ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΗΜΟΥ ΜΑΝΔΡΑΣ - ΕΙΔΥΛΛΙΑΣ

Transcript

1 ΔΗΜΟΣ ΜΑΝΔΡΑΣ - ΕΙΔΥΛΛΙΑΣ Δήμος Μάνδρας - Ειδυλλίας ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΗΜΟΥ ΜΑΝΔΡΑΣ - ΕΙΔΥΛΛΙΑΣ Α ΜΕΡΟΣ: Π1: ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ - ΜΕΤΡΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ Π2: ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Π3: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011 ΣΜΡ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ 1

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 I. Αντικείμενο και Σκοπός του Επιχειρησιακού Προγράμματος 3 II. Οι ενότητες του Επιχειρησιακού Προγράμματος σύμφωνα με τις προδιαγραφές του ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α. 6 III. Θεσμικό πλαίσιο Επιχειρησιακών Προγραμμάτων 11 IV. Πλαίσιο Σύνταξης Επιχειρησιακού Προγράμματος 12 V. Συγκρότηση της Ομάδας Έργου 12 VI. Προγραμματισμός του Έργου 13 VII. Ενημέρωση των Υπηρεσιών και των ΝΠ του Δήμου 14 VIII. Διαδικασίες διαβούλευσης Μέτρα Δημοσιότητας 14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.1: ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Τα βασικά χαρακτηριστικά της περιοχής του Ο.Τ.Α Βασικά χαρακτηριστικά, χωροταξική ένταξη & Διοικητική Οργάνωση Περιβάλλον και Ποιότητα Ζωής Κοινωνική Πολιτική. Παιδεία, πολιτισμός και αθλητισμός Τοπική οικονομία και Απασχόληση Αναπτυξιακή Φυσιογνωμία της περιοχής Συνοπτική περιγραφή και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης του Δήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας και των Νομικών Προσώπων Διοικητική Διάρθρωση Δήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας Περιγραφή και Αξιολόγηση των υπηρεσιών του Δήμου Οικονομικά στοιχεία Δήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας Ανθρώπινο Δυναμικό Περιγραφή και Αξιολόγηση των Νομικών Προσώπων του Δήμου. 165 Α. Νομικό Πρόσωπο ημοσίου ικαίου του ήμου 166 Β. Νομικό πρόσωπο Ιδιωτικού δικαίου του ήμου Αξιολόγηση της περιοχής του ΟΤΑ και των Νομικών Προσώπων του Δήμου. 184 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.2.: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ Στρατηγική του ήμου Πολιτικό Πλαίσιο Στρατηγική του ήμου - Αναπτυξιακό Πλαίσιο Το Όραμα & οι αρχές του ήμου Οι Άξονες & Τα Μέτρα του Στρατηγικού Σχεδιασμού 210 2

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ I. Αντικείμενο και Σκοπός του Επιχειρησιακού Προγράμματος Η διεθνής εμπειρία καταδεικνύει συνεχώς, μέσα από μελέτες και πρακτικές εφαρμογές, ότι η έννοια αλλά και η πρακτική της «ανάπτυξης» στηρίζεται πλέον στο σχεδιασμό, την έρευνα, την αναζήτηση καινοτομικών στοιχείων και τον προσδιορισμό του είδους της ανάπτυξης που επιδιώκει να πετύχει η κάθε πόλη ή περιοχή. Ο σχεδιασμός προσδιορίζεται με βάση τρεις αλληλένδετες παραμέτρους: οργανωμένη προσπάθεια, διερεύνηση εναλλακτικών σεναρίων και επίτευξη συγκεκριμένων στόχων. Αποτελεί μια διαδικασία καθορισμού μακροπρόθεσμων στόχων και επιλογής στρατηγικών και πολιτικών υλοποίησης, η οποία βασίζεται στην επιστημονική ανάλυση, τη διεθνή εμπειρία, τις συμμετοχικές διαδικασίες και τις ειδικές συνθήκες που επικρατούν στην οικονομία, την κοινωνία και τις υποδομές κάθε περιοχής. Τα περισσότερα σχέδια ανάπτυξης χρησιμοποιούν την ανάλυση SWOT 1 που αφορά σε μεθοδολογία διάγνωσης του αντικειμένου εξέτασης, τόσο στο εσωτερικό (internal situation audit) όσο και στο εξωτερικό περιβάλλον (external situation audit). Η βασική αποστολή του προτεινόμενου έργου είναι να αποτελέσει ένα επιχειρησιακό εργαλείο σχεδιασμού, ανάλυσης, αξιολόγησης και υλοποίησης δράσεων και πολιτικών που να συμβάλλουν στη βιώσιμη και μακροχρόνια ανάπτυξη του ήμου. Ταυτόχρονα, ένα τέτοιο Σχέδιο καθίσταται αναγκαίο για τη χρηματοδότηση όλων των προτεινόμενων σε Κοινοτικά Προγράμματα παρεμβάσεων για την ανάπτυξη της περιοχής. Τα τρία στρατηγικά ερωτήματα στα οποία θα πρέπει να δοθούν απαντήσεις είναι τα ακόλουθα: Πρώτον: Προσδιορισμός των χαρακτηριστικών και του επιπέδου ανάπτυξης στο οποίο βρίσκεται ο Δήμος κατά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Δεύτερον: Προσδιορισμός του στόχου, δηλαδή σε ποιο τύπο ή επίπεδο ανάπτυξης επιδιώκει να φτάσει. Τρίτον: Προσδιορισμός του τρόπου, δηλαδή ποια μέσα θα χρησιμοποιήσει ο Δήμος για να φτάσει στο επίπεδο ανάπτυξης που επιδιώκει. 1 Ανάλυση SWOT: Συντομογραφία των αγγλικών λέξεων, Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats ή στα ελληνικά, ανάλυση Α ΕΑ: Αδυναμίες, υνατότητες, Ευκαιρίες, Απειλές. Αφορά την ανάλυση που λαμβάνει χώρα στο εσωτερικό περιβάλλον του αντικειμένου που εξετάζεται με τη διάγνωση των δυνατοτήτων και αδυναμιών, ενώ στο άμεσο εξωτερικό περιβάλλον εντοπίζονται οι ευκαιρίες και οι απειλές-κίνδυνοι. Είναι ανάλυση σε μικροοικονομικό επίπεδο. 3

4 Ο βασικός στόχος του προτεινόμενου έργου είναι να δώσει απαντήσεις στα τρία αυτά ερωτήματα, προκειμένου να προσδιοριστούν με σαφήνεια οι κατευθύνσεις και οι αντίστοιχες δράσεις οι οποίες θα οδηγήσουν στο επιθυμητό αναπτυξιακό αποτέλεσμα. Οι επιμέρους στόχοι του Επιχειρησιακού Σχεδίου Προγράμματος αφορούν στα εξής: Προσανατολισμός στο τρίπτυχο «οικονομία κοινωνία περιβάλλον», στο οποίο στηρίζεται η κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης. Βελτίωση της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας της λειτουργίας του ήμου. Προώθηση του αναπτυξιακού και κοινωνικού ρόλου του ήμου. Αποδοτικότερη και αποτελεσματικότερη κατανομή και αξιοποίηση των πόρων. Προσέλκυση πρόσθετων οικονομικών πόρων. Περιορισμό της αποσπασματικής αντιμετώπισης των προβλημάτων. Ενίσχυση της συνεργασίας όλων των δημιουργικών δυνάμεων του εσωτερικού περιβάλλοντος του ήμου (επιχειρήσεις δημόσιοι τοπικοί φορείς πολίτες) σε διαδικασίες σχεδιασμού και εφαρμογής δράσεων ανάπτυξης στο πλαίσιο της κατεύθυνσης της αστικής ανασυγκρότησης και ανάπτυξης. Για να ικανοποιηθούν οι ανωτέρω στόχοι, θα εφαρμοστεί μια σύγχρονη μεθοδολογική προσέγγιση η οποία προσδιορίζεται από τα ακόλουθα βασικά σημεία: Σαφής καταγραφή και τεκμηρίωση της πραγματικής εικόνας και/ή κατάστασης του ήμου με έμφαση στα μείζονα θέματα ανάπτυξης αλλά και στα προβλήματα που εμποδίζουν την ανάπτυξη. Αναγνώριση των ιδιαίτερων αναγκών για την ανάπτυξη του ήμου, λαμβάνοντας υπόψη τις μέχρι τώρα δράσεις και προτείνοντας νέες με καινοτομικό χαρακτήρα. Αξιοποίηση της διεθνούς και Ελληνικής εμπειρίας. Καταγραφή στοιχείων και συλλογή δευτερογενούς υλικού από πολεοδομικές, χωροταξικές και αναπτυξιακές μελέτες για την περιοχή. Αξιοποίηση των υφιστάμενων ψηφιοποιημένων υποβάθρων (εάν υπάρχουν). Συλλογή στοιχείων για τη δημογραφική, κοινωνική, παραγωγική και οικονομική διάρθρωση του ήμου και του Νομού από δημόσιες υπηρεσίες και φορείς του ήμου και του Νομού. Συναντήσεις εργασίας με φορείς της περιοχής, με σκοπό την καταγραφή στάσεων και προτάσεων για την ανάπτυξη της περιοχής μελέτης. ημιουργία πρωτογενούς χαρτογραφικού υλικού. 4

