύτιση των αποτελεσμάτων πανομοιότυπων δειγμάτων πριν οι τιμές γίνουν αποδεκτές. Η συμφωνία των επιμέρους τμημάτων για τον αριθμό των σπερματοζωαρίων ορίζεται από την κατανομή Poisson (βλ. Πλαίσια 2.7 και 2.10 και Πίνακες 2.4 και 2.5) και για την εκατοστιαία αναλογία από την διωνυμική κατανομή (βλ. Πλαίσια 2.5 και 2.6 και Πίνακα 2.1). Πλαίσιο 2.3 Πλήρης ανάμιξη σπέρματος. Πριν την λήψη ενός τμήματος του σπέρματος για μικροσκόπηση, αναμίξτε καλά το δείγμα στον αρχικό περιέκτη, αλλά όχι τόσο έντονα ώστε να δημιουργηθούν φυσαλίδες αέρα. Αυτό μπορεί να γίνει και αναρροφώντας το δείγμα 10 φορές με μια ευρύστομη (διαμέτρου περίπου 1,5 mm ς) πλαστική πιπέτα μιας χρήσεως (αποστειρωμένη όπου απαιτείται). Μην το αναμίξετε σε αναδευτήρα vortex σε υψηλή ταχύτητα καθώς αυτό θα καταστρέψει τα σπερματοζωάρια Παρασκευή νωπού παρασκευάσματος Αναμίξτε καλά το δείγμα σπέρματος (βλ. Πλαίσιο 2.3). Πάρτε αμέσως μία μερίδα από το πρωτογενές δείγμα σπέρματος πριν καθιζήσουν τα σπερματοζωάρια. Αναμιγνύετε πάντα το δείγμα σπέρματος πριν την λήψη επιμέρους τμημάτων. Ο όγκος του δείγματος σπέρματος και οι διαστάσεις της καλυπτρίδας θα πρέπει να είναι τυποποιημένες, ώστε οι μετρήσεις να γίνονται πάντα σε παρασκευάσματα συγκεκριμένου βάθους γύρω στα 20 μm (βλ. Πλαίσιο 2.4) που επιτρέπει στα σπερματοζωάρια να κολυμπούν ελεύθερα. Τοποθετήστε συγκεκριμένο όγκο σπέρματος, π.χ. 10 μl, πάνω σε μια καθαρή γυάλινη αντικειμενοφόρο πλάκα. Καλύψτε την με μια καλυπτρίδα διαστάσεων, π.χ. 22 mm 22 mm (κατάλληλη για 10 μl(, δημιουργώντας ένα «θάλαμο» βάθους περίπου 20 μm (βλ. Πλαίσιο 2.4). Το βάρος της καλυπτρίδας απλώνει το δείγμα. Προσέξτε να τοποθετηθεί καλά η καλυπτρίδα ώστε να αποφευχθεί ο σχηματισμός και ο εγκλωβισμός φυσαλίδων αέρα ανάμεσα στην καλυπτρίδα και την αντικειμενοφόρο πλάκα. Κάντε τις μετρήσεις σας σε πρόσφατο νωπό παρασκεύασμα αμέσως μόλις τα το οπτικό πεδίο παύσει να κινείται. 15

16 Πλαίσιο 2.4 Βάθος νωπών παρασκευασμάτων. Το βάθος ενός παρασκευάσματος (D, μm) προκύπτει διαιρώντας τον όγκο του δείγματος (V, μl= mm 3 ) με την επιφάνεια την οποία αυτό καταλαμβάνει (A, mm 2 ): D= V/A. Έτσι, όγκος σπέρματος 10 μl που τοποθετείται πάνω σε μια καθαρή γυάλινη αντικειμενοφόρο πλάκα και καλύπτεται με μια καλυπτρίδα διαστάσεων 22 mm 22 mm (Εμβαδό: 484 mm 2 ) εξασφαλίζει θάλαμο βάθους 20,7 μm δείγμα όγκου 6,5 μlκαλυπτόμενο από καλυπτρίδα διαστάσεων 18 mm 18 mm (περιοχή 324 mm 2 ) εξασφαλίζει βάθος 20,1 μm δείγμα όγκου 11 μl καλυπτόμενο από μια καλυπτρίδα διαστάσεων 21 mm 26 mm (περιοχή 546 mm 2 ) εξασφαλίζει βάθος 20,1 μm. Ενίοτε, μπορεί να απαιτείται θάλαμος μεγαλύτερου βάθους: δείγμα 40 μl καλυπτόμενο από μια καλυπτρίδα διαστάσεων 24 mm 50 mm (περιοχή 1200 mm 2 ) εξασφαλίζει βάθος 33,3 μm Σημείωση 1: Ο θάλαμος βάθους μικρότερου από 20 μm περιορίζει την περιστροφική κίνηση των σπερματοζωαρίων (Le Lannou et al., 1992; Kraemer et al., 1998). Σημείωση 2: Εάν ο θάλαμος είναι υπερβολικά βαθύς, η παρατήρηση των σπερματοζωαρίων γίνεται δύσκολη καθώς αυτά κινούνται εντός και εκτός εστίασης. Σημείωση 3: Εάν ο αριθμός των σπερματοζωαρίων ανά οπτικό πεδίο διαφέρει αισθητά, το δείγμα δεν είναι ομοιογενές. Σε τέτοια περίπτωση, το δείγμα σπέρματος θα πρέπει να αναμιχθεί ξανά πλήρως (βλ. Πλαίσιο 2.3) και να ετοιμαστεί νέα αντικειμενοφόρος πλάκα όπως παραπάνω. Σημείωση 4: Η απουσία ομοιογένειας μπορεί, επίσης, να οφείλεται σε παθολογική πυκνότητα, σε παθολογική ρευστοποίηση (βλ. Κεφάλαιο 2.3.1), σε συσσωμάτωση των σπερματοζωαρίων (βλ. Κεφάλαιο 2.4.3) ή σε συγκόλληση σπερματοζωαρίων Η συσσώρευση των σπερματοζωαρίων Ως συσσώρευση χαρακτηρίζεται η προσκόλληση ακίνητων ή κινούμενων σπερματοζωαρίων με ίνες βλέννας, μη σπερματικών κυττάρων ή θραυσμάτων αυτών. Όλα αυτά χαρακτηρίζονται ως μη ειδική συσσωμάτωση (Εικ. 2.2) και έτσι θα πρέπει να καταγράφονται. Εικόνα 2.2. Μη ειδική συσσώρευση των σπερματοζωαρίων στο σπέρμα. Εικόνες συσσωματωμάτων σπερματοζωαρίων με επιθηλιακά κύτταρα (a), βλέννα (b) και σπερματοζωάρια (c, d) Η συγκόλληση των σπερματοζωαρίων 16

17 Η συγκόλληση αναφέρεται ειδικά σε κινητά σπερματοζωάρια, τα οποία κολλάνε στις κεφαλές τους, στις ουρές τους ή με μικτό τρόπο. Η συγκόλληση είναι συνήθως πολύ ισχυρή, επιτρέπει όμως μια τρομώδη κίνηση αν και τις περισσότερες φορές τα σπερματοζωάρια είναι τόσο συγκολλημένα, ώστε η κίνηση τους είναι περιορισμένη. Κάθε κινούμενο σπερματοζωάριο που προσκολλάται με άλλο στην κεφαλή, στην ουρά ή αυχένα θα πρέπει να καταγράφεται. Θα πρέπει να επίσης να καταγράφεται ο κύριος τύπος συγκόλλησης ταξινομώντας της με βαθμούς (βαθμοί 1 έως 4) καθώς και η θέση σύνδεσης (βαθμοί Α έως Ε) (Rose et al., 1976) (βλ. Εικ. 2.3). Βαθμός 1: Συγκόλληση λιγότερων από 10 απομονωμένων σπερματοζωαρίων. Παραμένουν πολλά ελεύθερα σπερματοζωάρια. Βαθμός 2: Μέτρια συγκόλληση σπερματοζωαρίων. Παραμένουν ελεύθερα σπερματοζωάρια. Βαθμός 3: Μεγάλες συγκολλήσεις άνω των 50 σπερματοζωαρίων. Υπάρχουν ακόμα ελεύθερα σπερματοζωάρια. Βαθμός 4: Όλα τα σπερματοζωάρια είναι συγκολλημένα και οι συγκολλήσεις είναι διασυνδεδεμένες. Σημείωση: Τα κινητά σπερματοζωάρια, που είναι προσκολλημένα σε κύτταρα, θραύσματα αυτών ή σε ακίνητα σπερματοζωάρια το ένα πάνω στο άλλο, δε θα πρέπει να καταγράφονται ως συγκόλληση αλλά ως συσσωμάτωση. 1. Περιορισμένος (λιγότερα από 10 συγκολλημένα σπερματοζωάρια πολλά ελεύθερα σπερματοζωάρια) 2. Μέτριος (10-50 συγκολλημένα σπερματοζωάρια, ελεύθερα σπερματοζωάρια) 3. Μεγάλος αριθμός (περισσότερες από 50 συγκολλήσεις σπερματοζωαρίων, ορισμένα σπερματοζωάρια ακόμα ελεύθερα) 4. Τα σπερματοζωάρια είναι συγκολλημένα και οι συγκολλήσεις είναι διασυνδεδεμένες) A.Κεφαλή με κεφαλή. Β. Ουρά με ουρά (κεφαλές ελεύθερες από συγκολλήσεις και κινούμενες). 17

18 Γ. Άκρο ουράς με άκρο ουράς. Δ. Μικτές (Εμφανείς συγκολλήσεις κεφαλής με κεφαλής και ουράς με ουρά. Ε. Μικτές (περιπλεγμένες κεφαλές και ουρές). Οι κεφαλές συμμετέχουν στις συγκολλήσεις των ουρών). Σχήμα 2.3 Σχηματικό διάγραμμα συγκολλήσεων σπερματοζωαρίων διαφόρων βαθμών. Αναπαραγωγή από τους Rose et al (19 6) κατόπιν αδείας του Wiley Blackwell. Σχόλιο 1: Η παρουσία συγκολλήσεων δεν φτάνει για να υποθέσουμε ότι η υπογονιμότητα οφείλεται σε ανοσολογικό παράγοντα, είναι όμως υποδηλωτική της παρουσίας αντισπερματικών αντισωμάτων. Απαιτούνται για αυτό επιπλέον εξετάσεις (βλ. Ενότητα 2.20). Σχόλιο 2: Η έντονη συγκόλληση μπορεί να επηρεάσει την εκτίμηση της κινητικότητας και της συγκέντρωσης των σπερματοζωαρίων Άλλα κυτταρικά στοιχεία εκτός των σπερματοζωαρίων Η εκσπερμάτιση περιλαμβάνει, εκτός από σπερματοζωάρια, και άλλα κύτταρα, τα οποία μπορεί να έχουν κλινική σημασία. Συγκεκριμένα περιλαμβάνει επιθηλιακά κύτταρα από το ουροποιητικό σύστημα, όπως επίσης λευκοκύτταρα και ανώριμα γαμετικά κύτταρα, όπου τα τελευταία χαρακτηρίζονται «στρογγυλά κύτταρα» (Johanisson et al., 2000). Μπορούν να αναγνωριστούν, εξετάζοντας ένα κεχρωσμένο επίχρισμα σε μεγέθυνση 1000 (Ενότητες 2.12, πλάκες 13 και 14 και Ενότητα 2.19). Αυτά τα κύτταρα μπορούν να ταυτοποιηθούν ακριβέστερα και ποσοτικά, προσδιορίζοντας την δραστικότητα της υπεροξειδάσης (βλ. Ενότητα 2.18) ή του αντιγόνου CD45 (βλέπε Ενότητα 3.2). Η συγκέντρωσή τους μπορεί να υπολογισθεί όπως και για τα σπερματοζωάρια, από νωπά παρασκευάσματα (βλ. Ενότητα ) ή από τον λόγο αυτών των κυττάρων προς τον αριθμό των σπερματοζωαρίων στο κεχρωσμένο επίχρισμα και από τη συγκέντρωση του σπέρματος (βλ. Ενότητα ) Κινητικότητα των σπερματοζωαρίων Το ποσοστό της προωθητικής κίνησης των σπερματοζωαρίων (βλέπε Ενότητα 2.5.1) σχετίζεται με το ποσοστό γονιμότητας (Jouannet et al, 1988 Larsen et al, 2000 Zinaman et 18

