Πολυμέσα. και η τέχνη της Ανθρώπινης Επικοινωνίας. Καλαφατάκη Μαργαρίτα

Transcript

1 1 Πολυμέσα και η τέχνη της Ανθρώπινης Επικοινωνίας Καλαφατάκη Μαργαρίτα

2 2 Η Ε π ι κ ο ι ν ω ν ί α είναι η γ έ φ υ ρ α σ ύ ν δ ε σ η ς των ανθρώπων. Είναι ένα σύνολο διαδικασιών για αποστολή και λήψη μ η ν υ μ ά τ ω ν μεταξύ των ανθρώπων. Περιέχει: τη γλωσσική ρίζα του «κ ο ι ν ω ν ώ», δηλαδή μοιράζομαι, σχετίζομαι, μετέχω. Είναι: ένα α μ φ ί δ ρ ο μ ο συνεχές κανάλι π λ η ρ ο φ ο ρ ι ώ ν. Σκοπός της : η καλλιέργεια και η β ε λ τ ί ω σ η τ ω ν σ χ έ σ ε ω ν των ενδιαφερόμενων μερών. Multimedia: σημαίνει «πολλαπλοί μεσολαβητές» ή «πολλαπλά μέσα» Περιλαμβάνουν ένα σ υ ν δ υ α σ μ ό: κειμένου, ήχου, εικόνων, κινουμένων σχεδίων, βίντεο και αλληλεπιδραστικότητα (interactivity)

3 3 Η Διαδικασία της Επικοινωνίας Η διαδικασία της επικοινωνίας αποτελείται από 5 Π 1. Ποιος λέει τι (πηγή μήνυμα ) 2. Σε ποιον (δέκτης) 3. Με ποιο τρόπο (εικόνα- ήχος- κείμενο, κ.λπ.) 4. Με ποιο μέσο (υπολογιστής, ΜΜΕ, κ.λπ.) 5. Με ποιο αποτέλεσμα (φόρμουλα του Lasswell)

4 4 Κ α ν ό ν ε ς Α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ ή ς Ε π ι κ ο ι ν ω ν ί α ς Το μήνυμα να κερδίζει την π ρ ο σ ο χ ή Το μήνυμα να μπορεί να α π ο κ ω δ ι κ ο π ο ι η θ ε ί από το δέκτη Να απευθύνεται ο πομπός δια του μηνύματος στα ε υ α ί σ θ η τ α σ η μ ε ί α του δέκτη Να ικανοποιεί τις α ν ά γ κ ε ς του δέκτη Να ικανοποιεί τα κ ί ν η τ ρ α του δέκτη Να λαμβάνει υπόψιν του τις δ ι α θ έ σ ε ι ς και τις επιθυμίες του δέκτη Να προκαλεί α ν τ α π ό κ ρ ι σ η ( feedback) του δέκτη Τ ρ ό π ο ι π α ρ ο υ σ ί α σ η ς του μ η ν ύ μ α τ ο ς 1. Παθητικός γραμμικός. Ο χρήστης δεν ασκεί έλεγχο 2. Interactive μη γραμμικός. Ο χρήστης επεμβαίνει. 3. Δομημένος. Ύπαρξη αλληλοσυνδεόμενοι κόμβων.

5 5 Τα είδη της Επικοινωνίας ανάλογα με τους στόχους της Διαπροσωπική επικοινωνία Ά μ ε σ η προσωπική συνάντηση συνομιλητών Μαζική επικοινωνία Η τεχνικά δ ι α μ ε σ ο λ α β η μ έ ν η επικοινωνία. Ο πομπός μπορεί να επικοινωνεί ταυτόχρονα με ένα π λ ή θ ο ς α π ό δ έ κ τ ε ς.

