1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΧΑΛΚΙΔΑΣ ΡΥΠΑΝΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟ ΣΠΙΤΙ

Transcript

1 1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΧΑΛΚΙΔΑΣ ΡΥΠΑΝΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟ ΣΠΙΤΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΜΑΔΑ 3η Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ

2 ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Δ. ΠΙΛΑΤΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο: Πρότυπα ποιότητας αέρα 1.1 Πρότυπα ποιότητας αέρα σελ.3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο: Οι κυριότεροι ρύποι εσωτερικών χώρων 2.1 Οι κυριότεροι ρύποι του αέρα 2.2 Αντιπροσωπευτική εικόνα των ρύπων σε ένα σπίτι σελ.8 σελ. 21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο: Ρύπανση εσωτερικών χώρων, και πολιτιστική κληρονομιά σελ Χαρακτηριστικές ασθένειες 3.2 Το σύνδρομο του άρρωστου κτηρίου 3.3 Επιπτώσεις των καύσεων και της ακτινοβολίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο: Βιοκλιματικός σχεδιασμός 4.1 Οικολογικοί ουρανοξύστης 4.2 Βιοκλιματικά κτήρια στην Ελλάδα 4.3 Η Ελλάδα υστερεί σε πράσινα σελ.38 σελ.40 σελ.40 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: σελ.42

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο: Πρότυπα ποιότητας αέρα 1.1 Πρότυπα ποιότητας αέρα Με τον όρο πρότυπα ποιότητας αέρα εννοούμε τις αποδεκτές συγκεντρώσεις διαφόρων ρύπων στην ατμόσφαιρα σε επίπεδα τέτοια, ώστε να διαφυλάσσεται η δημόσια υγεία και να εξασφαλίζεται ένα «ικανοποιητικό περιθώριο ασφάλειας», ανεξάρτητα από το εάν είναι τεχνολογικά ή οικονομικά εφικτά. Τα πρότυπα ποιότητας διακρίνονται σε «αρχικά» και σε «δευτερεύοντα». Τα αρχικά πρότυπα αναφέρονται σε εκείνα τα επίπεδα συγκέντρωσης ρύπων που είναι ασφαλή ακόμη και για τα πλέον ευαίσθητα άτομα, συμπεριλαμβανομένων των ηλικιωμένων και αυτών με αναπνευστικά προβλήματα. Τα δευτερεύοντα πρότυπα, όταν προτείνονται, αναφέρονται σε επίπεδα συγκεντρώσεων που διασφαλίζουν τη δημόσια ευημερία (δηλαδή, την προστασία των κατασκευών, της βλάστησης, των γεωργικών σοδειών, των υφάνσιμων υλών κ.ά.). Συνήθως, λόγω των δυσκολιών επίτευξης των αρχικών προτύπων, τόσο τα αρχικά όσο και τα δευτερεύοντα πρότυπα ταυτίζονται.

4 Πηγή: Εκπαιδευτικό πακέτο «Ατμοσφαιρική Ρύπανση Εσωτερικών Χώρων-Άρρωστα Κτήρια», Βιβλίο Θεωρίας, Σχεδιασμός και Παραγωγή Εκπαιδευτικού υλικού για την περιβαλλοντική εκπαίδευση, ΕΜΠ, Τμήμα Χημικών Μηχανικών, Αθήνα 2000

5 Οι ατμοσφαιρικοί ρύποι κριτήρια της ποιότητας του αέρα που περιλαμβάνονται σε Εθνικά Πρότυπα (NationalAmbientAirQualityStandards) έχουν φτάσει σήμερα τους έξι και είναι: το μονοξείδιο του άνθρακα(co), το διοξείδιο του αζώτου (NO2), το όζον (O3), το διοξείδιο του θείου (SO2), ο μόλυβδος (Pb), και τα αιωρούμενα σωματίδια. Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται τα πλέον πρόσφατα πρότυπα αέρα (για θερμοκρασία 25 C και πίεση 1 Atm). Στις μέρες μας, η έκθεση στους ρύπους εσωτερικών χώρων είναι ένα σημαντικό περιβαλλοντικό πρόβλημα, το οποίο συντελεί στην υποβάθμιση της ποιότητας ζωής. Η σοβαρότητα του προβλήματος προσδιορίζεται από δύο, κυρίως παράγοντες: α) τη μεγάλη παραμονή στους εσωτερικούς χώρους, αφού οι περισσότεροι άνθρωποι περνούν μέσα σε αυτούς, κατά μέσο όρο, το 50-90% του χρόνου τους και β) τη διαπίστωση ότι οι ρύποι του εσωτερικού περιβάλλοντος προκαλούν μια μεγάλη ποικιλία σοβαρών ασθενειών που επηρεάζουν δυσμενώς την ικανότητα, την απόδοση, και τη συμπεριφορά μας. Η ευαισθητοποίηση στο θέμα της ποιότητας του αέρα εσωτερικών χώρων ξεκίνησε από την Αμερική, το 1970, όπου ψηφίστηκε ο νόμος για την ασφάλεια και υγεία στους επαγγελματικούς χώρους (OccupationalSafetyandHealthAct), ύστερα από δημοσιοποίηση διάφορων στατιστικών στοιχείων που αφορούσαν σε νέες περιπτώσεις επαγγελματικών ασθενειών, διάφορα εργατικά ατυχήματα και παράπονα των εργαζομένων για ερεθισμούς, κούραση και πονοκεφάλους κατά την παραμονή τους στα διάφορα κτήρια. Ο όρος αέρας εσωτερικών χώρων συνήθως αναφέρεται σε μη βιομηχανικούς χώρους, δηλαδή, σε κτήρια που στεγάζουν γραφεία, δημόσια ιδρύματα (σχολεία, νοσοκομεία, μουσεία), χώρους διασκέδασης (θέατρα, εστιατόρια) και ιδιωτικές κατοικίες. Σωστή ποιότητα αέρα στο χώρο σημαίνει συνθήκες υγείας και άνεσης για τα άτομα που ζουν ή εργάζονται στο χώρο αυτό. Η ποιότητα του αέρα καθορίζεται από ένα πλήθος

6 παραμέτρων, όπως: τις εσωτερικές συγκεντρώσεις αερίων ιόντων, αερίων χημικών ενώσεων, αερομεταφερόμενων σωματιδίων, βιολογικών ρύπων, καθώς και τις συγκεντρώσεις ραδιενεργών στοιχείων. Επιπλέον, εξαρτάται από τις τιμές εσωτερικής θερμοκρασίας και σχετικής υγρασίας, το ρυθμό εναλλαγής του εσωτερικού με τον εξωτερικό αέρα, το φωτισμό του χώρου, το θόρυβο, τις υπάρχουσες οσμές μέσα στο χώρο και από την ύπαρξη ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας.εκτός από τον άνθρωπο, η ποιότητα της ατμόσφαιρας έχει επίδραση και στα υλικά, όπως, για παράδειγμα, τα έργα τέχνης. Το θέμα της ποιότητας του αέρα μέσα στα κτήρια έχει και μια άλλη όψη: μια σειρά από νέα επαγγέλματα δημιουργήθηκαν γύρω από αυτό το αντικείμενο. Έχουν συσταθεί εταιρείες που παρέχουν τις συμβουλές τους για σχετικά θέματα, συμπεριλαμβανομένων και κατασκευαστικών εταιρειών ή εταιρειών εγκατάστασης συστημάτων ψύξης-θέρμανσηςκλιματισμού και φίλτρων αέρα. Αναφορικά με τη σχέση εσωτερικής αέριας ρύπανσης και διατήρησης της πολιτισμικής κληρονομιάς, ζήτημα στο οποίο σήμερα η Ε.Ε. δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα, αναπτύσσονται μια σειρά από επαγγέλματα, όπως, για παράδειγμα, συντηρητές και αναστηλωτές, τα οποία παρουσιάζουν μεγάλη ζήτηση στην αγορά εργασίας. Είναι σαφές, λοιπόν, ότι η διατήρηση ή η επαναφορά της ποιότητας της ατμόσφαιρας μέσα στα κτήρια είναι ένα σύνθετο εγχείρημα και αποτελεί ένα διεπιστημονικό τομέα για τον οποίο συνεργάζονται ειδικοί αρχιτέκτονες, μηχανικοί, φυσικοί, χημικοί, γιατροί, υγιεινολόγοι, βιολόγοι, συντηρητές έργων τέχνης, υπεύθυνοι μουσείων κ.ά. Η υγεία και η ευημερία στην εργασία αποτελούν δύο από τις βασικότερες προϋποθέσεις για παραγωγικότητα και αποδοτικότητα στην εργασία. Αντιθέτως, η κακή ποιότητα του περιβάλλοντος στους εσωτερικούς χώρους εργασίας λόγω προβλημάτων στην ποιότητα του αέρα που κυκλοφορεί στους χώρους αυτούς μπορεί να προκαλέσει, εκτός από προβλήματα υγείας στους εργαζόμενους, μείωση της παραγωγικότητας και