5 Χρησιμοποίηση μεθόδων συλλογικής ανάλυσης, τεκμηρίωσης και επιλογής προτάσεων (team work, brainstorming), ακολουθώντας σύγχρονες πρακτικές και μεθόδους ανάλυσης. Εκτιμάται ότι ο συνδυασμός όλων αυτών των στοιχείων προσδίδει στο Επιχειρησιακό Σχέδιο την απαραίτητη τεκμηρίωση και αποδοχή, έτσι ώστε να καταστεί ένα σημαντικό εργαλείο για την ανάπτυξη της περιοχής του ήμου. Προκειμένου όμως, το Σχέδιο να στηρίζεται στα πραγματικά δεδομένα της περιοχής και στις πραγματικές της ανάγκες, καθώς και να λαμβάνει υπόψη του τις ιδέες, προτάσεις και τα ενδιαφέροντα των πολιτών της περιοχής η εκπόνηση του Σχεδίου, μεταξύ άλλων, επιτυγχάνεται μέσω συζητήσεων με κατοίκους και φορείς της περιοχής. Είναι προφανές ότι μόνο στο πλαίσιο του ημοκρατικού Προγραμματισμού και του Σχεδιασμού εκ των κάτω προς τα άνω, είναι εφικτό να προκύψει ένα Σχέδιο που θα χαρακτηρίζεται από πληρότητα, ρεαλισμό, κοινωνική συναίνεση και αποδοχή. Σύμφωνα, μάλιστα και με το Κώδικα ήμων και Κοινοτήτων (Ν. 3463/ 2006, ΦΕΚ 114 Α 8/6/2006), στα άρθρα , διατυπώνεται η υποχρέωση των Ο.Τ.Α. για εκπόνηση ενός τέτοιου Επιχειρησιακού Προγράμματος, στο πλαίσιο της διαδικασίας εκσυγχρονισμού της οργάνωσης και λειτουργίας της πρωτοβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης και με απώτερο σκοπό τη δημιουργία μόνιμων δομών προγραμματισμού, υλοποίησης και παρακολούθησης των αποτελεσμάτων της δράσης των ήμων. Παράλληλα, σύμφωνα και με τον Καλλικράτη (παρ.1 άρθρο 266 Ν.3852/2010, όπως αναδιατυπώθηκε με την παρ.10κα του άρθρου 18 του N. 3870/2010 (ΦΕΚ 138/ τεύχος Α), για το μεσοπρόθεσμο Προγραμματισμό των ήμων εκπονείται πενταετές Επιχειρησιακό Πρόγραμμα, το οποίο εξειδικεύεται κατ' έτος σε ετήσιο Πρόγραμμα ράσης και Ετήσιο Προϋπολογισμό. Το Τεχνικό Πρόγραμμα καταρτίζεται μαζί με το Ετήσιο Πρόγραμμα ράσης, το οποίο αποτελεί μέρος του και επισυνάπτεται, σε αυτό, ως παράρτημα. Ειδικά μάλιστα για τη δημοτική περίοδο : α. Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα έχει τριετή διάρκεια. β. Η προθεσμία κατάρτισης του Επιχειρησιακού Προγράμματος δεν μπορεί να υπερβαίνει την 30η Σεπτεμβρίου (άρθρο 267 παρ.6 Ν.3852/2010) γ. Για το έτος 2011, Ετήσιο Πρόγραμμα ράσης αποτελεί ο οικονομικός προϋπολογισμός και το Τεχνικό Πρόγραμμα. δ. Το Ετήσιο Πρόγραμμα ράσης για το 2012 συντάσσεται μαζί με το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα. ε. Κατά τη μεταβατική περίοδο δεν συντάσσεται ενδιάμεση έκθεση αξιολόγησης. (άρθρο 11 απόφασης 18183/ (ΦΕΚ 534/ τεύχος Β ) ΥΠΕΣ Α, όπως τροποποιήθηκε με τις υπ αριθμ / (ΦΕΚ 1613/ τεύχος Β ) και 71841/ (ΦΕΚ 19/ τεύχος Β ) αποφάσεις του ΥΠΕΣ Α και την υπ αριθμ / (ΦΕΚ 699/ τεύχος Β ) απόφαση του ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ, και αναδιατυπώθηκε από το άρθρο 9 της υπ. αριθμ. 5694/ απόφασης του ΥΠ.ΕΣ.Α&Η..) 5

6 Με βάση, λοιπόν την ανάλυση που προηγήθηκε, τη δέσμευση που θέτει η νομοθεσία, αλλά και τις λειτουργικές ανάγκες του ήμου, κρίνεται απαραίτητη η εκπόνηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος, ώστε ο ήμος να βρεθεί προετοιμασμένος για τις εξελίξεις που προγραμματίζονται σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. II. Οι ενότητες του Επιχειρησιακού Προγράμματος σύμφωνα με τις προδιαγραφές του ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α. Το περιεχόμενο, η δομή και ο τρόπος υποβολής των επιχειρησιακών προγραμμάτων των Ο.Τ.Α. α βαθμού καθορίζονται με την υπουργική απόφαση ΥΑ 18183/ (ΦΕΚ 534/ τεύχος Β ), όπως τροποποιήθηκε με την υπ αριθ. 5694/ απόφασης του ΥΠ.ΕΣ.Α&Η.. και πρέπει να περιλαμβάνει εν γένει τις εξής ενότητες και υπό-ενότητες: α. Ενότητα 1: Στρατηγικός σχεδιασμός. Κεφάλαιο 1.1: Περιγραφή και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης. Κεφάλαιο 1.2: Στρατηγική του Ο.Τ.Α. και αναπτυξιακές προτεραιότητες. β. Ενότητα 2: Επιχειρησιακός προγραμματισμός Κεφάλαιο 2.1: Στόχοι και δράσεις. Κεφάλαιο 2.2: «Τριετής» προγραμματισμός των δράσεων. γ. Ενότητα 3: Οικονομικός προγραμματισμός και δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης. Κεφάλαιο 3.1: Οικονομικός προγραμματισμός. Κεφάλαιο 3.2: είκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης του προγράμματος. Εν προκειμένω για καλύτερη αποτύπωση των δεδομένων, το παρόν Σχέδιο, τηρώντας τις βασικές οδηγίες, προχωρά σε μεγαλύτερη ανάλυση και περιλαμβάνει τα εξής κεφάλαια: α. Ενότητα 1: Στρατηγικός σχεδιασμός. Κεφάλαιο 1.1: Περιγραφή και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης. Περιγράφονται τα χαρακτηριστικά της περιοχής του ήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας τα χαρακτηριστικά του ίδιου του ήμου και των Νομικών Προσώπων του, ως οργανισμών, και αξιολογείται η υφιστάμενη κατάσταση Η περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης Η περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης αναφέρεται στα εξής δεδομένα και χαρακτηριστικά: 1. Βασικά πληθυσμιακά χαρακτηριστικά της περιοχής του ήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας. 2. Βασικά κοινωνικά χαρακτηριστικά της περιοχής του ήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας. 3. Βασικά οικονομικά χαρακτηριστικά της περιοχής του ήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας. 6

7 4. Βασικά χωροταξικά και πολεοδομικά χαρακτηριστικά της περιοχής του ήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας. 5. Βασικά αναπτυξιακά χαρακτηριστικά της περιοχής του ήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας. Επίσης, αντικείμενο ανάλυσης συνιστά και ο ήμος ως αυτοτελής οικονομικός οργανισμός. Συνεπώς, η ενότητα «υφιστάμενη κατάσταση» αναφέρεται και σε βασικά οργανωτικά και οικονομικά χαρακτηριστικά του Ο.Τ.Α., όπως: 1. ιοικητική διάρθρωση του Ο.Τ.Α. 2. Ανθρώπινο δυναμικό 3. Καταγραφή της κινητής και ακίνητης περιουσίας του Ο.Τ.Α. 4. Έσοδα και δαπάνες του Ο.Τ.Α Η αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης Η απλή περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης δεν αρκεί από μόνη της να συμβάλει σε έναν ασφαλή προσδιορισμό των στόχων και προτεραιοτήτων της αναπτυξιακής στρατηγικής. Για το λόγο αυτό απαιτείται η ενδελεχής αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης ώστε να προσδιορισθούν με σαφήνεια: A. Τα κρίσιμα ζητήματα ανάπτυξης, τα οποία είναι σκόπιμο να αντιμετωπιστούν από τον Ο.Τ.Α. κατά την επόμενη μεσοπρόθεσμη περίοδο, ιεραρχημένα κατά σειρά προτεραιότητας. B. Τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα της περιοχής του Ο.Τ.Α. ως προς τα κρίσιμα ζητήματα, τις ανάγκες των πολιτών και την εκτιμώμενη ζήτηση για την παροχή δημοτικών ή κοινοτικών υπηρεσιών. Γ. Οι δυνατότητες και οι υφιστάμενες αδυναμίες των υπηρεσιών του Ο.Τ.Α. και των Νομικών Προσώπων του, σε σχέση με τις λειτουργίες που επιτελούν, το ανθρώπινο δυναμικό και την υλικοτεχνική υποδομή τους, την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, καθώς και σε σχέση με την οικονομική τους κατάσταση.. Οι ευκαιρίες και οι περιορισμοί από εξωγενείς παράγοντες (όπως θεσμικό πλαίσιο, εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές και χρηματοδοτήσεις). Κεφάλαιο 1.2: Στρατηγική του Ο.Τ.Α. και αναπτυξιακές προτεραιότητες Διατύπωση του αναπτυξιακού οράματος Η περιοχή αναφοράς οφείλει να προσδιορίσει το αναπτυξιακό της όραμα, προκειμένου αυτό να αποτελέσει οδοδείκτη της μελλοντικής δράσης τόσο της δημοτικής αρχής όσο και της τοπικής κοινωνίας. Και ενώ, η ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης απαντά στο ερώτημα «που βρίσκεται η περιοχή και ο ήμος σήμερα», η διατύπωση του οράματος απαντά στο ερώτημα «ποιά οφείλει να είναι η εικόνα και η κατάσταση της περιοχής αύριο». Συνεπώς, το όραμα αποτελεί συνοπτική διατύπωση της μελλοντικής επιθυμητής κατάστασης της περιοχής του Ο.Τ.Α. και του ίδιου του Ο.Τ.Α., ως οργανισμού, για την επόμενη μεσοπρόθεσμη περίοδο, την οποία θα επιδιώξει με την εφαρμογή της στρατηγικής που θα επιλέξει και με την ευρύτερη δυνατή κοινωνική συναίνεση Προσδιορισμός της στρατηγικής 7