19 al, 2000). Στην Ενότητα περιγράφεται ο τρόπος προσδιορισμού της κινητικότητας με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή (CASA). Η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων μέσα στο σπέρμα πρέπει να αξιολογείται όσο το δυνατόν συντομότερα μετά την λήψη του δείγματος, κατά προτίμηση στα πρώτα 30 λεπτά, αλλά σε κάθε περίπτωση μέσα σε 1 ώρα, μετά την εκσπερμάτωση για να περιοριστούν οι επιβλαβείς επιδράσεις της αφυδάτωσης, του pη και οι μεταβολές στην θερμοκρασία επί της κινητικότητας. Αναμίξτε καλά το δείγμα σπέρματος (βλέπε Πλαίσιο 2.3). Αφαιρέστε μια κατάλληλη ποσότητα σπέρματος αμέσως μετά την ανάμιξη, φροντίζοντας να μην μεσολαβεί χρόνος να φύγουν τα σπερματοζωάρια με το εναιώρημα. Αναμίξτε ξανά το δείγμα σπέρματος πριν αφαιρέσετε άλλη παρόμοια ποσότητα. Από κάθε μερίδα δείγματος, ετοιμάστε ένα νωπό παρασκεύασμα βάθους περίπου 20 μm (βλέπε Ενότητα 2.4.2). Περιμένετε να σταθεροποιηθεί το δείγμα (περίπου 60 δευτερόλεπτα). Μικροσκοπήστε την αντικειμενοφόρο πλάκα σε μικροσκόπιο αντίθετης φάσης σε χ200 ή X400 μεγέθυνση. Μετρήστε περίπου 200 σπερματοζωάρια ανά μερίδα και εκτιμήστε το ποσοστό των διαφορετικών κατηγοριών κινητικότητας. Συγκρίνετε τις τιμές των δύο μερίδων για να ελέγξετε αν είναι αποδεκτά ίδιες. Αν ναι, προχωρήστε στους υπολογισμούς. Αν όχι, ετοιμάστε νέα δείγματα. Σημείωση 1: Η διαδικασία μπορεί να διεξαχθεί σε θερμοκρασία δωματίου ή στους 3 C σε μικροσκόπιο με θερμαινόμενη τράπεζα αλλά η διαδικασία θα πρέπει να τυποποιηθεί σε κάθε εργαστήριο. Αν η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων πρόκειται να μετρηθεί στους 3 C, το δείγμα θα πρέπει να επωάζεται σε αυτή τη θερμοκρασία και το παρασκεύασμα να φτιάχνεται με προθερμασμένες αντικειμενοφόρες πλάκες και καλυπτρίδες. Σημείωση 2: Συνιστάται η χρήση προσοφθάλμιου φακού με πλέγμα (βλ. Σχήμα 2.4α) για να περιοριστεί η παρατηρούμενη περιοχή: αυτό επιτρέπει στην ίδια περιοχή της αντικειμενοφόρου πλάκας να εξεταστεί κατά τη διάρκεια και των δύο σταδίων της βαθμολόγησης. Μετρήστε πρώτα την προοδευτική κινητικότητα μετά τη μη προοδευτική κινητικότητα και μετά την μη κινητικότητα (βλέπε Ενότητα 2.5.1). Περιορίζοντας την περιοχή, κατά συνέπεια και τον αριθμό των σπερματοζωαρίων που αξιολογούνται, εξασφαλίζεται έτσι ότι οι διαφορετικές περιοχές του παρασκευάσματος θα εξεταστούν για κινητικότητα Κατηγορίες κίνησης των σπερματοζωαρίων Συνιστάται η χρήση μιας απλής ταξινόμησης της κινητικότητας που διακρίνει τα σπερματοζωάρια με προοδευτική ή μη προοδευτική κινητικότητα από εκείνα που είναι ακίνητα. Η κινητικότητα του κάθε σπερματοζωαρίου βαθμολογείται ως εξής: 19

20 Προοδευτική κινητικότητα (ΠΚ): Τα σπερματοζωάρια κινούνται ενεργά, είτε γραμμικά είτε σε έναν μεγάλο κύκλο, ανεξάρτητα από την ταχύτητα. Μη προοδευτική κινητικότητα (ΜΠΚ): Όλες οι άλλες μορφές κινητικότητας με απουσία όμως της παραμικρής προόδου π.χ. η δύναμη της ουράς ελάχιστα μετακινεί την κεφαλή, ή παρατηρείται κίνηση μόνο της ουράς, ή κίνηση σε μικρούς κύκλους. Μη κινητικότητα (ΜΚ): Καμία κίνηση. Σχόλιο 1: Η προηγούμενη έκδοση αυτού του εγχειριδίου συνιστούσε ότι η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων πρέπει να χαρακτηριστεί ως γρήγορη ή αργή με όριο ταχύτητας τα 25 μm/sec στους 3 ο C. Αν η ταχύτητα τους υπερέβαινε το προηγούμενο όριο τα σπερματοζωάρια ταξινομούνταν «κατηγορίας Α». Ωστόσο είναι δύσκολο για τους τεχνολόγους να ταυτοποιήσουν την κίνηση αυτή προς τα εμπρός με καλή ακρίβεια και χωρίς μεροληψία (Cooper & Yοung, 2006). Σχόλιο 2: Όταν υπολογίζεται η κινητικότητα του σπέρματος, είναι σημαντικό να καθοριστεί η συνολική κινητικότητα (PR + NP) ή η προοδευτική κινητικότητα (PR) Προετοιμασία και αξιολόγηση ενός δείγματος για κινητικότητα Αν η κινητικότητα υπολογιστεί στους 37 ο C, γυρίστε στους 37 ο C τον δείκτη θερμοκρασίας 10 λεπτά νωρίτερα, ώστε να επιτρέψετε στην θερμοκρασία να σταθεροποιηθεί. Ετοιμάστε ένα νωπό παρασκεύασμα βάθους 20 nm ( βλέπε τμήμα 2.4.2). Μικροσκοπήστε την αντικειμενοφόρο πλάκα σε μικροσκόπιο αντίθετης φάσης σε μεγέθυνση Χ200 ή Χ400. Περιμένετε μέχρι να σταματήσει το δείγμα να παρασύρεται. Αναζητήστε τα σπερματοζωάρια σε περιοχές τουλάχιστον 5 mm από την άκρη της καλυπτρίδας (βλέπε Σχ. 2.4β). Έτσι θα αποτραπεί η επίδραση της ξήρανσης στην κινητικότητα. Εξετάστε συστηματικά την αντικειμενοφόρο πλάκα έτσι ώστε να αποφευχθεί η επανειλημμένη προβολή της ίδιας περιοχής. Αλλάξτε πεδία συχνά. Αποφύγετε την επιλογή πεδίων βάσει του αριθμού των κινητικών σπερματοζωαρίων (η επιλογή πεδίου πρέπει να είναι τυχαία). Ξεκινήστε βαθμολογώντας ένα δεδομένο τομέα σε μια τυχαία στιγμή. Μην περιμένετε τα σπερματοζωάρια να κολυμπήσουν μέσα στο πεδίο ή στο πλέγμα για να ξεκινήσετε να αξιολογείτε. Αξιολογήστε την κινητικότητα όλων των σπερματοζωαρίων μέσα σε μια συγκεκριμένη περιοχή του πεδίου. Αυτό είναι πιο εύκολο να επιτευχθεί με τη χρήση ενός προσοφθαλμίου σταυρονήματος (βλέπε Εικ. 2.4α). Επιλέξτε την παρτίδα του πεδίου ή πλέγματος που θα σημειωθούν από τη συγκέντρωση των σπερματοζωαρίων δηλαδή σημειώστε μόνο την πρώτη γραμμή του πλέγματος, εάν η συγκέντρωση των σπερματοζωαρίων είναι υψηλή, σημειώστε ολόκληρο το πλέγμα, αν η συγκέντρωση των σπερματοζωαρίων είναι χαμηλή. Εξετάστε και μετρήστε γρήγορα για να αποφευχθεί η υπερεκτίμηση του αριθμού των κινητικών σπερματοζωαρίων. Ο στόχος είναι να μετρηθούν όλα τα κινητικά σπερματοζωάρια στο τμήμα του δικτύου αμέσως, αποφεύγεται αρχικά η καταμέτρηση των παρόντων συν εκείνων που κολυμπούν μέσα στο τμήμα του πλέγματος κατά τη 20