7 οικονομική ζημία. Ως εκ τούτου, υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για τον εντοπισμό και τη διαχείριση των προβλημάτων ποιότητας του αέρα στους εσωτερικούς χώρους εργασίας, σε συνδυασμό με την ανάγκη ανάπτυξης καλών πρακτικών για την επίλυση και την πρόληψη παρόμοιων προβλημάτων. Η κακή ποιότητα του αέρα εσωτερικών χώρων εργασίας οφείλεται στην ύπαρξη διαφόρων χημικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένων των σωματιδίων και των βιολογικών παραγόντων, καθώς και σε άλλους φυσικούς παράγοντες. Σε κάθε περίπτωση, επιβάλλεται ο προσεκτικός εντοπισμός και η εξάλειψη των εστιών αυτών. Μέχρι στιγμής, το πρόβλημα της παρουσίας βιολογικών παραγόντων στον αέρα των εσωτερικών χώρων αντιμετωπίζεται με διάφορες κατευθυντήριες γραμμές (κατευθυντήριες γραμμές για την υγεία, εθνικά πρότυπα ποιότητας του αέρα και επαγγελματικά πρότυπα), αλλά δεν έχει συμπεριληφθεί στην οδηγία 2000/54/ΕΚ. Κεφάλαιο 2ο «οι κυριότεροι ρύποι εσωτερικών χώρων» 21.Οι κυριότεροι ρύποι του αέρα εσωτερικών χώρων. 1)Αμίαντος Αποτελεί ορυκτό πυριτικό άλας του ασβεστίου και του μαγνησίου, ινώδους μονοκρυσταλλικής ή πολυκρυσταλλικής δομής. Λόγω των καλών μηχανικών ιδιοτήτων του (θερμομονωτικός, ηχομονωτικός, ευκατέργαστος, ανθεκτικός

8 στη διάβρωση, πυράντοχος, κακός αγωγός του ηλεκτρισμού, με υψηλή τάση εφελκυσμού), βρίσκει πολλές εφαρμογές. Χρησιμοποιείται, λοιπόν ως οικοδομικό υλικό στις σωληνώσεις, στις μονώσεις, σε γάντια ηλεκτρολόγων κ.ά. Παρολαυτά, ο αμίαντος είναι ένας από τους πιο επικίνδυνους εσωτερικούς ρύπους, διότι σε αρκετές περιπτώσεις και κυρίως κατά την επεξεργασία του απελευθερώνονται ίνες του οι οποίες αιωρούνται στον αέρα. Οι ίνες αυτές, εισπνεόμενες, κατακάθονται στους πνεύμονες και προκαλούν το μεσοθηλίωμα, ένα είδος καρκίνου της θωρακικής κοιλότητας, καθώς επίσης και αμιάντωση, μια ασθένεια που καθιστά αδύνατη την αναπνοή και οδηγεί στο θάνατο. Θεωρείται, πάντως, ότι στις καλά διατηρημένες εγκαταστάσεις ο αμίαντος δεν δημιουργεί προβλήματα από μόνος του. Αντίθετα, οι εργασίες συντήρησης, αντικατάστασης και διόρθωσης μικροφθορών μπορεί να προκαλέσουν απελευθέρωση ινών αμιάντου στον αέρα. Γι αυτό, οι εργασίες επισκευής θα πρέπει να γίνουν από ειδικό συνεργείο. Οι εργαζόμενοι που εκτίθενται με οποιοδήποτε τρόπο στο βλαβερό ορυκτό, θα πρέπει να αλλάζουν ένδυση στο χώρο εργασίας και να καθαρίζονται με νερό και σαπούνι, ώστε να αποφεύγουν τη μεταφορά ινών αμιάντου στο σπίτι τους. Αν τηρηθούν όλα τα παραπάνω είναι σχεδόν βέβαιο ότι η διατήρηση της υγείας των ατόμων που έρχονται σε επαφή με τον αμίαντο, διασφαλίζεται στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Ωστόσο, επειδή ο θόρυβος, σχετικά με την απουσία λήψης μέτρων από τους άμεσα εμπλεκόμενους με το θέμα φορείς, εξακολουθεί να υπάρχει, η παρέμβαση της πολιτείας είναι απολύτως αναγκαία, ώστε ο αμίαντος, καθώς και άλλες παρόμοιες βλαβερές ουσίες να σταματήσουν να αποτελούν έστω και μικρή απειλή για τη δημόσια υγεία. 2)Ραδόνιο Το ραδόνιο 222Rn είναι ένα ραδιενεργό, άχρωμο, άγευστο και άοσμο αέριο. Εκπέμπεται από διάφορα πετρώματα και υλικά και, λόγω των φυσικών χαρακτηριστικών του, διασκορπίζεται γρήγορα στην εξωτερική ατμόσφαιρα, κυρίως σε υπόγεια

9 κοιλώματα και σε χώρους που βρίσκονται σε χαμηλά σημεία, από όπου και δεν μπορεί να απομακρυνθεί, αν δεν υπάρχει ο κατάλληλος εξαερισμός. Η αρχική πηγή του ραδονίου σε εσωτερικούς χώρους είναι το ράδιο που ενδεχομένως περιέχεται στο έδαφος όπου θεμελιώνεται ένα κτήριο και στα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του. Τα συνηθέστερα κατασκευαστικά υλικά, δηλαδή το ξύλο, τα τούβλα, και οι τσιμεντόλιθοι εκπέμπουν σχετικά μικρές ποσότητες ραδονίου, σε αντίθεση με το γρανίτη και την ελαφρόπετρα που εκπέμπουν μεγαλύτερες. Άλλες πηγές εκπομπής ραδονίου αποτελούν τα παραπροϊόντα επεξεργασίας φωσφορικών ορυκτών, τα παραπροϊόντα από τη παραγωγή αλουμινίου, τα υπολείμματα και η σκωρία από την κατεργασία σιδηρομεταλλεύματος σε υψικάμινους και η ιπτάμενη (ή αιωρούμενη) τέφρα από την καύση ανθρακούχων ορυκτών. Το νερό που τροφοδοτεί ένα κτήριο, ιδίως αν προέρχεται από βαθιά φρέατα, ενδέχεται να περιέχει μεγάλες ποσότητες ραδονίου. Αν αυτό το νερό χρησιμοποιείται στο μαγείρεμα, ο βρασμός μπορεί να ελευθερώσει στους εσωτερικούς χώρους μεγάλο μέρος του ραδονίου που περιέχει. Η καύση φυσικού αερίου σε κουζίνες χωρίς τον κατάλληλο εξαερισμό μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της ποσότητας ραδονίου στις οικίες. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξύ σε χώρους προσωπικής υγιεινής, καθώς το ραδόνιο που υπάρχει στο νερό και στο φυσικό αέριο, που χρησιμοποιούνται στους θερμοσίφωνες συσσωρεύεται, αν δεν υπάρχει κατάλληλος εξαερισμός. Η μέση συγκέντρωση αερίου ραδονίου στην ατμόσφαιρα είναι 3 Bq/m3, με εύρος από 0.1 (πάνω από τις ωκεάνιες επιφάνειες) έως και 10 Bq/m3. Σε οδηγία της USEPA (UnitedStatesEnvironmentalProtectionAgency) για το ραδόνιο, προτείνεται η συγκέντρωση των 4 pci/l (ή 148 Bq/ m3) για λήψη διορθωτικών μέτρων, ενώ για συγκέντρωση 8 pci/l (ή 296 Bq/m3) συνίσταται η λήψη άμεσων μέτρων (Σημειώνεται ότι 1 pci =0.037 Bq). Σύμφωνα με τους Ελληνικούς

10 κανονισμούς Ακτινοπροστασίας (ΦΕΚ 216Β, 5/3/2001), που είναι πλήρως εναρμονισμένοι με την Οδηγία 96/29/EURATOM 31/5/1996, υπάρχουν συγκεκριμένα επιτρεπτά επίπεδα συγκέντρωσης ραδονίου στους εργασιακούς χώρους. Υπάρχουν διάφοροι τύποι συσκευών μέτρησης ραδονίου (π.χ. ανιχνευτής ιχνών SSNTD-Solid State Nuclear Track Detector, ανιχνευτής τύπου CR-39 κ.ά). Ο μόνος τρόπος πρόληψης των εκπομπών ραδονίου και της συνεπακόλουθης έκθεσης του πληθυσμού, καθώς είναι γνωστό ότι προκαλεί καρκίνο στους πνεύμονες, βασίζεται στην αποφυγή κατασκευής κτηρίων σε περιοχές που λόγω φύσεως του υπεδάφους εκλύουν αυξημένες ποσότητες ραδονίου. Επίσης, οι διάφοροι εσωτερικοί χώροι πρέπει να αερίζονται επαρκώς και με αυξημένη συχνότητα. 3)Ρύποι καύσεων Κατά τις καύσεις εκλύονται άκαυστα αιωρούμενα σωματίδια, λόγω ατελούς καύσεως της καιγόμενης ύλης, καπνός, αιθάλη, άκαυστοι υδρογονάνθρακες, αλδεΰδες, υδρατμοί και διάφορα ρυπογόνα αέρια, τα κυριότερα εκ των οποίων είναι: α) Το μονοξείδιο του άνθρακα (CO) Πρόκειται για ένα άχρωμο και άοσμο αέριο του οποίου η συγκέντρωση σε εσωτερικούς χώρους μπορεί να αυξηθεί σημαντικά κατά την ατελή καύση του άνθρακα που περιέχεται σε καύσιμα, όπως η βενζίνη, το ξύλο ή η κηροζίνη, με τη χρήση οικιακών συσκευών και ψησταριών, με το κάπνισμα, αλλά και από εξωτερικές πηγές, όπως τα οχήματα και τις βιομηχανικές δραστηριότητες. Οι μέσες συγκεντρώσεις σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους κυμαίνονται συνήθως από 1-3 ppm, αν και τιμές από ppm είναι συχνά απαντώμενες στα γκαράζ, λόγω των εκπομπών του μονοξειδίου του άνθρακα από τα οχήματα. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η ικανότητα του CO να συμπλέκεται ισχυρά με την αιμοσφαιρίνη (Hb) του αίματος και με αυτόν τον τρόπο να εμποδίζει τη μεταφορά του οξυγόνου στα κύτταρα (σωστή οξυγόνωση των ιστών και οργάνων). Η χημική του συγγένεια με την αιμοσφαιρίνη είναι

