Άσκηση 1 η Το κοινό σύνθετο μικροσκόπιο και το φυτικό κύτταρο

Transcript

1 Εργαστήριο Φυσιολογίας και Μορφολογίας Φυτών Εργαστηριακές Ασκήσεις Βοτανικής (Συστηματική-Ανατομία) Άσκηση 1 η Το κοινό σύνθετο μικροσκόπιο και το φυτικό κύτταρο

2 Λαβή. Είναι η χειρολαβή του οργάνου. Για κάθε μετακίνηση του μικροσκοπίου πρέπει να κρατάμε το όργανο μόνο από τη λαβή και όχι από άλλο εξάρτημα.

3 Τράπεζα. Είναι τετράγωνο εξάρτημα στερεωμένο στη βάση της λαβής και φέρει στο μέσο μια κυκλική οπή, για να διέρχονται οι φωτεινές ακτίνες.

4 Σύστημα στερέωσης της αντικειμενοφόρου. Βρίσκεται πάνω στην τράπεζα και χρησιμεύει στη στήριξη και συγκράτηση της αντικειµενοφόρου με τη βοήθεια μοχλού ο οποίος φέρει ελατήριο.

5 Σύστημα μετακίνησης της αντικειμενοφόρου. Αποτελείται από δύο κατακόρυφους κοχλίες και χρησιμεύει στη μετακίνηση της αντικειµενοφόρου εμπρός - πίσω και αριστερά - δεξιά.

6 Μακρομετρικός Κοχλίας ταχείας κίνησης. Βρίσκεται πάνω στη λαβή και χρησιμεύει για τη γρήγορη και χονδρική εστίαση του αντικειμένου.

7 Μικρομετρικός Κοχλίας βραδείας κίνησης. Βρίσκεται και αυτός πάνω στη λαβή και χρησιμεύει στην ακριβή εστίαση του αντικειμένου. Συνήθως οι δύο κοχλίες είναι σε ομόκεντρη διάταξη.

8 Προσοφθάλμιοι φακοί. Είναι εξάρτημα που βρίσκεται στο πάνω άκρο του μικροσκοπίου κοντά στον οφθαλμό (απ' όπου και το όνομά του) και περιλαμβάνει ένα σύστημα από δύο φακούς.

9 Αντικειμενικοί φακοί. Είναι στερεωμένοι στο περιστροφικό εξάρτημα και «βλέπουν το παρασκεύασμα». Με την περιστροφή του επιλέγουμε τον επιθυμητό φακό (μετωπικός φακός).

10 Συμπυκνωτής. Βρίσκεται κάτω από την τράπεζα, περιλαμβάνει συγκλίνοντα φακό και έχει ως σκοπό την εστίαση των φωτεινών ακτίνων στο αντικείμενο.

11 Διάφραγμα ίριδας του συμπυκνωτή. Βρίσκεται κάτω από την τράπεζα και συνήθως πάνω στο συμπυκνωτή. Αποτελείται από ένα ορισμένο αριθμό ελασμάτων τα οποία ανοιγοκλείνουν με τη βοήθεια ενός μοχλού για να επιτυγχάνεται σε κάθε στιγμή ο αποκλεισμός των μη εστιασμένων ακτίνων και όχι η ρύθμιση της έντασης του φωτισμού η οποία γίνεται με το ροοστάτη της φωτεινής πηγής. Η σωστή ρύθμιση της ίριδας του συμπυκνωτή είναι ουσιώδους σημασίας για τη μεγιστοποίηση της διακριτικής ικανότητας του μικροσκοπίου.

12 Φωτεινή πηγή. Είναι το εξάρτημα το οποίο φωτίζει το αντικείμενο. Συνήθως περιλαμβάνει ένα ηλεκτρικό λαμπτήρα που ενεργοποιείται από τον διακόπτη τροφοδοσίας.

