ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΗΜΑΘΙΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ

Transcript

1 ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΗΜΑΘΙΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Π.Ο.Α.Υ. Ν. ΗΜΑΘΙΑΣ ΣΤΟ ΘΕΡΜΑΪΚΟ ΚΟΛΠΟ ΙΟΥΛΙΟΣ

2 ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΗΜΑΘΙΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Π.Ο.Α.Υ. Ν. ΗΜΑΘΙΑΣ ΣΤΟ ΘΕΡΜΑΪΚΟ ΚΟΛΠΟ Ν Ε Α Ρ Χ Ο Σ Υδατοκαλλιέργεια - Περιβάλλον Έρευνα Τεχνολογικές εφαρμογές Αναξιμάνδρου Θεσσαλονίκη Τηλ.: Fax: info@nearhus.gr 2

3 Περιεχόμενα 1. ΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΟΡΕΑΣ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ / ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Π.Ο.Α.Υ. Ν. ΗΜΑΘΙΑΣ ΜΕΛΕΤΗΤΗΣ Σ.Μ.Π.Ε ΑΡΜΟΔΙΟΙ Σ.Μ.Π.Ε ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΣΤΟΧΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΟΥ ΛΗΦΘΗΚΑΝ ΥΠΟΨΗ ΤΡΟΠΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΛΗΦΘΗΚΑΝ ΥΠΟΨΗ ΚΑΤΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΗΣ Π.Ο.Α.Υ Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ Π.Ο.Α.Υ. Ν. ΗΜΑΘΙΑΣ ΜΕ ΑΛΛΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ14 4. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΡΓΟΥ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Υφιστάμενη κατάσταση θαλάσσιου περιβάλλοντος (οστρακοκαλλιέργειες) Υφιστάμενη κατάσταση χερσαίου περιβάλλοντος ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Κύρια παραγωγική δραστηριότητα Χερσαίες υποστηρικτικές εγκαταστάσεις ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΜΗΔΕΝΙΚΗ ΛΥΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Θερμαϊκός κόλπος Διαχείριση των Υδάτων Υδατικό διαμέρισμα της Δυτικής Μακεδονίας Υδατικό διαμέρισμα Κεντρικής Μακεδονίας ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΝΑΓΛΥΦΟ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΧΛΩΡΙΔΑ ΠΑΝΙΔΑ Χλωρίδα Πανίδα Σύνθεση του φυτοπλαγκτού (επιβλαβή μικροφύκη) ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΕΚΒΟΛΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Σύμβαση Ramsar Η ΟΔΗΓΙΑ 92/43/ΕΟΚ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ NATURA Σύμβαση της Βέρνης Σύμβαση Βαρκελώνης Καταφύγιο θηραμάτων Συσχέτιση με ειδικά πλαίσια χωροταξικού σχεδιασμού Συσχέτιση και συμβατότητα με ΕΠ.ΑΛ Συσχέτιση με Σχέδιο Διαχείρισης της λεκάνης απορροής των υδατικών πόρων της Κεντρικής Μακεδονίας ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Αστική δομή

4 6.9. ΥΠΟΔΟΜΕΣ (ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ) Τεχνικές υποδομές Πολιτιστικές υποδομές Κοινωνικές υποδομές ΤΟΜΕΙΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Πρωτογενής Τομέας Δευτερογενής Τομέας Τριτογενής Τομέας ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ (ΟΣΤΡΑΚΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ) ΣΤΟ ΘΕΡΜΑΪΚΌ ΚΟΛΠΟ ΕΚΤΙΜΗΣΗ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Παραγωγική δραστηριότητα Χερσαίες υποστηρικτικές εγκαταστάσεις ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Παραγωγική δραστηριότητα Χερσαίες υποστηρικτικές εγκαταστάσεις ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Π.Ο.Α.Υ. Ν. ΗΜΑΘΙΑΣ Ισχύον θεσμικό πλαίσιο Εισηγητική Έκθεση ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ (monitoring) Θαλάσσιο περιβάλλον Μετεωρολογικά δεδομένα Παρακολούθηση ποιοτικών και ποσοτικών παραμέτρων της παραγωγικής δραστηριότητας Διαχείριση απορριμμάτων ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΠΟΥ ΑΝΕΚΥΨΑΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΤΗΣ Σ.Μ.Π.Ε ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΕΚΤΑΣΗ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗ & ΧΡΗΣΗ ΜΙΣΘΩΣΗ ΧΕΡΣΑΙΟΥ ΧΩΡΟΥ ΑΙΓΙΑΛΟΥ & ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ & ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. ΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Το έργο της δημιουργίας Περιοχής Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (Π.Ο.Α.Υ.) αποτελεί πρωτοβουλία της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ημαθίας και του Δήμου Πλατέως και έχει ως στόχο την οργανωμένη ανάπτυξη των παραγωγικών δραστηριοτήτων που αφορούν στην υδατοκαλλιέργεια στη θαλάσσια περιοχή του Νομού Ημαθίας. Σε συνέχεια της από ανάθεση παροχής υπηρεσιών (μετά από δημόσιο διαγωνισμό) με αναθέτουσα αρχή τη Νομαρχιακή Αυτ/ση Ημαθίας και ανάδοχο την εταιρία ΝΕΑΡΧΟΣ, η παρούσα «Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων» αποτελεί μέρος της Β φάσης των δικαιολογητικών (Κ.Υ.Α /2002) του έργου «Σύνταξη & Υποστήριξη του Αιτήματος Καθορισμού Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας στο Θερμαϊκό κόλπο». Η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Σ.Μ.Π.Ε.) ακολουθεί την Κ.Υ.Α /2006, η οποία είναι σε συμμόρφωση της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ σχετικά με την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων. Ειδικότερα, η παρούσα ΣΜΠΕ βρίσκει εφαρμογή στο άρθρο 11 της ΚΥΑ /2006, στο οποίο αναφέρεται ότι σε Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων (Π.Ο.Α.Π.Δ.) απαιτείται η εκπόνηση στρατηγικής περιβαλλοντικής εκτίμησης. Ως «Π.Ο.Α.Υ.», σύμφωνα με το Ν. 2742/99 περί «Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης», ορίζονται θαλάσσιες και χερσαίες εκτάσεις, που αξιολογούνται ως κατάλληλες για Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων (Π.Ο.Α.Π.Δ.), που είναι πρόσφορες, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του χωροταξικού σχεδιασμού, για την ανάπτυξη παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του πρωτογενούς, δευτερογενούς ή τριτογενούς τομέα, καθώς και δραστηριοτήτων ή επιχειρηματικών πρωτοβουλιών πειραματικού χαρακτήρα. Η έκδοση απόφασης καθορισμού Π.Ο.Α.Υ. περιλαμβάνει: τη θέση, την έκταση και τα όρια, το αντικείμενο και τις κατηγορίες παραγωγικών δραστηριοτήτων, τη δυναμικότητα, τους περιβαλλοντικούς όρους λειτουργίας και διαχείρισης, το φορέα διαχείρισης. Η δημιουργία «Περιοχής Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών» (Π.Ο.Α.Υ.) στο Νομό Ημαθίας διέπεται πλήρως από τα κριτήρια της ολοκληρωμένης διαχείρισης παράκτιων ζωνών, καθώς μέσω της Π.Ο.Α.Υ., αναπτύσσεται ένας ολοκληρωμένος μηχανισμός συντονισμού και ελέγχου της υδατοκαλλιεργητικής δραστηριότητας. Η ολοκληρωμένη διαχείριση παράκτιων ζωνών (Ο.Δ.Π.Ζ.) ορίζεται ως: «μία συνεχής διαδικασία της διοίκησης, γενικός σκοπός της 5

6 οποίας είναι να κάνει πράξη την αειφορική ανάπτυξη και την προστασία των παράκτιων ζωνών, καθώς και να διαφυλάξει τη βιοποικιλότητα σε αυτές». Η έκταση της υπό καθορισμό «Π.Ο.Α.Υ. Θερμαϊκού κόλπου στο Ν. Ημαθίας» αποτελεί μέρος της ευρύτερης περιοχής των δυτικών περιοχών της παράκτιας ζώνης του Θερμαϊκού κόλπου, οι οποίες χαρακτηρίζονται από το εξαιρετικά πλούσιο φυσικό περιβάλλον και από την ήδη ασκούμενη αλιεία και οστρακοκαλλιέργεια, παρέχοντας εξαιρετικής ποιότητας και υψηλής διατροφικής αξίας αλιεύματα και προϊόντα, με εξαγωγικό κυρίως προσανατολισμό. Τμήμα της θαλάσσιας έκτασης περιλαμβάνεται στα καθορισμένα όρια του «Εθνικού Πάρκου Αξιού Λουδία Αλιάκμονα» και υπόκειται στις διατάξεις της Κ.Υ.Α. την 12966/2009 «Χαρακτηρισμός των χερσαίων, υδάτινων και θαλάσσιων περιοχών των εκβολών των ποταμών Γαλλικού, Αξιού, Λουδία και Αλιάκμονα, της Αλυκής Κίτρους και της λιμνοθάλασσας Καλοχωρίου και της ευρύτερης περιοχής τους ως Εθνικού Πάρκου και καθορισμός χρήσεων, όρων και περιορισμών δόμησης». Η σχεδιαζόμενη «Π.Ο.Α.Υ. Θερμαϊκού κολπου στο Ν. Ημαθίας» προτείνεται να καθορισθεί: Στη θαλάσσια περιοχή Κλειδιού Ν. Ημαθίας στο Θερμαϊκό κόλπο, όπως ορίζεται στο επισυναπτόμενο τοπογραφικό διάγραμμα (σενάριο 5 ο ). Αντικείμενο της παραγωγικής δραστηριότητας είναι η υδατοκαλλιέργεια και συγκεκριμένα: o o η εντατική καλλιέργεια οστρακοειδών, η εκτατική καλλιέργεια δολωμάτων. Η προβλεπόμενη οροφή της παραγωγικής δραστηριότητας οστρακοκαλλιέργειας ορίζεται στους 8.420tn/ετησίως. Οι περιβαλλοντικοί όροι λειτουργίας περιλαμβάνουν τις ειδικές δεσμεύσεις οι οποίες προκύπτουν: o o από το χαρακτήρα της προστατευόμενης περιοχής, από το Εθνικό και Ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, σχετικώς με τη διαχείριση της παράκτιας ζώνης, τους όρους και τις προϋποθέσεις παραγωγής και διακίνησης προϊόντων υδατοκαλλιέργειας, o από τη στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη της ευρωπαϊκής υδατοκαλλιέργειας. Ο φορέας διαχείρισης, ο οποίος συγκροτείται από τη Ν.Α. Ημαθίας και το Δήμο Πλατέος με τη μορφή της ανωνύμου εταιρίας «ΠΡΩΤΕΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ Α.Ε.». 6