6 6 Κατηγορίες Μέσων Επικοινωνίας Οπτικά Ακουστικά Οπτικοακουστικά Με κριτήριο τον τρόπο μετάδοσης των μηνυμάτων διακρίνονται σε: Μέσα μονο με ρο ύ ς επικοινωνίας Μέσα μ α ζ ι κ ή ς επικοινωνίας Ψ υ χ ρ ά μέσα επικοινωνίας (Marshall McLuchan) Δράση της φ α ν τ α σ ί α ς του θεατή. Ε ν θ α ρ ρύ ν ο υ ν : τη σ υ μ π λ η ρ ω τ ι κ ή σ υ μ με τ ο χ ή, την τ α ύ τ ι σ η, την κ ρ ι τ ι κ ή Θ ε ρ μ ά μέσα επικοινωνίας Ενισχύουν την υποβλητική συμμετοχή του θεατή Περιορίζουν την κριτική αξιολόγηση Ο θεατής δεν βλέπει (π.χ. ραδιόφωνο) Περιορίζουν την κριτική του ικανότητα

7 7 Η Επικοινωνία (διάδραση) Ανθρώπου Υπολογιστή (Ε.Α.Υ.) (Human - Computer Interaction H.C.I.) Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού στις σύγχρονες κοινωνίες ε π ι κ ο ι ν ω ν ε ί - α λ λη λ ε π ι δ ρ ά μ ε υ π ο λ ο γ ι σ τ έ ς. Σημαντικό στοιχείο της αλληλεπίδρασης είναι η δ ι ε π ι φ ά ν ε ι α χ ρ ή σ τ η, τα στοιχεία δηλαδή με τα οποία έρχεται σε επαφή ο χρήστης (οθόνη, γραφικά, ήχοι, εντολές, κ.λπ.) και αλληλεπιδρά. Ερώτημα : Πως μπορεί να σχεδιαστεί ένα περιβάλλον διεπαφής, το οποίο να τ ρ α β ά την π ρ ο σ ο χ ή του χρήστη και να απαιτεί το λιγότερο δυνατό κόπο και χρόνο εκμάθησης και ενθύμησης;

8 8

9 9 Κ α τ η γ ο ρ ί ε ς Ε φ α ρ μ ο γ ώ ν Π ο λ υ μ έ σ ω ν Α. People to- People Multimedia Applications Σ τ ό χ ο ς: η διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ δύο ή περισσοτέρων ατόμων Υποκατηγορίες i. Interpersonal applications (εφαρμογές επικοινωνίας μεταξύ 2 ατόμων) ii. Person to group (εφαρμογές επικοινωνίας μεταξύ ομάδων ατόμων) iii. Group teleconferencing (τηλεδιάσκεψη ομάδων). Επικοινωνία δύο κατευθύνσεων μεταξύ ατόμων ή ομάδων iv. Ασύγχρονες ( ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, διάσκεψη) Β. People to- Systems Multimedia Applications Μ ε μ ο ν ω μ έ ν ο ι χ ρ ή σ τ ε ς έχουν πρόσβαση σε π λ η ρ ο φ ο ρ ί ε ς που βρίσκονται σε κάποιο απομακρυσμένο σύστημα (π.χ. εξυπηρετητής πολυμέσων multimedia information server) i. Interactive εφαρμογές. Ο χρήστης έχει το πρώτο λόγο στην επικοινωνία. ii. Εφαρμογές διανομής (distribution). Οι πληροφορίες διοχετεύονται σε συγκεκριμένους χρήστες που έχουν π.χ. τον κατάλληλο εξοπλισμό

10 10 1. Γνωστικά Μοντέλα Θεωρίες που εξηγούν την ανθρώπινη συμπεριφορά και επηρεάζουν τον τρόπο που αλληλεπιδρά ο χρήστη/ες με τον Η/Υ α. Μοντέλο ανθρώπινου «επεξεργαστή» (model human processor) Π ε ρ ι γ ρ ά φ ε ι τον άνθρωπο ως 3 αλληλεπιδρώντα υποσυστήματα: το αισθητήριο (ακοή, όραση, αφή, γεύση, όσφρηση) το γνωστικό το κινητικό Που αντιστοιχούν στις ακόλουθες 4 φάσεις: κωδικοποίηση ερεθισμάτων σύγκριση επιλογή απόκρισης εκτέλεση απόκρισης