8 Ο προσδιορισμός της στρατηγικής του Ο.Τ.Α. αναφέρεται πρωτίστως στη διατύπωση των γενικών στρατηγικών στόχων προκειμένου να πετύχει το όραμα του. Σύμφωνα με τις τεθείσες προδιαγραφές, ενδεικτικά, οι στρατηγικοί στόχοι αφορούν: i. Στην προώθηση της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης της περιοχής. ii. Στην ικανοποίηση των αναγκών των αποδεκτών των υπηρεσιών του. iii. Στην αναβάθμιση της διοικητικής ικανότητας του (με τη βελτίωση της λειτουργίας των υπηρεσιών και των οργάνων του, την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και της υλικοτεχνικής υποδομής του). iv. Στη βελτίωση της οικονομικής του κατάστασης Προσδιορισμός των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων Ο προσδιορισμός των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων, σύμφωνα με τις οποίες θα διαρθρωθεί το επιχειρησιακό πρόγραμμα, λαμβάνει υπόψη τις εθνικές και περιφερειακές αναπτυξιακές προτεραιότητες. Οι αναπτυξιακές προτεραιότητες εκφράζονται στο επιχειρησιακό πρόγραμμα με τη μορφή αξόνων. Ενδεικτικά, οι άξονες αυτοί μπορεί να είναι: i. «Φυσικό και Οικιστικό Περιβάλλον - Τεχνικές υποδομές». ii. «Κοινωνική Πολιτική, Παιδεία και Πολιτισμός». iii. «Τοπική Οικονομία και Απασχόληση». iv. «Ο Ο.Τ.Α. ως οργανισμός και οι σχέσεις του με τους πολίτες, την πολιτεία και τους τοπικούς φορείς». Ο άξονας αυτός ενδεικτικά αφορά: α. Στη γενική οργάνωση και λειτουργία του Ο.Τ.Α., καθώς και σε ζητήματα αποτελεσματικότητας, αποδοτικότητας και χρηστής τοπικής διοίκησης. β. Στις οριζόντιες ή υποστηρικτικές λειτουργίες του Ο.Τ.Α. και των Νομικών Προσώπων του. γ. Στις ανάγκες υποστήριξης των οργάνων διοίκησης και των υπηρεσιών για την αποδοτικότερη και αποτελεσματικότερη άσκηση των αρμοδιοτήτων τους, καθώς και για τη γενικότερη βελτίωση της διοικητικής ικανότητας του Ο.Τ.Α. β. Ενότητα 2: Επιχειρησιακός προγραμματισμός Η δεύτερη ενότητα του Επιχειρησιακού Προγράμματος στοχεύει στη συγκεκριμένη πλέον διατύπωση στόχων, δράσεων και έργων για την επόμενη τετραετία. Ειδικότερα, σύμφωνα και με τις προδιαγραφές, η ενότητα αυτή περιλαμβάνει: Κεφάλαιο 2.1: Στόχοι και δράσεις Γενικοί και ειδικοί στόχοι Στο πρώτο κεφάλαιο του επιχειρησιακού προγραμματισμού εξειδικεύονται οι γενικοί στρατηγικοί στόχοι σε ειδικότερους στόχους Άξονες, μέτρα, προγράμματα δράσης και έργα Ακολούθως, κάθε άξονας εξειδικεύεται σε μέτρα, που αντιστοιχούν σε έναν ή περισσότερους ειδικότερους στόχους, που πρέπει να επιτευχθούν κατά προτεραιότητα από τον Ο.Τ.Α. την επόμενη τετραετία. Ενδεικτικά, τα μέτρα μπορεί να αφορούν: Ύδρευση και Αποχέτευση, ιαχείριση Απορριμμάτων, Κοινωνική Φροντίδα, Πολιτισμό και Αθλητισμό, 8

9 Απασχόληση, Τουριστική Ανάπτυξη, Οικονομικά του Ο.Τ.Α., καθώς και Ανάπτυξη του Ανθρώπινου υναμικού του Ο.Τ.Α. και των Νομικών Προσώπων του. Για την επίτευξη των στόχων του κάθε μέτρου σχεδιάζεται ένα ολοκληρωμένο υποπρόγραμμα δράσεων. Οι δράσεις είναι δυνατό να είναι κατηγορίες έργων ή μεγάλα έργα (όπου ως έργα νοούνται δράσεις που εκτελούνται εφάπαξ, με καθορισμένη χρονική έναρξη και πέρας υλοποίησης) ή να είναι συνεχώς επαναλαμβανόμενες λειτουργίες των υπηρεσιών και οργάνων διοίκησης. Τα έργα, ενδεικτικά, είναι δυνατό να περιλαμβάνουν τεχνικά έργα, μελέτες, έρευνες, ενέργειες κατάρτισης, ενέργειες δημοσιότητας, κανονιστικές ρυθμίσεις. Οι συνεχείς λειτουργίες είναι δυνατό να περιλαμβάνουν: α. Κύριες λειτουργίες, δηλ. δραστηριότητες μέσω των οποίων ασκούνται οι αρμοδιότητες και εκπληρώνεται ο σκοπός του Ο.Τ.Α. (όπως δραστηριότητες κοινωνικές, πολιτιστικές, αθλητισμού, προστασίας περιβάλλοντος). β. Υποστηρικτικές ή οριζόντιες λειτουργίες, των οποίων ο ρόλος συνίσταται στην παροχή υπηρεσιών υποστήριξης στις υπηρεσίες και τα όργανα διοίκησης του Ο.Τ.Α. και των Νομικών Προσώπων του (όπως διαχείριση θεμάτων προσωπικού, οικονομική διαχείριση, προμήθειες, διοικητική υποστήριξη, νομική υποστήριξη, υποστήριξη του προγραμματισμού, τεκμηρίωση πληροφοριών). Υπεύθυνοι υλοποίησης των δράσεων μπορεί να είναι υπηρεσίες του Ο.Τ.Α. και των Νομικών Προσώπων του. Μπορεί, επίσης, να είναι και σύνδεσμοι Ο.Τ.Α. στους οποίους συμμετέχει ο Ο.Τ.Α. ή οι δομές που ορίζονται ως φορείς υλοποίησης στις συμβάσεις συνεργασίας του Ο.Τ.Α. με άλλους φορείς. Σε ειδική παράγραφο του κεφαλαίου αυτού είναι δυνατό να προσδιορίζονται: α. ράσεις διαδημοτικής σημασίας, εφόσον υπάρχει σχετική συμφωνία με τους γειτονικούς Ο.Τ.Α. β. ράσεις υπερτοπικής σημασίας, ως προτάσεις προς τα υπερκείμενα επίπεδα προγραμματισμού. Κεφάλαιο 2.2: Τριετής προγραμματισμός των δράσεων. Στο δεύτερο κεφάλαιο του επιχειρησιακού προγραμματισμού ιεραρχούνται οι δράσεις για την επίτευξη των στόχων του κάθε μέτρου και προσδιορίζονται οι δράσεις πρώτης προτεραιότητας. Τουλάχιστον για τις δράσεις αυτές συμπληρώνεται τυποποιημένο έντυπο προγραμματισμού, στο οποίο κατ ελάχιστον προσδιορίζονται: α. Ο άξονας και το μέτρο του επιχειρησιακού προγράμματος, όπου εντάσσεται η δράση. β. Οι στόχοι του μέτρου στην επίτευξη των οποίων θα συμβάλλουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα της δράσης. γ. Οι εκροές που θα παραχθούν από την υλοποίηση της δράσης. δ. Οι φάσεις υλοποίησης της δράσης. ε. Η υπηρεσία του Ο.Τ.Α. και των Νομικών Προσώπων του που είναι υπεύθυνη για την υλοποίηση της δράσης. στ. Η χωροθέτηση της δράσης. 9