11 φορές ισχυρότερη από αυτή του οξυγόνου. Συνεπώς, παρουσία του CO η Hb αντιδρά επιλεκτικά με αυτό σχηματίζοντας την ανθρακο-οξυαιμοσφαιρίνη (COHb), ενώ παράλληλα,τα επίπεδα της οξυαιμοσφαιρίνης (ΟHb) μειώνονται σταδιακά. Η έκθεση σε υψηλές συγκεντρώσεις μονοξειδίου του άνθρακα δημιουργεί πονοκεφάλους και κούραση, δύσπνοια, ταχυκαρδία, απώλεια μνήμης, αίσθημα πανικού, κατάθλιψη, ακόμα και θάνατο. Η βελτίωση του εξαερισμού, ο έλεγχος των εκπομπών των πηγών εσωτερικού χώρου, η χρήση συστημάτων ανίχνευσης ρύπων αποτελούν κάποια από τα μέτρα περιορισμού και ελέγχου του CO. Η συγκέντρωση υποβάθρου του CO είναι περίπου 0.19 ppm και σε αστικές περιοχές οι ημερήσιες συγκεντρώσεις του που σχετίζονται με τη χρήση μηχανοκίνητων μέσων, μπορεί να φτάσουν τα ppm. β) Το διοξείδιο του θείου (SO2) Αποτελεί ένα αέριο το οποίο καταλήγει στους εσωτερικούς χώρους από εξωτερικές πηγές, ως αποτέλεσμα της φυσικής και ανθρωπογενούς δραστηριότητας. Φυσικές πηγές είναι οι εκρήξεις ηφαιστείων και τα αναερόβια βακτήρια (παραγωγή H2S το οποίο μετατρέπεται σε SO2). Όσον αφορά στις ανθρωπογενείς πηγές, η χρήση ορυκτών καυσίμων που περιέχουν θείο και ο καθαρισμός θειούχων μεταλλευμάτων είναι οι κύριες πηγές απελευθέρωσής του στην τροπόσφαιρα. Η είσοδός του SO2 σε ένα κτήριο μπορεί να γίνει είτε μέσω του εξαερισμού είτε με διείσδυση μέσω των μικρών κενών στη δόμηση του κτηρίου. Το SO2 στο εσωτερικό του κτηρίου αναμιγνύεται με τον αέρα και κατόπιν μπορεί να προσροφηθεί πάνω σε διάφορες επιφάνειες, οπότε μειώνεται σημαντικά η συγκέντρωσή του. Το SO2 μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό του αναπνευστικού συστήματος, ερεθισμούς στο δέρμα και εκζέματα, καθώς και αύξηση θνησιμότητας των ηλικιωμένων κατά τα επεισόδια ατμοσφαιρικής ρύπανσης με SO2. Η συγκέντρωση υποβάθρου για το SO2 είναι περίπου 0,001 ppm, αλλά στις αστικές περιοχές οι μέγιστες συγκεντρώσεις του

12 μπορούν να είναι ppm. Μέτρα περιορισμού της εκπομπής του διοξειδίου του θείου στους εσωτερικούς χώρους είναι η διατήρηση των καπναγωγών και γενικά του συστήματος απαγωγής των καυσαερίων σε άριστη κατάσταση, καθώς και η διατήρηση των όποιων αναπόφευκτων εκπομπών σε χαμηλά επίπεδα, με επιλογή συσκευών νεότερης τεχνολογίας και κατάλληλης δυναμικότητας. γ) Το μονοξείδιο και το διοξείδιο του αζώτου (NO, NO2) Τα οξείδια του αζώτου είναι προϊόντα της καύσης στερεών, υγρών και αέριων καυσίμων σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 1000ο C. Οι κύριες πηγές τους είναι τα αυτοκίνητα, οι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρισμού που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα και οι οικιακοί καυστήρες. Παράγονται, επίσης, από βιομηχανίες λιπασμάτων και εκρηκτικών. Το NΟ είναι σχετικά μη τοξικό, όμως οξειδώνεται σε NO2, ιδίως σε επεισόδια φωτοχημικής ρύπανσης. Η συγκέντρωση του NΟ στις αστικές περιοχές ανέρχεται ως και τα 0.5 ppm. Το εξωτερικό περιβάλλον είναι η κύρια πηγή διοξειδίου του αζώτου στα κτήρια που έχουν εξαεριζόμενα συστήματα καύσης. Όπως το διοξείδιο του θείου, έτσι και το διοξείδιο του αζώτου προσροφάται στις επιφάνειες. Το NO, όπως και το CO ελαττώνει την ικανότητα του αίματος για μεταφορά οξυγόνου. Το διοξείδιο του αζώτου σε υψηλές συγκεντρώσεις θεωρείται εξαιρετικά ερεθιστικό, αφού προκαλεί βρογχίτιδα και αυξάνει την ευαισθησία των ασθματικών ατόμων. Σε πολλές περιπτώσεις η εισπνοή ΝΟ2 αυξάνει την ευαισθησία των πνευμόνων για εμφάνιση βακτηριακών λοιμώξεων. Ως μέτρο περιορισμού των συγκεκριμένων οξειδίων θεωρείται η μείωση των δραστηριοτήτων που προκαλούν την εκπομπή τους και ο καλός εξαερισμός του χώρου. δ) Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) Σχετίζεται κυρίως με τις συσκευές καύσης και θέρμανσης, καθώς και με την ανθρώπινη παρουσία μέσα σε ένα κτήριο. Δεν είναι τοξική ουσία. Είναι γνωστό, όμως, ότι σε μεγάλες συγκεντρώσεις προκαλεί ασφυξία. Συγκεντρώσεις μεγαλύτερες

13 των 800 ppm φανερώνουν ανεπαρκή αερισμό, συγκεντρώσεις από ppm, δείχνουν επαρκή αερισμό, ενώ συγκεντρώσεις μικρότερες των 600 ppm είναι οι συνιστώμενες για τα σχολεία. Ένας άνθρωπος, μη καπνιστής, εκπέμπει m3/h CO2. Ως μέτρο περιορισμού του διοξειδίου του άνθρακα σε εσωτερικούς χώρους θεωρείται ο περιορισμός των πηγών εκπομπής του και ο συχνός αερισμός. ε) Αιωρούμενα σωματίδια Πηγές τους αποτελούν τα τζάκια και οι συσκευές καύσης και θέρμανσης. Προκαλούν ερεθισμό στο ρινικό σύστημα και στα μάτια, καθώς επίσης βρογχίτιδα και καρκίνο του πνεύμονα. Σε χώρους που απαγορεύεται το κάπνισμα τα επίπεδα τους είναι χαμηλότερα από τα εξωτερικά. Μέτρο περιορισμού τους αποτελεί η συχνή αλλαγή των φίλτρων των κλιματιστικών και οι καλή συντήρηση των πηγών εκπομπής τους. 4)Όζον (O3) Το «κακό» ή τροποσφαιρικό όζον δημιουργείται με χημικές αντιδράσεις μεταξύ των οξειδίων του αζώτου, των πτητικών οργανικών ενώσεων και του CO, παρουσία φωτός. Αποτελεί βασικό συστατικό της αστικής αιθαλομίχλης. Οι εσωτερικές συγκεντρώσεις του όζοντος είναι σημαντικά μικρότερες από τις εξωτερικές, λόγω της προσρόφησης του όζοντος στις επιφάνειες και λόγω έλλειψης σημαντικών εσωτερικών πηγών. Το όζον είναι ισχυρό οξειδωτικό και αντιδρά με τα αμινοξέα των ενζύμων, τα ακόρεστα λιπίδια και άλλα στοιχεία του μεταβολισμού και των κυττάρων. Προκαλεί σημαντικές φθορές στους πνεύμονες, βλάπτει σημαντικά τη χλωρίδα, επιδρά στα φωτογραφικά υλικά, καταστρέφει το καουτσούκ, μειώνει την αντοχή των υφασμάτων, ξεθωριάζει βαφές και χρώματα και καταστρέφει το χαρτί. Σε απομονωμένες περιοχές η συγκέντρωση υποβάθρου του όζοντος είναι 0,01-0,02 ppm και τους καλοκαιρινούς μήνες, σε αστικές περιοχές μπορεί να υπερβεί κατά πολύ τα 0,12 ppm. Οι εσωτερικές συγκεντρώσεις του, υπό κατάλληλες συνθήκες αερισμού, θερμοκρασίας και φωτισμού είναι σημαντικά μικρότερες, λόγω της προσρόφησης

