Νομικά ζητήματα που ανακύπτουν από τη σχεδίαση προϊόντων τα οποία αποδεικνύονται ελαττωματικά ή/ και επικίνδυνα.

Transcript

1 ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Νομικά ζητήματα που ανακύπτουν από τη σχεδίαση προϊόντων τα οποία αποδεικνύονται ελαττωματικά ή/ και επικίνδυνα. Μάθημα: Νομικά στο Design Επιβλέπων καθηγητής: Ιωάννης-Ιάκωβος Παραδείσης Επιμέλεια: Παναγιώτα Τζιόβα

2 Περιεχόμενα Εισαγωγή... 2 Ανάπτυξη Νομικών Ζητημάτων... 3 Κοινοτικό δίκαιο... 3 Εθνικό δίκαιο... 3 Συμπέρασμα... 7 Παράθεση Νομοθεσίας... 8 Ν :... 8 Βιβλιογραφία

3 Εισαγωγή Στην καταναλωτική αυτή εποχή στην οποία ζούμε, η ανάπτυξη, ο σχεδιασμός και η παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών εξελίσσεται ραγδαία. Ο κόσμος πολλές φορές αγοράζει για να αγοράσει χωρίς να αναζητά πάντα την κάλυψη κάποιων αναγκών του, αλλά οι απαιτήσεις του έχουν αυξηθεί λόγω της αφθονίας που προσφέρει ο μεγάλος ανταγωνισμός της παγκοσμιοποιημένης αγοράς. Όμως τα προϊόντα που παράγονται προσπαθούν να καλύψουν κάποιες ανάγκες ή απλά σχεδιάζονται «καταναλωτικά σκουπίδια»; Μέσα σε όλη αυτήν την βιομηχανοποιημένη και καπιταλιστική κοινωνία τα προϊόντα που βγαίνουν στην αγορά καλύπτουν κάποιες απαραίτητες προδιαγραφές ασφάλειας των καταναλωτών ή μπορεί να αποβούν επικίνδυνα για τους χρήστες; Πως το ασθενές μέρος αυτής της συναλλακτικής σχέσης, ο καταναλωτής, μπορεί να προστατευτεί; Στο σημείο αυτό το δίκαιο επιτελεί έναν εξισορροπητικό ρόλο, να διασφαλίσει τα δικαιώματα των καταναλωτών από ελαττωματικά ή και ελλιπή προϊόντα. Στην σημερινή πλουραλιστική νομική πραγματικότητα η προστασία αυτή επιτυγχάνεται σε διαφορετικά επίπεδα. Τόσο σε επίπεδο ευρωπαϊκού δικαίου, με την κοινοτική νομοθεσία (αποφάσεις, οδηγίες και κανονισμοί), όσο και σε επίπεδο εθνικού δικαίου, με το δίκαιο του καταναλωτή (κατά αντιστοιχία με τις κοινοτικές οδηγίες), τις γενικές διατάξεις του Αστικού Κώδικα (εφεξής ΑΚ) στο ενοχικό μέρος και ιδίως αυτές για την πώληση. 2

4 Ανάπτυξη Νομικών Ζητημάτων Η θέση στην αγορά προϊόντων που έχουν σχεδιαστεί ελαττωματικά, δημιουργεί ερωτήματα για το πώς θα προστατευθεί ο αγοραστής-καταναλωτής ως προς την υγεία του και την ασφάλεια του, καθώς επίσης και για το πώς θα διασφαλίσει τα δικαιώματα του από τη συναλλαγή. Κοινοτικό δίκαιο Το κοινοτικό δίκαιο προβλέπει πληθώρα ρυθμίσεων και κάποιες εξ αυτών άκρως λεπτομερειακές. Επιγραμματικά θα αναφέρουμε την ειδική ρητή πρόβλεψη του πρωτογενούς κοινοτικού δικαίου για την ανάγκη επίτευξης του υψηλότερου δυνατού επιπέδου προστασίας του καταναλωτή, όπως αυτή εξειδικεύτηκε με την Συνθήκη του Μάαστριχτ και εκσυγχρονίστηκε με την Συνθήκη του Άμστερνταμ (πρώην άρθρο 129 Α και νυν 153) και τις ρυθμίσεις της Σύμβασης της Ρώμης για το εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβατικές ενοχές με στοιχεία αλλοδαπότητας. Η συναλλακτική υποχρέωση προστασίας του καταναλωτή αποβλέπει, αφενός στην προστασία του προσώπου, και αφετέρου των οικονομικών του συμφερόντων. Επιπλέον, χαρακτηριστικό παράδειγμα των λεπτομερειακών αυτών ρυθμίσεων αποτελούν η Οδηγία 88/378/ΕΟΚ του Συμβουλίου της σχετικά με την ασφάλεια των παιχνιδιών και η Οδηγία 91/263/ΕΟΚ του Συμβουλίου της σχετικά με τον τερματικό εξοπλισμό των τηλεπικοινωνιών. Αναλόγως, υπάρχουν ρυθμίσεις για πληθώρα άλλων ζητημάτων, ρυθμίσεις, οι οποίες είναι εξαιρετικά τεχνικές και για αυτό δεν χρειάζεται η ειδικότερη ανάπτυξή τους, καθώς, επίσης, διότι οι οδηγίες αυτές μεταφέρονται στο εθνικό δίκαιο με την ψήφιση νόμων. Όταν, όμως, δεν υπάρχουν στις κοινοτικές ρυθμίσεις ειδικές διατάξεις που διέπουν την ασφάλεια συγκεκριμένων προϊόντων εφαρμόζεται η Οδηγία 92/59/ΕΟΚ του Συμβουλίου της για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων, όπως αυτή αντικαταστάθηκε από την Οδηγία 2001/95/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 3 ης Δεκεμβρίου Εθνικό δίκαιο Θεωρείται προτιμότερη η ανάπτυξη των ρυθμίσεων του εθνικού δικαίου, καθώς αυτό εναρμονίζεται με την κοινοτική νομοθεσία, επομένως για λόγους οικονομίας, αλλά ταυτόχρονα και ευστοχίας, θα αναπτυχθούν, καταρχήν, τα νομικά ζητήματα όπως αυτά ρυθμίζονται από το δίκαιο της προστασίας του καταναλωτή (Ν.2251/1994) Δίκαιο προστασίας του καταναλωτή (Ν.2251/1994) Κρίνεται σκόπιμο να παρατεθούν, καταρχήν κάποιες έννοιες που χρησιμοποιεί ο νόμος, όπως αυτές του καταναλωτή, του προμηθευτή κ.