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της υπό καθορισμό «Π.Ο.Α.Υ. Θερμαϊκού κόλπου στο Ν. Ημαθίας» αφορά στην έγκριση των περιβαλλοντικών όρων του έργου, ώστε στο πλαίσιο μιας ισόρροπης ανάπτυξης, να ενσωματώνεται η περιβαλλοντική διάσταση πριν την υιοθέτηση του σχεδίου, με τη θέσπιση των αναγκαίων μέτρων, όρων και διαδικασιών για την αξιολόγηση και εκτίμηση των επιπτώσεων που ενδέχεται να έχει στο περιβάλλον και να προωθείται έτσι η αειφόρος ανάπτυξη και μία υψηλού επιπέδου προστασία του περιβάλλοντος (άρθρο 1 της Κ.Υ.Α /2006) ΦΟΡΕΑΣ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ / ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Π.Ο.Α.Υ. Ν. ΗΜΑΘΙΑΣ Το έργο της δημιουργίας Περιοχής Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (Π.Ο.Α.Υ.) αποτελεί πρωτοβουλία της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ημαθίας και του Δήμου Πλατέως, οι οποίοι έχουν δρομολογήσει το φορέα διαχείρισης της Π.Ο.Α.Υ. με τη μορφή της ανωνύμου εταιρίας «ΠΡΩΤΕΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ Α.Ε.» 1. Την πρωτοβουλία της Ν.Α. Ημαθίας για τον καθορισμό της Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας- ανέλαβε να υλοποιήσει το Τμήμα Αλιείας Ν. Ημαθίας και το οποίο με την προϊσταμένη του Βιολόγο Ιχθυολόγο κα. Δέσποινα Σπορέλα- συνέβαλλε σημαντικά στην επαρκή τεκμηρίωση της σκοπιμότητάς της και της επάρκειας των αναγκαίων δικαιολογητικών. Ο Φορέας Διαχείρισης, αφορά Ν.Π.Ι.Δ. που απαρτίζεται από νομικά πρόσωπα του ευρύτερου δημόσιου τομέα τα οποία δραστηριοποιούνται, παράγουν και έχουν την ευθύνη αρμοδιότητας στην περιοχή και συγκεκριμένα: 1. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ημαθίας ( 50%) 2. Δήμος Πλατέως (50%) Οι παραπάνω φορείς, υπέγραψαν μνημόνιο συνεργασίας από τις , έλαβαν τις σχετικές αποφάσεις και στη συνέχεια συνέστησαν το καταστατικό της εταιρίας, με σκοπό την επάρκεια των δικαιολογητικών που συνοδεύουν το αίτημα καθορισμού Π.Ο.Α.Υ. και παράλληλα την ετοιμότητα άμεσης υποστήριξης της λειτουργίας της. Με την έγκριση της Π.Ο.Α.Υ. θα προχωρήσουν στη σύσταση του νομικού προσώπου. Η κύρια δραστηριότητα του ΠΡΩΤΕΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ Α.Ε., σύμφωνα με το άρθρο 3 του καταστατικού θα είναι : 1 Έχει συνταχθεί Έκθεση παρουσίασης και αξιολόγησης του Φορέα διαχείρισης της Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας. 7

8 1. Η ανάπτυξη της πολυκαλλιέργειας στον Θερμαϊκό Κόλπο, με στόχο την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του Τομέα με νέα είδη αυξημένης εμπορικής αξίας και αγοραστικής ζήτησης και η βελτίωση της ποιότητας των υφιστάμενων προϊόντων της οστρακοκαλλιέργειας. 2. Η συμβολή στην ανάπτυξη νέων μεθόδων οστρακοκαλλιέργειας και ο εκσυγχρονισμός και βελτίωση στην παραγωγική δραστηριότητα των υφιστάμενων. Η ενίσχυση της οργάνωσης στην μεταποίηση, τυποποίηση, διανομή και εμπορία, για τη δημιουργία κλιμακούμενης αξίας, με την ανάπτυξη συμπληρωματικών και υποστηρικτικών υποδομών. 3. Η ανάπτυξη καλλιέργειας και άλλων ευρύαλων ειδών. 4. Η εφαρμογή μέσων και μεθόδων για τη διασφάλιση της υγιεινής των αλιευμάτων και των προϊόντων και της Δημόσιας Υγείας. 5. Η ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων, στα πλαίσια εφαρμογής του Εθνικού και Κοινοτικού θεσμικού πλαισίου. 6. Η στήριξη σε οργανωμένες προσπάθειες και πρωτοβουλίες για την προώθηση και προβολή των αλιευμάτων και των προϊόντων. 7. Η επιμόρφωση των απασχολούμενων στον κλάδο, για την αναβάθμιση της απασχόλησης και παραγωγικότητας τους με στόχο την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας. Οι υπηρεσίες που θα παρέχει ο Φορέας ΠΟΑΥ θα αφορούν την παροχή υπηρεσιών προς : 1. Τους απασχολούμενους στους κλάδους αλιείας και υδατοκαλλιέργειας, 2. Τους απασχολούμενους στο κύκλωμα εμπορίας και διανομής αλιευμάτων και προϊόντων οστρακοκαλλιέργειας 3. Τους Εταίρους της τη Ν. Α. Ημαθίας και το Δήμο Πλατέος και σε θέματα αρμοδιότητάς τους ΜΕΛΕΤΗΤΗΣ Σ.Μ.Π.Ε. Το έργο «Παροχή Υπηρεσιών σύνταξης και υποστήριξης του αιτήματος καθορισμού Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας, στο Θερμαϊκό κόλπο» ανατέθηκε στην εταιρία ΝΕΑΡΧΟΣ Ο.Ε. μετά από δημόσιο διαγωνισμό, σύμφωνα με την υπ αρ. 25/2010 Απόφαση της Α Νομαρχιακής Επιτροπής Ημαθίας. Η Ομάδα Έργου, η οποία έχει συσταθεί από τη ΝΕΑΡΧΟΣ με την υποστήριξη της συνεργαζόμενης εταιρίας Alpha MENTOR, αποτελεί ένα επαρκές και με υψηλή τεχνογνωσία σχήμα, σε ότι αφορά στο θεσμό των «Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (Π.Ο.Α.Υ.)» και της αξιολόγησης της ποιότητας του θαλασσινού νερού και αφορά τους: Αναστασία Χατζηνικολάου, Αρχιτέκτων Χωροτάκτης Περιβαλλοντολόγος, Κων/νος Κουκάρας, Βιολόγος MSc PhD, Παναγιώτα Θεοχάρη, Οικονομολόγος MSc Χρηματοοικονομικών 8

9 και οι οποίοι αποτελούν Ομάδα με μακρά συνοχή, εμπειρία και εξειδίκευση 2. Την Ομάδα Εργασίας και Μελέτης πλαισιώνουν: Ηλιάνα Νικολοπούλου, Βιολόγος, Θοδωρής Καμπούρης, Επιστήμονας της Θάλασσας, Βασίλειος Νούτσος, Επιστήμονας της Θάλασσας ΑΡΜΟΔΙΟΙ Σ.Μ.Π.Ε. ΑΡΜΟΔΙΟΣ ΦΟΡΕΑΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ: ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤ/ΣΗ ΗΜΑΘΙΑΣ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΠΟΡΕΛΑ Βιολόγος - Ιχθυολόγος Προϊστάμενη Τμήματος Αλιείας Δ/νση Γεωργίας Ταχ. Δ/νση: Μητροπόλεως 44 Τ.Κ Βέροια Τηλ: Fax: ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ Αρχιτέκτων Μηχανικός - Χωροτάκτης Κάτοχος Μελετητικού πτυχίου κατηγορίας 27 (Τάξη Β ) και 1 (Τάξη Γ ) ΑΡΜΟΔΙΟΙ ΜΕΛΕΤΕΣ: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΥΚΑΡΑΣ Βιολόγος Ιχθυολόγος (ΜSc PhD) Κάτοχος Μελετητικού πτυχίου κατηγορίας 26 (Τάξη Β ) και 27 (Τάξη Α ) ΝΕΑΡΧΟΣ Tαχ. Δ/νση: Αναξιμάνδρου 69, Τ.Κ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τηλ: Fax: info@nearhus.gr URL: Οι συντάξαντες μελετητές ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ Αρχιτέκτων Μηχανικός Χωροτάκτης ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΥΚΑΡΑΣ Βιολόγος Ιχθυολόγος (ΜSc PhD) 2 Εκπόνησαν, συντόνισαν και επιμελήθηκαν την πρώτη Π.Ο.Α.Υ. σε επίπεδο σχεδιασμού, εφαρμογής και θεσμικής ωριμότητας του Ν. 2742/99, την «Π.Ο.Α.Υ. Θερμαϊκού κόλπου Ν. Θεσσαλονίκης» με φορέα υλοποίησης την εταιρία Alpha MENTOR. 9