14 του όζοντος στις επιφάνειες και λόγω έλλειψης σημαντικών εσωτερικών πηγών. Επειδή τα μηχανήματα γραφείου (πχ φωτοτυπικά) αποτελούν εσωτερικές πηγές όζοντος, η τοποθέτηση τους συνίσταται να γίνεται σε καλά αεριζόμενους χώρους. 5)Πτητικές Οργανικές ενώσεις (VOCs) Πρόκειται κυρίως για αλειφατικούς και αρωματικούς υδρογονάνθρακες με τάση ατμών μεταξύ 1 και 760 mmhg σε θερμοκρασία 250C, γι αυτό ονομάζονται πτητικοί. Αποτελούν ενεργά συστατικά σε πολλά προϊόντα ευρείας χρήσης, όπως προϊόντα οικιακής χρήσης, καλλυντικά, εντομοκτόνα, απορρυπαντικά, καύσιμα κά. Χαρακτηριστικές τέτοιες ενώσεις είναι η φορμαλδεΰδη, το τετραχλωροαιθυλένιο, το βενζοπυρένιο, οι διοξίνες, το χλωροφόρμιο, το υπερχλωροαιθυλένιο, το τριχλωροαιθάνιο, τα πολυχλωριούχα διφαινύλια (DCB), το χλωροαιθυλένιο, το βενζόλιο, το παραδιχλωροαιθάνιο, οι χλωροφοράνθρακες, το τριχλωροαιθυλένιο, το στυρένιο, το παραδιχλωροβενζόλιο κ.ά. Οι δυσμενείς επιδράσεις των VOCs στην υγεία ποικίλουν ανάλογα με το ύψος των συγκεντρώσεών τους, την τοξικότητά τους, το χρόνο έκθεσης και την κατάσταση της υγείας των εκτιθέμενων ατόμων. Πάντως, εκτός από συνήθη συμπτώματα, όπως πονοκεφάλους, δερματικούς ερεθισμούς και δύσπνοια ενοχοποιούνται και για πρόκληση καρκίνου, ηπατικών παθήσεων και πολυνευρίτιδας. Ως μέτρα περιορισμού της έκθεσης στις πτητικές οργανικές ενώσεις θεωρούνται η αποφυγή ή η λογική χρήση τους. α) Φορμαλδεΰδη Εύφλεκτη και τοξική ουσία αποτελεί το πρώτο μέλος της ομόλογης σειράς των αλδεϋδών με τύπο ΗCH=O. Σε κανονική πίεση και θερμοκρασία είναι άχρωμο αέριο, με οξεία χαρακτηριστική οσμή, διαλυτή στο νερό. Ήταν από τους πρώτους ρύπους, εξαιτίας του οποίου δημιουργήθηκαν προβλήματα υγείας σε εσωτερικούς χώρους και αποτέλεσε αφορμή για την ανάπτυξη του ενδιαφέροντος των

15 επιστημόνων γύρω από τη ρύπανση των χώρων αυτών. Τα υλικά τα οποία έχουν συγκεντρώσει τη μεγαλύτερη προσοχή ως πηγές φορμαλδεΰδης σχετίζονται κυρίως με ξύλινες επιφάνειες κατασκευασμένες από πεπιεσμένα βιομηχανικά ξύλα, κόντρα πλακέ κ.ά, τα οποία έχουν συγκολληθεί με ρητίνη ουρίας-φορμαλδεΰδης (UF) και τα μονωτικά που περιέχουν ρητίνη ουρίας φορμαλδεΰδης (UFFI). Η φορμαλδεΰδη εκλύεται επίσης και από τον καπνό του τσιγάρου, κάποια οικιακά προϊόντα καθαρισμού και τις συσκευές καύσης αερίων. Ο ρυθμός εκπομπής της φορμαλδεΰδης από τα συνθετικά υλικά αυξάνεται με τη αύξηση της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας και μειώνεται με την ηλικία των υλικών και την αύξηση του ρυθμού εξαερισμού του χώρου. Το όριο υγείας για τους εσωτερικούς χώρους έχει καθοριστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση στα 0.1 ppm, ενώ η έκθεση σε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό των ματιών, αίσθηση καψίματος στο δέρμα, ναυτία, βήχα και σε μερικές περιπτώσεις προβλήματα αναπνοής και άσθματος. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO) έχει κατατάξει τη φορμαλδεΰδη στις ουσίες που μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο στον άνθρωπο. Επίσης, είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για τα έργα τέχνης. Τα μέτρα περιορισμού της έκθεσης σε φορμαλδεΰδη συνίστανται στον επαρκή εξαερισμό και στον έλεγχο της θερμοκρασίας και της υγρασίας. β) Βενζόλιο Είναι ένας σταθερός, πτητικός αρωματικός υδρογονάνθρακας με γενικό μοριακό τύπο C6H6 και θεωρείται επικίνδυνος ρύπος. O άνθρωπος εκτίθεται σε ατμούς βενζολίου από την χρήση διαλυτών και βενζίνης σε εσωτερικούς χώρους, από τον καπνό του τσιγάρου και από τον εξωτερικό αέρα. Το βενζόλιο έχει ταξινομηθεί στα γνωστά χημικά που προκαλούν καρκίνο. Χρόνια έκθεση σε αυτό αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης λευχαιμίας. 6)Ρύποι τσιγάρου Το κάπνισμα σε εσωτερικούς χώρους, όπου ο αερισμός δεν

16 είναι αρκετός για να διαλύσει τον καπνό γρήγορα, επιβαρύνει το χώρο με μια ποικιλία συστατικών που φτάνουν τα 4000 διαφορετικά είδη. Πολλά από αυτά είναι ύποπτα για πρόκληση καρκίνου όπως το βενζοπυρένιο, το νικέλιο κά. Τα σωματίδια του καπνού είναι μικρά, περίπου 0.2 μm και έτσι διεισδύουν εύκολα και στα βαθύτερα σημεία των πνευμόνων. Η ρυπαίνουσα ύλη στον αέρα εσωτερικών χώρων που προέρχεται από τον καπνό του τσιγάρου έχει οριστεί διεθνώς ως ETS (EnvironmentalTobaccoSmoke). Είναι κυρίως ένα σύνολο αιωρούμενων σωματιδίων τα οποία εκπέμπονται από την καιγόμενη μάζα του τσιγάρου. Αυτή η εκπομπή καλείται καπνός παράπλευρου ρεύματος (sidestream smoke-ss). Σε μικρότερο ποσοστό ο ETS αποτελείται και από τον καπνό κυρίως ρεύματος (mainstreamsmoke-ms), που είναι ο καπνός που εισπνέουν οι καπνιστές. Μερικές από τις χημικές ενώσεις της αέριας φάσης του καπνού είναι το CO, η φορμαλδεΰδη, τα οξείδια του αζώτου, το υδροκυάνιο, η ακρολείνη, το 1,3 βουταδιένιο, το βενζόλιο και η υδραζίνη, ενώ ουσίες της σωματιδιακής φάσης είναι η πίσσα, η νικοτίνη, η φαινόλη, η κατεχόλη, το βενζοπυρένιο, το κάδμιο, το νικέλιο, ο ψευδάργυρος και το πολώνιο-210. Παρόλο που ο καπνός του παράπλευρου ρεύματος περιέχει μεγαλύτερη ποσότητα τοξικών και καρκινογόνων συστατικών, από αυτόν του κυρίως ρεύματος, όταν εισπνέεται από μη καπνιστές, είναι ισχυρά διαλυμένος και οι ιδιότητές του έχουν μεταβληθεί λόγω της μείωσης της συγκέντρωσης κάποιων δραστικών συστατικών. Η ατμοσφαιρική διάλυση του καπνού παράπλευρου ρεύματος έχει σημαντική επίδραση στις ιδιότητες των αιωρούμενων σωματιδίων, από τα οποία αποτελείται, με αποτέλεσμα η κατανομή των διαφόρων συστατικών μεταξύ της αέριας και της σωματιδιακής φάσης να μεταβάλλεται προς όφελος της πρώτης. Πάντως, και άλλες ουσίες, όπως η αμμωνία και οι αμίνες είναι παρούσες κυρίως υπό μορφή ατμών. Το κάπνισμα αυξάνει σοβαρά τον κίνδυνο καρκίνου των πνευμόνων και άλλων αναπνευστικών, πνευμονικών και στεφανιαίων

17 παθήσεων. Τα τελευταία χρόνια προέκυψαν επαρκείς κλινικές αποδείξεις, ότι το παθητικό κάπνισμα σχετίζεται με την επιδείνωση του άσθματος σε παιδιά που ήδη έχουν την πάθηση. 7)Μόλυβδος και άλλα μεταλλικά ιχνοστοιχεία Ο μόλυβδος αποτελεί ένα πολύ διαδεδομένο στοιχείο στη φύση, γνωστό από την αρχαιότητα. Παρά τον περιορισμό του στη βενζίνη των οχημάτων, μεγάλες ποσότητες μολύβδου χρησιμοποιούνται σε βαφές, σωληνώσεις, πήλινα σκεύη, μπαταρίες, σταθεροποιητές πλαστικών κ.ά. Η εισπνοή μολύβδου προκαλεί μολυβδίαση, δηλαδή δηλητηρίαση από μόλυβδο. Μέσω της αναπνοής, της απορρόφησης από το δέρμα και της κατάποσης, ο μόλυβδος εισέρχεται στο αίμα και προσκολλάται στις πρωτεΐνες που τον μεταφέρουν στα διάφορα όργανα και στους ιστούς, ενώ δεν αποβάλλεται από τον οργανισμό. Συγκεντρώσεις μολύβδου της τάξης των 50 μg/dl(1dl= 0.1L) στο αίμα των παιδιών προκαλούν αλλαγές στη νευροψυχική τους κατάσταση και συμπεριφορά. Σε συγκεντρώσεις της τάξης των 80 μg/dl εμφανίζονται σοβαρές εγκεφαλοπάθειες, ακόμα και θανατηφόρες. Οι βαφές που χρησιμοποιούνται σε σπίτια περιέχουν και άλλα τοξικά μεταλλικά στοιχεία, όπως το χρώμιο, το κάδμιο και το κοβάλτιο. Μερικά πρακτικά μέτρα περιορισμού της έκθεσης σε αυτά τα μέταλλα είναι η αποφυγή χρωμάτων και βαφών που τα περιέχουν, το καλό πλύσιμο των χεριών και ο έλεγχος των υδραυλικών εγκαταστάσεων. 8)Βιολογικοί ρύποι Πρόκειται για αόρατους μικροσκοπικούς μονοκύτταρους οργανισμούς που προέρχονται κυρίως από μεγαλύτερους οργανισμούς (ανθρώπους, ζώα και φυτά) και διαχέονται στον αέρα των εσωτερικών χώρων. Μπορεί να προέρχονται από το εσωτερικό ή το εξωτερικό περιβάλλον. Βιολογικοί ρύποι είναι τα βακτήρια, οι μύκητες, οι ιοί και τα πρωτόζωα, τα οποία μεταφέρονται μέσω του αέρα ή εκπέμπονται από μούχλες, ακαθαρσίες κ.ά. Πηγές βιολογικών ρύπων αποτελούν οι