λ.π. Καταναλωτής: ορίζεται «κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο για το οποίο προορίζονται τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες που προσφέρονται στην αγορά ή το οποίο κάνει χρήση τέτοιων προϊόντων ή υπηρεσιών εφόσον αποτελεί τον τελικό αποδέκτη τους. Καταναλωτής είναι και κάθε αποδέκτης του διαφημιστικού μηνύματος.» (άρθρο 1 παρ.4 περιπτ. α ). Δεν μπορεί να θεωρηθεί καταναλωτής αυτός ο οποίος αποκτά προϊόντα, αγαθά, κινητά ή ακίνητα πράγματα με σκοπό να τα μεταβιβάσει αυτούσια ή επεξεργασμένα. Η υπαγωγή συγκεκριμένου προσώπου στην έννοια του καταναλωτή εξετάζεται κάθε φορά από τις οικείες περιστάσεις και τα συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά. Προμηθευτής: είναι «κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που, κατά την άσκηση της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής του δραστηριότητας, προμηθεύει προϊόντα ή παρέχει υπηρεσίες στον καταναλωτή. Προμηθευτής είναι και ο διαφημιζόμενος. Προμηθευτής είναι επίσης και ο παραγωγός ως προς την ευθύνη του για ελαττωματικά προϊόντα.» (άρθρο 1 παρ.4 περιπτ. β ). Η έννοια του προμηθευτή συνδέεται άμεσα και απόλυτα με την άσκηση οποιασδήποτε επαγγελματική ή οικονομικής δραστηριότητας. Οι περιπτώσεις στις οποίες το προϊόν έχει σχεδιαστεί ελαττωματικά ή και επικίνδυνα υπάγονται στις διατάξεις των άρθρων 5,6 και 7 του νόμου αυτού. Κατά τη διατύπωση του νόμου (άρθρο 6 παρ.5) το προϊόν είναι ελαττωματικό αν δεν παρέχει την εύλογα αναμενόμενη ασφάλεια εν όψει όλων των ειδικών συνθηκών και ιδίως της εξωτερικής 1 Καράκωστας Κ. Ιωάννης, Δίκαιο Προστασίας Καταναλωτή,2004, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ.248 3

5 εμφάνισης, της εύλογα αναμενόμενης χρησιμοποίησής του και του χρόνου κατά τον οποίο τέθηκε σε κυκλοφορία. 2 Η εύλογη προσδοκία των καταναλωτών συνιστά αόριστη νομική έννοια που πρέπει να ερμηνευθεί με κύριο ερμηνευτικό κριτήριο την πραγμάτωση του σκοπού της κοινοτικής Οδηγίας 85/374/ΕΟΚ, κατά τρόπο αυτόνομο και χωρίς αναδρομή στους αντίστοιχους εθνικούς κανόνες. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι επί των ελαττωμάτων σχεδιασμού, δομής ή σύστασης είναι δυσχερέστερο να προσδιοριστεί ο ορίζοντας ασφάλειας του καταναλωτή 3. Ο κάθε καταναλωτής αναμένει ότι το προϊόν θα είναι σχεδιασμένο κατά τέτοιο τρόπο ώστε, αν χρησιμοποιηθεί με βάση τις οδηγίες χρήσης και σύμφωνα με τον προορισμό του, να προσδοκά ευλόγως ακίνδυνη χρήση του. Στις εισαγωγικές παρατηρήσεις της οδηγίας 85/374/ΕΟΚ δίδεται η διευκρίνιση ότι η ασφάλεια εκτιμάται, αφού αποκλειστεί κάθε καταχρηστική χρησιμοποίηση του προϊόντος, η οποία κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες μπορεί να λογισθεί ως παράλογη. Ειδικότερα το άρθρο 6 προβλέπει την ευθύνη κάθε παραγωγού για ζημία οφειλόμενη σε ελαττώματα του προϊόντος. Ο παραγωγός ευθύνεται ανεξαρτήτως πταίσματος, δεν μας ενδιαφέρει αν υπήρξε πρόθεση ή αμέλεια, εδραιώνεται έτσι το σύστημα της αντικειμενικής ευθύνης. Προϋποθέσεις για την εφαρμογή της διάταξης αυτής είναι :α)να υπάρχει ελάττωμα στο προϊόν που έθεσε ο παραγωγός σε κυκλοφορία, β)ζημία, γ)αιτιώδης συνάφειας μεταξύ του ελαττώματος και της ζημίας. Ως προϊόν δεν λογίζονται τα ακίνητα οικοδομήματα, θεωρούνται, όμως, τα προγράμματα λογισμικών ηλεκτρονικών υπολογιστών μαζικής παραγωγής, αποτυπωμένων σε δισκέτες ή σε μαγνητικές πλακέτες π.χ. ελαττωματικός ηλεκτρονικός υπολογιστής που είχε ως αποτέλεσμα να χαθεί ολόκληρο το αρχείο του χρήστη 4. Ως παραγωγός λογίζεται όχι μόνον ο πραγματικός παραγωγός αλλά και τα άλλα πρόσωπα που συμμετέχουν στην παραγωγική διαδικασία και στην διαδικασία διανομής, αυτοί αποκαλούνται οιονεί παραγωγοί (ο εισαγωγέας και υπό προϋποθέσεις ο προμηθευτής του προϊόντος). Ο οιονεί παραγωγός απαλλάσσεται αν αποδείξει, είτε ότι το προϊόν δεν ετέθη καν σε κυκλοφορία, είτε ότι η θέση του σε κυκλοφορία έγινε από τον επιθέσαντα το διακριτικό του γνώρισμα πραγματικό παραγωγό (βλπ. ετικέτες σούπερ μάρκετ), χωρίς την συναίνεση ή την έγκρισή του (άρθρο 6 παρ.8). Για τη θεμελίωση της ευθύνης του εισαγωγέα απαιτείται σύμφωνα με το άρθρο 6 παρ.3 α) το αντικειμενικό στοιχείο της εισαγωγής ενός προϊόντος στο χώρο της Ε.