11 11 Μνήμη Η μνήμη παίζει ενεργό ρόλο. Διακρίνονται τα ακόλουθα επίπεδα: Αισθητήρια μνήμη: διαφορετική για κάθε αισθητήριο αγωγό ( ακουστική μνήμη, οπτική μνήμη, συντηρεί την πληροφορία της για μερικά δευτερόλεπτα) Βραχυχρόνια μνήμη ή μνήμη εργασίας Μακροχρόνια μνήμη β. Μοντέλο Διάδρασης Χρήστη Συστήματος κατά Norman [Norman86] Μοντέλο των 7 σταδίων τα στάδια αφορούν τις νοητικές λειτουργίες

12 12 Διερευνητική Εκμάθηση (exploratory learning) Αποτελεί ειδική ε φ α ρ μ ο γ ή του μ ο ν τ έ λ ο υ N o r m a n. Διακρίνονται 4 επαναλαμβανόμενες φ ά σ ε ι ς: 1. του ο ρ ι σ μ ο ύ τ ω ν σ τ ό χ ω ν, που σχετίζονται με μια δεδομένη ενέργεια 2. της ε ξ ε ρ ε ύ ν η σ η ς, που έχει στόχο την ανακάλυψη στη διεπιφάνεια, ενεργειών που διευκολύνουν την επίτευξη των στόχων 3. της ε π ι λ ο γ ή ς της πιο κατάλληλης ε ν έ ργ ε ι α ς με βάση το στόχο και τις δυνατές ενέργειες 4. της ε κ τί μ η σ η ς της προόδου, που έχει επιτευχθεί με βάση την απόκριση του συστήματος, ώστε να προχωρήσει ο χρήστης στην επόμενη ενέργεια γ. Κατανεμημένα Γνωστικά Μοντέλα Π ε ρ ι λ α μ β ά ν ο υ ν στοιχεία και από το π ε ρ ι β ά λ λ ο ν στο οποίο λαμβάνει χώρα η αλληλεπίδραση καθώς και τη ρ ο ή τ η ς π λ η ρ ο φ ο ρ ί α ς, π.χ. η διαδικασία προσγείωσης ενός αεροπλάνου

13 13 2. Αισθητήρια Αντίληψη Οπτική αντίληψη (όραση) Η ό ρ α σ η είναι σημαντικός παράγοντας στην αλληλεπίδραση ανθρώπου υπολογιστή Η χ ρ ή σ η γ ρ α φ ι κ ώ ν επιτρέπει την αναπαράσταση εικόνων, οι οποίες μοιάζουν με πραγματικά αντικείμενα και άρα προκαλούν τις ίδιες γνωστικές διαδικασίες αναγνώρισης Η α ν τ ι σ τ ο ί χ ι σ η τ η ς τ ρ ι σ δ ι ά σ τ α τ η ς πραγματικότητας που μας περιβάλλει με τις δισδιάστατες εικόνες στην οθόνη επιτυγχάνεται με βοηθήματα τρισδιάστατης αντίληψης του κόσμου. Αντίληψη οπτικών ερεθισμάτων Σ τ η ρ ί ζ ε τ α ι σε μια σύνθετη διαδικασία που στηρίζεται στην λειτουργία του ο π τ ι κ ο ύ α ι σ θ η τ η ρ ί ο υ (οφθαλμών, νευρικών οδών, εγκεφάλου) και στην γνωστική λειτουργία της κ α τ α ν ό η σ η ς των προσλαμβανόμενων ε ρ ε θ ι σ μ ά τ ω ν