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 3. ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Η σκοπιμότητα καθορισμού Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας εξυπηρετεί πρόδηλες ανάγκες, εφόσον: εντάσσεται και υλοποιεί το χωροταξικό σχεδιασμό στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, ενισχύει και συμβάλλει δε στο σχεδιασμό του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου Υδατοκαλλιεργειών. Περιλαμβάνει πολιτικές διαχείρισης της παράκτιας ζώνης και ενσωματώνει μηχανισμούς συντονισμού για την ολοκληρωμένη διαχείριση και την αειφόρο ανάπτυξη παράκτιων και θαλάσσιων περιοχών και των πόρων τους. Λαμβάνει υπόψη του την περιβαλλοντική και οικονομική διάσταση όλης της περιοχής σχεδιασμού, διασφαλίζοντας το σεβασμό προς το περιβάλλον και τους κατοίκους της. Ολοκληρώνει την οργάνωση και λειτουργία του χώρου, εφόσον η περιοχή παρέμβασης είναι όμορη ως προς την Π.Ο.Α.Υ. Θεσσαλονίκης. Δεδομένου ότι και η Ν.Α. Πιερίας κινείται στη κατεύθυνση δημιουργίας Π.Ο.Α.Υ., οργανώνεται η ευρύτερη ζώνη του Θερμαϊκού κόλπου, όπου αναπτύσσεται η οστρακοκαλλιέργεια. Παράγει σαφές πλαίσιο ίδρυσης και λειτουργίας παραγωγικών μονάδων, με μετρήσιμους στόχους και έλεγχο της δραστηριότητας του τομέα ΣΤΟΧΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΟΥ ΛΗΦΘΗΚΑΝ ΥΠΟΨΗ Η Ελλάδα είναι προικισμένη με μια από τις μεγαλύτερες σε μήκος ακτογραμμές στην Ευρώπη. Το μήκος της ξεπερνά τα χλμ., εκ των οποίων τα χλμ. είναι ηπειρωτικού και χλμ. είναι νησιωτικού χώρου. Κοινή διαπίστωση είναι ότι οι παράκτιες περιοχές, όπως η εξεταζόμενη του Θερμαϊκού Κόλπου, αποτελούν φυσική κληρονομιά, ιδιαίτερα σημαντική για τη διατήρηση της ζωής και σημαντικό τόπο αναψυχής και παρατήρησης. Διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της χώρας, συγκεντρώνοντας τους πολυτιμότερους φυσικούς πόρους. Από την άλλη όμως, αντιμετωπίζουν πολλά και σημαντικά προβλήματα, προερχόμενα κυρίως από την πληθυσμιακή συγκέντρωση, ρύπανση των υδάτων, καταστροφή των ενδιαιτημάτων και εξάντληση των πόρων. Ως συνέπεια δημιουργούνται σημαντικά προβλήματα μεταξύ των χρήσεων όπως η υδατοκαλλιέργεια και ο τουρισμός 3. 3 Αρχικά η παρουσία του πρωτογενή τομέα στις παράκτιες ζώνες επέδρασε θετικά ως προς την διατήρηση του φυσικού πλούτου. Ο εκσυγχρονισμός όμως, με την υπερεντατικοποίηση της γεωργίας και τη χρήση φυτοφαρμάκων, επέφερε αλλοιώσεις και επιβάρυνε τα οικοσυστήματα. Από την άλλη, η αλόγιστη τουριστική δραστηριότητα, χωρίς οργάνωση και έλεγχο των δράσεων, επιβαρύνει τις ευαίσθητες οικολογικά περιοχές. 10

11 Η τομεακή αντιμετώπιση δεν ενδείκνυται σαν η καταλληλότερη λύση διότι δημιουργούνται αλληλοεπιδράσεις μεταξύ τους που τείνουν να αναιρέσουν τη δυναμική τους και τα θετικά αποτελέσματα που πιθανόν να είχαν, προκαλώντας αδιέξοδο πολιτικής. Η ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των προβλημάτων διασφαλίζει την αποτελεσματική διαχείριση των επιμέρους στόχων, απαιτεί όμως την διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης περιοχής 4. Το σχέδιο αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει: «όλους εκείνους τους μηχανισμούς συντονισμού για την ολοκληρωμένη διαχείριση και την αειφόρο ανάπτυξη των παράκτιων και θαλάσσιων περιοχών και των πόρων τους, τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο» 5. Θα πρέπει επίσης να λάβει υπόψη του την περιβαλλοντική και οικονομική διάσταση και την κοινωνικά δίκαιη διαχείριση όλης της περιοχής σχεδιασμού διασφαλίζοντας τον σεβασμό προς το περιβάλλον και τους κατοίκους της. Θα πρέπει τέλος να στηρίζεται στις παρακάτω αρχές: Ευρεία προοπτική ως προς τα θέματα αντιμετώπισης και τις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες. Μακροπρόθεσμη προοπτική. Προσαρμογή στο πλαίσιο μιας σταδιακής αντιμετώπισης των προβλημάτων. Ανάδειξη της τοπικής ιδιαιτερότητας. Λειτουργία υπό το καθεστώτος συνάφειας με τις τοπικές ιδιαιτερότητες. Τοπική συμμετοχή. Συμμετοχή όλων των αρμόδιων φορέων. Αξιοποίηση ενός συνδυασμού μέσων. Μακροπρόθεσμα τα οφέλη θα είναι μεγάλα αφού θα μεγιστοποιηθεί η οικονομική, περιβαλλοντική, κοινωνική και πολιτιστική ευημερία της ευρύτερης περιοχής και των κατοίκων της μέσα από την ταυτόχρονη εξέταση των διαφορετικών προβλημάτων. Οι περιβαλλοντικοί όροι λειτουργίας της Π.Ο.Α.Υ. περιλαμβάνουν τις ειδικές δεσμεύσεις οι οποίες προκύπτουν: o o από το χαρακτήρα της προστατευόμενης περιοχής, από το Εθνικό και Ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, σχετικώς με τη διαχείριση της παράκτιας ζώνης, τους όρους και τις προϋποθέσεις παραγωγής και διακίνησης προϊόντων υδατοκαλλιέργειας, o από τη στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη της ευρωπαϊκής υδατοκαλλιέργειας, o από τον ενιαίο χαρακτήρα του οικοσυστήματος του Θερμαϊκού κόλπου. 4 Η έννοια «ολοκληρωμένο» αναφέρεται στην ολοκλήρωση των στόχων και στην ολοκλήρωση των μέσων που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων. Σημαίνει επίσης «τη χρονική και χωρική ολοκλήρωση των χερσαίων και θαλάσσιων στοιχείων της περιοχής στόχου». 5 Agenda 21, Κεφάλαιο 17, τομέας Α (ολοκληρωμένη διαχείριση και αειφόρος ανάπτυξη παράκτιων και θαλάσσιων περιοχών). 11

12 Ο καθορισμός Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας και οι λειτουργίες της θα υπακούουν κυρίως στο παρακάτω θεσμικό πλαίσιο: - Ν. 2742/99 περί «Χωροταξικό Σχεδιασμό και Αειφόρου Ανάπτυξης και άλλων διατάξεων». - Ν. 2971/01 περί «Αιγιαλού, παραλίας και άλλες διατάξεις». - Κ.Υ.Α /2009 «Χαρακτηρισμός των χερσαίων, υδάτινων και θαλάσσιων περιοχών των εκβολών των ποταμών Γαλλικού, Αξιού, Λουδία και Αλιάκμονα, της Αλυκής Κίτρους και της λιμνοθάλασσας Καλοχωρίου και της ευρύτερης περιοχής τους ως Εθνικού Πάρκου και καθορισμός χρήσεων, όρων και περιορισμών δόμηση». - Π.Δ. 68/2009 περί «Κανονισμού αλιείας στους κόλπους Θεσσαλονίκης και Θερμαϊκού». - Εγκύκλιος ΥΠΕΧΩΔΕ /1886/2009, περί «Ρύθμισης θεμάτων υδατοκαλλιεργητικών μονάδων». - Οδηγία 2006/113/ΕΚ, περί της απαιτούμενης ποιότητας των υδάτων για οστρακοειδή. - Κανονισμός 1967/2006/ΕΚ σχετικά με μέτρα διαχείρισης για τη βιώσιμη εκμετάλλευση των αλιευτικών πόρων στη Μεσόγειο. - Υ.Α. ΥΠ. ΓΕΩΡΓΙΑΣ / για «τον καθορισμό της διαδικασίας παραχώρησης, μίσθωσης, αναμίσθωσης υδάτινων εκτάσεων για την ίδρυση, επέκταση ή μετεγκατάσταση μονάδων υδατοκαλλιέργειας εντατικής ή ημιεντατικής μορφής, των δημόσιων ιχθυοτροφείων (λιμνοθαλασσών, λιμνών) και λοιπών ιχθυοτρόφων υδάτων καθώς και της χορήγησης της άδειας ίδρυσης και λειτουργίας μονάδων». - ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΥΠ. ΓΕΩΡΓΙΑΣ /2002, σχετικώς με της όρους, της προϋποθέσεις και της παραμέτρους που πρέπει να τηρούν ανά τύπο & είδος οι μονάδες υδατοκαλλιέργειας. - Οδηγία 2008/56/ΕΚ, περί πλαισίου κοινοτικής δράσης στο πεδίο της πολιτικής για το θαλάσσιο περιβάλλον (οδηγία πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική). - Οδηγία 2006/88 σχετικά με τις απαιτήσεις υγειονομικού ελέγχου για τα ζώα υδατοκαλλιέργειας και τα προϊόντα τις και σχετικά με την πρόληψη και την καταπολέμηση ορισμένων ζώων. - Π.Δ. 79/2007. Αναγκαία συμπληρωματικά μέτρα εφαρμογής των Κανονισμών (ΕΚ) υπ αριθμ. 178/2002, 852/2004, 853/2004, 854/2004 και 882/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά τις κανόνες υγιεινής για τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, των επίσημων ελέγχων στα προϊόντα αυτά που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο και τις κανόνες υγείας και καλής διαβίωσης των ζώων και εναρμόνιση τις κτηνιατρικής νομοθεσίας τις την υπ αριθμ. 2004/41/ΕΚ Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. - Κ.Υ.Α /2704/Ε 103/2003. Κατηγορίες αδειών χρήσης υδάτων και εκτέλεσης έργων αξιοποίησής τους, διαδικασία έκδοσης, περιεχόμενο και διάρκεια ισχύος αυτών. - Ν. 3199/2003 για την προστασία και τη διαχείριση των υδάτων, εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ. 12