Ε., β)η εισαγωγή να γίνει στα πλαίσια της επαγγελματικής εμπορικής δραστηριότητας και γ)να γίνει με σκοπό την «πώληση, χρηματοδοτική ή απλή μίσθωση ή άλλης μορφής διανομή» 5. Αυτή η πληροφορία μας είναι χρήσιμη στην περίπτωση που το πρόσωπο (η επιχείρηση), το οποίο σχεδίασε το προϊόν δεν εδράζεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η έλλειψη του στοιχείου της υπαιτιότητας (δόλος, βαριά αμέλεια) αποτελεί βασική επιλογή του νομοθέτη και δικαιολογείται από τη δυσκολία του καταναλωτή να αποδείξει την υπαιτιότητα του παραγωγού σε έναν χώρο, όπως η επιχείρηση που παρήγαγε το ελαττωματικό προϊόν, στον οποίο δεν έχει πρόσβαση. Από τους λόγους απαλλαγής του παραγωγού από την ευθύνη (άρθρο 6 παρ.8) προκύπτει ότι αναφορικά με το ελάττωμα είναι αναγκαίες για την ευθύνη του παραγωγού και οι ακόλουθες ειδικές προϋποθέσεις, οι οποίες όμως τεκμαίρονται: α)το ελάττωμα να υπήρχε κατά το χρόνο θέσης του προϊόντος σε κυκλοφορία (άρθρο 6 παρ.8 β) β)το ελάττωμα να μην οφείλεται στην κατασκευή του προϊόντος σύμφωνα με κανόνες του αναγκαστικού δικαίου θεσπισμένους από δημόσια αρχή (άρθρο 6 παρ.8δ) γ)το επίπεδο επιστημονικών και τεχνικών γνώσεων κατά το χρόνο θέσης του προϊόντος σε κυκλοφορία να επέτρεπε τη διαπίστωση του ελαττώματος (άρθρο 6 παρ.8ε). Επομένως, καθώς, αναφερόμαστε σε ελάττωμα σχεδίασης, ακριβώς, λόγω της θέσης της σχεδίασης ως ενός πρώτου σταδίου της παραγωγής του προϊόντος η προϋπόθεση α) πληρούται εξαρχής και απομένει να εξεταστούν, στην εκάστοτε περίπτωση, οι άλλες δυο προϋποθέσεις. Τα είδη ζημίας που εμπίπτουν στο ρυθμιστικό πεδίο του νόμου είναι η ζημία λόγω θανάτου, η ζημία λόγω σωματικής βλάβης και η ζημία λόγω προσβολής εξαιτίας του ελαττωματικού προϊόντος κάθε περιουσιακού στοιχείου του καταναλωτή, εκτός από το ίδιο το ελαττωματικό προϊόν, εφόσον από τη 2 Καράκωστας Κ. Ιωάννης, Δίκαιο Προστασίας Καταναλωτή,2004, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ Καράκωστας Κ. Ιωάννης, Δίκαιο Προστασίας Καταναλωτή,2004, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ Η αστική ευθύνη του παραγωγού προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών ή λογισμικού είναι δυνατόν να θεμελιωθεί είτε στο συμβατικό δίκαιο είτε στις διατάξεις του αδικοπρακτικού δικαίου ή ακόμα και στο δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας ή στο δίκαιο της προσωπικότητας. 5 Καράκωστας Κ. Ιωάννης, Δίκαιο Προστασίας Καταναλωτή,2004, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ.205 4

6 φύση του προοριζόταν και πραγματικά χρησιμοποιήθηκε από το ζημιωθέντα για προσωπική του χρήση ή κατανάλωση. Οι αξιώσεις του καταναλωτή κατά του παραγωγού πρέπει να ασκηθούν εντός τριετίας αφού ο ζημιωθείς πληροφορήθηκε ή όφειλε να πληροφορηθεί τη ζημία, το ελάττωμα και την ταυτότητα του παραγωγού, ειδάλλως παραγράφονται (άρθρο 6 παρ.13). Εν συνεχεία το άρθρο 7 προβλέπει την υποχρέωση των προμηθευτών να διαθέτουν στην αγορά μόνο ασφαλή προϊόντα 6, η εν λόγω διάταξη συμπληρώνει τον κανόνα περί ευθύνης του παραγωγού για τα ελαττωματικά προϊόντα, που έχει ως σκοπό την αποκατάσταση των ζημιών που ήδη έλαβαν χώρα και προτάσσει την πρόληψη των ζημιών. Καθώς, δεν υπάρχει ειδικότερος ορισμός της έννοιας του προμηθευτή στην εν λόγω διάταξη, πρέπει να γίνει δεκτό ότι καταρχήν πρόκειται για τον προμηθευτή με την έννοια του άρθρου 1 παρ.4 στοιχ. β του νόμου. Θεωρείται έτσι προμηθευτής, πρώτον, ο παραγωγός του προϊόντος. Επιπλέον, σύμφωνα και με την Οδηγία 2001/95/ΕΚ για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων ως παραγωγοί λογίζονται: 1) ο κατασκευαστής του προϊόντος όταν είναι εγκατεστημένος στην Κοινότητα, και οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο εμφανίζεται ως κατασκευαστής, 2) ο αντιπρόσωπος του κατασκευαστή, εφόσον ο τελευταίος είναι εγκατεστημένος εκτός Κοινότητας, ο εισαγωγέας του προϊόντος 3) οι άλλοι επαγγελματίες στην αλυσίδα εφοδιασμού, εφόσον οι δραστηριότητες τους μπορούν να επηρεάσουν τα χαρακτηριστικά ασφαλείας του προϊόντος. Η τελευταία κατηγορία δεν μας αφορά, καθώς δεν μπορούν να σχετιστούν με την ελαττωματική σχεδίαση, αναφέρεται για λόγους πληρότητας και κατανόησης του σκοπού του νόμου. Ένα προϊόν θεωρείται ασφαλές όταν, υπό συνήθεις ή ευλόγως προβλεπόμενες συνθήκες χρήσεως, δεν παρουσιάζει κανένα κίνδυνο ή παρουσιάζει κινδύνους χαμηλού επιπέδου, οι οποίοι κρίνονται αποδεκτοί στο πλαίσιο ενός υψηλού επιπέδου προστασίας της υγείας και της