18 υγραντικές ή ψυκτικές συσκευές σε ένα χώρο, οι αεραγωγοί και οι μικρές διαρροές νερού. Τα βιολογικά υγρά (π.χ. ούρα), η οικιακή σκόνη, τα έντομα, η γύρη των λουλουδιών, τα πούπουλα και οι τρίχες από κατοικίδια, οι υγρές επιφάνειες, το χώμα, τα δίκτυα ύδρευσης, το στάσιμο νερό θεωρούνται επίσης πηγές βιολογικών ρύπων και προκαλούν διάφορες αλλεργικές, μολυσματικές και τοξικές επιδράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό. Οι κυριότερες συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη των βιολογικών ρύπων είναι η υγρασία, η μούχλα, η σκόνη, ο ανεπαρκής αερισμός, ο κακός φωτισμός και κάθε συνθήκη που δημιουργεί κατάλληλο διατροφικό υπόστρωμα (ακαθαρσίες, φυτικά ή ζωικά υπολείμματα, νεκροί φυτικοί και ζωικοί οργανισμοί κ.ά.). Για παράδειγμα, κάποια έντομα μπορούν να εισέλθουν σε ένα κτήριο και να δημιουργήσουν αποικίες, όταν οι συνθήκες τροφής, υγρασίας και θερμοκρασίας ευνοούν την ανάπτυξή τους. Με τον έλεγχο της σχετικής υγρασίας στο σπίτι μπορεί να ελαχιστοποιηθεί η δημιουργία ορισμένων βιολογικών ρύπων. Η συνιστώμενη σχετική υγρασία πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 30-40%. Η σκόνη, η οποία αποτελείται από μικροσκοπικά σωματίδια στερεής ανόργανης και οργανικής ύλης ποικίλης σύστασης, δημιουργεί προβλήματα στα αλλεργικά άτομα, όπως η επιδείνωση της αλλεργικής ρινίτιδας και μερικών μορφών άσθματος. Κάποιες ασθένειες, όπως ο πυρετός των υγραντών, σχετίζονται με την έκθεση σε τοξίνες μικροοργανισμών. Οι βιολογικοί ρύποι δρουν αρνητικά όχι μόνο στον άνθρωπο, αλλά και σε κάποια αντικείμενα. Μια μελέτη που έγινε στον ελλαδικό χώρο (μάρμαρα αρχαιοτήτων Δήλου) έδειξε ότι η κύρια καταστροφή τους προκαλείται από βιολογικούς ρύπους, ενώ οι υπόλοιποι οργανικοί ρύποι απλώς συνιστούν το κατάλληλο υπόστρωμα για την ευδοκίμηση των βιολογικών. Κάποια μέτρα περιορισμού της έκθεσης σε βιολογικούς ρύπους είναι το καλό καθάρισμα της οικίας, η σωστή συντήρηση των κλιματιστικών και της κεντρικής θέρμανσης, ο

19 σωστός και επαρκής εξαερισμός, καθώς και ο έλεγχος της υγρασίας. 9)Ακτινοβολία Όταν μια ηλεκτρική συσκευή είναι συνδεδεμένη με την πηγή του ηλεκτρικού ρεύματος, δημιουργεί γύρω της ηλεκτρικό πεδίο. Όταν το ηλεκτρικό ρεύμα κινηθεί μέσα σε αυτήν τη μηχανή ή συσκευή, τότε δημιουργείται και ένα μαγνητικό πεδίο. Η διάδοση του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου γίνεται με το λεγόμενο ηλεκτρομαγνητικό κύμα. Η ενέργεια που μεταφέρεται με το ηλεκτρομαγνητικό κύμα ονομάζεται ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Ο βιοηλεκτρομαγνητισμός αποτελεί ένα σχετικά καινούργιο επιστημονικό όρο που περιλαμβάνει τη μελέτη των επιδράσεων που έχουν τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία στον ανθρώπινο οργανισμό. Οι τρόποι έκθεσης στην ακτινοβολία είναι η εισπνοή ή κατάποση ραδιενεργών σωματιδίων, η άμεση έκθεση σε ραδιενεργά υλικά, αλλά και σε ηλεκτρικές συσκευές, όταν λειτουργούν ή είναι σε αναμονή. Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία διακρίνεται σε ιονίζουσα και μη ιονίζουσα. Η ιονίζουσα ακτινοβολία έχει συχνότητα υψηλότερη από του ορατού φωτός (>1015 Hz), μικρό μήκος κύματος και μεταφέρει πολύ υψηλή ενέργεια. Είναι επικίνδυνη, αφού προκαλεί τον ιονισμό των ατόμων, δηλαδή την απόσπαση ηλεκτρονίων από τα άτομα, οπότε διασπώνται οι δεσμοί του DNA, καταστρέφεται η ενδομοριακή δομή και είναι αιτία πρόκλησης καρκίνου και άλλων ασθενειών. Η ιονίζουσα ακτινοβολία περιλαμβάνει τις υπεριώδεις ηλιακές ακτίνες, την κοσμική ακτινοβολία, τις ακτίνες Χ και γάμμα. Η μη ιονίζουσα ακτινοβολία έχει χαμηλή συχνότητα, μεγάλο μήκος κύματος και μικρή ενέργεια. Δεν προκαλεί ιονισμό, ούτε χημικές μεταβολές στα ακτινοβολούμενα βιολογικά συστήματα. Η απόσταση από τη πηγή ακτινοβολίας έχει πολύ μεγάλη σημασία. Από πρακτικής απόψεως, λοιπόν, ο άνθρωπος πρέπει να κάθεται σε απόσταση τουλάχιστον 60cm από τους υπολογιστές, να κάθεται μακριά από την τηλεόραση, να μην στέκεται μπροστά

20 από τις ηλεκτρικές συσκευές όταν λειτουργούν, να χρησιμοποιεί bluetooth ή ακουστικά στα κινητά τηλέφωνα, να μην πλησιάζει τους μετασχηματιστές και τους υποσταθμούς του ηλεκτρικού ρεύματος. Επίσης, η μη φυσική υπεριώδης ακτινοβολία από λαμπτήρες αλογόνου και φθορισμού που βρίσκονται στους εσωτερικούς χώρους δημιουργεί προβλήματα. 10)Ο άνθρωπος, το νερό, τα τρόφιμα και τα κατοικίδια ζώα Ο άνθρωπος μεταφέρει καθημερινώς ρύπους μέσω των ρούχων του και των παπουτσιών του, ενώ εκπέμπει και ο ίδιος ουσίες, όπως,για παράδειγμα, η ακετόνη, το οξικό οξύ και η ακεταλδεΰδη, μέσω της αναπνοής του ή του δέρματός του. Το πόσιμο νερό από πηγές κοντά σε ραδιενεργά πετρώματα, ενδεχομένως περιέχει ραδόνιο, ενώ στο ζεστό νερό του ντους, όταν είναι υπερχλωριωμένο, ενδεχομένως σχηματίζονται ενώσεις, όπως το χλωροφόρμιο και το τριχλωροαιθυλένιο. Τα ζώα παράγουν διάφορες αλλεργιογόνες ουσίες, ενώ τα οικιακά απορρίμματα αποτελούν πηγή εσωτερικής ρύπανσης, αφού αποτελούνται κυρίως από υπολείμματα φαγητών, τα οποία μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα αλλοιώνονται, αναπτύσσουν μεγάλους μικροβιακούς πληθυσμούς και δυσάρεστες οσμές. 2.2Αντιπροσωπευτική εικόνα της ρύπανσης μέσα σ ένα σπίτι. α) Ρύπανση Σαλονιού Ξύλινα έπιπλα: Φορμαλδεΰδη. Χαλιά: Συγκρατούν την οικιακή σκόνη, ευνοούν την ανάπτυξη μυκήτων, εκπέμπουν στυρένιο κ.ά. Υφάσματα επιπλώσεων και κουρτίνες: Aν είναι κατασκευασμένα από συνθετικές υφαντικές ίνες εκπέμπουν φορμαλδεΰδη, συγκρατούν τα σωματίδια του καπνίσματος και του τζακιού, όπως την οικιακή σκόνη και τις μεταλλικές ίνες. Τζάκι: Εκπέμπει ρύπους καύσεων.

21 Δάπεδα: Αν είναι μαρμάρινα, πιθανώς εκπέμπουν ραδόνιο, αν είναι πλαστικά,πιθανώς εκπέμπουν στυρένιο, αν είναι από κεραμικά πλακάκια, πιθανώς εκπέμπουν αμίαντο, αν είναι ξύλινα παρκέ, εκπέμπουν χημικούς ρύπους. Χρώματα και επενδύσεις τοίχων: Εκπέμπουν διάφορους χημικούς ρύπους, αν υπάρχουν ταπετσαρίες, εκπέμπουν φορμαλδεΰδη. Πόρτες και παράθυρα αλουμινίου: Εκπέμπουν σωματίδια αλουμινίου. Οροφή: Εάν υπάρχει μόνωση με μονωτικό αφρό, εκπέμπει φορμαλδεΰδη, εάν έχει κατασκευαστεί από αμιαντοτσιμέντο, εκπέμπει ίνες αμιάντου. Κάπνισμα: Εκπέμπονται πολλές χημικές βλαβερές ενώσεις. Τηλεόραση-στερεοφωνικά: Εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Συσκευές κλιματισμού-αεροκαθαρισμού: Πιθανή εκπομπή βιολογικών ρύπων. β) Ρύπανση Υπνοδωματίων Εκτός όλων των παραπάνω... Ηλεκτρονικοί υπολογιστές: Εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία και χημικές ουσίες που περιέχουν βρώμιο. Ρούχα κρεμασμένα στις ντουλάπες: Αν έχουν υποστεί στεγνό καθάρισμα, εκπέμπουν τετραχλωροαιθυλένιο. Ναφθαλίνη ή καμφορά: Εκπέμπουν παραδιχλωροβενζόλιο. Φωτιστικά αλογόνου: Εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Φορητές θερμάστρες: Εκπέμπουν ρύπους καύσεων. γ) Ρύπανση Κουζίνας Ηλεκτρικές συσκευές: Εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία.