21 διάρκεια της βαθμολόγησης, τα οποία θα επηρέαζαν το αποτέλεσμα υπέρ των κινητικών σπερματοζωαρίων. Αρχικά εξετάστε το τμήμα του δικτύου που σημειώθηκε για κύτταρα PR (βλέπε Ενότητα 2.5.1). Επόμενη καταμέτρηση NP σπερματοζωαρίων και τελικά IM σπερματοζωαρίων στο ίδιο τμήμα του δικτύου. Με την πείρα, μπορεί να είναι δυνατό να σημειώνεται όλες τις τρεις κατηγορίες κίνησης του σπέρματος σε ένα χρόνο, και να σημειώνεται μεγαλύτερες περιοχές του δικτύου. Αντιστοιχούν στον αριθμό των σπερματοζωαρίων σε κάθε κατηγορία κινητικότητας με τη βοήθεια ενός εργαστηριακού μετρητή. Αξιολογήστε τουλάχιστον 200 σπερματοζωάρια σε συνολικά τουλάχιστον πέντε πεδία σε κάθε επανάληψη, προκειμένου να επιτευχθεί ένα αποδεκτά χαμηλό σφάλμα δειγματοληψίας (βλέπε Πλαίσιο 2.5). Υπολογίστε το μέσο ποσοστό και τη διαφορά μεταξύ των δύο ποσοστών για τον πιο συχνό βαθμό κινητικότητας (PR, ΝΡ ή I'M) στα επαναληπτικά υγρά παρασκευάσματα. Καθορίστε την αποδοχή της διαφοράς από τον πίνακα 2.1 ή σχήμα. Α7.2, προσάρτημα 7. Κάθε μια δείχνει τη μέγιστη διαφορά μεταξύ των δύο ποσοστών που αναμένεται να συμβεί στο 95% των δειγμάτων, λόγω σφάλματος δειγματοληψίας και μόνο. Αν η διαφορά μεταξύ των ποσοστών είναι αποδεκτή, αναφέρετε το μέσο ποσοστό για κάθε βαθμό κινητικότητας (PR, ΝΡ και IM). Εάν η διαφορά είναι πολύ υψηλή, πάρτε δύο νέα δείγματα από το αρχικό δείγμα σπέρματος, κάντε δύο νέα σκευάσματα και επαναλάβετε την αξιολόγηση (βλέπε Πλαίσιο 2.6). Αναφέρετε το μέσο ποσοστό για κάθε βαθμό κινητικότητας στον πλησιέστερο ακέραιο αριθμό. Σημείωση 1: Μετρήσετε μόνο άθικτα σπερματοζωάρια (εκείνα δηλαδή που έχουν από μία κεφαλή και ουρά: Δείτε Ενότητα 2..3), δεδομένου ότι μόνο άθικτα σπερματοζωάρια υπολογίζονται για τη συγκέντρωση των σπερματοζωαρίων. Μην υπολογίζετε κινούμενα σπερματοζωάρια με μικροσκοπικά κεφάλια. Σημείωση 2: Αν τα σπερματοζωάρια αξιολογούνται σε δύο στάδια, (δηλαδή τα ΠΚ πρώτα, ακολουθούμενα από τα ΜΠΚ και τα ΜΚ από την ίδια περιοχή) και μια μέτρηση των 200 σπερματοζωαρίων επιτυγχάνεται πριν από όλες της κατηγορίες κινητικότητας από την εν λόγω περιοχή που έχουν σημειωθεί, η καταμέτρηση πρέπει να συνεχιστεί πέραν των 200 σπερματοζωαρίων μέχρι όλες οι κατηγορίες να έχουν καταμετρηθεί προκειμένου να αποφευχθεί η μεροληψία προς την κύρια κατηγορία που σημειώθηκε πρώτη. Σημείωση 3: Είναι σύνηθες να υπερεκτιμούμε την κινητικότητα του σπέρματος, αλλά αυτό μπορεί συχνά να αποφευχθεί αντιστρέφοντας τη σειρά της ανάλυσης (ΝΡ και IM πρώτα), χρησιμοποιώντας ένα προσοφθάλμιο στόχαστρο, και γνωρίζοντας, και αποφεύγοντας, στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, τις πιθανές πηγές σφάλματος (βλέπε Ενότητα.13.3). Σημείωση 4: Σε σπάνιες περιπτώσεις, με ανομοιογενή δείγματα, ακόμη και ένα τρίτο σετ επαναλήψεων μπορεί να δώσει μη αποδεκτές διαφορές. Στην περίπτωση αυτή, υπολογίστε τη μέση τιμή του συνόλου των επαναλήψεων και γράψτε αυτή την τιμή στην έκθεση. 21

22 Σχ. 2.4 Βοηθητικά μέσα για την εκτίμηση της κινητικότητας του σπέρματος (α) Το προσοφθάλμιο πλέγμα βοηθά πολύ στην μέτρηση κινούμενων και ακίνητων σπερματοζωαρίων. (β) Σωστή και συστηματική επιλογή των πεδίων για την εκτίμηση της κινητικότητας του σπέρματος. Τα πεδία θα πρέπει να απέχουν τουλάχιστον 5 mm από τα άκρα της καλυπτρίδας. Πλαίσιο 2.5 Λάθη στην εκτίμηση των ποσοστών. Το πόσο σημαντική είναι η εκτίμησή της εκατοστιαίας αναλογίας εξαρτάται όχι μόνο από τον αριθμό (Ν) των μετρημένων σπερματοζωαρίων αλλά και από την αληθή αλλά άγνωστη εκατοστιαία αναλογία (p) (διωνυμική κατανομή). Το κατά προσέγγιση τυπικό σφάλμα (SE) είναι ((p(100-p))/n) για ποσοστά ανάμεσα στο 20 και το 80. Εκτός της περιοχής αυτής, μια πιο κατάλληλη μέθοδος για να χρησιμοποιηθεί είναι o τριγωνομετρικός μετασχηματισμός (arc sin square root), z = συν-1/ (p/100), με τυπική απόκλιση ίση με 1/(2Ν) ακτίνια, η οποία εξαρτάται μόνο από τον αριθμό των μετρούμενων σπερματοζωαρίων και όχι από το πραγματικό ποσοστό. Πίνακας 2.1. Οι αποδεκτές διαφορές μεταξύ δύο ποσοστιαίων αναλογιών για ένα δεδομένο μέσο όρο, προσδιορίστηκαν από επαναλαμβανόμενες καταμετρήσεις των 200 σπερματοζωαρίων (σύνολο 400 μετρήσεις). Μέσος Όρος (%) Αποδεκτή Διαφορά* Μέσος Όρος (%) Αποδεκτή Διαφορά*

23 *Με βάση το στρογγυλεμένο 95% διάστημα εμπιστοσύνης Πλαίσιο 2.6 Σύγκριση των ποσοστών από τις δύο διαφορετικές μερίδες δείγματος. Τα ποσοστά θα πρέπει να στρογγυλοποιούνται στον πλησιέστερο ακέραιο αριθμό. Το σύνηθες είναι να στρογγυλοποιούνται κατά 0,5% στον πλησιέστερο ζυγό αριθμό π.χ. το 32.5% στρογγυλοποιείται προς τα κάτω στο 32% αλλά το 3,5% στρογγυλοποιείται στο 4%. Σημειώστε ότι τα στρογγυλεμένα ποσοστά δεν μπορούν να αθροιστούν ίσα με 100%. Εάν η διαφορά μεταξύ των ποσοστιαίων επαναλήψεων είναι μικρότερη ή ίση με εκείνη που υποδεικνύεται στον Πίνακα2.1 για το δεδομένο μέσο όρο, οι εκτιμήσεις αποδέχονται και ο μέσος όρος λαμβάνεται ως το αποτέλεσμα. Μεγαλύτερο από τις αποδεκτές διαφορές δείχνουν ότι υπήρξε λάθος στις μετρήσεις ή σφάλμα κατά το πιπετάρισμα, ή ότι τα κύτταρα δεν αναμίχθηκαν καλά, με μη-τυχαία κατανομή τους στο θάλαμο ή στην αντικειμενοφόρο πλάκα. Όταν η διαφορά μεταξύ των ποσοστών είναι μεγαλύτερη από την αποδεκτή, απορρίψτε τις δύο πρώτες τιμές και επανεκτιμήστε. (Μην υπολογίζετε τρίτο το δείγμα και τη μέση τιμή των τριών τιμών, ή να πάρετε το μέσο όρο των δύο πλησιέστερων τιμών). Για τις εκτιμήσεις της κινητικότητας του σπέρματος, ή της ζωτικότητας με ηωσίνη μόνο και για την (ΕΟΕ) δοκιμή υπό-οσμωτικής διόγκωσης (ΕΟΕ), προετοιμάστε φρέσκα αντίγραφα από τα νέα δείγματα σπέρματος. Για εκτιμήσεις της ζωτικότητας από χρώση εοσίνης -νιγροσίνης και την μορφολογία των σπερματοζωαρίων επανεκτιμήστε τις αντικειμενοφόρες πλάκες σε αντίγραφα. Με αυτές τις τιμές CI αποκοπής 95%, περίπου 5% των επαναλήψεων θα είναι έξω από τα όρια κατά τύχη μόνο (βλέπε προσάρτημα 7, τμήμα A7.3). Ακριβή διωνυμικά όρια εμπιστοσύνης μπορεί τώρα να είναι ο υπολογιστής που δημιουργείται, Καθώς και αυτά που χρησιμοποιούνται σε αυτό το εγχειρίδιο για τις γραφικές παραστάσεις και τους πίνακες που προβλέπονται για την αξιόλογη συμφωνία των επαναλήψεων. Πλαίσιο 2.6 Σύγκριση των ποσοστών από τις δύο διαφορετικές μερίδες δείγματος. Τα ποσοστά θα πρέπει να στρογγυλοποιούνται στον πλησιέστερο ακέραιο αριθμό. Το σύνηθες είναι να στρογγυλοποιούνται κατά 0,5% στον πλησιέστερο ζυγό αριθμό π.χ. το 32,5% στρογγυλοποιείται προς τα κάτω στο 32% αλλά το 3,5% στρογγυλοποιείται στο 4%. Σημειώστε ότι τα στρογγυλεμένα ποσοστά δεν μπορούν να αθροιστούν ίσα με 100%. Εάν η διαφορά μεταξύ των ποσοστιαίων επαναλήψεων είναι μικρότερη ή ίση με εκείνη που υποδεικνύεται στον Πίνακα 2.1 για το δεδομένο μέσο όρο, οι δύο μετρήσεις γίνονται αποδεκτές και δίνεται ο μέσος όρος ως αποτέλεσμα. Αν οι διαφορές είναι μεγαλύτερες από τις αποδεκτές διαφορές αυτό σημαίνει ότι υπήρξε λάθος στις μετρήσεις ή σφάλμα κατά το πιπετάρισμα, ή ότι τα κύτταρα δεν αναμίχθηκαν καλά, με μη-τυχαία κατανομή τους στο θάλαμο ή στη αντικειμενοφόρο πλάκα. Όταν η διαφορά μεταξύ των ποσοστών είναι μεγαλύτερη από την αποδεκτή, απορρίψτε τις δύο πρώτες τιμές και μετρήστε ξανά (μην υπολογίζετε τρίτο το δείγμα και τη μέση τιμή των τριών τιμών και μην χρησιμοποιείτε το μέσο όρο των δύο πλησιέστερων τιμών). Για την εκτίμηση της κινητικότητας του σπέρματος, ή της ζωτικότητας είτε με ηωσίνη (χωρίς νιγροσίνη) ή με την (ΕΟΕ) δοκιμή υπόοσμωτικής διόγκωσης (ΕΟΕ), φτιάξτε νέες μερίδες σπέρματος. Για την εκτίμηση της ζωτικότητας με χρώση εοσίνης-νιγροσίνης και την μορφολογία των σπερματοζωαρίων επανεκτιμήστε τις αντικειμενοφόρες πλάκες σε αντίγραφα. Με αυτό το διάστημα εμπιστοσύνης το 5% των επαναλήψεων θα είναι έξω από τα όρια αυτά μόνο κατά τύχη και 23