ασφάλειας των προσώπων (άρθρο 7 παρ.2). Λαμβάνονται, λοιπόν, υπόψη ιδίως 7 : α)τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του προϊόντος σε συνάρτηση με τον τρόπο παρασκευής, σύνθεσης, συναρμολόγησης, συσκευασίας και συντήρησης σε σχέση με τον χρόνο ζωής ή λειτουργίας του προϊόντος. β)οι ενδεχόμενες ζημιογόνες επιπτώσεις που είναι δυνατόν να έχει ένα προϊόν σε άλλα αγαθά σε περίπτωση που, σύμφωνα με την εύλογα αναμενόμενη χρήση του, χρησιμοποιείται μαζί με αυτά γ)οι οδηγίες χρήσης και λειτουργίας καθώς και ο τρόπος παρουσίασης, εμφάνισης και διάθεσης του στους καταναλωτές δ)οι κατηγορίες των καταναλωτών που εκτίθενται σε κίνδυνο λόγω της χρησιμοποίησης του προϊόντος, ιδίως των παιδιών, των ηλικιωμένων ή ασθενών ή άλλων προσώπων που από τη φύση τους χρήζουν μεγαλύτερης προστασίας. Ένα προϊόν τεκμαίρεται ασφαλές εφόσον έχει κατασκευαστεί σύμφωνα με τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του εθνικού δικαίου και ανταποκρίνεται προς τα πρότυπα που έχουν θεσπιστεί για την υγεία και την ασφάλεια των καταναλωτών. Σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ.1 «σε κάθε πώληση ο προμηθευτής οφείλει να παρέχει στον καταναλωτή γραπτώς, στην ελληνική γλώσσα ή με σύμβολα διεθνώς καθιερωμένα, σαφείς οδηγίες για την ασφαλή χρήση, διατήρηση, συντήρηση και πλήρη αξιοποίηση του προϊόντος και ενημέρωση για τους κινδύνους κατά τη χρήση και διατήρησή του», με τη διάταξη αυτή ο νομοθέτης εισάγει την αναγκαστική παροχή εγγύησης 8, σε αντίθεση με αυτή που προβλέπεται στις διατάξεις του Αστικού Κώδικα (άρθρο 559 ΑΚ), η οποία παρέχει στενότερο πεδίο προστασίας του αγοραστή. Παρόλα αυτά το άρθρο 5 παρ.5 επιφυλάσσεται την εφαρμογή των διατάξεων του Αστικού Κώδικα για την ευθύνη του πωλητή για πραγματικά ελαττώματα ή έλλειψη συνομολογημένης ιδιότητας. Εκ των προτέρων παραίτηση του καταναλωτή από την προστασία του κατά τις διατάξεις αυτές είναι άκυρη. Η παροχή εγγύησης που προβλέπει ο νόμος δίνει τη δυνατότητα στον καταναλωτή να ανορθωθεί η ζημία του και να αποκτήσει το προϊόν δίχως ελαττώματα, αλλά επίσης και να αποφευχθούν οι δικαστικές αναμετρήσεις. 6 Φίλιου Χρ. Παύλου, Ενοχικό Δίκαιο Ειδικό Μέρος Πρώτος Τόμος Πρώτος Ημίτομος, 2005, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σακκούλα, Έκτη έκδοση, σελ.81 7 Καράκωστας Κ. Ιωάννης, Δίκαιο Προστασίας Καταναλωτή,2004, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ Καράκωστας Κ. Ιωάννης, Δίκαιο Προστασίας Καταναλωτή,2004, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ.192 5

7 Αστικός Κώδικας Το ζήτημα των ελαττωματικώς σχεδιασμένων προϊόντων αντιμετωπίζεται από τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα, που ρυθμίζουν την περίπτωση των πραγματικών ελαττωμάτων και της έλλειψης συνομολογημένων ιδιοτήτων στο πωληθέν πράγμα κινητό ή ακίνητο. Οι ρυθμίσεις του ΑΚ χαρακτηρίζονται ως συμβατικές ρυθμίσεις και υποχρεώσεις, καθώς απορρέουν από αυτή την σύμβαση της πώλησης, όπως προβλέπεται στα άρθρα 513 ΑΚ και επόμενα. Επιγραμματικά, θα αναφέρουμε ότι η πώληση ενός πράγματος αποτελείται από δύο μέρη, την ενοχική σύμβαση, το υποσχετικό μέρος (αρ.513 ΑΚ και επ.) και την εμπράγματη σύμβαση, το εκποιητικόμεταβιβαστικό μέρος (αρ.1033 ΑΚ και επ.). Ειδικότερα, η πώληση είναι μια συναινετική αμφοτεροβαρής σύμβαση, δηλαδή γεννά δικαιώματα και υποχρεώσεις και για τα δυο μέρη της σύμβασης. Αυτό, όμως, που μας ενδιαφέρει στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι οι υποχρεώσεις του πωλητή, οι οποίες συνίστανται 9 : α) στην μεταβίβαση του πράγματος και β)στην παράδοση του πράγματος με τις συνομολογημένες ιδιότητες και χωρίς ελλείψεις (άρθρο 534 ΑΚ) Η παράδοση του πράγματος έχει κεντρική σημασία στην πώληση, καθώς η ευθύνη του πωλητή για πραγματικές ελλείψεις γεννάται με βάση τον χρόνο αυτής. Η μη εκπλήρωση των κύριων υποχρεώσεων του πωλητή έχει τις συνέπειες της μη εκπλήρωσης των αμφοτεροβαρών συμβάσεων 10 (άρθρα 516, 374 επ.). Ο αγοραστής έχει στην περίπτωση αυτή τα δικαιώματα του δανειστή στις αμφοτεροβαρείς συμβάσεις (άρθρα 516, 380 επ.) 11. Ο πωλητής ευθύνεται για τα νομικά ελαττώματα, δηλαδή για τα δικαιώματα τρίτων στο πράγμα, εφόσον ο αγοραστής δεν είχε γνώση αυτών. Αυτό όμως που μας ενδιαφέρει εν προκειμένοις είναι η ειδική ευθύνη που φέρει ο πωλητής για τις πραγματικές ελλείψεις του πράγματος, δηλαδή