10 ζ. Το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, ανά έτος. η. Οι αναγκαίοι ανθρώπινοι και υλικοί πόροι και άλλες προϋποθέσεις για την υλοποίηση της δράσης. θ. Ο προϋπολογισμός δαπανών και οι πηγές χρηματοδότησης. Για τη διευκόλυνση της κατάρτισης των ετήσιων προγραμμάτων δράσης του Ο.Τ.Α. και των Νομικών Προσώπων του, το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των δράσεων, το χρονοδιάγραμμα απόκτησης των απαιτούμενων πόρων και ο προϋπολογισμός δαπανών συντάσσονται για κάθε έτος της επόμενης τριετίας. Η διάρθρωση των ετήσιων προγραμμάτων δράσης του Ο.Τ.Α. και των Νομικών Προσώπων του αντιστοιχεί στην οργανωτική δομή των υπηρεσιών τους. Το περιεχόμενο των ετήσιων προγραμμάτων δράσης προκύπτει από την κατ έτος εξειδίκευση του επιχειρησιακού προγράμματος. Στο ετήσιο πρόγραμμα δράσης προσδιορίζονται οι δράσεις ή τμήματα πολυετών δράσεων του επιχειρησιακού προγράμματος, που θα υλοποιηθούν από τις υπηρεσίες του Ο.Τ.Α. και των Νομικών του Προσώπων. Για κάθε δράση προσδιορίζονται τουλάχιστον: α. Ο άξονας και το μέτρο του επιχειρησιακού προγράμματος όπου εντάσσεται η δράση. β. Ποσοτικά στοιχεία των εκροών που θα παραχθούν από τη δράση κατά το επόμενο έτος. γ. Το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης της δράσης, ανά τρίμηνο. δ. Ο προϋπολογισμός δαπανών και οι πηγές χρηματοδότησης. ε. Οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την υλοποίηση της δράσης. Το ετήσιο πρόγραμμα δράσης του πρώτου έτους της δημοτικής περιόδου συντάσσεται μαζί με τον αντίστοιχο ετήσιο προϋπολογισμό και αποτελεί μαζί με το τεχνικό πρόγραμμα του ιδίου έτους, προσωρινό πρόγραμμα, που οριστικοποιείται με την ολοκλήρωση της κατάρτισης του επιχειρησιακού προγράμματος. Τα διετή προγράμματα δράσης των κοινωφελών επιχειρήσεων του άρθρου 259 του Κώδικα ήμων και Κοινοτήτων (ν. 3463/2006) υποκαθιστούν τα αντίστοιχα ετήσια προγράμματα δράσης τους. Στο ετήσιο πρόγραμμα δράσης μπορεί να τροποποιείται ο προγραμματισμός υλοποίησης των δράσεων που έχουν προβλεφθεί στο επιχειρησιακό πρόγραμμα. Το ετήσιο πρόγραμμα μπορεί, επίσης, να περιλαμβάνει νέες δράσεις, οι οποίες δεν έχουν προβλεφθεί στο επιχειρησιακό πρόγραμμα, εφόσον εντάσσονται στη στρατηγική και στις αναπτυξιακές προτεραιότητες του ήμου. γ. Ενότητα 3: Οικονομικός προγραμματισμός και δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης. Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει τα εξής: Κεφάλαιο 3.1: Οικονομικός προγραμματισμός. Στο κεφάλαιο «Οικονομικός προγραμματισμός» περιλαμβάνονται τα ακόλουθα: 10

11 α. Εκτιμώνται τα έσοδα του Ο.Τ.Α. και των Νομικών Προσώπων του, ανά πηγή χρηματοδότησης για κάθε έτος της επόμενης τετραετίας. β. Υπολογίζονται συνοπτικά οι λειτουργικές και οι επενδυτικές δαπάνες των δράσεων του προγράμματος. γ. Καταρτίζονται οι χρηματοδοτικοί πίνακες του προγράμματος ανά άξονα και μέτρο. Κεφάλαιο 3.2: Δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης του προγράμματος. 1. Στο κεφάλαιο «είκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης του προγράμματος», καταρτίζονται δείκτες αποτελεσμάτων για την παρακολούθηση και αξιολόγηση του βαθμού επίτευξης των στόχων και δείκτες υλοποίησης ή εκροών για την παρακολούθηση και αξιολόγηση του βαθμού υλοποίησης των δράσεων του προγράμματος. 2. Οι προηγούμενοι δείκτες αξιοποιούνται για την ποσοτικοποίηση των στόχων, προκειμένου αυτοί να καταστούν μετρήσιμοι. III. Θεσμικό πλαίσιο Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Το παρόν επιχειρησιακό σχέδιο εκπονήθηκε με βάση τη σχετική νομοθεσία (κεφάλαιο Ζ, άρθρα 203 έως 206 του Ν.3463/ άρθρο 266, του Ν.3852/2010 άρθρο 18 του Ν.3870/2010). Συμπληρωματικά για τη σύνταξη του λήφθηκαν υπόψη τα ακόλουθα. Νόμος 3463/2007 «Κύρωση του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων». Προεδρικό διάταγμα 185, ΦΕΚ 221, της 12 Σεπτεμβρίου 2007, τεύχος πρώτο «όργανα και διαδικασία κατάρτισης, παρακολούθησης και αξιολόγησης των επιχειρησιακών προγραμμάτων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) α βαθμού». Η εγκύκλιος 45, της 25 Οκτωβρίου 2006 του Υφυπουργού Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης «Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΕΠ) Ο.Τ.Α.». Η 18183/2 Απριλίου 2007 Υπουργική Απόφαση «Περιεχόμενο, δομή και τρόπος υποβολής των επιχειρησιακών προγραμμάτων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) α βαθμού» όπως τροποποιήθηκε με τις υπ αριθμ / (ΦΕΚ 1613/ τεύχος Β ) και 71841/ (ΦΕΚ 19/ τεύχος Β ) αποφάσεις του ΥΠΕΣΔΔΑ και την υπ αριθμ / (ΦΕΚ 699/ τεύχος Β ) απόφαση του ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ, και αναδιατυπώθηκε από το άρθρο 9 της υπ. αριθμ. 5694/ απόφασης του ΥΠ.ΕΣ.Α&Η.Δ. Ο οδηγός κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Ο.Τ.Α. της ΕΕΤΑΑ. Για το επιχειρησιακό πρόγραμμα του ήμου καταβλήθηκε προσπάθεια, ώστε να κωδικοποιηθεί κατά το δυνατόν σε όλα τα σημεία του. Επιλέχθηκε η παρουσίαση όλων των πληροφοριών με τη μορφή μικρών κειμένων και πινάκων και αποφεύχθηκαν οι μακροσκελείς αναφορές σε όλα τα κεφάλαιά 11

12 του. Ακόμη έγινε επιλογή και παράθεση μόνο των αναγκαίων πληροφοριών που τεκμηριώνουν τις δράσεις που προτείνονται. Με τον τρόπο αυτό, εκτιμήθηκε ότι είναι δυνατή η άμεση άντληση των αναγκαίων πληροφοριών, αλλά και η συνοπτική και τεκμηριωμένη περιγραφή των προτεινόμενων δράσεων και ενεργειών. IV. Πλαίσιο Σύνταξης Επιχειρησιακού Προγράμματος Η διαδικασία κατάρτισης του Επιχειρησιακού Προγράμματος ακολούθησε ένα συγκεκριμένο μεθοδολογικό πλαίσιο και πιο συγκεκριμένα: Ανάλυση του εξωτερικού περιβάλλοντος του ήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας, με έμφαση στο τρόπο που αυτό επηρεάζει τον τρόπο λειτουργίας του ήμου, προκειμένου να καταγραφούν τα προβλήματα και οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται. Ανάλυση εσωτερικού περιβάλλοντος του ήμου με σκοπό να εντοπιστούν οι αδυναμίες αλλά και τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζονται στην οργάνωση και λειτουργία του ιατύπωση του Οράματος, της Στρατηγικής και του Προγραμματισμού Εξειδίκευση του Επιχειρησιακού Προγράμματος σε δράσεις, άξονες, μέτρα, προϋπολογισμούς και χρονοδιαγράμματα. Σημειώνεται ότι η εκπόνηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος υλοποιήθηκε σύμφωνα με τις σχετικές οδηγίες και τον υφιστάμενο προγραμματισμό της ιεπιστημονικής Ομάδας Έργου με τα κάτωθι βήματα/στάδια υλοποίησης: Βήμα 1:Προετοιμασία και Οργάνωση Βήμα 2:Συνοπτική περιγραφή και αξιολόγηση της κατάστασης της περιοχής του ήμου Βήμα 3:Συνοπτική περιγραφή και αξιολόγηση του ήμου και των νομικών προσώπων του ως οργανισμών Βήμα 4:Καθορισμός της στρατηγικής και των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων Βήμα 5:Έγκριση του Στρατηγικού Σχεδίου και διαδικασίες διαβούλευσης Βήμα 6:Κατάρτιση Σχεδίων ράσης Βήμα 7:Τριετής προγραμματισμός των δράσεων Βήμα 8:Οικονομικός προγραμματισμός Βήμα 9:Ολοκλήρωση του προγράμματος και τελικές ενέργειες V. Συγκρότηση της Ομάδας Έργου Με απόφαση του ημάρχου Μάνδρας - Ειδυλλίας συγκροτήθηκε ιεπιστημονική Ομάδα Έργου, η οποία είχε ως στόχο την σύνταξη του Σχεδίου Επιχειρησιακού Προγράμματος του ήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας 12