24 όχι λόγω σφάλματος (βλέπε προσάρτημα 7, τμήμα A7.3). Τα διαστήματα εμπιστοσύνης της διωνυμικής κατανομής μπορούν να υπολογιστούν με ακρίβεια με ηλεκτρονικό υπολογιστή. Έτσι υπολογίστηκαν οι πίνακες και τα σχετικά διαγράμματα που παρουσιάζονται σε αυτό το εγχειρίδιο Πραγματικά παραδείγματα Παράδειγμα 1: Οι εκτιμήσεις για την κινητικότητα του σπέρματος σε δύο μετρήσεις των 200 σπερματοζωαρίων στο ίδιο δείγμα είναι: Προοδευτική, 30% και 50% μη προοδευτική, 5% και 15% μη κινητή, 65% και 35%. Η πιο κοινή κατηγορία είναι η μη κινητή, με ένα μέσο όρο των 50% και μια διαφορά των 30%. Από τον πίνακα 2.1 φαίνεται πως για ένα μέσο όρο των 50% μια διαφορά ως το 10% θα πρέπει να αναμένεται να συμβεί κατά τύχη και μόνο. Καθώς η μετρούμενη διαφορά το υπερβαίνει, τα αποτελέσματα απορρίπτονται και παρασκευάζονται δυο νέες αντικειμενοφόρες πλάκες και η κινητικότητα του σπέρματος επανεκτιμάται. Παράδειγμα 2: Οι εκτιμήσεις για την κινητικότητα του σπέρματος σε δύο μετρήσεις των 200 σπερματοζωαρίων στο ίδιο δείγμα είναι: Προοδευτική, 37% και 28% - μη προοδευτική, 3% και 6% - μη κινητή, 60% και 66%. Η πιο κοινή κατηγορία είναι η μη κινητή, με έναν μέσο όρο των 63% και μια διαφορά των 6%. Από τον πίνακα 2.1 φαίνεται πως για έναν μέσο όρο των 63%, μια διαφορά ως το 10% θα πρέπει να αναμένεται να συμβεί κατά τύχη και μόνο. Καθώς η παρατηρούμενη διαφορά είναι μικρότερη από αυτό, τα αποτελέσματα θεωρούνται αποδεκτά και οι μέσες τιμές δίνονται στον ασθενή πλέον ως απάντηση: PR 32%, NP 4%, IM 63% Κατώτερο όριο αναφοράς Το κατώτερο όριο αναφοράς για την συνολική κινητικότητα (PR + NP) είναι 40 % (5 ο εκατοστημόριο, 95% Cl: 38-42). Το κατώτερο όριο αναφοράς για την προωθητική κινητικότητα (PR) είναι 32 % (5 ο εκατοστημόριο, 95 % Cl: 31-34). Σχόλιο: Ο συνολικός αριθμός των κινούμενων σπερματοζωαρίων με προωθητική κίνηση κατά την εκσπερμάτιση έχει μεγάλη βιολογική σημασία. Υπολογίζεται από το γινόμενο του συνολικού αριθμού των σπερματοζωαρίων κατά την εκσπερμάτιση (βλ. Τμήμα 2.8. ) με το ποσοστό των προωθητικά κινούμενων κυττάρων 2.6 Ζωτικότητα του σπέρματος Η ζωτικότητα του σπέρματος όπως εκτιμάται από την αξιολόγηση της ακεραιότητας της μεμβράνης των σπερματοζωαρίων θα πρέπει να αποτελεί εξέταση ρουτίνας για όλα τα δείγματα, αλλά είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα δείγματα που έχουν λιγότερο από 40% προωθητικά κινούμενα σπερματοζωάρια. Αυτή η εξέταση αξιολογεί και την κινητικότητα, δεδομένου ότι το ποσοστό των νεκρών κυττάρων δεν θα πρέπει να υπερβαίνει (εντός δειγματοληπτικού σφάλματος) το ποσοστό των μη κινητών σπερματοζωαρίων. Το ποσοστό των ζωντανών κυττάρων κανονικά υπερβαίνει εκείνο των κινούμενων κυττάρων. Το ποσοστό των ζωντανών σπερματοζωαρίων αντιστοιχεί σε εκείνα με άθικτη κυτταρική μεμβράνη, ξεχωρίζοντας τα είτε με χρώση είτε με είτε με υποτονική διόγκωση. Η μέθοδος 24

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΠΕΡΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ Γ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΠΕΡΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ Γ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΠΕΡΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ Γ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων διάγνωσης των προβλημάτων στον τομέα της ανδρικής γονιμότητας Λεωφ. Κηφισίας 46 115 26 Αθήνα (2ος όροφος) Τηλ: 210 6452 172, 210 6400

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΕΣ ΣΠΕΡΜΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΛΗΡΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ

ΠΛΗΡΕΣ ΣΠΕΡΜΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΛΗΡΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ Σελίδα 1 από 5 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Ημέρες Αποχής 3 Ημέρες Τόπος Συλλογής Δείγματος Εντός Εργαστηρίου Πλήρης Συλλογή Σπέρματος Ναι Χρόνος μεταξύ Λήψης και Έναρξης Ανάλυσης < 60 min

Διαβάστε περισσότερα

28 Βιολόγος. Το ζευγάρι που προσπαθεί να κάνει παιδί θα ξεκινήσει την διερεύνηση με κάποιες Θ. ΖΕΓΚΙΝΙΑΔΟΥ

28 Βιολόγος. Το ζευγάρι που προσπαθεί να κάνει παιδί θα ξεκινήσει την διερεύνηση με κάποιες Θ. ΖΕΓΚΙΝΙΑΔΟΥ Παράµετροι φυσιολογικού σπερµοδιαγράµµατος: καινούργια δεδοµένα Θ. ΖΕΓΚΙΝΙΑΔΟΥ 28 Βιολόγος Το ζευγάρι που προσπαθεί να κάνει παιδί θα ξεκινήσει την διερεύνηση με κάποιες εργαστηριακές εξετάσεις. Ο άνδρας

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΕΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ

ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΕΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας Τμήμα Τεχνολόγων Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΕΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ ΕΠΙΘΕΤΟ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ: ΟΝΟΜΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ: ΕΞΑΜΗΝΟ: A.M.: 2 Αναλύσεις σπέρματος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΥΓΡΩΝ ΚΑΙ ΕΚΚΡΙΜΑΤΩΝ

ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΥΓΡΩΝ ΚΑΙ ΕΚΚΡΙΜΑΤΩΝ Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας Τμήμα Τεχνολόγων Ιατρικών Εργαστηρίων ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΥΓΡΩΝ ΚΑΙ ΕΚΚΡΙΜΑΤΩΝ ΕΠΙΘΕΤΟ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ: ΟΝΟΜΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ: ΕΞΑΜΗΝΟ: A.M.: Γενική ούρων (1)

Διαβάστε περισσότερα

Δέσποινα Τζανακάκη M. Med. Sci. in Assisted Reproduction Technology Βιολόγος Κλινική Εμβρυολόγος Τμήμα Εξωσωματικής Γονιμοποίησης Β Μαιευτική &

Δέσποινα Τζανακάκη M. Med. Sci. in Assisted Reproduction Technology Βιολόγος Κλινική Εμβρυολόγος Τμήμα Εξωσωματικής Γονιμοποίησης Β Μαιευτική & Δέσποινα Τζανακάκη M. Med. Sci. in Assisted Reproduction Technology Βιολόγος Κλινική Εμβρυολόγος Τμήμα Εξωσωματικής Γονιμοποίησης Β Μαιευτική & Γυναικολογική Κλινική ΕΚΠΑ - Αρεταίειο Νοσοκομείο Αιτίες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ ΣΠΕΡΜΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1.Μακροσκοπική εξέταση

ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ ΣΠΕΡΜΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1.Μακροσκοπική εξέταση Οι εργαστηριακές εξετάσεις του σπέρματος, σύμφωνα με την παγκόσμια οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ.) ταξινομούνται σε 3 κατηγορίες. 1.Βασικές εξετάσεις. Σ αυτές περιλαμβάνονται το σπερμοδιάγραμμα και τα αντισπερματικά

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ. Λ.Β. Αθανασίου Παθολογική Κλινική, Τμήμα Κτηνιατρικής, Π.Θ.

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ. Λ.Β. Αθανασίου Παθολογική Κλινική, Τμήμα Κτηνιατρικής, Π.Θ. ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ Λ.Β. Αθανασίου Παθολογική Κλινική, Τμήμα Κτηνιατρικής, Π.Θ. ΑΙΜΑ Αιμοληψία Φιαλίδια κενού και ειδικές βελόνες (σύστημα VACUTAINER). Σύριγγες συλλογής

Διαβάστε περισσότερα

Συνέντευξη με τον Μαιευτήρα, Χειρουργό Γυναικολόγο αναπαραγωγής, Μιχάλη Κλ. Φραγκουλίδη

Συνέντευξη με τον Μαιευτήρα, Χειρουργό Γυναικολόγο αναπαραγωγής, Μιχάλη Κλ. Φραγκουλίδη Συνέντευξη με τον Μαιευτήρα, Χειρουργό Γυναικολόγο αναπαραγωγής, Μιχάλη Κλ. Φραγκουλίδη Η ανδρική υπογονιμότητα είναι ένα θέμα που απασχολεί ιδιαίτερα τον επιστημονικό κόσμο με δεδομένο ότι τα τελευταία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ 10 0 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΑΝΔΡΟΛΟΓΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΔΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΘΗΝΑ 18 03-2017 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ ΛΙΝΑ Α.ΕΥΓΕΝΗ, M.Phil, Ph.D Βιολόγος της Αναπαραγωγής

Διαβάστε περισσότερα

... Γυμνάσιο... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ:

... Γυμνάσιο... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: Ε Ρ Γ Α Σ Τ Η Ρ Ι Α Κ Ο Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ω Ν Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Βρίσκοντας την ομάδα αίματος του υπόπτου Παρατηρώντας κύτταρα και χρωματίζοντας πυρήνες... Μετρώντας και υπολογίζοντας... Γυμνάσιο... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ:

Διαβάστε περισσότερα

στις Φυσικές Επιστήμες

στις Φυσικές Επιστήμες 5 ος Πειραματικός Διαγωνισμός των Γυμνασίων ΕΚΦΕ Χαλανδρίου στις Φυσικές Επιστήμες Ονοματεπώνυμο μαθητών Σχολείο α. β. γ. 16 Απριλίου 2013 1 η ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Σύγκριση της πυκνότητας φρούτων

Διαβάστε περισσότερα

Το σπερμοδιάγραμμα αποτελεί βασική εξέταση κατά την διερεύνηση της ανδρικής

Το σπερμοδιάγραμμα αποτελεί βασική εξέταση κατά την διερεύνηση της ανδρικής 29 Κλινική αξιολόγηση του σπερµατοδιαγράµµατος και διερεύνηση της δυσπερµίας Ε.Γ. ΚΟΥΚΚΟΥ Ενδοκρινολόγος, Νοσοκομείο/Μαιευτήριο «Έλενα Βενιζέλου», Αθήνα Το σπερμοδιάγραμμα αποτελεί βασική εξέταση κατά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΔΡΙΚΗ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ

ΑΝΔΡΙΚΗ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ Μεσογείων 6, Αμπελόκηποι 115 27 ΑΝΔΡΙΚΗ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ [1]/[6] ΑΝΔΡΙΚΗ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ Εισαγωγή Περίπου το 15% των ζευγαριών δεν είναι σε θέση να συλλάβουν μετά από ένα χρόνο ελεύθερων σεξουαλικών επαφών.