για τα πραγματικά του ελαττώματα, όπως είναι αυτά της σχεδίασης. Αυτή λειτουργεί ως ευθύνη για μη εκπλήρωση και ρυθμίζεται ενιαία τόσο για την πώληση είδους, όσο και για την πώληση γένους. Ο αγοραστής με βάση την παραπάνω ευθύνη, έχει κατ επιλογή του τη δυνατότητα να ασκήσει τα παρακάτω δικαιώματα:1) να απαιτήσει την διόρθωση ή την αντικατάσταση του πράγματος, 2) να μειώσει το τίμημα, 3) να υπαναχωρήσει από την σύμβαση 12, 4) να απαιτήσει αποζημίωση (άρθρα ΑΚ και ΑΚ) 13. Για λόγους πληρότητας, «πραγματικό ελάττωμα είναι η ορισμένη ιδιότητα του πράγματος, η οποία εμποδίζει το τελευταίο να ανταποκριθεί στη σύμβαση (αρ ΑΚ). Η εμπόδιση μπορεί να αναφέρεται είτε στην ύπαρξη ιδιότητας είτε στην έλλειψή της». Δεν ανταποκρίνεται στη σύμβαση ιδίως αν: α)δεν ανταποκρίνεται στην περιγραφή που έχει γίνει από τον πωλητή ή στο δείγμα ή υπόδειγμα που ο πωλητής είχε παρουσιάσει στον αγοραστή (αρ.535 περιπτ. 1) β)δεν είναι κατάλληλο για το σκοπό της συγκεκριμένης σύμβασης και ιδιαίτερα για την ειδική χρήση σύμφωνα με το σκοπό αυτό (αρ.535 περιπτ. 2) γ)δεν είναι κατάλληλο για την χρήση για την οποία προορίζονται συνήθως πράγματα της ίδιας κατηγορίας. Στις περιπτώσεις που αναφέρονται παραπάνω δύναται να υπαχθεί και αυτή, την οποία εξετάζουμε. Το βάρος αποδείξεως του ελαττώματος, σε αντίθεση με το δίκαιο προστασίας του καταναλωτή, φέρει ο αγοραστής, όπως προκύπτει από τη αρνητική διατύπωση του άρθρου 535 ΑΚ Φίλιου Χρ. Παύλου, Ενοχικό Δίκαιο Ειδικό Μέρος Πρώτος Τόμος Πρώτος Ημίτομος, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σακκούλα, 2005,Έκτη έκδοση, σελ Φίλιου Χρ. Παύλου, Ενοχικό Δίκαιο Ειδικό Μέρος Πρώτος Τόμος Πρώτος Ημίτομος, 2005,Εκδόσεις Αντ. Ν. Σακκούλα, Έκτη έκδοση, σελ Σταθόπουλος Π. Μιχάλης, Επιτομή Γενικού Ενοχικού Δικαίου, 2004, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα- Θεσσαλονίκη, σελ Σταθόπουλος Π. Μιχάλης, Επιτομή Γενικού Ενοχικού Δικαίου, 2004, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα- Θεσσαλονίκη, σελ Φίλιου Χρ. Παύλου, Ενοχικό Δίκαιο Ειδικό Μέρος Πρώτος Τόμος Πρώτος Ημίτομος, 2005, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σακκούλα, Έκτη έκδοση, σελ Φίλιου Χρ. Παύλου, Ενοχικό Δίκαιο Ειδικό Μέρος Πρώτος Τόμος Πρώτος Ημίτομος, 2005, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σακκούλα, Έκτη έκδοση, σελ.75 6

8 Συνομολογημένη ιδιότητα είναι κάθε ιδιότητα του πράγματος, η οποία αποτέλεσε αντικείμενο συμφωνίας των μερών, εφόσον ο πωλητής εγγυήθηκε την ύπαρξή της. Η έλλειψη αυτής αποτελεί συγχρόνως και πραγματικό ελάττωμα, διότι το πράγμα δεν ανταποκρίνεται στην σύμβαση. Η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στο πραγματικό ελάττωμα και τη συνομολογημένη ιδιότητα έγκειται μόνο στην εγγυητική βούληση των μερών. Με βάση το άρθρο 544 ΑΚ συνάγεται ότι η συνομολόγηση ιδιότητας, προϋποθέτει εγγυητική βούληση, δηλαδή βούληση για ανάληψη ευθύνης του πωλητή ανεξάρτητα από πταίσμα του ως προς όλες τις συνέπειες από την τυχόν έλλειψη της ιδιότητας. Υποστηρίζεται,αντιθέτως, και η άποψη ότι η συνομολογημένη ιδιότητα είναι κάθε συμφωνημένη ιδιότητα. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα για την πώληση είναι δυνατόν να μην μπορούν να εφαρμοστούν και αυτό θα συμβεί στις περιπτώσεις που οι ιδιότητες του πωλητή και του σχεδιαστή του προϊόντος δεν συγκεντρώνονται στο ίδιο πρόσωπο, αλλά τότε θα τύχει εφαρμογή άλλων διατάξεων, όπως αυτών της αδικοπρακτικής ευθύνης (άρθρα 914 και επόμενα) 15. Οι εν λόγω διατάξεις καλύπτουν κάθε ζημία λόγω θανάτου, βλάβης του σώματος ή της υγείας, ανεξαρτήτως της ιδιότητας του θύματος ως καταναλωτή μη του ελαττωματικού προϊόντος. Αναγκαίες συνθήκες για την εφαρμογή αυτών των διατάξεων αποτελούν (άρθρο 914 ΑΚ) 16 : α)η ζημία του θύματος-αγοραστή, β)η παράνομη πράξη ή παράλειψη του ζημιώσαντος- πωλητή- παραγωγού 17 γ)η υπαιτιότητα του ζημιώσαντος (δόλος ή αμέλεια) δ)η αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της παράνομης συμπεριφοράς ή παράλειψης και της ζημίας. Παράνομη πράξη ή παράλειψη υπάρχει στις περιπτώσεις που αντίκεινται σε κάποιο κανόνα δικαίου 18. Δεν μας ενδιαφέρει αν το περιουσιακό στοιχείο που υπέστη βλάβη προοριζόταν και χρησιμοποιήθηκε για ιδιωτική χρήση ή κατανάλωση. Στο πλαίσιο των διατάξεων αυτών υφίσταται συναλλακτική υποχρέωση του παραγωγού η οποία συνίσταται στην