14 14 Ο ι κ ο δ ο μ ι σ τ ι κ ή θ ε ω ρ ί α (constructivism) Α ν τ ι λ α μ β α ν ό μ α σ τ ε τον κόσμο γύρω μας σ υ ν δ υ ά ζ ο ν τ α ς τα ερεθίσματα που προσλαμβάνουμε με την προηγούμενη γ ν ώ σ η μας και τις εμπειρίες μας για τον κόσμο οικοδομώντας έτσι εικόνες Οι π ρ ο σ δ ο κ ί ε ς και τα συμφραζόμενα ε π η ρ ε ά ζ ο υ ν την οπτική αντίληψη Η μ ε τ α- ε π ε ξ ε ρ γ α σ ί α του οπτικού ερεθίσματος και οι προηγούμενες εμπειρίες μας επιτρέπουν: - να β λ έ π ο υ μ ε τις εικόνες σ τ α θ ε ρ έ ς, ενώ κινούμαστε στο χώρο - να βλέπουμε το χ ρ ώ μ α και τη φωτεινότητα των αντικειμένων αναλλοίωτα - να κ α τ α ν ο ο ύ μ ε ότι το μ έ γ ε θ ο ς των αντικειμένων δεν αλλάζει Νόμοι οργάνωσης οπτικών ερεθισμάτων (Νόμοι του Gestalt) Γ ε ι τ ν ί α σ η: κοντινά αντικείμενα ομαδοποιούνται Ο μ ο ι ό τ η τ α: παρόμοια αντικείμενα ως προς το σχήμα ή το χρώμα τους παρουσιάζονται να ανήκουν στην ίδια ομάδα Ο λ ο κ λ ή ρ ω σ η: μη-ολοκληρωμένα σχήματα ολοκληρώνονται νοητικά από τον παρατηρητή Σ υ ν έ χ ε ι α: ακολουθίες από σχήματα γίνονται κατανοητές ως ομάδες Σ υ μ με τ ρ ί α: περιοχές που περιέχονται μεταξύ συμμετρικών ορίων φαίνονται να δημιουργούν στερεά σχήματα

15 15 Προσοχή και Μνήμη Ε σ τ ί α σ η τ η ς π ρ ο σ ο χ ή ς Η π ρ ο σ ο χ ή ε π η ρ ε ά ζ ε ι την ε π ι κ ο ι ν ω ν ί α του ανθρώπου με το υπολογιστικό σύστημα. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιούνται τ ε χ ν ι κ έ ς που επιτρέπουν την ε σ τ ί α σ η της π ρ ο σ ο χ ή ς του χρήστη δ ο μ η μ έ ν η παρουσίαση της πληροφορίας τεχνικές ε γ ρ ή γ ο ρ σ η ς με αντιστροφή της οθόνης χ ρ ή σ η ακουστικών σημάτων Τεχνικές «δ ι ε υ κ ό λ υ ν σ η ς» της προσοχής Κ α τ α ν ο μ ή στο χώρο ή στο χρόνο με τη χρήση παραθύρων Χ ρ ή σ η χ ρ ω μ ά τ ω ν (color stereoscopy) A l e r t i n g techniques: π.χ. κείμενο που αναβοσβήνει, ηχητικά μηνύματα

16 16 Π ε ρ ι ο ρ ι σ μ ο ί μ ν ή μ η ς Ενθύμηση και Αναγνώριση Η γ ν ω σ τ ι κ ή διεργασία της ενθύμησης στηρίζεται στη λειτουργία της μνήμης κάποιοι ά ν θ ρ ω π ο ι έχουν μεγαλύτερη ι κ α ν ό τ η τ α ε ν θ ύ μ η σ η ς κάποιες δ ι α δ ι κ α σ ί ε ς παρουσιάζουν μεγαλύτερη ε υ κ ο λ ί α ε ν θ ύ μ η σ η ς Όσο μεγαλύτερο βάθος επεξεργασίας απαιτείται για την αναγνώριση ενός αντικειμένου τόσο πιο εύκολα το θυμόμαστε για μεγαλύτερο διάστημα Η κ α τ α ν ό η σ η ενός ε ρ ε θ ί σ μ α τ ο ς ε π η ρ ε ά ζ ε τ α ι από την : ε ι κ ο ν ι κ ή δ ύ ν α μ η του ερεθίσματος ο ι κ ε ι ό τ η τ ά μας με αυτό Είναι ευκολότερο να α ν α γ ν ω ρ ί σ ο υ μ ε παρά να θυμηθούμε κάτι