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 1 η Το κοινό σύνθετο μικροσκόπιο και το φυτικό κύτταρο

Άσκηση 1 η Το κοινό σύνθετο μικροσκόπιο και το φυτικό κύτταρο Εργαστήριο Φυσιολογίας και Μορφολογίας Φυτών Εργαστηριακές Ασκήσεις Βοτανικής (Συστηματική-Ανατομία) Άσκηση 1 η Το κοινό σύνθετο μικροσκόπιο και το φυτικό κύτταρο Λαβή. Είναι η χειρολαβή του οργάνου. Για

Διαβάστε περισσότερα

Προκριματικός διαγωνισμός για την EUSO 2019

Προκριματικός διαγωνισμός για την EUSO 2019 Προκριματικός διαγωνισμός για την EUSO 2019 Εξέταση στην Βιολογία Ε.Κ.Φ.Ε. Χανίων, 8 Δεκ. 2018 Δράση Ενζύμων Παρατήρηση νωπού παρασκευάσματος επιθηλιακών κυττάρων Στοιχεία μαθητικής Ομάδας: Όνομα Επώνυμο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ «ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΥΤΤΑΡΟΥ» Ονοµατεπώνυµο...ΑΜ...

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ «ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΥΤΤΑΡΟΥ» Ονοµατεπώνυµο...ΑΜ... ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ «ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΥΤΤΑΡΟΥ» ΑΣΚΗΣΗ 2 η Μετρήσεις µε το µικροσκόπιο Κ. Φασσέας. Ονοµατεπώνυµο...ΑΜ... Σκοπός της άσκησης είναι: Να µάθουµε πώς γίνεται η

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ. 13 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα επιστημών EUSO 2015 ΕΚΦΕ Λευκάδας - Τοπικός Διαγωνισμός. Λευκάδα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ. 13 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα επιστημών EUSO 2015 ΕΚΦΕ Λευκάδας - Τοπικός Διαγωνισμός. Λευκάδα ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ «ΠΑΝΕΚΦE» 13 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα επιστημών EUSO 2015 ΕΚΦΕ Λευκάδας - Τοπικός Διαγωνισμός Λευκάδα 06-12-2014 ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ:. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Κωδικός: ΜΤΝ1 Αρ. Έκδοσης: 1 Ημ/νία: 01-12-2014 Σελ. 1 από 7

Κωδικός: ΜΤΝ1 Αρ. Έκδοσης: 1 Ημ/νία: 01-12-2014 Σελ. 1 από 7 Κωδικός: ΜΤΝ1 Αρ. Έκδοσης: 1 Ημ/νία: 01-12-2014 Σελ. 1 από 7 1. ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός της παρούσας οδηγίας είναι η περιγραφή του τρόπου με τον οποίο λαμβάνονται, μεταφέρονται και συντηρούνται τα δείγματα επεξεργασμένου

Διαβάστε περισσότερα

Μικροοργανισμοί και συνθήκες αποστείρωσης

Μικροοργανισμοί και συνθήκες αποστείρωσης Εργαοιηριακήβ άσκηση Μικροοργανισμοί και συνθήκες αποστείρωσης Σιόχοί ίου πειράμαιοε Το πείραμα αυτό στοχεύει να σε φέρει σε επαφή με την εργαστηριακή μέθοδο μικροβιακών καλλιεργειών. Επίσης θα διαπιστώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Όργανα και συσκευές εργαστηρίου Χημείας

Όργανα και συσκευές εργαστηρίου Χημείας Όργανα και συσκευές εργαστηρίου Χημείας Τα βασικά όργανα και συσκευές ενός εργαστηρίου Χημείας, τα οποία απαιτούνται για τις εργαστηριακές δραστηριότητες του παρόντος φύλλου εργασίας, είναι τα ακόλουθα:

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO Ε.Κ.Φ.Ε. Νέας Σμύρνης

ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO Ε.Κ.Φ.Ε. Νέας Σμύρνης ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2015-2016 Ε.Κ.Φ.Ε. Νέας Σμύρνης Εξέταση στη Βιολογία ΛΥΚΕΙΟ: Τριμελής ομάδα μαθητών: 1. 2. 3. Αναπληρωματικός: Γ Σειρά Θεμάτων (Βιολογία) A. Παρατήρηση φυτικών κυττάρων

Διαβάστε περισσότερα

1. Ταυτοποίηση μιας άγνωστης χημικής ένωσης

1. Ταυτοποίηση μιας άγνωστης χημικής ένωσης Σκοπός 1. Ταυτοποίηση μιας άγνωστης χημικής ένωσης Σκοπός αυτής της εργαστηριακής άσκησης είναι να μάθετε να δίνετε έμφαση στη σημασία της παρατήρησης κατά την εκτέλεση ενός πειράματος. Παρατήρηση, γενικά,

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ. Ι. Δημόπουλος, Καθηγητής, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών-ΤΕΙ Πελοποννήσου

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ. Ι. Δημόπουλος, Καθηγητής, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών-ΤΕΙ Πελοποννήσου ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Ι. Δημόπουλος, Καθηγητής, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών-ΤΕΙ Πελοποννήσου Σχηματική παρουσίαση της ερευνητικής διαδικασίας ΣΚΟΠΟΣ-ΣΤΟΧΟΣ ΘΕΩΡΙΑ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ερευνητικά

Διαβάστε περισσότερα

ΕUSO 2015 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Τοπικό διαγωνισµό ΕΚΦΕ Σύρου. ιάρκεια εξέταση :1h. Μαθητές/τριες: Σχολείο: Ηµ/νία:

ΕUSO 2015 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Τοπικό διαγωνισµό ΕΚΦΕ Σύρου. ιάρκεια εξέταση :1h. Μαθητές/τριες: Σχολείο: Ηµ/νία: ΕUSO 2015 Τοπικό διαγωνισµό ΕΚΦΕ Σύρου ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ιάρκεια εξέταση :1h Σχολείο: Ηµ/νία: 14 12-2014 Μαθητές/τριες: 1..... 2.... 3.... 1 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1 η :Μικροσκοπική παρατήρηση κυττάρων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 1 ΜΕΤΡΗΣΗ ΕΜΒΑΔΟΥ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 1 ΜΕΤΡΗΣΗ ΕΜΒΑΔΟΥ Ονομ/μο:.... Τμήμα: ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 1 ΜΕΤΡΗΣΗ ΕΜΒΑΔΟΥ Πώς θα μετρήσουμε την επιφάνεια ενός θρανίου, ενός φύλλου, ή του πουκάμισου που φοράμε; Την έννοια της «επιφάνειας» τη συναντάμε στα αντικείμενα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ. 12 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 2014 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 07/12/2013

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ. 12 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 2014 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 07/12/2013 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ 12 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 2014 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Μαθητές/τριες που συµµετέχουν: (1) (2) (3) Σέρρες 07/12/2013

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΣΤΟΜΑΤΩΝ ΦΥΛΛΩΝ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΣΤΟΜΑΤΩΝ ΦΥΛΛΩΝ ΜΙΝΟΠΕΤΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΦΥΣΙΚΟΣ - Ρ/Η ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΕΦΕ 2 ου ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΣΤΟΜΑΤΩΝ ΦΥΛΛΩΝ ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΞΙΔΙΟΥ ΣΕ ΟΞΙΚΟ ΟΞΥ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΙΚΗΣ ΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ MultiLog

ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΞΙΔΙΟΥ ΣΕ ΟΞΙΚΟ ΟΞΥ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΙΚΗΣ ΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ MultiLog ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΞΙΔΙΟΥ ΣΕ ΟΞΙΚΟ ΟΞΥ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΙΚΗΣ ΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ MultiLog Αντωνίου Κωνσταντίνος ΠΕ04-02 (χημικός) ΓΕ.Λ Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων. Το

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ. Γεωργάτου Μάνια Σχολική Σύμβουλος ΠΕ04

ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ. Γεωργάτου Μάνια Σχολική Σύμβουλος ΠΕ04 ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ Γεωργάτου Μάνια Σχολική Σύμβουλος ΠΕ04 Πόσο μικρά είναι τα «μικρά πράγματα»; Πώς μπορούμε να "δούμε" τα μικρά πράγματα; Μεγεθυντικός φακός Μικροσκόπιο Μεγέθυνση: ονομάζεται η τάξη μεγέθους

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΑΕΡΟΝΑΥΠΗΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΑΥΤΗΣ

ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΑΕΡΟΝΑΥΠΗΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΑΥΤΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΑΕΡΟΝΑΥΠΗΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΑΥΤΗΣ Διευθυντής: Διονύσιος-Ελευθ. Π. Μάργαρης, Αναπλ. Καθηγητής ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ (ΕΚΦΕ) ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ http://ekfe.mag.sch.gr/ ΤΗΛ.2421064655-mail@ekfe.mag.sch.gr ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ : ΒΑΤΣΙΟΣ fontbat@sch.gr

Διαβάστε περισσότερα

2H O 2H O O ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ - ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ

2H O 2H O O ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ - ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ - ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Φυσικών Επιστημών 2012-13 Τοπικός διαγωνισμός στη Βιολογία 08-12-2012 Σχολείο: Ονόματα των μαθητών της ομάδας: 1) 2) 3)

Διαβάστε περισσότερα

Έλεγχος υποθέσεων και διαστήματα εμπιστοσύνης

Έλεγχος υποθέσεων και διαστήματα εμπιστοσύνης 1 Έλεγχος υποθέσεων και διαστήματα εμπιστοσύνης Όπως γνωρίζουμε από προηγούμενα κεφάλαια, στόχος των περισσότερων στατιστικών αναλύσεων, είναι η έγκυρη γενίκευση των συμπερασμάτων, που προέρχονται από

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΛΕΠΤΟΤΗΤΑΣ ΑΛΕΣΗΣ ΤΟΥ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΛΕΠΤΟΤΗΤΑΣ ΑΛΕΣΗΣ ΤΟΥ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ Άσκηση 1 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΛΕΠΤΟΤΗΤΑΣ ΑΛΕΣΗΣ ΤΟΥ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ 1.1 Εισαγωγή αρχή της μεθόδου 1.2 Συσκευή Blaine 1.3 Βαθμονόμηση συσκευής 1.4 Πειραματική διαδικασία 1.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ Η λεπτότητα άλεσης

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Κ.Φ.Ε. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ Δ. Ε

Ε.Κ.Φ.Ε. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ Δ. Ε Ε.Κ.Φ.Ε. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ Δ. Ε. Α ΑΘΗΝΑΣ Α ΦΑΣΗ (ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ) ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΟΜΑΔΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ EUSO 2016 ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ Ονοματεπώνυμο μαθητριών

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΚΡΟΑΝΑΛΥΣΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ

ΜΙΚΡΟΑΝΑΛΥΣΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ Κωδικός Αριθ.: ΟΕ.002 Έκδοση : 1 Ημερ/νία Ισχύος: 15/12/12 Σελίδα: 1 / 5 Το είδος δείγματος και οι συνθήκες διατήρησής του περιγράφονται στον κατάλογο εξετάσεων. Αιμολυμένα, λιπαιμικά και ικτερικά δείγματα