13 - Π.Δ. 51/2007 για τον καθορισμό μέτρων και διαδικασιών για την ολοκληρωμένη προστασία και διαχείριση των υδάτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2000/60/ΕΚ, όπου αυτό έχει εφαρμογή στη χρήση του νερού για εκτατικές καλλιέργειες υδρόβιων οργανισμών. - Π.Δ. 28/2009. Απαιτήσεις υγειονομικού ελέγχου για τα ζώα υδατοκαλλιέργειας και τα προϊόντα τους και μέτρα για την πρόληψη και την καταπολέμηση ορισμένων ασθενειών των υδρόβιων ζώων, σε συμμόρφωση με τις Οδηγίες 2006/88/ΕΚ του Συμβουλίου και 2008/53/ΕΚ της Επιτροπής της Ε.Ε. - Οδηγία 2008/105/ΕΚ σχετικά με πρότυπα ποιότητας περιβάλλοντος στον τομέα της πολιτικής των υδάτων καθώς και σχετικά με την τροποποίηση και τη συνακόλουθη κατάργηση των οδηγιών του Συμβουλίου 82/176/ΕΟΚ, 83/513/ΕΟΚ, 84/491/ΕΟΚ, 86/280/ΕΟΚ και την τροποιποίηση της οδηγίας 2000/60ΕΚ. - Κ.Υ.Α /1352/86 (Φ.Ε.Κ. 438/Β ), για την ποιότητα των επιφανειακών νερών που προορίζονται για «πόσιμα», «κολύμβηση», «διαβίωση ψαριών σε γλυκά νερά» και «καλλιέργεια και αλιεία οστρακοειδών» ΤΡΟΠΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΛΗΦΘΗΚΑΝ ΥΠΟΨΗ ΚΑΤΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΗΣ Π.Ο.Α.Υ. Ο Ν. 2742/99 «Χωροταξικός Σχεδιασμός και Αειφόρος Ανάπτυξη και άλλες διατάξεις» και οι διατάξεις του άρθρου 10 «Περιοχές οργανωμένης ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων» θέτουν και καθορίζουν το πλαίσιο ανάπτυξης οργανωμένων υποδοχέων. Το θεσμικό πλαίσιο για τον καθορισμό Π.Ο.Α.Υ. εξαντλείται στη χωροθέτηση της Π.Ο.Α.Υ., το αντικείμενο, τη δυναμικότητα, τους περιβαλλοντικούς όρους λειτουργίας της και το φορέα διαχείρισης και εξυπηρετεί πλήρως τις πολιτικές χωροθετικού σχεδιασμού. Υπό αυτήν την έννοια είναι πλήρες, ωστόσο σημαντικά ζητήματα διαχειριστικής πολιτικής, βιωσιμότητας των φορέων διαχείρισης μίσθωσης, ίδρυσης και λειτουργίας παραγωγικών μονάδων απουσιάζουν. Το γεγονός αυτό, δεν ακυρώνει καθόλου τη χρηστικότητά του, εφόσον η αξιοποίησή του δρα θετικά στο χωροταξικό σχεδιασμό και τη διαχείριση του θαλασσίου χώρου στην ευρύτερη περιοχή και ειδικώς στην προοπτική της προτεινόμενης Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας, εφόσον αναμένονται θετικά αποτελέσματα με πολλαπλασιαστικές επιδράσεις στην περιοχή παρέμβασης. O άνθρωπος αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του οικοσυστήματος. Είναι όμως ο μόνος που λειτουργεί αρνητικά απέναντί του και μακροπρόθεσμα μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στην εξελικτική πορεία του. Η ανθρώπινη επίδραση στο περιβάλλον είναι πολλαπλή: στη γη και στο έδαφος, στην ατμόσφαιρα και στο κλίμα, στο νερό, στην καταστροφή φυτών και ζωών. Η καταστροφή όμως των ενδιαιτημάτων και η όλο και συχνότερη επέμβαση του ανθρώπου στα φυσικά οικοσυστήματα εγείρουν επιτακτικά την ανάγκη για άμεσες παρεμβάσεις. Η προτεινόμενη χωροθέτηση έχει ως στόχο την προστασία των υγροτοπικών οικοσυστημάτων του Δέλτα Αξιού Λουδία Αλιάκμονα Γαλλικού. Το σχέδιο είναι σύμφωνο με τις αρχές και τους σκοπούς της στρατηγικής που ακολουθούνται στις προστατευόμενες περιοχές και αφορούν στην αειφορική διαχείριση των πόρων, την αναβάθμιση της παραγωγικής δραστηριότητας και την περιβαλλοντική ευαισθησία. 13

14 Από τη στιγμή που αποτρέπονται οι ανεξέλεγκτες χωροθετήσεις και περιορίζεται η παραγωγική δραστηριότητα εντός ενός αυστηρά καθορισμένου χώρου, δημιουργούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις για τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων στο οικοσύστημα. Περαιτέρω, ο τρόπος με τον οποίο αυτή η παρέμβαση επιδρά στο περιβάλλον, αν και αποτελεί αντικείμενο ειδικής περιβαλλοντικής μελέτης, αντανακλά την προσπάθεια οργάνωσης και ορθολογικής διαχείρισης των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ Π.Ο.Α.Υ. Ν. ΗΜΑΘΙΑΣ ΜΕ ΑΛΛΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Η δημιουργία και η λειτουργία της Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας στο Θερμαϊκό κόλπο ολοκληρώνει την οργάνωση και λειτουργία του χώρου, εφόσον η περιοχή παρέμβασης είναι όμορη ως προς την Π.Ο.Α.Υ. Θεσσαλονίκης. Δεδομένου ότι και η Ν.Α. Πιερίας κινείται στη κατεύθυνση δημιουργίας Π.Ο.Α.Υ., οργανώνεται η ευρύτερη ζώνη του Θερμαϊκού κόλπου, όπου αναπτύσσεται η οστρακοκαλλιέργεια. 14

15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 4. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Το θαλάσσιο στοιχείο είναι συνδεδεμένο με τον ντόπιο πληθυσμό, ο οποίος από παλιά είχε επιδοθεί στην αξιοποίηση του θαλάσσιου πλούτου. Ο Θερμαϊκός κόλπος αποτελούσε και αποτελεί την πιο σημαντική περιοχή στην Ελλάδα για την διαβίωση και ανάπτυξη μεγάλου αριθμού ειδών αλιευμάτων, ψαριών και οστρακοειδών. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι τέσσερις ποταμοί, Αλιάκμονας, Λουδίας, Αξιός και Γαλλικός, που εκβάλλουν στον κόλπο, μεταφέρουν μεγάλες ποσότητες φερτών υλών και εμπλουτίζουν τα θαλάσσια νερά με οργανική ύλη. Έτσι, τροφοδοτείται πλήθος υδρόβιων, φυτικών και ζωικών οργανισμών, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός πλούσιου, σε είδη και ποσότητες οργανισμών, υγροβιότοπου. Ο Θερμαϊκός κόλπος αποτελεί την μεγαλύτερη πηγή παραγωγής καλλιεργούμενων οστρακοειδών σε εθνικό επίπεδο, με ποσοστό έως και 88% της στρεμματικής κάλυψης. Οι περισσότερες μονάδες σε εθνικό επίπεδο συγκεντρώνονται στην περιοχή, γεγονός που υπογραμμίζει τη σπουδαιότητα του κλάδου στην οικονομική δραστηριότητα της περιοχής και στη δημιουργία εθνικού εισοδήματος ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Η ευρύτερη περιοχή μελέτης (Εικ. 1) χαρακτηρίζεται σαν παράκτια και παρόχθια ζώνη με πλούσιο περιβάλλον αλλά ταυτόχρονα και με σημαντικά προβλήματα. Αν και γεωγραφικά περικλείεται από τη θαλάσσια περιοχή και την παράκτια ζώνη των εκβολών Λουδία και Αλιάκμονα (Εικ. 2), δεδομένου του ενιαίου χαρακτήρα του οικοσυστήματος, επηρεάζεται από τη δράση και των τριών ποταμών (Αξιός, Αλιάκμονας και Λουδίας) και από τα φαινόμενα που λαμβάνουν χώρα στον ευρύτερο Θερμαϊκό κόλπο. Στο σχεδιασμό λαμβάνεται υπόψη το ενιαίο του οικοσυστήματος. Θερμαϊκός κόλπος Εικόνα 1. Χάρτης προσανατολισμού, όπου αποτυπώνεται η θαλάσσια περιοχή της υπό καθορισμό Π.Ο.Α.Υ. Ημαθίας (Πηγή NASA). 15