παρακολούθηση του προϊόντος, την ενημέρωση του καταναλωτικού κοινού και ενδεχομένως στην ανάκληση των επικίνδυνων ελαττωματικών προϊόντων. Επιπλέον, σε περίπτωση που το ελάττωμα αποτελεί συνέπεια παραβιάσεως της συμβατικής υποχρεώσεως του παραγωγού και συντρέχει, τόσο το στοιχείο του παρανόμου, όσο και το στοιχείο της υπαιτιότητας, ο καταναλωτής αγοραστής δικαιούται να προβάλλει και τις αξιώσεις που του παρέχονται από τις γενικές διατάξεις περί αδικοπραξιών. Οι αξιώσεις αυτές προβάλλονται εντός πενταετίας, ειδάλλως παραγράφονται (άρθρο 937 ΑΚ). Σε κάθε περίπτωση κανένα από τα παραπάνω δικαιώματα δεν δύναται να ασκηθεί καταχρηστικά, διότι κάτι τέτοιο αντίκειται στο άρθρο 281 ΑΚ 19. Συμπέρασμα Σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ.5 του Ν.2251/1994 «Σε κάθε περίπτωση επιφυλάσσεται η εφαρμογή των διατάξεων του Αστικού Κώδικα για την ευθύνη του πωλητή για τα πραγματικά ελαττώματα ή έλλειψη συνομολογημένων ιδιοτήτων. Εκ των προτέρων παραίτηση του καταναλωτή από τη προστασία του κατά τις διατάξεις αυτές είναι άκυρη» 20. Είναι δηλαδή δυνατή, η διαζευκτική ή η σωρευτική επίκληση των διατάξεων και των δυο νομοθετημάτων, ώστε να επιτευχθεί αποτελεσματικά η προστασία του ασθενούς μέρους αυτής της συναλλακτικής σχέσης 21. Το αν το δίκαιο θα επιτύχει να ισορροπήσει τα δυο αυτά μέρη των συναλλακτικών σχέσεων, αλλά και θα προστατευθούν πραγματικά τα συμφέροντα των καταναλωτών παραμένει επίδικο. Το δίκαιο μπορεί να υφίσταται ως μηχανισμός, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι προσβάσιμο σε όλους. Στις κοινωνίες πολυνομίας που ζούμε πάντοτε θα υπάρχει το 15 Είναι, πάντως δυνατή η σωρευτική επίκληση τόσο των διατάξεων για την πώληση, όσο και αυτών για τις αδικοπραξίες. 16 Φίλιου Χρ. Παύλου, Ενοχικό Δίκαιο Ειδικό Μέρος Πρώτος Τόμος Δεύτερος Ημίτομος, 2005,Εκδόσεις Αντ. Ν. Σακκούλα, Έκτη έκδοση, σελ Φίλιου Χρ. Παύλου, Ενοχικό Δίκαιο Ειδικό Μέρος Πρώτος Τόμος Δεύτερος Ημίτομος, 2005,Εκδόσεις Αντ. Ν. Σακκούλα, Έκτη έκδοση, σελ Γεωργιάδης Σ. Απόστολος,Ενοχικό Δίκαιο Γενικό Μέρος,2004, Εκδόσεις Σακκούλα Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Δίκαιο & Οικονομία Π. Ν. Σακκούλας, σελ Γεωργιάδης Σ. Απόστολος, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, 2002, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή, σελ Καράκωστας Κ. Ιωάννης, Δίκαιο Προστασίας Καταναλωτή,2004, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ Καράκωστας Κ. Ιωάννης, Δίκαιο Προστασίας Καταναλωτή,2004, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ.246 7

9 ζήτημα της άγνοιας του δικαίου, της αδυναμίας πρόσβασης σε δικηγόρο, των οικονομικών ανισοτήτων, καθώς και το ερώτημα αν η δικαιοσύνη είναι δίκαιη. Παράθεση Νομοθεσίας Ν : Άρθρο 1 4.Κατά την έννοια αυτού του νόμου: α) Καταναλωτής είναι κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο για το οποίο προορίζονται τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες που προσφέρονται στην αγορά ή το οποίο κάνει χρήση τέτοιων προϊόντων ή υπηρεσιών, εφόσον αποτελεί τον τελικό αποδέκτη τους. Καταναλωτής είναι και κάθε αποδέκτης του διαφημιστικού μηνύματος. β) Προμηθευτής είναι κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που, κατά την άσκηση της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής του δραστηριότητας, προμηθεύει προϊόντα ή παρέχει υπηρεσίες στον καταναλωτή. Προμηθευτής είναι και ο διαφημιζόμενος. Προμηθευτής είναι επίσης και ο παραγωγός ως προς την ευθύνη του για ελαττωματικά προϊόντα. Άρθρο 5 1. Σε κάθε πώληση ο προμηθευτής οφείλει να παρέχει στον καταναλωτή γραπτώς, στην ελληνική γλώσσα ή με σύμβολα διεθνώς καθιερωμένα, σαφείς οδηγίες για την ασφαλή χρήση, διατήρηση, συντήρηση και πλήρη αξιοποίηση του προϊόντος και ενημέρωση για τους κινδύνους κατά τη χρήση και διατήρησή του. Εξαιρούνται τα απλά κατά την κατασκευή, τη χρήση και τη συντήρηση προϊόντα. 2. Κατά την πώληση, ο προμηθευτής οφείλει να ενημερώνει τον καταναλωτή για την πιθανή διάρκεια ζωής του προϊόντος. Πιθανή διάρκεια ζωής του προϊόντος είναι ο εύλογα αναμενόμενος χρόνος κατά τον οποίο το προϊόν θα μπορεί να χρησιμοποιείται σύμφωνα με τον προορισμό του, έστω και έπειτα από επισκευή ή αντικατάσταση ανταλλακτικών, εως ότου η φθορά από την τακτική χρήση καταστήσει το προϊόν άχρηστο ή την περαιτέρω χρήση του οικονομικά ασύμφορη. 