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΟΚΗΛΗ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΣΧΕΟΥ - ΥΔΡΟΚΗΛΗ - ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ - ΣΥΣΤΡΟΦΗ ΣΠΕΡΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΝΟΥ - ΚΥΣΤΗ ΕΠΙΔΙΔΥΜΙΔΑΣ - ΣΠΕΡΜΑΤΟΚΥΣΤΗ - ΚΥΣΤΕΣ ΟΣΧΕΟΥ

ΥΔΡΟΚΗΛΗ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΣΧΕΟΥ - ΥΔΡΟΚΗΛΗ - ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ - ΣΥΣΤΡΟΦΗ ΣΠΕΡΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΝΟΥ - ΚΥΣΤΗ ΕΠΙΔΙΔΥΜΙΔΑΣ - ΣΠΕΡΜΑΤΟΚΥΣΤΗ - ΚΥΣΤΕΣ ΟΣΧΕΟΥ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΣΧΕΟΥ - ΥΔΡΟΚΗΛΗ - ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ - ΣΥΣΤΡΟΦΗ ΣΠΕΡΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΝΟΥ - ΚΥΣΤΗ ΕΠΙΔΙΔΥΜΙΔΑΣ - ΣΠΕΡΜΑΤΟΚΥΣΤΗ - ΚΥΣΤΕΣ ΟΣΧΕΟΥ ΥΔΡΟΚΗΛΗ Είναι η συλλογή υγρού μεταξύ των πετάλων του ιδίως ελυτροειδούς χιτώνα

Διαβάστε περισσότερα

Εικόνα 1. Αιµοκυτταρόµετρο. A. Πλάγια όψη και κάτοψη τυπικού αιµοκυτταρόµετρου, που φέρει δύο πλέγµατα µέτρησης. Β. Μεγεθυµένη άποψη του πλέγµατος

Εικόνα 1. Αιµοκυτταρόµετρο. A. Πλάγια όψη και κάτοψη τυπικού αιµοκυτταρόµετρου, που φέρει δύο πλέγµατα µέτρησης. Β. Μεγεθυµένη άποψη του πλέγµατος Υπολογισµός αριθµού και βιωσιµότητας κυτταρικού πληθυσµού 40 ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΕΝΟΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Σκοπός της άσκησης : η χρήση

Διαβάστε περισσότερα

Μια από τις σημαντικότερες δυσκολίες που συναντά ο φυσικός στη διάρκεια ενός πειράματος, είναι τα σφάλματα.

Μια από τις σημαντικότερες δυσκολίες που συναντά ο φυσικός στη διάρκεια ενός πειράματος, είναι τα σφάλματα. Εισαγωγή Μετρήσεις-Σφάλματα Πολλές φορές θα έχει τύχει να ακούσουμε τη λέξη πείραμα, είτε στο μάθημα είτε σε κάποια είδηση που αφορά τη Φυσική, τη Χημεία ή τη Βιολογία. Είναι όμως γενικώς παραδεκτό ότι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ. Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Φυσικών Επιστημών Τοπικός διαγωνισμός στη Βιολογία

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ. Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Φυσικών Επιστημών Τοπικός διαγωνισμός στη Βιολογία ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Φυσικών Επιστημών 2012-13 Τοπικός διαγωνισμός στη Βιολογία 08-12-2012 Σχολείο: Ονόματα των μαθητών της ομάδας: 1) 2) 3) Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΝΟΥΚΛΕΪΚΩΝ ΟΞΕΩΝ (DNA ΚΑΙ RNA AΠΟ ΦΥΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ) Μέσος χρόνος πειράματος: 45 λεπτά Α. ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ Εργαλεία

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 11η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2013 Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013 ΒΙΟΛΟΓΙΑ

Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 11η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2013 Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 11η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2013 Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Σχολείο: Ονόματα των μαθητών: 1) 2)...... 3) 1 Μελέτη της κυτταρικής

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο πρωτοκόλλου QIAsymphony SP

Φύλλο πρωτοκόλλου QIAsymphony SP Φεβρουάριος 2017 Φύλλο πρωτοκόλλου QIAsymphony SP circdna_2000_dsp_v1 and circdna_4000_dsp_v1 Το παρόν έγγραφο είναι το φύλλο πρωτοκόλλου QIAsymphony circdna_2000_dsp_v1 και circdna_4000_dsp_v1, έκδοση

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΠΟΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΘΕΡΜΟΜΟΝΩΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ KORUND - ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ -

ΤΡΟΠΟΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΘΕΡΜΟΜΟΝΩΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ KORUND - ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ - ΤΡΟΠΟΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΘΕΡΜΟΜΟΝΩΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ KORUND - ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ - 1. Συνιστάμενος μηχανικός εξοπλισμός (Μηχανή ψεκασμού χωρίς αέρα Airless) 2. Εφαρμογή με πινέλο με μακριά μαλακιά φυσική τρίχα ΕΦΑΡΜΟΓΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ ΛΕΚΤΟΡΑΣ Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘ. Α.

ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ ΛΕΚΤΟΡΑΣ Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘ. Α. ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ ΛΕΚΤΟΡΑΣ Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘ. Α. ΑΝΤΣΑΚΛΗΣ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ Η ανικανότητα σύλληψης μετά από ένα χρόνο σεξουαλικών

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2016 ΒΙΟΛΟΓIA. 5 Δεκεμβρίου 2015 ΛΥΚΕΙΟ :... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: ΜΟΝΑΔΕΣ:

ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2016 ΒΙΟΛΟΓIA. 5 Δεκεμβρίου 2015 ΛΥΚΕΙΟ :... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: ΜΟΝΑΔΕΣ: ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2016 ΒΙΟΛΟΓIA 5 Δεκεμβρίου 2015 ΛΥΚΕΙΟ :..... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: 1.. 2.. 3.. ΜΟΝΑΔΕΣ: ΜΕΡΟΣ 1 Ο Α. Μικροσκοπική παρατήρηση στομάτων σε φύλλα του φυτού Tradescantia (τηλέγραφος) Θεωρητικό

Διαβάστε περισσότερα

ΚΙΤ ΗΛΕΚΤΡΟΦΟΡΗΣΗ ΠΡΩΤΕΙΝΩΝ ΟΡΟΥ SPE Beckman REF 655900 Για In Vitro Διαγνωστική Χρήση

ΚΙΤ ΗΛΕΚΤΡΟΦΟΡΗΣΗ ΠΡΩΤΕΙΝΩΝ ΟΡΟΥ SPE Beckman REF 655900 Για In Vitro Διαγνωστική Χρήση ΚΙΤ ΗΛΕΚΤΡΟΦΟΡΗΣΗ ΠΡΩΤΕΙΝΩΝ ΟΡΟΥ SPE Beckman REF 655900 Για In Vitro Διαγνωστική Χρήση 1 MΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η ηλεκτροφόρηση σε gel αγαρόζης έχει χρησιμοποιηθεί για το διαχωρισμό των πρωτεϊνών του ανθρώπινου ορού,

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές έννοιες: Όγκος σώματος - Ογκομετρικός κύλινδρος

Βασικές έννοιες: Όγκος σώματος - Ογκομετρικός κύλινδρος ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 2 Ονομ/μο:.. Τμήμα: Βασικές έννοιες: Όγκος σώματος - Ογκομετρικός κύλινδρος Παρατηρώ - Πληροφορούμαι - Γνωρίζω Σε αυτή την άσκηση θα ασχοληθούμε με τη μέτρηση του όγκου υγρών και στερεών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Ακαδ. Έτος 08-09 Διδάσκων: Βασίλης ΚΟΥΤΡΑΣ Επικ. Καθηγητής v.koutras@fme.aegea.gr Τηλ: 7035468 Εκτίμηση Διαστήματος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΚΦE ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΠΑΝΕΚΦE ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΝΕΚΦE ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΝΟΤΙΟΥ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ Πάροδος Ρίτσου, Αγ. Απόστολοι, 85100 Ρόδος Πληροφορίες:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

ΑΡΧΕΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΑΡΧΕΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Αναλυτική χημεία είναι ο κλάδος της χημείας που ασχολείται με τον χημικό χαρακτηρισμό της ύλης Προκειμένου να εκτελέσουμε μια χημική ανάλυση ακολουθούνται τα παρακάτω βήματα: ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑΞΗ: Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 01/06/2018

ΤΑΞΗ: Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 01/06/2018 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΕΡΑ ΧΩΡΙΟΥ ΚΑΙ ΝΗΣΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2017/2018 ΒΑΘ.:... / 40 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - IOYNIOY 2018 ΟΛΟΓΡ.:... ΥΠΟΓΡ.:... ΤΑΞΗ: Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 01/06/2018 ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Κωδικός: ΜΤΝ3 Αρ. Έκδοσης: 1 Ημ/νία: 01-12-2014 Σελ. 1 από 8

Κωδικός: ΜΤΝ3 Αρ. Έκδοσης: 1 Ημ/νία: 01-12-2014 Σελ. 1 από 8 Κωδικός: ΜΤΝ3 Αρ. Έκδοσης: 1 Ημ/νία: 01-12-2014 Σελ. 1 από 8 1. ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός της παρούσας οδηγίας είναι η περιγραφή του τρόπου με τον οποίο λαμβάνονται, μεταφέρονται και συντηρούνται τα δείγματα υγρού

Διαβάστε περισσότερα

Δοκιμή Αντίστασης σε Θρυμματισμό (Los Angeles)

Δοκιμή Αντίστασης σε Θρυμματισμό (Los Angeles) Δοκιμή Αντίστασης σε Θρυμματισμό (Los Angeles) 1. Εισαγωγή Γενική Περιγραφή Δοκιμής Η δοκιμή της αντοχής των αδρανών σε τριβή και κρούση ή αλλιώς «δοκιμή Los Angeles (LA)» υπάγεται στους ελέγχους σκληρότητας

Διαβάστε περισσότερα

Κωδικός: ΛΕΓ2 Αρ. Έκδοσης: 1 Ημ/νία: 01-12-2014 Σελ. 1 από 8

Κωδικός: ΛΕΓ2 Αρ. Έκδοσης: 1 Ημ/νία: 01-12-2014 Σελ. 1 από 8 Κωδικός: ΛΕΓ2 Αρ. Έκδοσης: 1 Ημ/νία: 01-12-2014 Σελ. 1 από 8 1. ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός της παρούσας οδηγίας είναι η περιγραφή του τρόπου με τον οποίο λαμβάνονται, μεταφέρονται και συντηρούνται τα δείγματα που προορίζονται

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ, ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ (ΜΕΡΟΣ 2 ο ) ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΦΥΤΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ ΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ

ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ, ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ (ΜΕΡΟΣ 2 ο ) ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΦΥΤΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ ΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ, ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ (ΜΕΡΟΣ 2 ο ) ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΦΥΤΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ ΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ Όπως ήδη αναφέρθηκε για να αναλυθεί ένα δείγμα φυτικών ιστών ή φύλλων θα πρέπει αυτό να