17 17 Γενικά στη σ χ ε δ ί α σ η διεπιφανειών χ ρ ή σ τ η επιλέγονται οικεία αντικείμενα / εντολές που φέρουν σ η μ α σ ι ο λ ο γ ι κ ό π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν ο

18 18 Παράγοντες που επηρεάζουν την κ α τ α ν ό η σ η των εικονιδίων Γενικότερο πλαίσιο (context) Λειτουργία (function) Τρόπος Αναπαράστασης (representation form). Βασίζεται: στην ο μ ο ι ό τ η τ α του εικονιδίου με την πραγματική πληροφορία σε σ χ ε τ ι κ ό π α ρ ά δ ε ι γ μ α σε σ υ μ β ο λ ι σ μ ό σε εκμάθηση, καθώς πρόκειται για τ υ χ α ί ε ς αναπαραστάσεις

19 19 Οργάνωση γνώσης & Νοητικά μοντέλα Θεωρίες αναπαράστασης και οργάνωσης γνώσης Α ν α π α ρ ά σ τ α σ η γ ν ώ σ η ς α ν α λ ο γ ι κ ή (μέσω εικονικών εννοιών) π ρ ο τ α σ ι α κ ή (με μορφή δηλώσεων) κ α τ α ν ε μ η μ έ ν η (με τη μορφή δικτύου διασυνδεδεμένων κόμβων) Ο ρ γ ά ν ω σ η γ ν ώ σ η ς Σ η μ α σ ι ο λ ο γ ι κ ά δ ί κ τ υ α (semantic networks) κόμβοι: γάτα, ζώο δεσμός: η γάτα είναι ζώο Σ χ ή μ α τ α (schemata) πρότερη εμπειρία ερμηνεία καθημερινών γεγονότων καθορισμός αρμόζουσας συμπεριφοράς

20 20 Νοητικά μοντέλα (mental models) Τα μοντέλα αυτά βοηθούν τους ανθρώπους να περιγράψουν, να κατανοήσουν και να προβλέψουν τη λειτουργία συστημάτων. α. Δ ο μ ι κ ά (structural) Περιγράφουν λεπτομερώς το πώς δουλεύει μια συσκευή / σύστημα β. Λ ε ι τ ο υ ρ γ ι κ ά (functional) Περιγράφουν πως χρησιμοποιείται μια συσκευή. Συχνά δημιουργούνται με τη μεταφορά εμπειρίας του χρήστη από άλλη συσκευή ή περιοχή γνώσης Χ ρ ή σ η μ ε τ α φ ο ρ ώ ν σ τ η δ ι ά δ ρ α σ η Η μεταφορική χρήση εννοιών και εικόνων από το φυσικό κόσμο βοηθά, στο να γίνει πιο εύκολη η ε κ μ ά θ η σ η και χ ρ ή σ η υ π ο λ ο γ ι σ τ ώ ν μ ε τ α φ ο ρ ά π ε ρ ι β ά λ λο ν τ ο ς γ ρ α φ ε ί ο υ (desktop) α ρ χ ε ί ο, έ γ γρ α φ ο, χαρτοφύλακας, κάδος ανακύκλωσης