3. Όταν παρέχεται εγγύηση στον καταναλωτή, ο προμηθευτής οφείλει να την παρέχει γραπτώς ή με άλλο τεχνικό μέσο αποτύπωσης που μπορεί να είναι διαθέσιμο και προσιτό στον καταναλωτή. Σε περίπτωση προμήθειας καινούργιων προϊόντων με μακρά διάρκεια (διαρκή καταναλωτικά αγαθά), η παροχή γραπτής εγγύησης είναι υποχρεωτική. Η εγγύηση πρέπει να περιλαμβάνει με απλή, ευανάγνωστη και κατανοητή διατύπωση στην ελληνική γλώσσα τουλάχιστον την επωνυμία και τη διεύθυνση του εγγυητή, το προϊόν στο οποίο αναφέρεται η εγγύηση, το ακριβές περιεχόμενό της, τη διάρκειά της, την τοπική έκταση ισχύος της, καθώς και τα δικαιώματα που παρέχει το εφαρμοστέο δίκαιο. Η εγγύηση πρέπει να είναι σύμφωνη με τους κανόνες της καλής πίστης και να μην αναιρείται από υπερβολικές ρήτρες εξαιρέσεων. Η διάρκεια της εγγύησης πρέπει να είναι εύλογη σε σχέση με την πιθανή διάρκεια ζωής του προϊόντος. Ειδικά για τα προϊόντα τεχνολογίας αιχμής, η διάρκεια της εγγύησης πρέπει να είναι εύλογη σε σχέση με το χρόνο κατά τον οποίο αναμένεται ότι θα παραμένουν σύγχρονα από τεχνολογική άποψη, αν ο χρόνος αυτός είναι συντομότερος από την πιθανή διάρκεια ζωής τους. 4. Η παράβαση των διατάξεων της προηγούμενης παραγράφου δεν θίγει το κύρος της εγγύησης, την οποία ο καταναλωτής μπορεί να επικαλεσθεί και να απαιτήσει την τήρησή της. Σε περίπτωση αντικατάστασης του προϊόντος ή ανταλλακτικού του, η εγγύηση αυτόματα ανανεώνεται για όλη της τη διάρκεια ως προς το νέο προϊόν ή ανταλλακτικό. 5. Σε κάθε περίπτωση επιφυλάσσεται η εφαρμογή των διατάξεων του Αστικού Κώδικα για την ευθύνη του πωλητή για πραγματικά ελαττώματα ή έλλειψη συνομολογημένων ιδιοτήτων. Εκ των προτέρων παραίτηση του καταναλωτή από την προστασία του κατά τις διατάξεις αυτές είναι άκυρη. Σε διαφορά η οποία απορρέει από την πώληση καταναλωτικών αγαθών και φέρεται ενώπιον των ελληνικών δικαστηρίων, ανεξάρτητα από το εφαρμοστέο σε αυτή δίκαιο, εφαρμόζονται πάντοτε οι διατάξεις του ελληνικού δικαίου που διέπουν την πώληση καταναλωτικών αγαθών κατά την έκταση που παρέχουν μεγαλύτερη προστασία στον καταναλωτή. 6. Ο προμηθευτής καινούργιων διαρκών καταναλωτικών αγαθών οφείλει να εξασφαλίζει στους καταναλωτές τη συνεχή παροχή τεχνικών υπηρεσιών για τη συντήρηση και επισκευή τους για χρονικό διάστημα ίσο με την πιθανή διάρκεια της ζωής τους. Επίσης, οφείλει να εξασφαλίζει στους καταναλωτές την ευχέρεια προμήθειας των ανταλλακτικών και άλλων τυχόν προϊόντων, που 8

10 απαιτούνται για τη χρήση τους σύμφωνα με τον προορισμό τους, για όλη την πιθανή διάρκεια της ζωής τους. Άρθρο 6 Ευθύνη του παραγωγού για ελαττωματικά προϊόντα 1.Ο παραγωγός ευθύνεται για κάθε ζημία που οφείλεται σε ελάττωμα του προϊόντος του. 2. Ως παραγωγός θεωρείται ο κατασκευαστής τελικού προϊόντος, πρώτης ύλης ή συστατικού, καθώς και κάθε πρόσωπο που εμφανίζεται ως παραγωγός του προϊόντος επιθέτοντας σε αυτό την επωνυμία, το σήμα ή άλλο διακριτικό του γνώρισμα. Προϊόντα με την έννοια αυτού του άρθρου θεωρούνται και τα κινητά πράγματα που ενσωματώθηκαν ως συστατικά σε άλλα πράγματα κινητά ή ακίνητα. Προϊόντα θεωρούνται επίσης οι φυσικές δυνάμεις, ιδίως το ηλεκτρικό ρεύμα και η θερμότητα, εφόσον υπόκεινται σε εξουσίαση, όταν περιορίζονται σε ορισμένο χώρο. 3. Όποιος εισάγει ένα προϊόν για πώληση, χρηματοδοτική ή απλή μίσθωση ή άλλης μορφής διανομή στα πλαίσια της επαγγελματικής εμπορικής του δραστηριότητας ευθύνεται όπως ο παραγωγός. 5. Ελαττωματικά κατά την έννοια αυτού του άρθρου είναι το προϊόν, αν δεν παρέχει την εύλογα αναμενόμενη ασφάλεια εν όψει όλων των ειδικών συνθηκών και ιδίως της εξωτερικής εμφάνισής του, της εύλογα αναμενόμενης χρησιμοποίησής του και του χρόνου κατά τον οποίο τέθηκε σε κυκλοφορία. Δεν είναι ελαττωματικό ένα προϊόν για μόνο το λόγο ότι μεταγενέστερα τέθηκε σε κυκλοφορία άλλο τελειότερο. 8. Ο παραγωγός δεν ευθύνεται αν αποδείξει ότι: α) δεν έθεσε το προϊόν σε κυκλοφορία, β) το ελάττωμα δεν υπήρχε όταν το προϊόν τέθηκε σε κυκλοφορία, γ) δεν κατασκεύασε το προϊόν αποβλέποντας στη διανομή του και δεν το διένειμε στα πλαίσια της επαγγελματικής του δραστηριότητας, δ) το ελάττωμα οφείλεται στο ότι το προϊόν κατασκευάστηκε σύμφωνα με κανόνες αναγκαστικού δικαίου θεσπισμένους από δημόσια αρχή, ή ε) όταν το προϊόν τέθηκε σε κυκλοφορία, το επίπεδο επιστημονικών και τεχνικών γνώσεων δεν επέτρεπε τη διαπίστωση του ελαττώματος. 