16 Οι υγρότοποι των Δέλτα Αλιάκμονα Λουδία Αξιού αποτελούν τον πυρήνα της περιοχής και καταλαμβάνουν τμήμα της πεδιάδας της Θεσσαλονίκης, η οποία εκτείνεται δυτικά μέχρι την ομώνυμη πόλη και καταλαμβάνει μια έκταση km 2. Η περιοχή μελέτης (Εικ. 2) οριοθετείται από τον νοητό άξονα των εκβολών του π. Λουδία (όπου και τα δυτικά όρια της Π.Ο.Α.Υ. Θεσσαλονίκης), τον καθορισμένο δίαυλο από το Υ.Ε.Ν. κίνησης των εμπορικών και επιβατικών πλοίων και την ακτογραμμή από το ανατολικό τμήμα του δέλτα του π. Αλιάκμονα, έως και τη δυτική όχθη του π. Λουδία. Βρίσκεται σε απόσταση περίπου 6 km από την Εθνική Οδό και η πρόσβαση στην περιοχή γίνεται με αγροτικό χαλικοστρωμένο δρόμο κατά μήκος του δυτικού αναχώματος του ποταμού Λουδία. Περιλαμβάνει την έκταση που βρίσκεται νότια της Εθνικής Οδού Θεσσαλονίκης - Κατερίνης, από το ύψος του Κλειδίου ως την παραλιακή ζώνη του Νομού Ημαθίας, κατά μήκος της κοίτης του ποταμού Λουδία (δυτική όχθη) ως την Τάφρο Μυλωβού. Η γειτνίαση με το Πολεοδομικό Συγκρότημα (Π.Σ.) Θεσσαλονίκης αποτελεί τόσο θετικό όσο και αρνητικό παράγοντα καθώς από την μια επηρεάζει την πληθυσμιακή σύνθεση του πληθυσμού και από την άλλη προσφέρει προνομιακές δυνατότητες ανάπτυξης. π. Λουδίας Ζώνη Κυμίνων Π.Ο.Α.Υ. Θεσ/νίκης Εκβολές π. Αξιού Θαλάσσια περιοχή της υπό καθορισμό Π.Ο.Α.Υ. Ημαθίας Εκβολές π. Θερμαϊκός κόλπος Εικόνα 2. Δορυφορική φωτογραφία της θαλάσσιας έκτασης της υπό καθορισμό Π.Ο.Α.Υ. Ημαθίας, η οποία κατά προσέγγιση περικλείεται από το διακεκομμένο πλαίσιο (Πηγή Google Earth). 16

17 4.2. ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΡΓΟΥ Η αλιεία και η οστρακοκαλλιέργεια, σε συνδυασμό με τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις αποτελούν τις κύριες απασχολήσεις των κατοίκων της περιοχής. Ειδικότερα, η ετήσια παραγωγή οστρακοειδών (μυδιών) στη θαλάσσια περιοχή του Κλειδίου ανέρχεται, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Τμήματος Αλιείας Ημαθίας, σε 4.360,50 τόνους για το 2008, ενώ η διακίνηση ανέρχεται σε 3.395,50 τόνους για το ίδιο έτος. Οι ασκούμενες πιέσεις στην οστρακοκαλλιέργεια (θεσμική νομιμότητα μονάδων με την ανανέωση περιβαλλοντικών όρων, κ.λ.π.), η ανάγκη αναβάθμισής της σε επίπεδο παραγωγής και διακίνησης των προϊόντων της και γενικότερα η ορθολογική διαχείριση του περιβάλλοντος (παρακολούθηση, πρόληψη, πρόβλεψη, αντιμετώπιση), κάνουν σκόπιμη και επιτακτική την ίδρυση και λειτουργία Π.Ο.Α.Υ. Επιπλέον, η δημιουργία Π.Ο.Α.Υ. στην περιοχή καταγράφεται ως μια από τις προτεραιότητες σε προγραμματικό επίπεδο η οποία συντάσσεται με τους σκοπούς και του Επιχειρησιακού Προγράμματος Αλιείας ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Υφιστάμενη κατάσταση θαλάσσιου περιβάλλοντος (οστρακοκαλλιέργειες) Οι πρώτες εντατικής μορφής μυδοκαλλιέργειες στην Ελλάδα εμφανίστηκαν στο Θερμαϊκό κόλπο και τη θαλάσσια περιοχή Χαλάστρας, τη δεκαετία του Φορείς ανάπτυξης της μυδοκαλλιέργειας ήταν τοπικοί οστρακοαλιείς και φορείς τεχνογνωσίας Ιταλοί έμποροι οι οποίοι συναλλάσσονταν στην περιοχή, για την προμήθεια οστρακοειδών συλλεκτικής αλιείας. Ο πρώτος τύπος εντατικής μυδοκαλλιέργειας, ήταν η ανάρτηση αρμαθών σε πασσάλους που είχε βρει εφαρμογή στην Ιταλία από τη δεκαετία του Η υψηλή ζήτηση των προϊόντων της ελληνικής μυδοκαλλιέργειας, κυρίως λόγω ποιότητας περιόδου ωρίμανσης της παραγωγής, προσφερόμενης τιμής, κ.λ.π., σε συνδυασμό με την παράλληλη υποβάθμιση της ποιότητας της μυδοκαλλιέργειας άλλων χωρών (κυρίως της Ιταλίας), οδήγησε τους παραγωγούς στην αναζήτηση νέων, σύγχρονων και αποδοτικότερων μορφών εντατικής καλλιέργειας. Από τη δεκαετία του 1980 ξεκίνησε και έχει κυριαρχήσει η εντατικού τύπου πλωτή καλλιέργεια long line με κύριο χαρακτηριστικό την ανάρτηση των αρμαθών σε πλωτήρες. Στη θαλάσσια περιοχή της υπό καθορισμό Π.Ο.Α.Υ. Ημαθίας εντοπίζονται 43 πλωτές (long line) μονάδες μυδοκαλλιέργειας, 86 πασσαλωτές μονάδες μυδοκαλλιέργειας (Εικ. 3, 4) και 1 Θυνείο. Πλωτήρες Αρμαθοί μυδιών Εικόνα 3. Άποψη πασσαλωτής (αριστερά) και πλωτής (δεξιά) μυδοκαλλιέργειας στο Θερμαϊκό κόλπο, όπου αποτυπώνονται οι γραμμές παραγωγής στις οποίες αναρτώνται οι αρμαθοί των μυδιών. 17

18 Σειρά long-line πλωτήρας 100m ~18,9m ~16m 0,5 αρμαθιά <3,5m πυθμένας ~18,9m 120m 10 m Εικόνα 4. Εγκάρσια τομή εντατικής μονάδας τύπου long-line. Στην όμορη θαλάσσια έκταση της ζώνης Κυμίνων της υπό ίδρυση Π.Ο.Α.Υ. Ν. Θεσσαλονίκης προβλέπεται η λειτουργία 20 πλωτών και 16 πασσαλωτών μονάδων οστρακοκαλλιέργειας. Παρατηρούνται δύο τύποι εντατικής οστρακοκαλλιέργειας. Η πασσαλωτή και πλωτή (long line) μυδοκαλλιέργεια. Πασσαλωτή μυδοκαλλιέργεια Το πασσαλωτό σύστημα εκτροφής είναι το παλαιότερο, χρησιμοποιείται από το 1950 ως παραδοσιακός τρόπος καλλιέργειας και συναντάται στις ζώνες της Χαλάστρας και των εκβολών του π. Λουδία. Η μονάδα καλλιέργειας είναι σταθερή, στηρίζεται σε κάθετους πασσάλους, που είναι μπηγμένοι στο βυθό και σε οριζόντιους που «δένουν» τη φέρουσα υποδομή, για την ανάρτηση των αρμαθών. Η συγκεκριμένη μέθοδος εφαρμόζεται μόνο σε ρηχά νερά, με μαλακό υπόστρωμα, αμμώδης ή λασπώδης βυθός και περιοχή προφυλαγμένη από κυματισμούς. Κάθε αυτόνομη πασσαλωτή καλλιέργεια καταλαμβάνει μέγιστη έκταση 1,5 στρέμμα, η απόσταση μεταξύ των αρμαθών είναι 0,5 μέτρα, το μέση μήκος της αρμαθιάς είναι περίπου 2,2 μέτρα και η μέγιστη παραγωγή ανά μονάδα ανέρχεται στους 50tn ετησίως. Πλωτή μυδοκαλλιέργεια Το πλωτό μακράς γραμμής σύστημα εκτροφής (long line) εφαρμόστηκε πρώτη φορά στην Πιερία το 1986 και ακολούθησε η Θεσσαλονίκη το 1989 και η Ημαθία το Η φέρουσα κατασκευή είναι πλωτή και αγκυρώνεται στα άκρα της. Το συγκεκριμένο σύστημα καλλιέργειας εφαρμόζεται σε βαθιά νερά, βάθους πλέον των 6 μ. ανεξάρτητα της υφής του βυθού και αντέχει σε μεγαλύτερους κυματισμούς απ ότι το πασσαλωτό σύστημα. Η κάθε πλωτή μονάδα καταλαμβάνει έκταση 15 στρεμμάτων, από τα οποία τα 10 είναι ωφέλιμη, η απόσταση μεταξύ των γραμμών παραγωγής είναι 10 μέτρα, η απόσταση μεταξύ των αρμαθών 0,5 μέτρα και το μέσο μήκος της αρμαθιάς δε ξεπερνά τα 3,5 μέτρα. Η μέγιστη παραγωγή ανά μονάδα ανέρχεται περίπου στους 100tn ετησίως Υφιστάμενη κατάσταση χερσαίου περιβάλλοντος Η υφιστάμενη ζώνη των οστρακοκαλλιεργειών στην περιοχή Κλειδιού Ν. Ημαθίας, στερείται κάθε υποδομής και χερσαίας εγκατάστασης (Εικ. 5), πέραν της ασφαλτοστρωμένης αγροτικής οδοποιίας προσπελασιμότητας από τον κόμβο Κλειδιού και στη διασταύρωση των οδικών 18