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΧΡΟΝΟΥ ΑΡΧΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΗΣ ΠΗΞΗΣ ΤΟΥ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΧΡΟΝΟΥ ΑΡΧΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΗΣ ΠΗΞΗΣ ΤΟΥ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ Άσκηση 2 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΧΡΟΝΟΥ ΑΡΧΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΗΣ ΠΗΞΗΣ ΤΟΥ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ 21 Εισαγωγή αρχή της μεθόδου 22 Συσκευή Vicat 23 Κανονική συνεκτικότητα Πειραματική διαδικασία 24 Προσδιορισμός χρόνου πήξης τσιμέντου

Διαβάστε περισσότερα

Ακρίβεια μέτρησης. Τιμές ενέργειας και βαθμός απόδοσης για Φωτοβολταϊκοί μετατροπείς Sunny Boy και Sunny Mini Central

Ακρίβεια μέτρησης. Τιμές ενέργειας και βαθμός απόδοσης για Φωτοβολταϊκοί μετατροπείς Sunny Boy και Sunny Mini Central Ακρίβεια μέτρησης Τιμές ενέργειας και βαθμός απόδοσης για Φωτοβολταϊκοί μετατροπείς Sunny Boy και Sunny Mini Central ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ο κάθε ιδιοκτήτης μιας φωτοβολταϊκής εγκατάστασης θέλει να τις καλύτερες

Διαβάστε περισσότερα

το σπερµοδιάγραµµα Φώτης Δηµητριάδης Σταµάτης Παπαχαρίτου Διαβάζοντας Χειρουργός Ουρολόγος, MD, PhD, FEBU

το σπερµοδιάγραµµα Φώτης Δηµητριάδης Σταµάτης Παπαχαρίτου Διαβάζοντας Χειρουργός Ουρολόγος, MD, PhD, FEBU Διαβάζοντας το σπερµοδιάγραµµα Φώτης Δηµητριάδης Χειρουργός Ουρολόγος, MD, PhD, FEBU Σταµάτης Παπαχαρίτου Βιολόγος Αναπαραγωγής, MSc, PhD Κλινικός Εµβρυολόγος Αρχίζουµε να διαβάζουµε το σπερµοδιάγραµµα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ. 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. Ι. Δημόπουλος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών. ΤΕΙ Πελοποννήσου

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ. 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. Ι. Δημόπουλος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών. ΤΕΙ Πελοποννήσου ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Ι. Δημόπουλος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών. ΤΕΙ Πελοποννήσου Συλλογή δεδομένων Πρωτογενή δεδομένα Εργαστηριακές μετρήσεις Παρατήρηση Παρατήρηση με συμμετοχή,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΛΥΚΕΙΟΥ 1 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΛΥΚΕΙΟΥ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ονοματεπώνυμο μαθητή:.. Τάξη:. Ημερομηνία:. ΑΣΚΗΣΗ: ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΟΝΙΜΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΧΡΩΜΟΣΩΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

EUSO 2016 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 05/12/2015

EUSO 2016 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 05/12/2015 14 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών EUSO 2016 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Μαθητές/τριες που συμμετέχουν: (1) (2) (3) Σέρρες 05/12/2015 Σύνολο μορίων:..... Α. Δράση των ενζύμων

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ. Ονοματεπώνυμο μαθητών

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ. Ονοματεπώνυμο μαθητών ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ Ονοματεπώνυμο μαθητών Σχολείο α. β. γ. «Μελέτη της οξύτητας του χώματος και τρόποι ρύθμισής της» Το έδαφος έχει ph από 4 έως 8. Τα ασβεστολιθικά εδάφη έχουν ph μεγαλύτερο

Διαβάστε περισσότερα

Γεννητικό Σύστημα. Ioannis Lazarettos. MD PhD Orthopaedic Surgeon

Γεννητικό Σύστημα. Ioannis Lazarettos. MD PhD Orthopaedic Surgeon Γεννητικό Σύστημα Ioannis Lazarettos MD PhD Γεννητικό Σύστημα Άνδρα 2 Γεννητικό Σύστημα Άνδρα Όρχεις (Γεννητικοί Αδένες) Εκφορητική Οδός Σπέρματος Επιδιδυμίδα Σπερματικός Πόρος Σπερματοδόχος Κύστη Εκσπερματικός

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΠΟΣΟΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΝΟΡΓΑΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Η ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΠΟΣΟΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΝΟΡΓΑΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Η ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΠΟΣΟΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΝΟΡΓΑΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Οι Ενόργανες Μέθοδοι Ανάλυσης είναι σχετικές μέθοδοι και σχεδόν στο σύνολο τους παρέχουν την αριθμητική τιμή μιας φυσικής ή φυσικοχημικής ιδιότητας, η

Διαβάστε περισσότερα

5 Μετρητές παροχής. 5.1Εισαγωγή

5 Μετρητές παροχής. 5.1Εισαγωγή 5 Μετρητές παροχής 5.Εισαγωγή Τρεις βασικές συσκευές, με τις οποίες μπορεί να γίνει η μέτρηση της ογκομετρικής παροχής των ρευστών, είναι ο μετρητής Venturi (ή βεντουρίμετρο), ο μετρητής διαφράγματος (ή

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Πρωτοκόλλου QIAsymphony SP

Φύλλο Πρωτοκόλλου QIAsymphony SP Φύλλο Πρωτοκόλλου QIAsymphony SP Πρωτόκολλο PC_AXpH_HC2_V1_DSP Προβλεπόμενη χρήση Για διαγνωστική χρήση in vitro. Αυτό το πρωτόκολλο αναπτύχθηκε για χρήση με τραχηλικά δείγματα αποθηκευμένα σε διάλυμα

Διαβάστε περισσότερα

Τα αναπαραγωγικά όργανα του άνδρα. Όρχεις

Τα αναπαραγωγικά όργανα του άνδρα. Όρχεις Τα αναπαραγωγικά όργανα του άνδρα Όρχεις Οι όρχεις είναι οι γεννητικοί αδένες του άνδρα. Είναι όργανα µε διπλή λειτουργία: η εξωκρινής λειτουργία είναι η παραγωγή σπερµατοζωαρίων και η ενδοκρινής είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ κ. ΜΑΝΤΖΑΒΙΝΟΥ... xiii ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ... xv ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ κ. ΜΑΝΤΖΑΒΙΝΟΥ... xiii ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ... xv ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ κ. ΜΑΝΤΖΑΒΙΝΟΥ... xiii ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ... xv ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Α. ΤΟ ΑΝ ΡΙΚΟ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ... 3 1. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΟΜΗ TOY ΑΝ ΡΙΚΟΥ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ...

Διαβάστε περισσότερα

Reagent Β: n º 1 φιαλίδιο x 4 ml.υγρό αντιδραστήριο, έτοιμο προς χρήση.

Reagent Β: n º 1 φιαλίδιο x 4 ml.υγρό αντιδραστήριο, έτοιμο προς χρήση. -Ανοσονεφελομετρική μέθοδος ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΟΟΡΙΖΟΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ Διαγνωστική ανοσονεφελομετρική εξέταση για τον ποσοτικό προσδιορισμό της Αλβουμίνης(ALB) σε ανθρώπινο ορό ή πλάσμα με το σύστημα EasyNeph.

Διαβάστε περισσότερα

Επανάληψη ελέγχων υποθέσεων

Επανάληψη ελέγχων υποθέσεων Επανάληψη ελέγχων υποθέσεων Ποιό το πρόβλημα; Περιγραφή ενός πληθυσμού Σύγκριση δύο πληθυσμών Είδος δεδομένων; Είδος δεδομένων Ποσοτικά Ποιοτικά Ποσοτικά Ποιοτικά Ποιά παράμετρος; Z tet & δ.ε. του p Ποιά

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΠΟΛΙΤΗ ΦΩΤΕΙΝΗ ΕΞΑΜΗΝΟ: ΠΤΥΧΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ Νο 1

Εισαγωγή. ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΠΟΛΙΤΗ ΦΩΤΕΙΝΗ ΕΞΑΜΗΝΟ: ΠΤΥΧΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ Νο 1 ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΠΟΛΙΤΗ ΦΩΤΕΙΝΗ ΕΞΑΜΗΝΟ: ΠΤΥΧΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ Νο 1 ΘΕΜΑ : Γράψτε αναλυτικά τις διαδικασίες ελέγχου ποιότητας ενός αναλυτή. Μέσα στην εργασία εκτός από κείμενο να συμπεριλάβετε διαγράμματα,

Διαβάστε περισσότερα

Α Δ/νση Δ/θμιας Εκπ/σης Αθήνας 1ος Πειραματικός Διαγωνισμός Γυμνασίων στις Φυσικές Επιστήμες 2015 Πειραματίζομαι Ερευνώ και Ανακαλύπτω

Α Δ/νση Δ/θμιας Εκπ/σης Αθήνας 1ος Πειραματικός Διαγωνισμός Γυμνασίων στις Φυσικές Επιστήμες 2015 Πειραματίζομαι Ερευνώ και Ανακαλύπτω Α Δ/νση Δ/θμιας Εκπ/σης Αθήνας 1ος Πειραματικός Διαγωνισμός Γυμνασίων στις Φυσικές Επιστήμες 2015 Πειραματίζομαι Ερευνώ και Ανακαλύπτω Η Μαρία και ο Γιάννης είναι μέλη ερευνητικής ομάδας που υποστηρίζει

Διαβάστε περισσότερα

-Ανοσονεφελομετρική μέθοδος ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

-Ανοσονεφελομετρική μέθοδος ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ -Ανοσονεφελομετρική μέθοδος ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΟΟΡΙΖΟΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ Διαγνωστική ανοσονεφελομετρική εξέταση για τον ποσοτικό προσδιορισμό της α-1 Όξινης Γλυκοπρωτεΐνης ( AGP ) σε ανθρώπινο ορό ή πλάσμα με

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας. Αλατότητα των εδαφών

Φύλλο Εργασίας. Αλατότητα των εδαφών ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ European Union Science Olympiad - EUSO 2013 11η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών- EUSO 2013 Τοπικός Διαγωνισμός Νομού Μαγνησίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2016 ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ

ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2016 ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2016 ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Ονοματεπώνυμα : 1) 2) 3) Σχολείο :. Κως, 5 / 12 / 2015 Σύμφωνα με την κυτταρική θεωρία το κύτταρο χαρακτηρίζεται ως η θεμελιώδης δομική και λειτουργική

Διαβάστε περισσότερα

1 ο και 2 ο ΕΚΦΕ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

1 ο και 2 ο ΕΚΦΕ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ EUSO 2012 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ 3 Δεκεμβρίου 2011 ΣΧΟΛΕΙΟ: ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: 1. 2. 3. ΑΣΚΗΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Σήμερα θα δείξετε τις ικανότητές

Διαβάστε περισσότερα

2η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΚΥΤΤΑΡΩΝ

2η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΚΥΤΤΑΡΩΝ 2η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Επιμέλεια: Βολακάκης Γιάννης, Βιολόγος 1) ΣΚΟΠΟΣ ΣΤΟΧΟΙ Εξοικείωση με το μικροσκόπιο Βασικοί κανόνες μικροσκόπησης

Διαβάστε περισσότερα

Β Τοποθετήστε τα διάφορα χρωµοσώµατα που σας έχουν δοθεί στις αντίστοιχες θέσεις της σελίδας «Καρυότυπος του ανθρώπου».