13 κατά τη ημοτική Περίοδο , σε συνεργασία με τα όργανα διοίκησης και τις υπηρεσίες του ήμου και των Νομικών Προσώπων του, το οποίο και εγκρίνεται από το ημοτικό Συμβούλιο. Μέλη της ορίστηκαν: 1. Κρίκα Βασιλική (Γενική /ντρια) 2. Κανάκης Παναγιώτης (Προϊστάμενος Τεχνικών Υπηρεσιών) 3. Φουτούλη Αναστασία ( ημοτική Υπάλληλος) 4. Κολοβέντζος Παναγιώτης (Αντιδήμαρχος) 5. Θεοδώρου Πέπυ, (Τεχνικός Σύμβουλος) Οι συνεδριάσεις των μελών της ιεπιστημονικής Ομάδας Έργου για την εκπόνηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος του ήμου και ο συντονισμός εργασιών της, γίνεται από τον υπεύθυνο συντονιστή και Πρόεδρο της ΟΕ καθώς και με τη συμβολή όλων των εταίρων. Εποπτεύων της ιεπιστημονικής Ομάδας Έργου είναι ο ήμαρχος Μάνδρας - Ειδυλλίας που συγκαλεί σε συνεδρίαση, όποτε κρίνει σκόπιμο την ιεπιστημονική Ομάδα Έργου. VI. Προγραμματισμός του Έργου Σύμφωνα με τα οριζόμενα στον Οδηγό Κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων ΟΤΑ της Ε.Ε.Τ.Α.Α. (Σεπτέμβριος 2007), την ισχύουσα νομοθεσία και τις εκτιμήσεις της ομάδας έργου, το χρονοδιάγραμμα κατάρτισης του Επιχειρησιακού Προγράμματος ήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας είναι το ακόλουθο. ΦΑΣΕΙΣ ΕΝΑΡΞΗ ΛΗΞΗ Προετοιμασία 28/7/2011 5/8/2011 Στρατηγικός Σχεδιασμός 6/8/ /9/2011 ιαδικασίες ιαβούλευσης 15/9/ /9/2011 Επιχειρησιακός και Οικονομικός Προγραμματισμός και Ολοκλήρωση και Έγκριση του Προγράμματος 25/9/ /9/2011 Σε περίπτωση που δοθεί και επιπλέον παράταση από το ΥΠ.ΕΣ για την ολοκλήρωση και υποβολή των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων των ΟΤΑ η παράταση αυτή θα ισχύει ανάλογα με τις διαδικασίες κατάρτισης του Επιχειρησιακού Προγράμματος, εφόσον ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί. 13

14 Όπως φαίνεται και από το προαναφερόμενο προγραμματισμό του έργου, εντοπίζονται τρεις διακριτές ενότητες στην όλη διαδικασία. Η πρώτη αφορά την αποτύπωση και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης του ήμου και των Νομικών Προσώπων, κατά την οποία η συλλογή των στοιχείων που απαιτούνται γίνεται μέσω πρωτογενούς και δευτερογενούς έρευνας. Καθοριστικό ρόλο στην ενότητα αυτή έχει η συμπλήρωση ερωτηματολογίων από τους προϊσταμένους, προκειμένου να αποτυπωθεί και απολογηθεί η υφιστάμενη κατάσταση της εσωτερικής λειτουργίας των υπηρεσιών. Ακολουθεί η διατύπωση του οράματος, της στρατηγικής και των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων που θα αποτελέσουν τους κύριους άξονες πολιτικής για την τρέχουσα δημοτική περίοδο. Η διαδικασία κατάρτισης του Επιχειρησιακού Προγράμματος ολοκληρώνεται με την εξειδίκευση της προηγούμενης ενότητας μέσω της κατάρτισης σχεδίων δράσης εγκεκριμένων από τις υπηρεσίες του ήμου και των Νομικών Προσώπων και του χρονικού και οικονομικού προγραμματισμού των επιμέρους δράσεων. Στη συνέχεια ακολουθεί η έγκριση από την ΓΓ Αποκεντρωμένης ιοίκησης της διαδικασίας κατάρτισής του και η εξειδίκευση του σε ετήσια επιχειρησιακά προγράμματα προκειμένου να δρομολογηθεί η υλοποίησή του. VII. Ενημέρωση των Υπηρεσιών και των ΝΠ του Δήμου Αρχική ενημέρωση του προσωπικού των υπηρεσιών και των Νομικών Προσώπων του ήμου πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή των ιευθυντών και προϊστάμενων των υπηρεσιών του ήμου και τους Προέδρους των Νομικών Προσώπων του ήμου. Στη συνάντηση αυτή ζητήθηκε από τους παριστάμενους να συνεργαστούν με τα μέλη της ΟΕ στη διαδικασία καταγραφής της υφιστάμενης κατάστασης και αξιολόγησης των υπηρεσιών του ήμου μέσα από την εφαρμογή της μεθόδου συμπλήρωσης δομημένου ερωτηματολόγιου με εστιασμένη συνέντευξη. VIII. Διαδικασίες διαβούλευσης Μέτρα Δημοσιότητας Την κατάθεση του Στρατηγικού Σχεδιασμού στο ημοτικό Συμβούλιο, θα ακολουθήσουν η συζήτησή του στα Τοπικά Συμβούλια κάθε ημοτικής Ενότητας, προκειμένου να υπάρξει πλήρης ενημέρωση των τοπικών αρχών, διάλογος και να ενσωματωθούν στο τελικό σχέδιο του Επιχειρησιακού οι προτάσεις τους. Για το λόγο αυτό θα διεξαχθεί σε κάθε ημοτική Ενότητα ανοιχτή διαβούλευση με τοπικούς φορείς και δημότες, παρούσης της Ομάδας Έργου, προκειμένου να δοθούν διευκρινήσεις και να γίνει καταγραφή αναγκών και προτεραιοτήτων. Παράλληλα το Σχέδιο του Στρατηγικού Σχεδιασμού θα παραμείνει αναρτημένο στην ιστοσελίδα του ήμου προκειμένου να είναι προσβάσιμο σε κάθε πολίτη ο οποίος επιθυμεί να το διαβάσει, να ενημερωθεί και να υποβάλλει ηλεκτρονικά ερωτήματα, παρατηρήσεις ή προτάσεις προς επεξεργασία και ενσωμάτωση. 14

15 Η διαδικασία διαβούλευσης ολοκληρώνεται με τη συνεδρίαση της ημοτικής Επιτροπής ιαβούλευσης η οποία θα γνωμοδοτήσει επί του τελικού Σχεδίου. Στη συνέχεια, μετά τον κοινωνικό διάλογο και τη διαβούλευση, το τελικό Σχέδιο, στο οποίο θα έχουν ενσωματωθεί οι προτάσεις και οι θέσεις των φορέων και της τοπικής κοινωνίας, με τη γνωμοδότηση της Επιτροπής ιαβούλευσης και την εισήγηση της Εκτελεστικής Επιτροπής και με ευθύνη της ημοτικής Αρχής, θα έρθει προς ψήφιση στο ημοτικό Συμβούλιο. Το ημοτικό Συμβούλιο είναι το τελικό όργανο, που θα εγκρίνει εν τέλει και στο σύνολό του το Επιχειρησιακό Σχέδιο του ήμου Μάνδρας Ειδυλλίας για τη δημοτική Περίοδο

16 Κεφάλαιο 1.1 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Η Τα βασικά χαρακτηριστικά της περιοχής του Ο.Τ.Α. μελετώμενη περιοχή καλύπτει την έκταση του ήμου Μάνδρας- Ειδυλλίας, ο οποίος δημιουργήθηκε μετά τη ιοικητική Μεταρρύθμιση, που έφερε το όνομα «Πρόγραμμα Καλλικράτης». Πιο συγκεκριμένα προέκυψε από τη συνένωση των ήμων Μάνδρας, Βιλίων και Ερυθρών και της Κοινότητας Οινόης και έχει έδρα τη Μάνδρα. Η μελετώμενη περιοχή του ήμου Μάνδρας- Ειδυλλίας έχει διαμορφώσει μια χωρική φυσιογνωμία βάσει της ευρύτερης χωρικής ενότητας στην οποία ανήκει. Ο ρόλος του ήμου στον ευρύτερο εθνικό χώρο, αλλά και τα χωρικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά κυρίως της χωρικής ενότητας εκείνης του ήμου, που παρουσιάζει εγγύτητα στον άξονα της Αττικής Οδού και της Εθνικής Οδού Αθηνών Κορίνθου, έχει επηρεαστεί από τον μητροπολιτικό χαρακτήρα της ευρύτερης μητροπολιτικής περιοχής πρωτεύουσας. Ο ήμος Μάνδρας- Ειδυλλίας εντάσσεται στην Περιφερειακή Ενότητα υτικής Αττικής και στην Περιφέρειας Αττικής και κατά συνέπεια του προσδίδονται χαρακτηριστικά μητροπολιτικής εμβέλειας. Η Περιφέρεια Αττικής βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα της χώρας και ειδικότερα καταλαμβάνει το νοτιοανατολικό τμήμα της γεωγραφικής περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας. Έχει έκταση χλμ 2 και καλύπτει το 2,9% της συνολικής έκτασης της χώρας. Έχει έδρα την Αθήνα η οποία αποτελεί και την Πρωτεύουσα της Ελλάδας καθώς και την μοναδική μητροπολιτικού χαρακτήρα περιοχή της. Η μητροπολιτική Περιφέρεια της Αττικής συνιστά άλλωστε τη βασική πύλη σε εθνικό και διεθνές επίπεδο και κατέχει στρατηγική γεωγραφική θέση στον ελληνικό χώρο λόγω καταρχήν της πύλης εισόδου πληθυσμών από τον υπόλοιπο κόσμο μέσω του λιμανιού του Πειραιά αλλά και του ιεθνούς Αερολιμένα Αθηνών «Ελ. Βενιζέλος». Η στρατηγική της θέση φανερώνεται κι από την κεντροβαρική της θέση στον εθνικό χώρο και τον άξονα Βορρά - Νότου και τον άξονα της Εθνικής Οδού ΠΑΘΕ, αλλά και από την συνεχή 16