13 Σχηματισμός ειδώλου. Το είδωλο το οποίο παρατηρούμε διαμέσου του σύνθετου μικροσκοπίου είναι μεγαλύτερο και αντεστραμμένο ως προς το αντικείμενο. Μετακινώντας δηλαδή το αντικείμενο δεξιά το είδωλο μετακινείται αριστερά.

14 Προετοιμασία μικροσκοπικού παρασκευάσματος Η μικροσκοπική παρατήρηση με το σύνθετο μικροσκόπιο γίνεται με διερχόμενο φώς. Πρέπει λοιπόν, το παρατηρούμενο αντικείμενο ή μικροσκοπικό παρασκεύασμα να είναι πολύ λεπτό ώστε να μπορεί το φώς να το διαπεράσει.

15 Προετοιμασία μικροσκοπικού παρασκευάσματος Παίρνουμε μια τελείως καθαρή αντικειµενοφόρο πλάκα. Τοποθετούμε στο κέντρο της με ένα σταγονόμετρο μια έως δύο σταγόνες από το αντίστοιχο υγρό παρατήρησης (συνήθως νερό) Τοποθετούμε το προς εξέταση αντικείμενο μέσα στο υγρό αυτό. Καλύπτουμε με μια τελείως καθαρή καλυπτρίδα.

16 Προετοιμασία μικροσκοπικού παρασκευάσματος Για να αποφύγουμε το σχηματισμό φυσαλίδων αέρα μέσα στο παρασκεύασμα πράγμα που δυσχεραίνει πάντοτε την παρατήρηση, τοποθετούμε την καλυπτρίδα κατά τέτοιο τρόπο. ώστε η μια πλευρά της να στηρίζεται πάνω στην αντικειµενοφόρο και η άλλη της να εφάπτεται στο υγρό: Κατόπιν, αφήνουμε να πέσει η καλυπτρίδα πάνω στο αντικείμενο και την πιέζουμε ελαφρά

17 Προετοιμασία μικροσκοπικού παρασκευάσματος Αν το υγρό δεν είναι αρκετό, ώστε να καλύπτει όλη την επιφάνεια κάτω από την καλυπτρίδα, προσθέτουμε μια σταγόνα υγρού στην περιφέρεια της καλυπτρίδας, οπότε η σταγόνα εισχωρεί στο παρασκεύασμα λόγω δυνάμεων τριχοειδών φαινομένων.

18 1. Τοποθετούμε την αντικειµενοφόρο στην τράπεζα, την στερεώνουμε και την μετακινούμε κατά τέτοιο τρόπο ώστε το παρασκεύασμα να βρίσκεται περίπου πάνω από την κυκλική οπή της τράπεζας.

19 2. Με το μικρότερο φακό ως μετωπικό (συνήθως 10x) ανεβάζουμε την τράπεζα με τον μακρομετρικό κοχλία ώστε ο αντικειμενικός φακός να απέχει λίγα χιλιοστά από την αντικειµενοφόρο προσέχοντας να μην ακουμπήσει ο μετωπικός φακός στην αντικειµενοφόρο

20 3. Ανάβουμε τη φωτεινή πηγή και καθορίζουμε την ένταση του φωτισμού με το ροοστάτη της.

21 4. Παρατηρούμε μέσα από τους προσοφθάλμιους (σε απόσταση 1cm περίπου από τα μάτια μας) και εστιάζουμε χοντρικά το αντικείμενο με τον μακρομετρικό κοχλία μέχρις ότου δούμε τη σκιά του αντικειμένου.

22 5. Εστιάζουμε λεπτομερώς και επακριβώς το αντικείμενο με τον μικρομετρικό.

23 6. Ρυθμίζουμε τον φωτισμό με το ροοστάτη και ανοίγουμε ή κλείνουμε την ίριδα ανάλογα με τη μεγέθυνση του αντικειμενικού φακού. Οι φακοί που δίνουν μικρότερες μεγεθύνσεις χρειάζονται πιο κλειστή ίριδα.

24 7. Μετακινούμε το παρασκεύασμα, ώστε να εντοπίσουμε την περιοχή που έχουμε την καλύτερη παρατήρηση.