19 αξόνων Π.Α.Θ.Ε. (Θεσ/νίκη Κατερίνη Λάρισα) και Εγνατίας Οδού (Θεσ/νίκη Βέροια Κοζάνη). Στις εκβολές του ποταμού Λουδία και στη δυτική όχθη του, υφίστανται πρόχειρες καλύβες παραπήγματα και ένας πρόχειρος και επισφαλής χώρος φορτοεκφόρτωσης. Κατά μήκος της παράκτιας ζώνης, υφίστανται φυσικό αλιευτικό καταφύγιο, όπου οι οστρακοπαραγωγοί ελλιμενίζουν τα σκάφη τους. Εικόνα 5. Μερική άποψη της υφιστάμενης κατάστασης της χερσαίας ζώνης της υπό καθορισμό Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Η σχεδιαζόμενη Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας περιλαμβάνει ένα σύνολο δραστηριοτήτων, οι οποίες κατατάσσονται μεθοδολογικά σε δύο βασικές κατηγορίες: - αυτές της κύριας παραγωγικής δραστηριότητας, όπου στην πλειοψηφία τους αναπτύσσονται στο θαλάσσιο χώρο, - και σε αυτές των συμπληρωματικών χερσαίων υποστηρικτικών εγκαταστάσεων. Κάθε μία από τις παραπάνω κατηγορίες περιλαμβάνει τους χαρακτηρισμούς των υφιστάμενων δραστηριοτήτων και των προτεινόμενων αναγκαίων δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων, για τη λειτουργία της Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας. Στο παρακάτω πίνακα συνοψίζονται οι υφιστάμενες και οι προτεινόμενες δραστηριότητες της υπό καθορισμό Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας. 19

20 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1. Οστρακοκαλλιέργεια νέων ειδών (εντατική) Διατήρηση της εντατικής καλλιέργειας μυδιών με το πλωτό (Long-line) και πασσαλωτό σύστημα 1. Μυδοκαλλιέργεια 2. Η εκτατική καλλιέργεια δολωμάτων 3. Χερσαίες υποστηρικτικές εγκαταστάσεις: οικίσκοι οστρακοκαλλιεργητών, αλιευτικό καταφύγιο, χώροι φορτοεκφόρτωσης Κύρια παραγωγική δραστηριότητα Α. οστρακοκαλλιέργεια και άλλες παραγωγικές δραστηριότητες Προτείνεται η ανάπτυξη 106 μονάδων εντατικής καλλιέργειας οστρακοειδών, με την εισαγωγή της πολυκαλλιέργειας. Επιπλέον, προτείνεται η εκτατική καλλιέργεια οργανισμών που χρησιμοποιούνται για την αλιεία (δολώματα). Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι παραγωγικές δραστηριότητες της υπό καθορισμό Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ* ΤΥΠΟΣ-ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ Mytilus Long line Εντατική galloprovincialis (μύδι) Πασσαλωτή Ostrea edulis (στρείδι) Εντατική Long line Flexopecten glaber (Pecten spp.) (χτένι) Εντατική Long line tn/ετησίως 320 τον./ετησίως Crustacea ή Eunicidae (δολώματα) Εκτατική Στο πεδίο (αβαθείς εκτάσεις, κανάλια) Δεν αφορά εντατική καλλιέργεια αλλά ασκείται διαχείριση *σημ: με μπλε χρώμα, σημειώνεται η υφιστάμενη δραστηριότητα και με κόκκινο χρώμα η προτεινόμενη **σημ: οι χαρακτηρισμοί αφορούν: - εντατική: υψηλή φόρτιση (και παροχή τροφής για ιχθείς) - εκτατική: διαχείριση σε οριοθετημένη περιοχή Εντατική καλλιέργεια Mytilus galloprovincialis μύδι Στα πλαίσια λειτουργίας της Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας προτείνεται η εφαρμογή, εκτός των υφιστάμενων και ήδη γνωστών μεθόδων καλλιέργειας (Πασσαλωτό και Long-Line), και νέων μεθόδων καλλιέργειας οστρακοειδών, οι οποίες ήδη εφαρμόζονται με επιτυχία σε άλλες Μεσογειακές χώρες (κυρίως Ισπανία) με ανεπτυγμένη τη μυδοκαλλιέργεια. Τέτοιες μεθοδολογίες είναι οι κυκλικού και αρθρωτού τύπου πλωτή μυδοκαλλιέργεια. 20

21 Οι κυκλικού τύπου μονάδες (Εικ. 6) μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ισοβαθείς μεγαλύτερες των 16m και παρέχουν πλεονεκτήματα κάλυψης ελάχιστου χώρου δύο (2) στρεμμάτων, με δυνατότητα παραγωγής έως tn. Δεδομένου του τρόπου αγκύρωσής τους, τους επιτρέπεται να κινούνται σε μία περίμετρο προσαυξημένη κατά το 1/3 των διαστάσεών της, με αποτέλεσμα την καλύτερη διασπορά των απεκκριμάτων των οστρακοειδών. Οι αρθρωτού τύπου πλωτές μυδοκαλλιέργειες (Εικ. 7) παρέχουν τη δυνατότητα αντιμετώπισης ακραίων καιρικών συνθηκών, μη επιτρέποντας τη βύθιση των αρμαθών και ως συνέπεια την απώλεια ζωικού κεφαλαίου και επιβάρυνσης του υποστρώματος. Αυτή η δυνατότητα της μη βύθισης παρέχεται και από την κυκλικού τύπου μονάδα. Εικόνα 6. Άποψη κυκλικού τύπου πλωτής μονάδας μυδοκαλλιέργειας στην Ισπανία. Εικόνα 7. Μέρος της αρθρωτού τύπου μυδοκαλλιέργειας στην Ισπανία. Η χρησιμοποίηση συνδυαστικά των τύπων long-line με αρθρωτούς πλωτήρες ή γραμμές (σκοινιά) και κυκλικού τύπου θα συνέβαλλε αποφασιστικά στην καλύτερη διαχείριση, εφ όσον: - σ έναν ενδεικτικό αριθμό είκοσι (20) μονάδων long-line, οι οποίες καλύπτουν έκταση 20μον. x 15στρ. = 300στρ., θα απαιτηθούν μόλις 20μον. x 2στρ. = 40στρ. για μονάδες κυκλικού τύπου, με ότι αυτό βεβαίως σημαίνει σε καλύτερη κυκλοφορία των υδάτων. - Η εφαρμογή αρθρωτού τύπου μονάδων αφ ενός διασφαλίζει ή περιορίζει δραστικά την απώλεια ζωικού κεφαλαίου, αφ ετέρου προστατεύει το θαλάσσιο περιβάλλον και διευκολύνει τον έλεγχο των αρμόδιων υπηρεσιών. 21

22 Η διατήρηση περιορισμένου αριθμού πασσαλωτού τύπου μονάδων, είναι σκόπιμη για τη χρήση τους ως υποστηρικτικές μονάδες, δηλαδή τη μεταφορά περιοδικά αρμαθών για μικρό χρονικό διάστημα (15 20 ημερών) με σκοπό τη θήρευση των επιβιωτών, που αναπτύσσονται στους αρμαθούς. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά των προαναφερόμενων τύπων μονάδων οστρακοκαλλιέργειας περιγράφονται παρακάτω: τύπος long-line / Ενδεικτικό μοντέλο με τη χρήση «γραμμών» με σκοινιά ή αρθρωτών πλωτήρων Μισθωμένη έκταση 15 στρεμμάτων περιλαμβάνει ωφέλιμη έκταση καλλιέργειας 10 στρέμματα. Τα πέντε επιπλέον στρέμματα χρησιμοποιούνται για την πόντιση και στερέωση στο βυθό των αγκυροβολίων. Αποτελείται από 11 μονές σειρές εκτροφής, παράλληλα τοποθετημένες, μήκους περίπου 100m. Κάθε σειρά απέχει από τη διπλανή της 10m. Οι αρμαθοί στις σειρές εκτροφής αναρτώνται ανά 0,5m. Κάθε αρμαθός έχει μέγιστο μήκος 3,5m και καλύπτει το 1/3 του μέγιστου βάθους της καλλιέργειας. Κάθε μέτρο αρμαθού (στη μέγιστη παραγωγή και στο εμπορεύσιμο μέγεθος των μυδιών) ζυγίζει 15 κιλά, περίπου. Η μέγιστη παραγωγή της μονάδας ανέρχεται στους 100 tn ανά έτος. Προτείνεται η μίσθωση έκτασης 30 στρ. (στην ίδια αξία μισθώματος των 15 στρ) με ωφέλιμα παραγωγικά τα 10 στρ. και με μετακίνηση ανά τριετία ώστε να επιτυγχάνεται καλύτερη διασπορά των απεκκριμάτων των οστρακοειδών. κυκλικού τύπου μονάδα - ενδεικτικό μοντέλο Χρησιμοποιούνται σε ισοβαθείς μεγαλύτερες των 16m. Καλύπτουν έκταση 2 στρεμμάτων. Η κάθε μονάδα θα αποτελείται από 4 επάλληλους κυκλικούς πλωτήρες οι οποίοι έχουν διάμετρο 50m (ο εσωτερικός) και 55m (ο εξωτερικός). Το συνολικό ωφέλιμο μήκος υπολογίζεται ότι είναι 660 μέτρα. H όλη κατασκευή είναι 100% από πολυαιθυλένιο. Οι αρμαθοί στους κυκλικούς πλωτήρες εκτροφής αναρτώνται ανά 0,5m. Κάθε αρμαθός καλύπτει το 1/3 του μέγιστου βάθους της καλλιέργειας (συνήθως 5-7m). Κάθε μέτρο αρμαθού (στη μέγιστη παραγωγή και στο εμπορεύσιμο μέγεθος των μυδιών) ζυγίζει 15 κιλά, περίπου. Η μέγιστη παραγωγή της μονάδας ανέρχεται στους 100 tn ανά έτος. 22