17 πληθυσμιακή εισροή από την ελληνική επικράτεια, λόγω της εύκολης πρόσβασης και της ευνοϊκής θέσης. Η κεντροβαρική θέση λοιπόν της Αττικής έχει παίξει τον σημαντικότερο ρόλο για την μέχρι σήμερα μητροπολιτική της ανάπτυξη και συνεχίζει να συμβάλει στην ανάπτυξη της Περιφέρειας και την προσέλκυση της πλειοψηφίας των παραγωγικών δραστηριοτήτων της χώρας. Η Περιφέρεια Αττικής συμπεριλαμβάνει το ενιαίο πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας, ενώ η μητροπολιτική περιοχή της πρωτεύουσας περιλαμβάνει έναν αριθμό Τοπικών Αυτοδιοικήσεων που ενδεχομένως υπερβαίνει και τα διοικητικά όρια της Περιφέρειας. Η Περιφέρεια Αττικής διαθέτει το υψηλότερο επίπεδο τεχνολογικής εξέλιξης, το 50% του εθνικού δικτύου τεχνικής υποδομής, τον μεγαλύτερο όγκο δραστηριοτήτων και το μεγαλύτερο ποσοστό παραγόμενου ΑΕΠ της χώρας. Στην περιφέρεια εντοπίζονται στο αστικό συνεχές δύο μεγάλοι πόλοι εμπορίου και παροχής υπηρεσιών, η Αθήνα κι ο Πειραιάς, όπου η πρώτη είναι σαφώς περισσότερο ανεπτυγμένη, ενώ εντός του πολεοδομικού συγκροτήματος απαντώνται διάφορα μικρότερης σημασίας κέντρα εμπορικών και διοικητικών δραστηριοτήτων, καθώς επίσης και περιοχές που συγκεντρώνουν δραστηριότητες του δευτερογενούς τομέα, με ένταση στην υτική Αττική, περιοχές με ένταση στις μεταφορές όπως τα Μεσόγεια κ.α. Ο μητροπολιτικός χαρακτήρας της Περιφέρειας έχει ενισχυθεί και από την ολοκλήρωση μεγάλων μεταφορικών υποδομών όπως ο προαστιακός σιδ/μος και ο άξονας της Αττικής Οδού που συνέβαλλαν στην διευκόλυνση των μετακινήσεων και την σύνδεση των μακρινών προαστίων με την περιοχή της πρωτεύουσας. Οι επέκταση των αστικών μεταφορικών υποδομών, όπως το δίκτυο του Μετρό συμβάλλουν εξίσου στην παραπάνω κατεύθυνση. Η οικονομική φυσιογνωμία της Περιφέρειας εξακολουθεί σήμερα να βασίζεται στον τριτογενή τομέα και εν μέρει στον δευτερογενή τομέα. Τα σημαντικότερα προβλήματα που παρατηρούνται, αφορούν κυρίως στον πρωτογενή τομέα παραγωγής και στους κλάδους της 17

18 γεωργίας της κτηνοτροφίας που είναι ιδιαίτερα συρρικνωμένοι κυρίως λόγω της αστικοποίησης των τελευταίων ετών. Παράλληλα είναι σκόπιμο να σημειωθεί ότι η εντονότερη βιομηχανική δραστηριότητα της χώρας είναι σήμερα χωροθετημένη εντός των ορίων της περιοχής της πρωτεύουσας, όπου τείνει να συγκεντρώνει σε κοντινές αποστάσεις δραστηριότητες διαμετακόμισης και αποθήκευσης προϊόντων με τελικό προορισμό εντός ή εκτός χώρας. Η οικονομίες συγκέντρωσης που έχουν λειτουργήσει στην περιοχή της υτικής Αττικής καθώς στα όρια των Νομών Αττικής και Βοιωτίας επί της ΠΑΘΕ, αλλά και στα Μεσόγεια, δημιουργούν όλο και περισσότερες θέσεις εργασίας, προσελκύοντας ακόμα μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού. Ο ανεπτυγμένος κι αναπτυσσόμενος τριτογενής τομέας οφείλει την ανοδική του πορεία στην εμπορική δραστηριότητα και τον κλάδο των διαφόρων υπηρεσιών, με κυριότερες απ αυτές τις υπηρεσίες που χωροθετούνται στην Αθήνα, κι αφορούν την κεντρική διοίκηση της χώρας εκείνες που σχετίζονται με τις μεταφορές, αλλά κι όσες απορρέουν από τη λειτουργία των ιδρυμάτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το εμπόριο συγκεντρώνεται στο κέντρο της Αθήνας και κατά τόπους σε κάθε ήμο. Στην περιφέρεια του Λεκανοπεδίου υφίστανται μικρότερα κέντρα εμπορίου κι υπηρεσιών που δεν βρίσκονται εντός του αστικού συνεχούς της Αθήνας ένα εκ των οποίων είναι και η Μάνδρα. Ο τουρισμός είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος στην Περιφέρεια Αττικής, κυρίως ο αστικός τουρισμός που αφορά στην Αθήνα, ο οποίος και πλαισιώνεται με δραστηριότητες πολιτισμού κυρίως (αρχαιολογικοί χώροι, μουσεία, δραστηριότητες κ.α.) και παρουσιάζει περιθώρια περεταίρω ανάπτυξης σε αυτήν την κατεύθυνση. Παράλληλα είναι ανεπτυγμένος ο παραθερισμός κατά μήκος των ακτών Ανατολικής και Νότιας Αττικής, στην ζώνη από Λαγονήσι έως Λαύριο κι από εκεί έως Ραφήνα συνεχόμενα έως την περιοχή ήλεσι και τα όρια του Νομού Βοιωτίας. Στη υτική Αττική παρουσιάζονται επίσης έντονα φαινόμενα αστικοποίησης λόγω ζήτησης για παραθερισμό, όχι όμως της ίδιας έντασης με τα παραπάνω. Η περιοχή που παρουσιάζει β κατοικία στην υτική Αττική, είναι η παράκτια ζώνη Αλεποχωρίου, Ψάθας, Πόρτο Γερμενό που ανήκει 18

19 στο ήμο Μάνδρας- Ειδυλλίας και η παράκτια ζώνη από Λουτρόπυργο έως Αγίους Θεοδώρους στα όρια του Νομού Κορινθίας. Οι εθνικής εμβέλειας μεταφορικές υποδομές που χωροθετούνται και διασχίζουν την Περιφέρεια κι αποτελούν πύλες εισόδου τουριστών στην χώρα παίζουν σημαντικό ρόλο στην έως σήμερα ανάπτυξη της περιοχής αλλά και τις περεταίρω προοπτικές ανάπτυξης της. (Λιμένας Πειραιά, Ραφήνας, Λαυρίου, αερολιμένας «Ελ. Βενιζέλος») Στην τουριστική δραστηριότητα της Περιφέρειας εντάσσεται και η έντονη δραστηριότητα στα πλαίσια του μοντέλου ήλιος- θάλασσα που αφορά στα νησιά της Αττικής (Πόρος, Αίγινα, Ύδρα, Σπέτσες). Οι δυνατότητες του Νομού υτικής Αττικής σχετικά με την τουριστική ανάπτυξη είναι αυξημένες, αφενός λόγω της μικρής πυκνότητας δόμησης κι αφετέρου λόγω του ενδιαφέροντος φυσικού περιβάλλοντος και του πλούσιου ορεινού χώρου, αλλά και λόγω της ύπαρξης πληθώρας μνημείων και στοιχείων πολιτισμού. Το φυσικό περιβάλλον της Αττικής αποτελεί μία μη χωρική ενότητα καθώς αποτελείται από ένα σύνολο οικοσυστημάτων εξαρτημένων μεταξύ τους που δημιουργούν τις ιδιαίτερες συνθήκες για την χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής. Ο ήμος Μάνδρας- Ειδυλλίας εντάσσεται στο ευρύτερο φυσικό περιβάλλον της Αττικής. Το τελευταίο παρουσιάζει μεγάλη βιοποικιλότητα, περιέχει πολλά απειλούμενα είδη χλωρίδας και πανίδας καθώς και περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί ως οικότοποι προτεραιότητας από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία, σε συνδυασμό με τα γενικότερα τοπικά χαρακτηριστικά, κι αποκαλείται «Αττικό Τοπίο». Στο σύνολο της Αττικής έχουν εντοπιστεί αξιόλογοι τόποι οικολογικού ενδιαφέροντος και πολλοί από αυτούς περιλαμβάνονται στους καταλόγους της Ε.Ε. ως Τοπία Ιδιαιτέρου Φυσικού Κάλλους, Βιότοποι του προγράμματος CORINE, Βιότοποι του προγράμματος NATURA 2000, μεταξύ των οποίων οι δύο Εθνικοί ρυμοί Πάρνηθας και Σουνίου. Το φυσικό τοπίο της Αττικής μέχρι την τελευταία δεκαετία συμπεριλάμβανε και μεγάλα τμήματα αγροτικής γης, τα οποία όμως έχουν συρρικνωθεί σημαντικά αφού αποτελούν αντικείμενο ανάπτυξης άλλων δραστηριοτήτων, πλην των αγροτικών. Η χωροθέτηση του εθνικού αεροδρομίου Ελ. Βενιζέλος στην περιοχή και η ανάπτυξη του οδικού άξονα 19