Β Τοποθετήστε τα διάφορα χρωµοσώµατα που σας έχουν δοθεί στις αντίστοιχες θέσεις της σελίδας «Καρυότυπος του ανθρώπου». Όργανα και Υλικά: ψαλίδι κόλλα stick εικόνες χρωµοσωµάτων Πορεία της άσκησης: Α Σας δίνεται µια φωτοτυπία (φωτογραφία 2) µε το ένα από τα δύο µέλη κάθε οµόλογου ζεύγους, τοποθετηµένα κατά σειρά αυξανόµενου

Διαβάστε περισσότερα

- Ενισχυμένη με latex νεφελομετρική μέθοδος ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

- Ενισχυμένη με latex νεφελομετρική μέθοδος ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ - Ενισχυμένη με latex νεφελομετρική μέθοδος ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΟΟΡΙΖΟΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ Διαγνωστική ανοσονεφελομετρική latex εξέταση για τον ποσοτικό προσδιορισμό της β-2 Μικροσφαιρίνης (Uβ2M) σε ανθρώπινα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΖΥΜΟΜΥΚΗΤΩΝ ΣΤΗ ΜΑΓΙΑ Μέσος χρόνος πειράματος: 45 λεπτά Α. ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ Εργαλεία Υλικά Διαλύματα - Χρωστικές

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η προοδευτική, μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας, η οποία προκαλείται από βλάβη του νεφρού ποικίλης αιτιολογίας. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Τάξη B Εργαστηριακές ασκήσεις χημείας στις ιδιότητες των διαλυμάτων

Τάξη B Εργαστηριακές ασκήσεις χημείας στις ιδιότητες των διαλυμάτων Τάξη B Εργαστηριακές ασκήσεις χημείας στις ιδιότητες των διαλυμάτων Β.Βελεχέρης ΕΚΦΕ Δωδεκανήσου Γυμνάσιο Ιαλυσού ΣΤΑΔΙΟ Ι Εισαγωγή - Υπολογισμοί Τάξη Β Εργαστηριακές ασκήσεις χημείας στα διαλύματα Οι

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΝΩΠΟΥ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ Ζ. Ν. ΧΡΗΣΤΟΥ ΕΤΕΠ / ΤΕΙ. Δ. ΕΛΛΑΔΑΣ/ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕ/ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΠΛΙΣΜΕΝΟΥ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ

ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΝΩΠΟΥ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ Ζ. Ν. ΧΡΗΣΤΟΥ ΕΤΕΠ / ΤΕΙ. Δ. ΕΛΛΑΔΑΣ/ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕ/ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΠΛΙΣΜΕΝΟΥ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΝΩΠΟΥ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ Ζ. Ν. ΧΡΗΣΤΟΥ ΕΤΕΠ / ΤΕΙ. Δ. ΕΛΛΑΔΑΣ/ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕ/ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΠΛΙΣΜΕΝΟΥ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΕΣ ΤΙ (θέλω να προσδιορίσω) ΠΩΣ (Εξοπλισμός, εργαστηριακός,

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ. Δραστηριότητα 1 η

ΘΕΜΑΤΑ. Δραστηριότητα 1 η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΦ. Δ/ΝΣΗ Π&Δ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Δ/ΝΣΗ Β/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΚΦΕ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ The 17th European

Διαβάστε περισσότερα

Συντάκτης: Τζαμτζής Αθανάσιος Σελίδα 1

Συντάκτης: Τζαμτζής Αθανάσιος Σελίδα 1 ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Υπολογισμός της περιεκτικότητας του ξιδιού σε οξικό οξύ με την κλασική μέθοδο. ΣΧΟΛΕΙΟ 1 ο ΓΕΛ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ ΤΜΗΜΑ Γ θετ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Α ΚΑΙ Β ΕΚΦΕ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO Σάββατο 10 Δεκεμβρίου 2016 ΒΙΟΛΟΓΙΑ

Α ΚΑΙ Β ΕΚΦΕ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO Σάββατο 10 Δεκεμβρίου 2016 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΚΑΙ Β ΕΚΦΕ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2016-17 Σάββατο 10 Δεκεμβρίου 2016 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΧΟΛΕΙΟ Ονοματεπώνυμα μελών της ομάδας 1. 2. 3. ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΦΥΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ Το κρεμμύδι

Διαβάστε περισσότερα

13 η ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ EUSO 2015

13 η ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ EUSO 2015 13 η ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ EUSO 2015 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Σάββατο 13 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2014 ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΩΝ 1)... 2)... 3)... ΣΧΟΛΕΙΟ Επιστημονική Επιτροπή:

Διαβάστε περισσότερα

Σφάλματα Είδη σφαλμάτων

Σφάλματα Είδη σφαλμάτων Σφάλματα Σφάλματα Κάθε μέτρηση ενός φυσικού μεγέθους χαρακτηρίζεται από μία αβεβαιότητα που ονομάζουμε σφάλμα, το οποίο αναγράφεται με τη μορφή Τιμή ± αβεβαιότητα π.χ έστω ότι σε ένα πείραμα μετράμε την

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Εργαστηριακή άσκηση: Παρατήρηση φυτικών κυττάρων, ζωικών κυττάρων. και πρωτοζώων. ΤΑΞΗ A & Γ' Γυμνασίου. Ονομ/μο: Τμήμα: Ημ/νια:

Μάθημα: ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Εργαστηριακή άσκηση: Παρατήρηση φυτικών κυττάρων, ζωικών κυττάρων. και πρωτοζώων. ΤΑΞΗ A & Γ' Γυμνασίου. Ονομ/μο: Τμήμα: Ημ/νια: Ονομ/μο: Τμήμα: Ημ/νια: ΤΑΞΗ A & Γ' Γυμνασίου Μάθημα: ΒΙΟΛΟΓΙΑ Εργαστηριακή άσκηση: Παρατήρηση φυτικών κυττάρων, ζωικών κυττάρων και πρωτοζώων Κατερίνα Γιώτη, Βιολόγος, Μ.Sc. Page 1 Οδηγίες χρήσης μικροσκοπίου

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΑΣΚΗΣΗ \% ΚΥΤΤΑΡΩΝ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΑΣΚΗΣΗ \% ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΑΣΚΗΣΗ \% ΚΥΤΤΑΡΩΝ Σκοπός - Η εξοικείωση με τη χρήση του μικροσκοπίου, και η άσκηση στην προετοιμασία νωπών παρασκευασμάτων. - Η ανάπτυξη της ικανότητας παρατήρησης στο μικροσκόπιο και

Διαβάστε περισσότερα

Χημική Τεχνολογία. Ενότητα 1: Στατιστική Επεξεργασία Μετρήσεων. Ευάγγελος Φουντουκίδης Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Τ.Ε.

Χημική Τεχνολογία. Ενότητα 1: Στατιστική Επεξεργασία Μετρήσεων. Ευάγγελος Φουντουκίδης Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Τ.Ε. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Χημική Τεχνολογία Ενότητα 1: Στατιστική Επεξεργασία Μετρήσεων Ευάγγελος Φουντουκίδης Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Τ.Ε. Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΛΑΓΟΥΜΙΝΤΖΗΣ, ΒΙΟΧΗΜΙΚΟΣ, PHD ΙΑΤΡΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΛΑΓΟΥΜΙΝΤΖΗΣ, ΒΙΟΧΗΜΙΚΟΣ, PHD ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΛΑΓΟΥΜΙΝΤΖΗΣ, ΒΙΟΧΗΜΙΚΟΣ, PHD ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ Οι τεχνικές δειγματοληψίας είναι ένα σύνολο μεθόδων που επιτρέπει να μειώσουμε το μέγεθος των δεδομένων που

Διαβάστε περισσότερα

Τοπικός διαγωνισμός EUSO2018

Τοπικός διαγωνισμός EUSO2018 ΕΚΦΕ Νέας Ιωνίας ΕΚΦΕ Χαλανδρίου Τοπικός διαγωνισμός EUSO2018 Πειραματική δοκιμασία Βιολογίας Βακτήρια μικροσκοπικά αλλά θαυματουργά! 9 Δεκεμβρίου 2017 ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ: ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: 1) 2). 3).. Βακτήρια

Διαβάστε περισσότερα

Δραστηριότητα A3 - Φυσική Ιξώδες και δείκτης διάθλασης ελαιόλαδου

Δραστηριότητα A3 - Φυσική Ιξώδες και δείκτης διάθλασης ελαιόλαδου Δραστηριότητα A3 - Φυσική Ιξώδες και δείκτης διάθλασης ελαιόλαδου Πολλές από τις φυσικές ιδιότητες του ελαιόλαδου ήταν γνωστές στους αρχαίους Έλληνες και τις χρησιμοποιούσαν για να ελέγχουν την ποιότητά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - «ΠΑΝΕΚΦE» 1ο και 2ο ΕΚΦΕ Ηρακλείου

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - «ΠΑΝΕΚΦE» 1ο και 2ο ΕΚΦΕ Ηρακλείου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - «ΠΑΝΕΚΦE» 1ο και 2ο ΕΚΦΕ Ηρακλείου ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2013 ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ 08 Δεκεμβρίου 2012 (Διάρκεια εξέτασης

Διαβάστε περισσότερα

ΛΟΗ Β. PDF created with pdffactory trial version

ΛΟΗ Β. PDF created with pdffactory trial version Αξιολόγηση προσδιορισμών Αναλυτική επίδοση προσδιορισμού Επιλογή μεθόδου προσδιορισμού βάσει αναλυτικών χαρακτηριστικών και ελέγχου ποιότητας των μετρήσεων Διαγνωστική αξία ανάλυσης Επιλογή δοκιμασίας

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ Φοιτήτρια: ΠΕΤΡΙΣΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Αριθμός Μητρώου: 10041 Εξάμηνο: Η Πρακτική άσκηση: Ε.ΚΕ.Β.Ε ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Προκριματικός διαγωνισμός για την 14 th EUSO 2016 στην Βιολογία. Μικροσκοπική παρατήρηση φυτικών κυττάρων Ανίχνευση αμύλου και πρωτεϊνών

Προκριματικός διαγωνισμός για την 14 th EUSO 2016 στην Βιολογία. Μικροσκοπική παρατήρηση φυτικών κυττάρων Ανίχνευση αμύλου και πρωτεϊνών Ε.Κ.Φ.Ε. ΑΙΓΑΛΕΩ Ε.Κ.Φ.Ε. ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ Προκριματικός διαγωνισμός για την 14 th EUSO 2016 στην Βιολογία Ονοματεπώνυμα μελών ομάδας 1) 2) 3) Σχολείο: Σάββατο 5/12/2015 Διάρκεια: 45 λεπτά Μικροσκοπική

Διαβάστε περισσότερα