22 δ) ε) Φούρνοι μικροκυμάτων: Σε περίπτωση βλάβης, εκπέμπουν επικίνδυνη μικροκυματική ακτινοβολία. Καθαριστικά, απολυμαντικά, απορρυπαντικά κουζίνας: Περιέχουν επικίνδυνες χημικές ενώσεις. Ατμοί μαγειρέματος: Ευνοούν την ανάπτυξη υγρασίας και μούχλας. Οικιακά απορρίμματα, υγρά απόβλητα κουζίνας: Πηγή βιολογικών ρύπων. Ρύπανση Μπάνιου Ζεστό νερό θερμοσίφωνα: Αν είναι χλωριωμένο, όταν ζεσταίνεται, σχηματίζεται χλωροφόρμιο. Απορρυπαντικά πλυντηρίου, καθαριστικά, απολυμαντικά, εντομοκτόνα: Περιέχουν επικίνδυνους τοξικούς χημικούς ρύπους. Είδη προσωπικής φροντίδας: Περιέχουν χημικές ενώσεις οι οποίες διαχέονται στο χώρο και εισπνέονται. Ρύπανση Υπόγειου / Αποθήκης Δάπεδο υπογείου: Πιθανή εκπομπή ραδόνιου. o Εγκαταστάσεις κεντρικής θέρμανσης: Εκπέμπουν ρύπους καύσεων. o Αποθήκευση χρωμάτων, απορρυπαντικών, λοιπών υλικών: Εκπέμπουν χημικούς ρύπους, που σε συνδυασμό με ανεπαρκή εξαερισμό δημιουργούν αποπνικτική ατμόσφαιρα, υγρασία και συνθήκες ανάπτυξης ανεπιθύμητων μορφών ζωής. o Χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων : Ρύποι καύσεων.

23 Κεφάλαιο 3ο Ρύπανση εσωτερικών χώρων και ανθρώπινη υγεία Η επίδραση της χαμηλής ποιότητας του αέρα εσωτερικών χώρων στην ανθρώπινη υγεία μπορεί να γίνει αντιληπτή από πλήθος οξέων και χρόνιων συμπτωμάτων. Τα συνηθέστερα συμπτώματα και ενδείξεις των περισσότερων ασθενειών της ρύπανσης είναι ο πονοκέφαλος, η ζαλάδα, η κούραση, η ανορεξία, ο λήθαργος, η γνωστική εξασθένηση, η ναυτία, οι αλλεργικές αντιδράσεις, η ταχυκαρδία, ο βήχας, η δύσπνοια, η φαρυγγίτιδα κ.ά. Τα άτομα νεαρής ηλικίας (νεογέννητα, μωρά, παιδιά προσχολικής ηλικίας), οι υπερήλικες, οι χρόνια άρρωστοι, οι αλλεργικοί, οι ασθενείς με καρδιοαναπνευστικά προβλήματα, οι ασθματικοί, οι έγκυες και οι καπνιστές αποτελούν ομάδες υψηλού κινδύνου. Οι παράγοντες που καθορίζουν τη σχέση ρύπανσης και υγείας είναι το ύψος των συγκεντρώσεων των ρύπων, ο χρόνος έκθεσης στους ρύπους, η διαφορετική αντίδραση του κάθε ατόμου στους διάφορους ρύπους και τέλος, οι μη μολυσματικές αιτίες, όπως η θερμοκρασία, η υγρασία, ο φωτισμός, τα εργονομικά προβλήματα, η κακή συντήρηση, λειτουργία και χρήση των εσωτερικών χώρων. Για τη διάγνωση και τη θεραπεία των λεγόμενων περιβαλλοντικών ασθενειών έχει διαμορφωθεί ήδη μια νέα ιατρική ειδικότητα, η κλινική οικολογία, με γιατρούς που ειδικεύονται στις περιβαλλοντικές ασθένειες (αλλεργιολόγοι, πνευμονολόγοι κ.ά.). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχει σημαντική δυσκολία στον ακριβή καθορισμό του βαθμού στον οποίο η χαμηλή ποιότητα αέρα σε εσωτερικούς χώρους είναι επιβλαβής για την υγεία, λόγω έλλειψης επαρκών πληροφοριών για τη σχέση μεταξύ της έκθεσης σε ένα ρύπο και των επιπτώσεων του ανάλογα με τις συγκεντρώσεις που αυτός εμφανίζεται.

24 Ορισμένες χαρακτηριστικές ασθένειες της ρύπανσης είναι: α) Η Πνευμονίτιδα Υπερευαισθησίας (Hypersensitivitypneumonitis): Πρόκειται για πνευμονική ασθένεια, γνωστή και ως αλλεργική κυψελίτιδα, η οποία προσβάλλει άτομα υπερευαίσθητα σε διάφορα αερόβια αντιγόνα. Προκαλείται κυρίως από την εισπνοή οργανικής σκόνης, συμπεριλαμβανομένων μούχλας και μυκήτων. β) Ο Πυρετός Υγραντών (Humidifierfever): Αναπνευστική ασθένεια που προκαλείται από την έκθεση σε τοξίνες μικροοργανισμών που βρίσκονται στα υγρά τμήματα των κλιματιστικών και των υγραντών και προσβάλλει μέχρι και το 25% των ατόμων που εκτίθενται σε αυτές. γ) Η Ασθένεια των Λεγεωνάριων: Οφείλεται στο βακτήριο Legionellapneumophila, το οποίο εντοπίζεται μέσα σε συστήματα κλιματισμού, σε υγραντήρες κ.λπ. Πρόκειται για μια σοβαρή μορφή πνευμονίας. δ) Η Χημική Πολυευαισθησία (Ολική αλλεργία): Προκαλείται λόγω πολλαπλών αντιδράσεων σε πολλά αλλεργιογόνα, τα οποία βρίσκονται στον αέρα των εσωτερικών χώρων και αερομεταφέρονται. Εκδηλώνεται με πονοκεφάλους, ερεθισμό στα μάτια και στο λαιμό, δύσπνοια κ.ά. ε) Το σύνδρομο του Ασθενούς Κτηρίου (Sick Building Syndrome): Πρόκειται για μια κατάσταση υγείας, κατά την οποία τα άτομα που διαμένουν σε κλειστούς χώρους παρουσιάζουν συμπτώματα ασθένειας (κούραση, λήθαργο, πονοκέφαλο, αδυναμία συγκέντρωσης κ.ά.), τα οποία εξαφανίζονται, όταν τα άτομα απομακρυνθούν από το κτήριο. Αιτίες του συνδρόμου αποτελούν ο κακός σχεδιασμός του κτηρίου, η ελλιπής συντήρηση, ο κακός φωτισμός, η κακή λειτουργία των κλιματιστικών και, πιθανώς, η παρουσία διαφόρων ρύπων, οι οποίοι είναι δυνατόν να δρουν αθροιστικά ή συνδυαστικά. Ένα κτήριο θεωρείται ασθενές, όταν το 20% τουλάχιστον των ατόμων που διαμένουν σε αυτό παρουσιάζει τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν. Σύμφωνα με έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (World Health Organization- WHO), το

25 30% των κτηρίων σε παγκόσμια κλίμακα είναι ασθενή, και συνήθως είναι κτήρια γραφείων. στ) Το σύνδρομο Χρόνιας Κούρασης (Chronic Fatigue Syndrome): Είναι μια κατάσταση μόνιμης ή υποτροπιάζουσας κούρασης που διαρκεί έξι συνεχόμενους μήνες ή και περισσότερο. Οφείλεται στην αθροιστική δράση κάποιων εσωτερικών ρύπων. ζ) Το άσθμα: Οφείλεται σε φλεγμονή των κυττάρων των αεροφόρων αγγείων των πνευμόνων, η οποία προκαλεί σύσφιξη και στένωση των αγγείων κατά τη διάρκεια της οποίας οι πνεύμονες λαμβάνουν λιγότερο αέρα από αυτόν που χρειάζονται, με αποτέλεσμα να δυσλειτουργούν. Ένα παράδειγμα μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για την αξιολόγηση απειλών της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην πολιτιστική κληρονομιά σε μια ημι-περιορίζεται περιβάλλον παρουσιάζεται σε αυτό το έργο, όπου η εκστρατεία παρακολούθησης που έχει πραγματοποιηθεί στην αυλή του Michelozzo (σε Palazzo Vecchio, Φλωρεντία, Ιταλία) χρησιμοποιείται ως μια υπόθεση μελέτη. A wide research project was carried out, with the main aim of obtaining the first quantitative data on air quality and microclimate conditions inside the Courtyard, and, if possible, identifying the main causes of degradation and suggesting appropriate conservation strategies. Ένα μεγάλο ερευνητικό πρόγραμμα πραγματοποιήθηκε, με κύριο στόχο την απόκτηση του πρώτου ποσοτικά στοιχεία σχετικά με την ποιότητα του αέρα και τις συνθήκες μικροκλίματος μέσα στην αυλή του, και, ει δυνατόν, προσδιορίζοντας τις κύριες αιτίες της υποβάθμισης και να προτείνουν κατάλληλες στρατηγικές διατήρησης. The investigation adopted a holistic approach involving thermographic measurements on the wall paintings, microclimatic analysis, gaseous pollutant