20 της Αττικής Οδού έχουν κατά πολύ επηρεάσει τον μετασχηματισμό των ήμων που συνορεύουν ιδιαίτερα δε τον συγκεκριμένο οδικό άξονα. Στην Περιφέρεια βρίσκονται οικοσυστήματα εθνικής αξίας, ειδικότερα δε ζώνες «NATURA 2000», αισθητικά δάση, τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους αλλά και λιγοστά καταφύγια θηραμάτων. Παράλληλα στις λίστες της Συνθήκες Ramsar εντοπίζονται περιοχές προστασίας. Η ευρύτερη περιοχή της υτικής Αττικής έχει τρεις βασικές εκτενείς ζώνες προστασίας της φύσης και του τοπίου όπως φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. Η διαμόρφωση του τοπίου στην ευρύτερη περιοχή του Θριασίου Πεδίου οφείλεται στη ανθρώπινη δραστηριότητα τόσο στο χερσαίο όσο και στο ημιορεινό και ορεινό χώρο. Μέχρι προσφάτως στην περιοχή κυριαρχούσε η αγροτική δραστηριότητα. Τα τελευταία 30 χρόνια το τοπίο της υτικής Αττικής και κυριότερα του Θριασίου Πεδίου καθώς και της νοτιοδυτικής περιοχής της Μάνδρας έχει υποβαθμιστεί και επιβαρυνθεί από την αστικοποίηση και τις οικονομίες συγκέντρωσης των επιχειρήσεων που δημιουργεί αφενός η Αττική Οδός και αφετέρου ο ορεινός χώρος που έχει υποβαθμιστεί από τις φυσικές καταστροφές. Η Περιφέρεια Αττικής γεωγραφικά χωρίζεται στην Περιφέρεια Πρωτευούσης και το υπόλοιπο Αττικής. Η Περιφέρεια Πρωτευούσης περιλαμβάνει το πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας και οροθετείται από τα βουνά της Πάρνηθας, του Υμηττού και της Πεντέλης (Λεκανοπέδιο της Αθήνας). Η Περιφερειακή Ενότητα υτικής Αττικής έχει έκταση περίπου στρέμματα, περιλαμβάνει τους ήμους Φυλής, Μεγάρων, Ελευσίνας, Ασπροπύργου και Μάνδρας- Ειδυλλίας. Ο πληθυσμός της υτικής Αττικής (2001) ήταν κάτοικοι, έχοντας αυξηθεί από το 1991 κατά 21%. Παρά την μεγάλη ανάπτυξη, μόνο το 7% της επιφάνειάς του Νομού είναι κατοικημένες περιοχές. Οι κάτοικοί του απασχολούνται στη βιομηχανία (37%), σε οικοδομικές δραστηριότητες (18%), στη γεωργία (9,5%) και στο εμπόριο (9,5%). 20

21 Βασικά χαρακτηριστικά, χωροταξική ένταξη και Διοικητική Οργάνωση Βασικά χαρακτηριστικά, χωροταξική ένταξη και Διοικητική Οργάνωση Ο ήμος Μάνδρας- Εδυλλίας έχει έκταση τ.χλμ και ο πληθυσμός του κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή της ΕΣΥΕ του Βρίσκεται στην Περιφέρεια Αττικής και πιο συγκεκριμένα στην Περιφερειακή Ενότητα υτικής Αττικής. Κατέχει μεγάλο μέρος της ενδοχώρας υτικής Αττικής και κατέχει παράκτια ζώνη μόνο στον Κορινθιακό στο ημοτικό ιαμέριμα Βιλίων, αλλά όχι στον Σαρωνικό παρότι πλησιάζει την ακτή. Ο ήμος χωρίζεται σε 4 ημοτικές Ενότητες, οι οποίες ταυτίζονται με τα όρια των ήμων και της Κοινότητας που συνενώθηκαν για τη δημιουργία του. 21

22 Πίνακας 1: Πληθυσμός και Έκταση Δημοτικών Ενοτήτων Δήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας ΔΗΜ.ΕΝΟΤΗΤΑ 2001 ΕΚΤΑΣΗ ΑΝΑ Τ.ΧΛΜ. ΜΑΝΔΡΑΣ ,77 62,17 ΕΡΥΘΡΩΝ ,15 54,40 ΒΙΛΙΩΝ ,85 22,20 ΟΙΝΟΗΣ ,43 53,01 ΣΥΝΟΛΟ ΔΗΜΟΥ ,26 Δημοτική Ενότητα Μάνδρας Η Μάνδρα με πληθυσμό κατοίκους κατά την απογραφή του 2001, αποτελεί σήμερα μία σύγχρονη, δυναμικά αναπτυσσόμενη πόλη. Σχετικά με τις παραγωγικές δραστηριότητες στην περιοχή του ήμου χωροθετούνται πλήθος επιχειρήσεων αποθήκευσης προϊόντων και διαμετακόμισης, κυρίως στις περιοχές περιμετρικά της εθνικής οδού Αθηνών-Κορίνθου και της Αττικής Οδού, βιοτεχνίες και μονάδες μεταποίησης. Παράλληλα σε μεγάλο τμήμα της ενδοχώρας του ήμου και κυρίως στις απομακρυσμένες ημιορεινές εκτάσεις απαντώνται δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα, δεντροκαλλιέργειες, μικρές κτηνοτροφικές μονάδες μη σταβλισμένες και ετήσιες καλλιέργειες στο βορειοανατολικό τμήμα του ήμου. Ο ορεινός χώρος είναι στην μεγάλη πλειοψηφία του δασικός και δεν φιλοξενεί παραγωγικές δραστηριότητες. Η εξόρυξη αποτελεί σημαντική δραστηριότητα στον ήμο, καθώς μία μεγάλη μονάδα είναι χωροθετημένη βορειοανατολικά του οικισμού Μάνδρας. Στον βορειοδυτικό και δυτικό τμήμα του ήμου χωροθετείται διάσπαρτη εντός οικιστικών συγκεντρώσεων αλλά κι εκτός αυτών, β κατοικία. Ιστορικά στα όρια της περιοχής της πόλης αναφέρεται από τον περιηγητή Παυσανία η αρχαία πόλη Ελευθεραί, ερείπια της οποίας διασώζονται μέχρι σήμερα. Το 1815 ο Γάλλος ποιητής Πούκεβιλ γράφει για τη «Μάνδρα, το χωριό του Κιθαιρώνα», στο έργο του «Ταξίδι στην Ελλάδα». Κοιτίδα των κατοίκων της Μάνδρας υπήρξαν τα Κούνδουρα, τα οποία διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες, κάηκαν τρεις φορές από τους Τούρκους και ανέδειξαν ήρωες όπως ο οπλαρχηγός του 21 Ζερβονικόλας και ο Ευάγγελος Κοροπούλης που πολέμησε επί σειρά ετών στο πλευρό του Παύλου Μελά. Η ημοτική Ενότητα Μάνδρας φαίνεται να διακρίνεται σε τρεις επιμέρους διαφορετικές χωρικές ενότητες : Αστικό Κέντρο Μάνδρας: Το αστικό κέντρο της Μάνδρας αποτελεί μία ξεχωριστή ενότητα, καθώς αποτελεί μία δυναμική οικιστική συγκέντρωση που συνεχώς παρουσιάζει πληθυσμιακή αύξηση. Στην 22

23 ενότητα αυτή περιλαμβάνεται και η οικιστική συγκέντρωση της Νέας Ζωής που είναι συνεχόμενη με τον οικισμό Μάνδρας. Η καλή ποιότητα ζωής και η εγγύτητα από το κέντρο της Αθήνας ευνοούν την συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση για κατοικία στην περιοχή της Μάνδρας. Η πόλη της Μάνδρας είναι αυτόνομη κι εξυπηρετεί όλο τον ήμο ως έδρα του αλλά και εμπορικό και διοικητικό του κέντρο. Η γειτνίαση με το ακόμη πιο δυναμικό κέντρο της πόλης της Ελευσίνας ευνοεί την λειτουργία της πόλης της Μάνδρας περισσότερο σαν περιοχή κατοικίας. Η επιχειρηματική ζώνη κι οι περιοχές που συγκεντρώνεται η βιομηχανία κι οι αποθήκες. Η περιοχή αυτή είναι κυρίως γραμμική και περιλαμβάνει τις περιοχές εκατέρωθεν του εθνικού οδικού δικτύου (ΠΕΟΑΚ, ΝΕΟΑΚ, Αττική οδός) και τις θεσμοθετημένες βιομηχανικές περιοχές ή επιχειρηματικά πάρκα που χωροθετούνται νότια της ΝΕΟΑΚ και βόρεια της ΠΕΟΑΚ και εκατέρωθεν της Αττικής Οδού. Στις περιοχές αυτές είναι εγκατεστημένες επιχειρήσεις του δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα της οικονομίας, διαμετακομιστικά κέντρα, logistics, μεταποιητικές μονάδες και άλλες επιχειρήσεις. Η ενδοχώρα: Στην ενότητα αυτή περιλαμβάνεται η ενδοχώρα του ήμου και κυρίως η εξωαστική περιοχή και όλο το υπόλοιπο τμήμα του που δεν περιλαμβάνεται σε καμία από τις παραπάνω δύο ενότητες. Σε αυτή την ενότητα ανήκει το σύνολο των ορεινών όγκων του ήμου, των οικιστικών συγκεντρώσεων α και β κατοικίας, ο οριοθετημένος οικισμός Παρόραμα, και η αγροτική και δασική γη. Ο χαρακτήρας της ενότητα αυτής είναι κυρίως αγροτικός καθώς η πυκνότητα δόμησης είναι ιδιαίτερα μικρή και υπερισχύει το στοιχείο της φύσης. Δημοτική Ενότητα Βιλίων Τα Βίλια (παλαιότερα Ειδύλια) είναι κωμόπολη της υτικής Αττικής, οικοδομημένη στην πλαγιά του Κιθαιρώνος, σε υψόμετρο 600 μέτρων. Η ημοτική Ενότητα εκτείνεται από το Πόρτο Γερμενό, την Ψάθα και το Αλεποχώρι στα δυτικά, στις ακτές της Αλκυονίδος. Εμφανίζει πληθυσμό κατοίκων, με μια πυκνότητα δόμησης 22 κατοίκων/χμ2. Η περιοχή 23