23 Πασσαλωτού τύπου μονάδα - ενδεικτικό μοντέλο Μισθωμένη έκταση 1,5 στρεμμάτων. Η μονάδα καλλιέργειας είναι σταθερή, στηρίζεται σε κάθετους πασσάλους, που είναι μπηγμένοι στο βυθό και σε οριζόντιους που «δένουν» τη φέρουσα υποδομή, για την ανάρτηση των αρμαθών. Η μέγιστη παραγωγή της μονάδας ανέρχεται στους 60 tn ανά έτος, στις περιοχές όπου έχει επιλεχθεί να λειτουργούν σαν αυτοτελείς μονάδες και όχι ως υποστηρικτικές εγκαταστάσεις. Οι μονάδες είναι εγκατεστημένες σε αβαθείς περιοχές (<3m). Το μέσο μήκος της αρμαθιάς είναι 2,2m (1,8-2,5m). Οι αρμαθοί αναρτώνται ανά 0,5m Παραγωγική διαδικασία - προγραμματισμός Η παραγωγική διαδικασία δεν λαμβάνει χώρα τις ίδιες περιόδους σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας που ασκείται η οστρακοκαλλιέργεια, εξαιτίας των μεταβολών των αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων (θερμοκρασία και αφθονία μικροφυκών), που καθορίζουν την αναπαραγωγή των μυδιών και κατά συνέπεια την έναρξη της παραγωγικής δραστηριότητας. Η παραγωγική δραστηριότητα που περιγράφεται παρακάτω είναι αυτή που παρατηρείται στο Θερμαϊκό κόλπο. α. Προμήθεια Συλλογή γόνου: κατά το διάστημα Ιανουαρίου Φεβρουαρίου, με τη χρήση γονοσυλλεκτών, εξασφαλίζεται η αναγκαία ποσότητα γόνου, μέσου μήκους 1 2cm. β. Διαχείριση Τοποθέτηση γόνου: στο διάστημα Απριλίου Ιουνίου μετά από διαλογή και απομάκρυνση νεκρών και κατεστραμμένων ατόμων, τοποθετείται ο γόνος με τη χρήση σωλήνα PVC σε νάιλον στερεωτή (αρμαθιά), ο οποίος αναρτάται στη σειρά εκτροφής. γ. Διαχείριση παραγωγής 1 η αραίωση: στο διάστημα Σεπτέμβριος Οκτώβριος (μήκος μυδιού 4-5cm), επιχειρείται η πρώτη αραίωση («σπάσιμο» κατά την αργκό των παραγωγών) και η επανατοποθέτηση των ατόμων σε νέους αρμαθούς. δ. Διαχείριση παραγωγής 2 η αραίωση: πραγματοποιείται το διάστημα μεταξύ Ιανουαρίου Φεβρουαρίου (του επόμενου έτους) όταν τα μύδια έχουν μήκος περί τα 6m. Κατά τη συγκεκριμένη διαδικασία απομακρύνονται τα νεκρά άτομα. Δεδομένου ότι η διαδικασία των αραιώσεων λαμβάνει χώρα στις χερσαίες εγκαταστάσεις, διευκολύνεται η συλλογή και απομάκρυνση των νεκρών ατόμων σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. ε. Εξαλίευση: πραγματοποιείται μετά από ημέρες από τη δεύτερη αραίωση, όπου το μήκος του μυδιού ανέρχεται σε 7-8cm. Τη συγκεκριμένη περίοδο μια αρμαθιά μήκους 3m ζυγίζει περίπου κιλά και διαθέτει μύδια. 23

24 Εντατικές καλλιέργειες νέων οστρακοειδών Στο σχεδιασμό των εντατικών οστρακοκαλλιεργειών της υπό καθορισμό Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας προτείνεται η ένταξη και η καλλιέργεια «νέων» 6 ειδών δίθυρων μαλακίων. Τα συγκεκριμένα είδη είναι το στρείδι (Ostrea edulis) και το χτένι (Flexopecten glaber, Pecten spp.). Οι εντατικές καλλιέργειες των στρειδιών (συμπεριλαμβανομένου και του είδους Ostrea edulis) συνήθως αναπτύσσονται είτε στον πυθμένα της θάλασσας σε στέρεες υποδομές (κρεβατίνες) ή ελεύθερα διασκορπισμένα στο βυθό (Εικ. 8) είτε είναι πλωτού τύπου σε ειδικά καλάθια (Εικ. 9) ή σε σχοινιά. Τα τελευταία χρόνια δεν χρησιμοποιείται η πλωτή καλλιέργεια των στρειδιών σε σχοινιά. Εικόνα 8. Τύποι καλλιέργειας στρειδιών στη Β. Ευρώπη (Γερμανία) σε κρεβατίνες και στον πυθμένα (Πηγή: Stefan Nehring). Στο Θερμαϊκό κόλπο αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν μονάδες στρειδοκαλλιέργειας αν και εντοπίζονται φυσικοί πληθυσμοί του είδους. Στο παρελθόν έχουν πραγματοποιηθεί προσπάθειες καλλιέργειας του είδους, οι οποίες απέτυχαν εξαιτίας της έλλειψης διαχείρισης και επιστημονικής υποστήριξης και παρακολούθησης. Εικόνα 9. Συστοιχία ειδικών καλαθιών καλλιέργειας και συντήρησης δίθυρων μαλακίων. κατάλληλος με βάση τα χαρακτηριστικά του ιζήματος του πυθμένα στις επιλεγμένες περιοχές καλλιέργειας. Ο τύπος καλλιέργειας στρειδιών ο οποίος θα μπορούσε να εφαρμοστεί στο Θερμαϊκό κόλπο είναι αυτός με τα καλάθια σε πλωτές μονάδες σε επιλεγμένες περιοχές με μεγάλα βάθη και όχι μεγάλη συσσώρευση μυδοκαλλιεργει ών. Ο τύπος καλλιέργειας στο βυθό δεν είναι Εικόνα 10. Τύπος καλλιέργειας χτενιών σε ειδικά σχοινιά. 6 Πρόκειται για είδη τα οποία απαντώνται σε φυσικούς πληθυσμούς στο Θερμαϊκό κόλπο αλλά σήμερα δεν καλλιεργούνται. 24

25 Οι εντατικές καλλιέργειες των χτενιών αναπτύσσονται σε πλωτές μονάδες είτε με τη χρήση ειδικών καλαθιών (Εικ. 9) είτε με τη χρήση σχοινιών (Εικ. 10). Ο τύπος καλλιέργειας χτενιών, ο οποίος θα μπορούσε να εφαρμοστεί στο Θερμαϊκό κόλπο είναι αυτός με τα καλάθια ή τα σχοινιά σε πλωτές μονάδες σε επιλεγμένες περιοχές με μεγάλα βάθη και όχι μεγάλη συσσώρευση μυδοκαλλιεργειών. Οι εντατικές καλλιέργειες οστρακοειδών νέων ειδών αναμένεται να έχουν μέγιστο δυναμικότητας 40 τον. ανά 10 στρέμματα ωφέλιμης έκτασης ανά μονάδα Εκτατική καλλιέργεια δολωμάτων Στα πλαίσια λειτουργίας της Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας προτείνεται και η χωροθέτηση εκτατικής καλλιέργειας δολωμάτων, οργανισμών δηλαδή που χρησιμοποιούνται κυρίως στην ερασιτεχνική αλιεία. Η προς χωροθέτηση περιοχή αποτελείται από τυφλά κανάλια και εντοπίζεται στην παράκτια χερσαία ζώνη μεταξύ των ποταμών Λουδία και Αλιάκμονα (Εικ. 11) και σήμερα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Τμήματος Αλιείας Ημαθίας, ασκείται η συλλεκτική αλιεία (συλλογή) δολωμάτων. Οι οργανισμοί της εκτατικής καλλιέργειας θα είναι των ταξινομικών ομάδων των Καρκινοειδών (Crustacea) με την κοινή ονομασία «μαμούνι ή καραβιδάκι» και των Πολυχαίτων (Eunicidae) με την κοινή ονομασία «σκουλίκια». Κατά την καλλιέργεια θα λαμβάνουν χώρα μόνο ενέργειες διαχείρισης του πληθυσμού, π.χ. αριθμός (ή βιομάζα) του πληθυσμού ανά κατηγορία που θα πρέπει να αφαιρείται, χρόνος και διάρκεια συλλογής. Εικόνα 11. Φυσικό τυφλό κανάλι στη χερσαία ζώνη μεταξύ των εκβολών Αλιάκμονα και Λουδία, όπου ασκείται σήμερα συλλεκτική αλιεία δολωμάτων. Σήμερα, δεν ασκείται κανενός είδους διαχειριστικό σχέδιο για τους συγκεκριμένους οργανισμούς, καθώς ασκείται παράνομη συλλογή αυτών. Η χωροθέτηση της συγκεκριμένης δραστηριότητας στα πλαίσια της Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας θα συμβάλει στην ορθολογική διαχείριση των συγκεκριμένων οργανισμών, οι οποίοι αποτελούν σημαντικό κομμάτι της βιοποικιλότητας και της τροφικής αλυσίδας στο ευρύτερο οικοσύστημα. 25