9. Ο παραγωγός συστατικού δεν ευθύνεται και αν αποδείξει ότι το ελάττωμα οφείλεται στο σχεδιασμό του προϊόντος στο οποίο το συστατικό έχει ενσωματωθεί ή στις οδηγίες που παρέσχε ο κατασκευαστής του προϊόντος, οπότε παραγωγός θεωρείται ο κατασκευαστής του προϊόντος στο οποίο ενσωματώθηκε το συστατικό. 10. Εάν δύο ή περισσότερα πρόσωπα ευθύνονται για την ίδια ζημία, τα πρόσωπα αυτά ευθύνονται εις ολόκληρον έναντι του καταναλωτή και έχουν κατ' αλλήλων δικαίωμα αναγωγής αναλόγως προς τη συμμετοχή τους στην επέλευση της ζημίας. 11. Η ευθύνη του παραγωγού δεν μειώνεται αν η ζημία οφείλεται σωρευτικά τόσο σε ελάττωμα του προϊόντος όσο και σε πράξη ή παράλειψη τρίτου, μπορεί όμως εν όψει όλων των ειδικών συνθηκών να μειωθεί ή και να αρθεί, όταν συντρέχει πταίσμα του ζημιωθέντος ή προσώπου για το οποίο ευθύνεται ο ζημιωθείς. 12. Κάθε συμφωνία περιορισμού ή απαλλαγής του παραγωγού από την ευθύνη του είναι άκυρη. 13. Οι αξιώσεις κατά του παραγωγού για ζημίες παραγράφονται μετά τριετία αφότου ο ζημιωθείς πληροφορήθηκε ή όφειλε να πληροφορηθεί τη ζημία, το ελάττωμα και την ταυτότητα του παραγωγού. Μετά δεκαετία από την κυκλοφορία του συγκεκριμένου προϊόντος επέρχεται απόσβεση των δικαιωμάτων του ζημιωθέντος κατά του παραγωγού. Άρθρο 7 Υγεία και ασφάλεια των καταναλωτών 1.Οι προμηθευτές υποχρεούνται να διαθέτουν στην αγορά μόνον ασφαλή προϊόντα. 2. Ασφαλές θεωρείται ένα προϊόν όταν, συνήθεις ή ευλόγως προβλεπόμενες συνθήκες χρήσης, συμπεριλαμβανομένης της διάρκειας χρήσης δεν παρουσιάζει κανένα κίνδυνο η παρουσιάζει μόνο κινδύνους χαμηλού επιπέδου που συνδέονται με τη χρήση του προϊόντος και θεωρούνται ως αποδεκτοί στα πλαίσια ενός υψηλού βαθμού προστασίας της υγείας και ασφάλειας των προσώπων, λαμβανομένων ιδίως υπόψη: α) των χαρακτηριστικών του προϊόντος, και ιδίως της σύνθεσής του, της συσκευασίας του, του τρόπου συναρμολόγησής του και της συντήρησής του, 9

11 β) των επιπτώσεων που έχει το προϊόν αυτό σε άλλα, στην περίπτωση που είναι ευλόγως δυνατό να προβλεφθεί ότι τα προϊόντα αυτά θα χρησιμοποιηθούν μαζί, γ) της παρουσίασης του προϊόντος, της επισήμανσής του, των τυχόν οδηγιών χρήσης του και του τρόπου διάθεσής του μετά τη χρήση του, καθώς και κάθε άλλης οδηγίας που προέρχεται από τον κατασκευαστή και δ) των κατηγοριών των καταναλωτών που αντιμετωπίζουν σοβαρό κίνδυνο λόγω χρησιμοποιήσεως του προϊόντος, και ιδίως των παιδιών. 3. Μόνη η δυνατότητα επίτευξης υψηλότερου βαθμού ασφαλείας ή προμήθειας άλλων προϊόντων που παρουσιάζουν μικρότερο κίνδυνο, δεν συνιστά επαρκή λόγο για το χαρακτηρισμό ενός προϊόντος ως ανασφαλούς ή επικινδύνου. 4. Οι προμηθευτές θεωρούνται ότι συμμορφώθηκαν με την υποχρέωση διάθεσης ασφαλών προϊόντων, όταν αυτά ανταποκρίνονται προς τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ελληνικού Δικαίου, καθώς και προς τα πρότυπα που έχουν θεσπιστεί για την υγεία και ασφάλεια των καταναλωτών. 5. Προϊόντα που, χρησιμοποιούμενα υπό κανονικές και δυνάμενες να προβλεφθούν συνθήκες, παρουσιάζουν σοβαρούς και άμεσους κινδύνους για την ασφάλεια και υγεία των καταναλωτών, δεσμεύονται προληπτικώς από την κατά περίπτωση αρμόδια αρχή. Η απόσυρση, η διάθεση υπό προϋποθέσεις, η αποδέσμευση, η καταστροφή και γενικά η τύχη των ανωτέρω προϊόντων, ρυθμίζεται με απόφαση του Υπουργού Εμπορίου ή του τυχόν άλλου αρμοδίου Υπουργού. 10

12 Βιβλιογραφία Γεωργιάδης Σ. Απόστολος, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, 2002, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή Γεωργιάδης Σ. Απόστολος,Ενοχικό Δίκαιο Γενικό Μέρος,2004, Εκδόσεις Σακκούλα Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Δίκαιο & Οικονομία Π. Ν. Σακκούλας Καράκωστας Κ. Ιωάννης, Δίκαιο Προστασίας Καταναλωτή,2004, Νομική Βιβλιοθήκη Παραδείσης Ιωάννης-Ιάκωβος, σημειώσεις μαθήματος Νομικά στο Design Σταθόπουλος Π. Μιχάλης, Επιτομή Γενικού Ενοχικού Δικαίου, 2004, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη Σπυριδάκη Ι.Σ., Αστικός κώδικας και Εισαγωγικός Νόμος κριτική έκδοση 2003, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σακκούλα Φίλιου Χρ. Παύλου, Ενοχικό Δίκαιο Ειδικό Μέρος Πρώτος Τόμος Πρώτος Ημίτομος, 2005,Εκδόσεις Αντ. Ν. Σακκούλα, Έκτη έκδοση Φίλιου Χρ. Παύλου, Ενοχικό Δίκαιο Ειδικό Μέρος Πρώτος Τόμος Δεύτερος Ημίτομος, 2005,Εκδόσεις Αντ. Ν. Σακκούλα, Έκτη έκδοση 11