26 monitoring, atmospheric particles characterisation and dry deposition compositional analysis. Η έρευνα υιοθέτησε μια ολιστική προσέγγιση περιλαμβάνει θερμογραφικές μετρήσεις στις τοιχογραφίες, μικροκλιματικές ανάλυση, την παρακολούθηση αερίων ρύπων, η ατμοσφαιρική χαρακτηρισμός σωματιδίων και ξηρή εναπόθεση ανάλυση της σύστασης. Attention was focused on the wall painting depicting the city of Hall because of its anomalous and critical conservation conditions, which are visible at a glance, due to the contrast between a wide darker zone around the central subject of the painting and external lighter areas. Η προσοχή επικεντρώθηκε στην τοιχογραφία που απεικονίζει την πόλη του Hall, λόγω των ανώμαλων και τις κρίσιμες συνθήκες της συντήρησης, τα οποία είναι ορατά με μια ματιά, λόγω της αντίθεσης ανάμεσα σε μια μεγάλη πιο σκοτεινή ζώνη γύρω από το κεντρικό θέμα της ζωγραφικής και εξωτερικών ελαφρύτερες περιοχές. Οι ρύποι Που φτάνουν πάνω στις επιφάνειες των έργων τέχνης μπορούν είτε να τις προσβάλουν καταστροφικά μέσω χημικών αντιδράσεων είτε απλά να τις ρυπαίνει είτε και τα δύο ταυτόχρονα. Το φως για παράδειγμα, μπορεί να ξεθωριάσει τα χρώματα των πινάκων ζωγραφικής, ενώ η υψηλή σχετική υγρασία μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στο σχήμα και το μέγεθός τους, να ενισχύσει τις χημικές αντιδράσεις στις επιφάνειές τους και να ευνοήσει την ανάπτυξη μικροοργανισμών. Απαραίτητη,λοιπόν, προϋπόθεση για την διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς αποτελεί η σωστή ποιότητα του αέρα στους χώρους όπου βρίσκονται οι διάφοροι πολιτιστικοί θησαυροί. Σωστή ποιότητα αέρα σε

27 μουσεία,αίθουσες,ζωγραφικής,βιβλιοθήκες,αρχε ιοθήκες σημαίνει επίτευξη κατάλληλων περιβαλλοντικών συνθηκών,ώστε να διασφαλίζεται ότι τα αντικείμενα θα διατηρηθούν σε άριστη κατάσταση στο πέρασμα του χρόνου. Μεστόχο το νεύκολοκαι ακριβή έλεγχο των περιβαλλοντικών παραμέτρων μέσα στα μουσεία,αναπτύσσονται διεθνώς καινούργιες τεχνικές και νέα μέσα.ένα φιλόδοξο σχέδιο αποτελεί η κατασκευή συσκευής,η οποία τοποθετούμενη μέσα στο μουσείο να μετρά τη συνολική οξει δωτική ικανότητα της ατμόσφαιρας Δύο νέες επιστημονικές έρευνες, μια ισπανική σχετικά με την επίπτωση που έχουν τα βενζινάδικα στο άμεσο περιβάλλον τους, ειδικά όταν βρίσκονται πολύ κοντά σε σπίτια σε αστικές περιοχές, και μια δανική σχετικά με την επιβάρυνση και ρύπανση των κλειστών χώρων όπου λειτουργούν τζάκια και ξυλόσομπες, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι και στις δύο περιπτώσεις υπάρχουν πιθανές επιπτώσεις, που θα έπρεπε να προκαλούν ανησυχία για την υγεία των ανθρώπων.

28 Η πρώτη μελέτη, από ερευνητές του πανεπιστημίου της Μούρθια, με επικεφαλής την Μάρτα Ντοβάλ, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό για θέματα διαχείρισης του περιβάλλοντος «Journal of Environment Management», εξέτασε τις πιθανές συνέπειες για την υγεία, όταν τα βενζινάδικα βρίσκονται σε μικρότερη απόσταση από 100 μέτρα από τις γύρω κατοικίες. Σύμφωνα με τους ερευνητές, «μερικές αερομεταφερόμενες οργανικές ουσίες, όπως το βενζόλιο, που αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο, έχουν καταγραφεί σε βενζινάδικα, σε επίπεδα πάνω από τα μέσα επίπεδα στις αστικές περιοχές, όπου η οδική κυκλοφορία είναι η κύρια πηγή εκπομπών (σ.σ. τέτοιων ουσιών)». Ο αέρας στα βενζινάδικα και στο γύρω χώρο επιβαρύνεται κυρίως από την εξάτμιση των καυσίμων την ώρα που ανεφοδιάζονται τα οχήματα των πελατών ή που ανανεώνονται τα αποθέματα καυσίμων του βενζινάδικου από τα βυτιοφόρα, καθώς και από τις κατά καιρούς διαρροές υγρών καυσίμων. Οι ισπανοί επιστήμονες έκαναν μετρήσεις σε διάφορα βενζινάδικα της πόλης της Μούρθια και βρήκαν ότι οι ουσίες αυτές διαχέονται στο περιβάλλον σε μέγιστη απόσταση 100 μέτρων από το βενζινάδικο, ενώ η μέση απόσταση της ρύπανσης είναι γύρω στα 50 μέτρα. Η απόσταση πάντως εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως πόσες αντλίες έχει το βενζινάδικο, πόσα αποθέματα καυσίμων μπορεί να φιλοξενήσει, πόση πελατεία έχει, ποια είναι η χωροταξία των γύρω κτιρίων, ποιες οι καιρικές συνθήκες κ.α. Αν το βενζινάδικο βρίσκεται σε δρόμο με μεγάλη κυκλοφορία οχημάτων και, ούτως ή άλλως, η γύρω περιοχή επιβαρύνεται από τις αναθυμιάσεις καυσίμων των διερχόμενων αυτοκινήτων, τότε η επίπτωση του ίδιου του βενζινάδικου είναι αναλογικά μικρότερη και συχνά περνάει απαρατήρητη. Οι ισπανοί ερευνητές συστήνουν η απόσταση των κατοικιών από ένα βενζινάδικο να μην είναι μικρότερη από 50 μέτρα, ούτε μικρότερη από 100 μέτρα αν πρόκειται για

29 άλλες ευαίσθητες εγκαταστάσεις, όπως νοσοκομεία, κέντρα υγείας, σχολεία, γηροκομεία κ.α. Ιδανικά, οι χωροταξικοί κανονισμοί θα έπρεπε να επιβάλλουν ένα γενικό όριο 100 μέτρων, σύμφωνα με τη Ντοβάλ. Από την άλλη, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι δεν έχει τελικά πολύ νόημα να προστατεύονται οι άνθρωποι από τη ρύπανση του αέρα που προκαλούν τα βενζινάδικα, αν δεν συμβαίνει το ίδιο με άλλες πηγές μόλυνσης, όπως η έντονη οδική κυκλοφορία ή η λειτουργία βιομηχανικών μονάδων κοντά σε κατοικημένες περιοχές. Σε μια άλλη έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό χημικής έρευνας για τοξικές ουσίες «Chemical Research in Toxicology» της Αμερικανικής Χημικής Εταιρίας (της μεγαλύτερης του κόσμου), δανοί ερευνητές του Τμήματος Δημόσιας Υγείας του πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης υπό τον Στέφεν Λοφτ μελέτησαν τις επιπτώσεις από τα τζάκια και τις σόμπες που καίνε ξύλα, υψώνοντας προειδοποιητική «κόκκινη σημαία» για τις πιθανές συνέπειες του καπνού στην υγεία. Οι επιστήμονες βρήκαν ότι τα αόρατα σωματίδια που εισπνέονται στους πνεύμονες, μπορεί να προξενήσουν ποικίλες βλάβες στην υγεία. Μέχρι σήμερα, σύμφωνα με τους ερευνητές, περισσότερες μελέτες έχουν γίνει για τη ρύπανση του αέρα από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων, τα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής που καίνε άνθρακα (λιγνίτη) και άλλες πηγές μόλυνσης, οι οποίες έχουν συσχετισθεί με εκδήλωση διαφόρων ασθενειών, όπως καρδιοπάθειες, άσθμα, βρογχίτιδες κ.α. Όμως, όπως υπογραμμίζουν, συγκριτικά λιγότερα στοιχεία υπάρχουν για τις συνέπειες του καπνού των ξύλων, που απελευθερώνουν σωματίδια στον αέρα ενός κλειστού χώρου, παρόλο που πολλά εκατομμύρια άνθρωποι ανά τον κόσμο συστηματικά καίνε ξύλα για να ζεσταθούν ή να μαγειρέψουν, με συνέπεια συστηματικά να εισπνέουν τέτοια σωματίδια. Οι ερευνητές ανέλυσαν τα σωματίδια που αιωρούνταν σε δωμάτια ενός χωριού της Δανίας εξαιτίας της καψίματος