21 21 Ι δ ε α τ ά μ ο ν τ έ λ α (conceptual models) Είναι τα μοντέλα που εμπλέκονται στις φ ά σ ε ι ς σ χ ε δ ι α σ μ ο ύ και α ν ά π τ υ ξ η ς ενός συστήματος. Ασχολούνται με το πως το σ ύ σ τ η μ α γίνεται α ν τ ι λ η π τ ό στον Σ χ ε δ ι α σ τ ήκαι στον Χ ρ ή σ τ η. Σ τ ό χ ο ς τους είναι η π ρ ο σ έ γ γι σ η των μοντέλων σχεδιαστή / χρήστη Η διαδικ ασία με την οποία οι χρήστες μαθαίνου ν το νοητικό μοντέλο του συστήματος σ υ μ π ε ρ ι λ α μ β ά ν ε ι: α ν ά γ ν ω σ η ε γ χ ε ι ρ ι δ ί ω ν δ ι ε ρ ε υ ν η τ ι κ ή ε κ μ ά θ η σ η (αλληλεπίδραση με το σύστημα) ε μ π ε ι ρ ί α χ ρ ή σ η ς του σ υ σ τ ή μ α τ ο ς

22 22 Τα Πολυμέσα στο Γραφείο Δραστηριότητα Υπάρχοντα Συστήματα Προϊόντα Αιχμής ή Μελλοντικά Προσπέλαση πληροφορίας Συναντήσεις Αποστολή μηνυμάτων Ξεχωριστές βάσεις για εγγραφές, κείμενα, εικόνες Τηλεφωνία, εξειδικευμένα συστήματα circuit- mode videoconferencing Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (κείμενο μόνο) Multimedia βάσεις δεδομένων Desktop Videoconferencing Multimedia ηλεκτρονικό ταχυδρομείο Συγγραφή εγγράφων Αυτόνομοι επεξεργαστές κειμένου με υποστήριξη κειμένου και εικόνας CSCW, επεξεργαστές multimedia εγγράφων Λήψη αποφάσεων Βασισμένα σε κείμενο εργαλεία υποστήριξης λήψης αποφάσεων Συστήματα λήψης αποφάσεων που συνδυάζουν knowledge-based reasoning και hypermedia

23 23 Computer Supported Cooperative Work (CSCW) Ένα νέο πεδίο εφαρμογών, που αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στο χώρο της ο ρ γ ά ν ω σ η ς γ ρ α φ ε ί ο υ, είναι η CSCW. Ασχολείται με το σ χ ε δ ι α σ μ ό ε φ α ρ μ ο γ ώ ν υπολογιστή που υποβοηθούν και βελτιώνουν τη εργασία ομάδων χρηστών που κάνουν την ίδια δουλειά ή έχουν κοινούς στόχους, καθώς και με την κατανόηση και ανάλυση των επιπτώσεων της χρήσης τέτοιων συστημάτων. Τα Πολυμέσα στο Σπίτι Ψ υ χ α γ ω γ ί α: Interactive παιχνίδια, εγκυκλοπαίδειες και άλλες εκπαιδευτικές-ενημερωτικές εφαρμογές, βιβλιοθήκες φωτογραφιών, ήχων και video-clips, ταινίες (CD-A,CD-i, Photo CD, CD-ROM) Εφαρμογές γραφείου: Η επικοινωνία γίνεται μέσω ενός modem και του τηλεφωνικού δικτύου ή με σύνδεση ISDN. Οι χρήστες αυτοί ονομάζονται teleworkers Information Services: Κάθε χρήστης PC μπορεί πολύ εύκολα, μέσω modem, να συνδεθεί με μια ποικιλία δωρεάν ή εμπορικών υπηρεσιών

24 24 Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α 1. Γ. Παπακωνσταντίνου, Παραγωγή και Σχεδιασμός Πολυμέσων, Ε.Α.Π. τόμος Β, Πάτρα Δημητριάδης Σ.Ν., Πομπόρτσης Α.Σ., Τριανταφύλλου Ε.Γ., Τεχνολογία Πολυμέσων θεωρία και πράξη», εκδ. Τζιόλα Θεσσαλονίκη Νικόλαος Αβούρης, Εισαγωγή στην επικοινωνία ανθρώπου - υπολογιστή, εκδόσεις Δίαυλος, Αθήνα Dix, A., Finlay,J., Abowd, G., Beale, R., Επικοινωνία ανθρώπου - Υπολογιστή. Μ. Γκιούρδας, Αθήνα 2004