25 8. Αλλαγή μεγέθυνσης. Για να ελέγξουμε λεπτομερέστερα το παρασκεύασμα θα πρέπει πρώτα να μετακινήσουμε την περιοχή που εξετάζουμε στο κέντρο του οπτικού πεδίου. Μετά βάζουμε τη μεγαλύτερη μεγέθυνση και με τον μικρομετρικό εστιάζουμε σωστά. Όταν η περιοχή που μας ενδιαφέρει δεν φαίνεται στο οπτικό πεδίο αρχίζουμε την παρατήρηση από την αρχή δηλαδή από το Βήμα 1

26 9. Καθαριότητα. Οι φακοί του προσοφθάλμιου συστήματος, του αντικειμενικού συστήματος και του συμπυκνωτή θα πρέπει να είναι τελείως καθαροί.

27 Παρατήρηση: Σε όλη τη διάρκεια της μικροσκοπικής παρατήρησης θα πρέπει συνεχώς με το ένα χέρι να χειριζόμαστε τον μικρομετρικό κοχλία για να εξασφαλίζουμε συνεχή βέλτιστη εστίαση, να παρατηρούμε τα διάφορα επίπεδα του παρασκευάσματος και να σχηματίζουμε πλήρη εικόνα της στερεοσκοπικής του υφής

28 Όταν τελειώνουμε την παρατήρηση: 1. μετακινούμε το μικρότερο φακό στη θέση παρατήρησης 2. βγάζουμε το παρασκεύασμα 3. κλείνουμε το διακόπτη τροφοδοσίας 4. καθαρίζουμε την τράπεζα 5. σκεπάζουμε το μικροσκόπιο 6. αναφέρουμε στον υπεύθυνο της αίθουσας τυχόν πρόβλημα

29 Σχεδιασμός του μικροσκοπικού παρασκευάσματος Το παρατηρούμενο παρασκεύασμα ή αντικείμενο πρέπει να σχεδιάζεται κατά τρόπο όσο το δυνατό αντιπροσωπευτικότερο. Πρέπει, επομένως, να τηρούνται οι σχετικές αναλογίες και διαστάσεις των διαφόρων στοιχείων του αντικειμένου και να αποδίδονται σχολαστικά όλες οι λεπτομέρειες του. Τα σχέδια πρέπει να γίνονται με κοινό μαύρο μαλακό μολύβι. Δεν επιτρέπεται η χρήση χρωματιστών μολυβιών ή στυλό διαρκείας.

30 Σχεδιασμός του μικροσκοπικού παρασκευάσματος Σε κάθε σχέδιο σημειώνουμε: 1. Το λατινικό και το κοινό όνομα του εξεταζόμενου φυτού. 2. Το όνομα της οικογένειας του φυτού. 3. Το όργανο του φυτού, το οποίο αποτελεί το αντικείμενο της παρατήρησης. 4. Τον τρόπο προετοιμασίας και παρατήρησης του αντικειμένου (μέθοδο χρώσης και υγρό παρατήρησης) 5. Υπόμνημα με γραμμές που θα δείχνουν τις διάφορες λεπτομέρειες του σχεδίου που μας ενδιαφέρουν.

31

32

33 Παρατήρηση κυττάρων της επάνω επιδερμίδας φυλλιδίου του βολβού του φυτού Allium cepa (Οικ. Lillaceae) κν. κρεμμύδι. Να γίνει μικροσκοπικό παρασκεύασμα με αφαίρεση τεμαχίου με την ανατομική βελόνα από την επάνω (εσωτερική) επιδερμίδα ενός φυλλιδίου (χιτώνα) του κρεμμυδιού. Η παρατήρηση να γίνει σε σταγόνα ιωδίου. Να παρατηρηθούν και να σχεδιαστούν κύτταρα στα οποία να σημειωθούν τα παρακάτω κυτταρικά στοιχεία: 1. Κυτταρικό τοίχωμα 2. Πυρήνας 3. Πυρηνίσκος (-οι)

34

35

36