26 Χερσαίες υποστηρικτικές εγκαταστάσεις Στα πλαίσια λειτουργίας της Π.Ο.Α.Υ. Ν. Ημαθίας προτείνεται η ανάπτυξη των παρακάτω αναγκαίων χερσαίων υποστηρικτικών υποδομών: ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ Οικίσκοι οστρακοκαλλιεργητών 10 Υποστήριξη 20 παραγωγών Αλιευτικό καταφύγιο 1 Ελλιμενισμός σκαφών Χώρος φορτοεκφόρτωσης 1 Υποστήριξη της συνολικής παραγωγικής διαδικασίας Οικίσκοι οστρακοκαλλιεργητών Οι οικίσκοι υποστήριξης των οστρακοκαλλιεργητών θα αποτελούν χώρους στους οποίους θα λαμβάνουν χώρα ενέργειες για τον καθορισμό και την επεξεργασία (αραίωση) των αρμαθών και τη φύλαξη εργαλείων και βοηθητικών υλών. Οι χερσαίες εγκαταστάσεις υποστήριξης των οστρακοκαλλιεργειών αφορούν στην κατασκευή 10 οικίσκων τύπου Ι (διώροφα) (Εικ. 12), οι οποίοι προβλέπεται να καλύψουν τις ανάγκες των επαγγελματιών οστρακοκαλλιεργητών. Οι οικίσκοι θα διαθέτουν: - στεγασμένο κλειστό χώρο για αποθήκευση εργαλείων και προσωπικών αντικειμένων, - ανοικτό υπόστεγο για εξωτερική εργασία και προσέγγιση σκαφών, - διάδρομο πρόσβασης προσέγγισης χερσαίου μεταφορικού μέσου. Ο κάθε οικίσκος θα έχει διαστάσεις κάτοψης 10μ. x 7μ. και εμβαδόν 70μ 2 συνολικά, θα περιλαμβάνει δύο (2) χώρους των 35μ 2, με κοινή μεσοτοιχία. Η μεταξύ των οικίσκων απόσταση θα είναι 10μ, ώστε να εξασφαλίζεται η προσέγγιση σκάφους. Με την ολοκλήρωση κατασκευής των οικίσκων, το συνολικό μήκος κάλυψης επί της ακτής θα είναι 300μ. Ο κάθε οικίσκος θα είναι εγκατεστημένος σε ξύλινη εξέδρα στερεωμένη σε ξύλινους πασσάλους. Ένα τμήμα της εξέδρας βρίσκεται πάνω από το νερό και το υπόλοιπο πάνω από τη στεριά. Έτσι εξασφαλίζεται άμεσα μεταξύ άλλων, αφενός μεν η προσέγγιση των σκαφών από τη θάλασσα και αφετέρου η προσέγγιση μεταφορικού μέσου από ξηράς. Όλες οι κατασκευές στο σύνολό τους (φέρων οργανισμό, επενδύσεις) θα είναι από ξύλο (υλικό φιλικό προς το περιβάλλον), το οποίο θα έχει υποστεί την ανάλογη κατεργασία ώστε να είναι κατάλληλο για υγρό περιβάλλον. Η επικάλυψη της στέγης γίνεται με κεραμίδι καναδέζικου τύπου (ασφαλτικό κεραμίδι). Σε κάθε οικίσκο εκτιμάται ότι θα εργάζονται 3-5 άτομα. Βασικοί άξονες της αρχιτεκτονικής λύσης θα είναι η ευκολία και η ορθολογικότητα της χρήσης και κατασκευής, δεδομένου ότι τέτοιου τύπου υποδομές λειτουργούν με επιτυχία στις χερσαίες εγκαταστάσεις της Π.Ο.Α.Υ. Θεσσαλονίκης. 26

27 Εικόνα 12. Οικίσκοι υποστήριξης οστρακοκαλλιεργητών, κατά τη φάση κατασκευής (πάνω) και στη σημερινή τους μορφή (κάτω) σε περιοχές της Π.Ο.Α.Υ. Θεσσαλονίκης. Αλιευτικό καταφύγιο Το αλιευτικό καταφύγιο θα χρησιμοποιείται για την προσόρμηση, εξόρμηση και ασφαλή ελλιμενισμό των οστρακοπαραγωγικών και αλιευτικών σκαφών. Στην ουσία πρόκειται για διευθέτηση ήδη υφιστάμενου φυσικού αλιευτικού καταφυγίου, το οποίο επί μακρών υποστηρίζει και υποδέχεται την ανθρωπογενή δραστηριότητα. Περιλαμβάνει την κατασκευή ξύλινης προβλήτας (Εικ. 13), διαστάσεων σε κάτοψη 600μ. x 2μ., κατά μήκος της ακτής, σε επαφή με την ακτογραμμή, στο οποίο θα προσδένονται τα αλιευτικά σκάφη. Η συγκεκριμένη θέση, είναι προφυλαγμένη από τον κυματισμό, καθώς πρόκειται για κανάλι μήκους περίπου 800m και πλάτους περίπου 50m, που σχηματίζεται από την ακτή και νησίδα ευρισκόμενη σε μικρή απόσταση νότια της ακτής. Τα νερά στην περιοχή είναι αβαθή (βάθος 0,5-1μ) και ο πυθμένας αμμοαργιλώδης. Η κατασκευή στο σύνολο της (φέρων οργανισμός, επενδύσεις) θα είναι από ξύλο υλικό φιλικό προς το περιβάλλον το οποίο θα έχει υποστεί την ανάλογη κατεργασία, ώστε να είναι κατάλληλο για υγρό περιβάλλον. Η κατασκευή θα φέρει εξοπλισμό πρόσδεσης σκαφών (σιδερένιοι κρίκοι) και είναι εγκατεστημένη πάνω σε ξύλινη εξέδρα στερεωμένη σε ξύλινους πασσάλους. Ένα τμήμα της εξέδρας θα βρίσκεται πάνω στο νερό και το υπόλοιπο πάνω από τη στεριά. Έτσι εξασφαλίζεται άμεσα μεταξύ άλλων, αφενός μεν η προσέγγιση των σκαφών από τη θάλασσα και αφετέρου η προσέγγιση μεταφορικού μέσου από ξηράς. 27

28 Εικόνα 13. Αντίστοιχοι τύποι ξύλινης προβλήτας με φέροντα οργανισμό κατάλληλα εμποτισμένης ξυλείας, στις χερσαίες εγκαταστάσεις Π.Ο.Α.Υ. Θεσσαλονίκης. Τόσο προ της υπό κατασκευής προβλήτας, όσο και κατά μήκος του φυσικού καναλιού, και σε απόσταση 400μ περίπου, θα γίνουν οι αναγκαίες εκβαθύνσεις στα σημεία εκείνα που θα τοποθετηθεί η ξύλινη αποβάθρα και τμήματα του καναλιού που έχουν πληρωθεί με το πέρασμα του χρόνου, προκειμένου να εξασφαλισθεί η ανεμπόδιστη κίνηση των αλιευτικών σκαφών. Η διάνοιξη αυτού του καναλιού έγινε στο παρελθόν από το Λιμεναρχείο Θεσσαλονίκης και κατά καιρούς (ανά 10ετία) συντηρείται όπου κρίνεται απαραίτητο. Στην προκειμένη περίπτωση σχεδιάζεται η εκβάθυνση τμήματος του καναλιού σε μήκος 400μ, πλάτος 5μ και μέγιστο βάθος 1μ. Οι ποσότητες του υλικού που εκτιμώνται στα 2.000μ 3 περίπου, θα διαστρωθούν στο αντίστοιχο χερσαίο τμήμα του αιγιαλού και σε εύρος 10,0 μ περίπου, δηλαδή θα υπερυψωθεί η επιφάνεια του εδάφους κατά 5μ περίπου. Θα κατασκευασθούν επίσης και τρεις οικίσκοι αποθήκευσης των εργαλείων των μυδοκαλλιεργητών, η κατασκευή των οποίων θα γίνει εξ ολοκλήρου από ξύλο, το οποίο είναι φυσικό προϊόν και φιλικό προς το περιβάλλον. Οι συγκεκριμένοι οικίσκοι θα αποτελούνται από ισόγειο γενικής κάτοψης 15μ. x 10μ. Χώρος φορτοεκφόρτωσης Ο χώρος φορτοεκφόρτωσης των προϊόντων της παραγωγικής διαδικασίας και των πρώτων και βοηθητικών υλών, παρέχει ασφάλεια στους απασχολούμενους και στην υγιεινή των προϊόντων. Θα κατασκευασθεί εξ ολοκλήρου από ξυλεία κατάλληλα εμποτισμένη για αντοχή σε υγρό, θαλάσσιο περιβάλλον- και στη θέση του ήδη υπάρχοντος χώρου. Ο χώρος φορτοεκφόρτωσης θα εξυπηρετεί την αποφόρτωση των αρμαθών από τα οστρακοπαραγωγικά σκάφη και μέσω ταινιών μεταφοράς (Εικ. 14) θα προωθούνται για ζύγιση και μεταφορά τους με κατάλληλα οχήματα ψυγεία. 28