30 ξύλων και συμπέραναν ότι είναι αρκετά μικρά για να εισχωρούν στα πιο βαθιά σημεία των πνευμόνων. Αυτά τα σωματίδια περιέχουν μεγαλύτερα επίπεδα πολυκυκλικών αρωματικών υδρογονανθράκων, οι οποίοι περιλαμβάνουν πιθανές καρκινογόνες ουσίες. Όταν έγιναν πειράματα σε καλλιέργειες κυττάρων στο εργαστήριο, τέτοιου είδους σωματίδια βρέθηκαν να προκαλούν μεγαλύτερες βλάβες στο γενετικό υλικό (DNA), περισσότερες φλεγμονές και μεγαλύτερη ενεργοποίηση γονιδίων που σχετίζονται με την πρόκληση ασθενειών. Όσο πληθαίνουν οι ηλεκτρικές και ηλεκτρομαγνητικές συσκευές, οι οποίες βέβαια μπορεί να διευκολύνουν τη ζωή μας, τόσο αυξάνει, ιδίως στα αστικά κέντρα, μια ιδιότυπη «ρύπανση» της ατμόσφαιρας, η οποία κάτω από ορισμένες συνθήκες δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στον άνθρωπο. Η ρύπανση αυτή βρίσκεται παντού, είναι αόρατη και ιδιαίτερα επιζήμια, έως και επικίνδυνη. Πρόκειται για τη «ρύπανση του ηλεκτρομαγνητικού περιβάλλοντος», η οποία τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί σημαντικά, καθώς αυξάνεται αλματωδώς η χρήση των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών. Υπάρχει παντού γύρω μας και φανερώνεται με τις χαρακτηριστικές σε όλους μας παρεμβολές στο ραδιοφωνικό ή τηλεοπτικό σήμα ή στην οθόνη ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Δεν είναι όμως πολλοί αυτοί οι οποίοι γνωρίζουν ότι η ηλεκτρονική ρύπανση μπορεί να προκαλέσει διακοπές στη λειτουργία ευαίσθητων ηλεκτρονικών συσκευών, με μοιραίες συνέπειες. Για παράδειγμα: παρενόχληση της λειτουργίας βηματοδοτών καρδιάς, μπλοκάρισμα συστημάτων του αυτοκινήτου όπως το σύστημα φρένων ABS, η διατάραξη της λειτουργίας ευαίσθητων ιατρικών μηχανημάτων. Η διεθνής επιστημονική κοινότητα έχει καταληφθεί από ηλεκτρονικό πυρετό, γι αυτό και υπάρχει η ανάγκη για την έκδοση προτύπων και τη θέσπιση κοινά αποδεκτών διαδικασιών ποιότητας. Το «σύνδρομο του άρρωστου κτηρίου» περικλείει όλα τα

31 συμπτώματα από τα μαγνητικά πεδία των μηχανημάτων τα οποία μας περιτριγυρίζουν. Οι εργαζόμενοι σε χώρους με computers παραπονέθηκαν για καταρροή, ερεθισμένα μάτια, ισχυρούς πόνους στην πλάτη, διαλείψεις και κατάθλιψη. Όταν οι οθόνες των computers περιέχουν ειδικά φίλτρα προστασίας από την εκπεμπόμενη ακτινοβολία, τότε τα συμπτώματα αυτά μειώνονται πάρα πολύ. Στα παλιά χρόνια, στον άνθρωπο επιδρούσαν μόνο τα εξωτερικά φυσικά ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία. Στις μέρες μας όμως όλα άλλαξαν, καθώς ένα πλήθος ορατών και αόρατων ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων συνθέτει το περιβάλλον και αποτελεί μέρος της καθημερινότητάς μας. Εκτός από τον Ήλιο υπάρχουν και άλλες (τεχνητές) πηγές, οι οποίες όχι μόνο δεν είναι ορατές από τον άνθρωπο, αλλά η επίδρασή τους στον οργανισμό αποτελεί σημείο προβληματισμού των επιστημόνων και εστία κοινωνικών εντάσεων. Αναφερόμαστε κατά κύριο λόγο στις κεραίες (κινητής τηλεφωνίας, τηλεόρασης, ραδιοφωνίας, RADAR), στις γραμμές μεταφοράς του ηλεκτρικού ρεύματος της ΔΕΗ (συμπεριλαμβανομένων των μετασχηματιστών) και στις διάφορες ηλεκτρικές συσκευές. Σχετικά με τις τελευταίες, δίνουμε έναν πίνακα τιμών της έντασης του μαγνητικού πεδίου (σε millitelsa, mt) που δημιουργούν ορισμένες οικιακές ηλεκτρικές συσκευές, σε διάφορες αποστάσεις και αυτές (οι τιμές εξαρτώνται και από το μοντέλο της συσκευής). α) Ρύπανση Σαλονιού Ξύλινα έπιπλα: Φορμαλδεΰδη. Χαλιά: Συγκρατούν την οικιακή σκόνη, ευνοούν την ανάπτυξη μυκήτων, εκπέμπουν στυρένιο κ.ά. Υφάσματα επιπλώσεων και κουρτίνες: Aν είναι κατασκευασμένα από συνθετικές υφαντικές ίνες εκπέμπουν φορμαλδεΰδη, συγκρατούν τα σωματίδια του καπνίσματος και του τζακιού, όπως την οικιακή σκόνη και τις μεταλλικές ίνες. Τζάκι: Εκπέμπει ρύπους καύσεων.

32 Δάπεδα: Αν είναι μαρμάρινα, πιθανώς εκπέμπουν ραδόνιο, αν είναι πλαστικά,πιθανώς εκπέμπουν στυρένιο, αν είναι από κεραμικά πλακάκια, πιθανώς εκπέμπουν αμίαντο, αν είναι ξύλινα παρκέ, εκπέμπουν χημικούς ρύπους. Χρώματα και επενδύσεις τοίχων: Εκπέμπουν διάφορους χημικούς ρύπους, αν υπάρχουν ταπετσαρίες, εκπέμπουν φορμαλδεΰδη. Πόρτες και παράθυρα αλουμινίου: Εκπέμπουν σωματίδια αλουμινίου. Οροφή: Εάν υπάρχει μόνωση με μονωτικό αφρό, εκπέμπει φορμαλδεΰδη, εάν έχει κατασκευαστεί από αμιαντοτσιμέντο, εκπέμπει ίνες αμιάντου. Κάπνισμα: Εκπέμπονται πολλές χημικές βλαβερές ενώσεις. Τηλεόραση-στερεοφωνικά: Εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Συσκευές κλιματισμού-αεροκαθαρισμού: Πιθανή εκπομπή βιολογικών ρύπων. β) Ρύπανση Υπνοδωματίων Εκτός όλων των παραπάνω... Ηλεκτρονικοί υπολογιστές: Εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία και χημικές ουσίες που περιέχουν βρώμιο. Ρούχα κρεμασμένα στις ντουλάπες: Αν έχουν υποστεί στεγνό καθάρισμα, εκπέμπουν τετραχλωροαιθυλένιο. Ναφθαλίνη ή καμφορά: Εκπέμπουν παραδιχλωροβενζόλιο. Φωτιστικά αλογόνου: Εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Φορητές θερμάστρες: Εκπέμπουν ρύπους καύσεων. γ) Ρύπανση Κουζίνας Ηλεκτρικές συσκευές: Εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Φούρνοι μικροκυμάτων: Σε περίπτωση βλάβης, εκπέμπουν επικίνδυνη μικροκυματική ακτινοβολία. Καθαριστικά, απολυμαντικά, απορρυπαντικά κουζίνας: Περιέχουν επικίνδυνες χημικές ενώσεις.

33 Ατμοί μαγειρέματος: Ευνοούν την ανάπτυξη υγρασίας και μούχλας. Οικιακά απορρίμματα, υγρά απόβλητα κουζίνας: Πηγή βιολογικών ρύπων. δ) Ρύπανση Μπάνιου Ζεστό νερό θερμοσίφωνα: Αν είναι χλωριωμένο, όταν ζεσταίνεται, σχηματίζεται χλωροφόρμιο. Απορρυπαντικά πλυντηρίου, καθαριστικά, απολυμαντικά, εντομοκτόνα: Περιέχουν επικίνδυνους τοξικούς χημικούς ρύπους. Είδη προσωπικής φροντίδας: Περιέχουν χημικές ενώσεις οι οποίες διαχέονται στο χώρο και εισπνέονται. ε) Ρύπανση Υπόγειου / Αποθήκης Δάπεδο υπογείου: Πιθανή εκπομπή ραδόνιου. Εγκαταστάσεις κεντρικής θέρμανσης: Εκπέμπουν ρύπους καύσεων. Αποθήκευση χρωμάτων, απορρυπαντικών, λοιπών υλικών: Εκπέμπουν χημικούς ρύπους, που σε συνδυασμό με ανεπαρκή εξαερισμό δημιουργούν αποπνικτική ατμόσφαιρα, υγρασία και συνθήκες ανάπτυξης ανεπιθύμητων μορφών ζωής. Χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων : Ρύποι καύσεων. Η ηχητική ρύπανση έχει γίνει πλέον ένα αναπόσπαστο μέρος της σύγχρονης ζωής. Δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις στο σπίτι, στην εργασία ή ακόμη κατά τις διακοπές μας, ο ανεπιθύμητος θόρυβος έρχεται να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα της ζωής μας. Είναι γνωστό ότι ένας θόρυβος ψηλής έντασης μπορεί να προκαλέσει μόνιμη βλάβη στην ακοή μας. Άτομα τα οποία υποβάλλονται σε ήχους ψηλής έντασης όπως για παράδειγμα μέσα σε δισκοθήκες, σε μουσικές συναυλίες μπορεί να χάσουν μέρος της ακοής τους λόγω των τραυματισμών που προκαλούν στο σύστημα ακοής οι ήχοι ψηλής έντασης. Ανάλογες βλάβες μπορεί να προκληθούν από πυροτεχνήματα και πυροβολισμούς.