24 στηρίζεται στη γεωργία, την κτηνοτροφία, τη μελισσοκομία, την αλιεία και τη ρητινοκαλλιέργεια, ενώ διαθέτει γραφικά τουριστικά θέρετρα. Νοτιοδυτικά συνορεύει με τα Μέγαρα, βορειοανατολικά με τις Ερυθρές, ανατολικά με την Οινόη και νοτιοανατολικά με τη Μάνδρα. Προς βορρά συνορεύει με τις Πλαταιές και λοιπά χωριά της Βοιωτίας. Καθίσταται προσβάσιμη μέσω της Παλαιάς Εθνικής Οδού Αθηνών-Θηβών. Σύμφωνα με την τοπική λαϊκή παράδοση, οι πρώτοι κάτοικοι ζούσαν στο Παλαιοχώρι και απήχθησαν από πειρατές που τους μετέφεραν στην Ιταλία για να τους πουλήσουν ως δούλους. Από το Παλαιοχώρι διασώζονται σήμερα ερείπια, καθώς και το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου. Οι κάτοικοι που διέφυγαν της αρπαγής οργάνωσαν το 13ο αιώνα μ.χ. έναν οικισμό παραδίπλα. Κατά την τουρκοκρατία, η περιοχή αποτελούσε έκταση του ερβενίου στη Μεγαρίδα, το οποίο διαφέντευε ο Πασάς. Οι Βιλιώτες έδωσαν το παρών στην επενάσταση του 1821, προσφέροντας τη βοήθειά τους κατά την πολιορκία της Κορίνθου, της Θήβας, της Χαλκίδος, της Λιβαδειάς, αλλά και στην Ακρόπολη των Αθηνών. Στην κωμόπολη ο επισκέπτης συναντά πολλά κειμήλια της βυζαντινής και χριστιανικής περιόδου. Ορισμένα από αυτά είναι ο Ιερός Ναός της Μεταμορφώσεως, ο οποίος χρονολογείται στο 1893, κατασκευής του αρχιτέκτονος Ερνέστο Τσίλερ, ο Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών του 1637, η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, η Παναγιά της Γκούρας στο Λεστόρι, ο Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου του 14ου αιώνα μ.χ και πολλοί άλλοι. Στον οικισμό του Πόρτο Γερμενό διασώζονται τα τείχη των αρχαίων Αιγοσθενών, σημαντικό λιμάνι και οχυρό προς τον Κορινθιακό Κόλπο, όπου λατρευόταν ο μάντης και θεραπευτής Μελάμπους. Η έδρα των Βιλίων βρίσκεται μόλις μερικά χιλιόμετρα από το επίνειό της, το Πόρτο Γερμενό, σε ένα γραφικό κολπίσκο κάτω από τις πλαγιές του Κιθαιρώνος. Δημοτική Ενότητα Ερυθρών Οι Ερυθρές (παλαιότερα Κριεκούκι) βρίσκονται στα βορειοδυτικά του νομού, χτισμένες σε υψόμετρο 390 μέτρων στις ανατολικές πλαγιές του Κιθαιρώνα και έχουν συνολικό πληθυσμό κατοίκων. Οι Ερυθρές οφείλουν το όνομά τους στην αρχαία βοιωτική πόλη των Ερυθρών που βρισκόταν στην ίδια περιοχή. Το σημερινό χωριό δημιουργήθηκε τον 15ο αιώνα από Αρβανίτες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή και σε αυτούς οφείλει την ονομασία του, Κριεκούκι (σημαίνει κόκκινο κεφάλι). Το χωριό μετονομάστηκε από Κριεκούκι σε Ερυθρές τη δεκαετία του Οι Ερυθρές αναφέρονται για πρώτη φορά από τον Όμηρο στον κατάλογο των Νεών ως μία από τις Βοιωτικές πόλεις που συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο. Ο Στράβων αναφέρει πως άποικοι από τις Ερυθρές ίδρυσαν την Ιωνική αποικία Ερυθρές στα παράλια της Μικράς Ασίας, απέναντι από την Χίο. Οι Ερυθρές βρίσκονταν κοντά στα σύνορα της αρχαίας Βοιωτίας με την αρχαία Αθήνα. Μετά τους Περσικούς πολέμους για μία μεγάλη χρονική περίοδο άνηκαν στους Αθηναίους. Οι Ερυθρές φαίνεται να παρήκμασαν κατά την Ρωμαϊκή εποχή. Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει πως 24

25 περνώντας από τις Ερυθρές συνάντησε μόνο ερείπια της αρχαίας πόλης. Οι κάτοικοι των Ερυθρών συμμετείχαν στον απελευθερωτικό αγώνα της Ελλάδας. Δημοτική Ενότητα Οινόης Η Οινόη Αττικής στην αρχαιότητα αποτελούσε τόπο δράσης των Φρυκτωρών για τη μετάδοση σημάτων καπνού. Σήμερα είναι ορεινή κοινότητα στις ράχες του Κιθαιρώνα, στο βορειοδυτικό άκρο της Αττικής. Απέχει 45 χιλιόμετρα από την Αθήνα, στην παλαιά διαδρομή προς τη Θήβα. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είχε 764 κατοίκους, ενώ τα καλοκαίρια ο πληθυσμός αυξάνεται. Οι μόνιμοι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία, όπως και στα γειτονικά χωριά της Βοιωτίας. Ο οικισμός ονομαζόταν Μάζι μέχρι το 1919 οπότε μετονομάστηκε σε Οινόη. Η ονομασία «Οινόη» προέρχεται από τη λέξη «οίνος» που σημαίνει «κρασί», καθώς η περιοχή έχει παράδοση στην παρασκευή εκλεκτού κρασιού στις εύφορες κοιλάδες του Κιθαιρώνα. 25

26 Περιβάλλον και Ποιότητα Ζωής Χρήσεις Γης και τα βασικά χωροταξικά- πολεοδομικά χαρακτηριστικά της περιοχής του Ο.Τ.Α. Στο ήμο Μάνδρας Ειδυλλίας το ποσοστό της έκτασης των μη αστικών χρήσεων γης είναι ιδιαίτερα υψηλό με κυρίαρχες χρήσεις τις δασικές εκτάσεις και τη γεωργική γη. Στο σύνολο της έκτασης εντός των διοικητικών ορίων του ήμου Μάνδρας- Ειδυλλίας εντοπίζονται πέραν του συνεκτικού οικιστικού τμήματος της πόλης της Μάνδρας, οι γενικευμένες χρήσεις γης, όπως η γεωργική γη, τα δάση, οι χορτολιβαδικές εκτάσεις, ιδιαίτερες χρήσεις και οικιστική χρήση. Παράλληλα παρακάτω αντιπαραβάλλονται οι αντίστοιχες γενικευμένες χρήσεις με ερμηνεία δορυφορικών εικόνων : γεωργική γη δάση χορτολιβαδικές εκτάσεις/βοσκότοποι, οικιστική χρήση άλλες χρήσεις Ως επικρατούσα χρήση παρουσιάζονται οι δασικές εκτάσεις (ποσοστό της τάξης του 79,53% στη ημοτική Ενότητα Μάνδρας), ενώ οι οικιστικές χρήσεις καλύπτουν το 3,04% της έκτασης του ημοτικής Ενότητας Μάνδρας, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται σε αυτό η ανοικοδόμηση των τελευταίων 6 ετών και η παρόδια δόμηση, καθώς και η δόμηση κατοικιών β κατοικίας στις ορεινές, ημιορεινές και λοφώδεις περιοχές. Ο ορεινός χώρος της περιοχής μελέτης, αποτελεί το βασικό πυρήνα του ήμου και εκτείνεται σε πολύ μεγάλο μέρος της έκτασης του. Η Παλαιά Εθνική Οδός Ελευσίνας Θηβών, διέρχεται από τον ημιορεινό και ορεινό χώρο, διασχίζοντας τον ήμο κι έχει παίξει και συνεχίζει να διαδραματίζει ένα ιδιαίτερα σημαντικό όσο και διττό ρόλο στην υτική Αττική ενώ λειτουργεί σαν απειλή στην διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος του ορεινού χώρου. 26