Διοίκηση ανθρωπίνων Πόρων. Ενότητα 12: Εργατικό κίνημα και συνδικάτα Δρ. Καταραχιά Ανδρονίκη Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής

Transcript

1 Διοίκηση ανθρωπίνων Πόρων Ενότητα 12: Εργατικό κίνημα και συνδικάτα Δρ. Καταραχιά Ανδρονίκη Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας Να κατανοήσει ο φοιτητής τα βασικά στοιχεία των εργατικών κινημάτων και των συνδικάτων. 4

5 Περιεχόμενα ενότητας Εργατικό κίνημα. Συνδικαλισμός. Πρώιμα κινήματα στην Ελλάδα. Ιστορική αναδρομή εργατικού κινήματος από την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Συνδικαλιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα. Διεθνής προστασία της συνδικαλιστικής ελευθερίας. 5

6 Εργατικό κίνημα «Με τον όρο Εργατικό Κίνημα εννοούμε κάθε οργανωμένη δράση της εργατικής τάξης που είχε (έχει) για σκοπό την υπεράσπιση των κατακτήσεων της και τη βελτίωση της θέσης της. Η δράση αυτή στην 150χρονη ιστορία του Ευρωπαϊκού εργατικού κινήματος αναπτύχθηκε κυρίως μέσα από τις οργανώσεις της εργατικής τάξης: τα εργατικά συνδικάτα, τα πολιτικά κόμματα και τους συνεταιρισμούς. Αναπτύχθηκε επίσης και μέσα από άλλες οργανώσεις που βρίσκονταν κάτω από την άμεση ή έμμεση επιρροή των οργανώσεων της εργατικής τάξης (οργανώσεις νεολαίας, γυναικών, άλλα κοινωνικά κινήματα)» (Μητρόπουλος, 1987). 6

7 Συνδικαλισμός «Ο συνδικαλισμός αποβλέπει στη συνένωση προσώπων που ασκούν το ίδιο επάγγελμα, προκειμένου να προασπίσουν τα κοινά εργασιακά τους συμφέροντα. Οι ενώσεις εργαζομένων στους εργασιακούς χώρους της βιομηχανίας, των υπηρεσιών της αγροτικής οικονομίας και αλλού ονομάζονται συνδικάτα» (Παπακωνσταντίνου και Κατσίρας, 2009). 7

8 Έρευνα 150 χρόνια εργατικό κίνημα - συνδικάτα Στη συνέχεια παρουσιάζονται αποσπάσματα από το άρθρο «Έρευνα 150 χρόνια εργατικό κίνημα συνδικάτα- εργατοπατερισμός, η χρόνια ασθένεια του συνδικαλισμού» των Δασκαλοπούλου Ν. και Πολίτη Α. στο περιοδικό Εψιλον, Κυριακή 25 Απριλίου

9 Πρώιμα κινήματα στην Ελλάδα Πληβειακές και αγροτικές εξεγέρσεις σημειώνονταν στα Επτάνησα και στα Κύθηρα καθ' όλο το διάστημα της Ενετοκρατίας και της Αγγλοκρατίας. Ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος συγκαταλέγει ως πρώιμη κοινωνική επανάσταση ενάντια στη φεουδαρχία και το κίνημα των Ζηλωτών, την εφτάχρονη Κομμούνα της Θεσσαλονίκης ( ), που πνίγηκε στο αίμα. 9

10 Ιστορική αναδρομή εργατικού κινήματος από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους (1) 1879: Δημιουργείται το πρώτο συνδικάτο από τους εργάτες ξύλου των ναυπηγείων της Σύρου, που απαιτούν μείωση των ωρών εργασίας σε 10 και αύξηση του μεροκάματου. Τα αιτήματά τους έγιναν δεκτά μετά από βίαιες συγκρούσεις με το στρατό και την αστυνομία. 1882: Ιδρύονται στην Αθήνα τα πρώτα σωματεία: τυπογράφοι, μεταλλουργοί, εμποροϋπάλληλοι, ραφτάδες, σύλλογος μηχανικών και θερμαστών, με έδρα τον Πειραιά (1899), που εργάζονται στα πλοία κ.α. Δημιουργούνται συνδικάτα στην Αθήνα, στον Πειραιά, στην Πάτρα, στον Βόλο και αλλού. 1894: Η πρώτη εργατική Πρωτομαγιά. Το ψήφισμά της ζητά: οκτάωρο, ανάπαυση την Κυριακή, συντάξεις σε όλους τους απόμαχους εργάτες, κατάργηση της θανατικής ποινής και της προσωπικής κράτησης για χρέη. 10

11 Ιστορική αναδρομή εργατικού κινήματος από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους (2) 1908: Ιδρύεται ο Σύνδεσμος των Εργατικών Τάξεων της Ελλάδος (ΣΤΕΤ) από τον σοσιαλιστή Πλάτωνα Δρακούλη, με σκοπό την ιδεολογική διαπαιδαγώγηση της εργατικής τάξης. Ιδρύεται το πρώτο Εργατικό Κέντρο στην Ελλάδα: το Εργατικό Κέντρο Βόλου, με συνδικαλιστική και μορφωτική δράση: διαλέξεις σε θέματα εργατικά, εκμάθησης της δημοτικής γλώσσας, θρησκείας, θεωρίας του σοσιαλισμού κ.ά. 1909: Ψηφίζεται ο Νόμος 3455 που καθιερώνει την Κυριακή αργία και το 1911 ο νόμος «Περί υγιεινής και ασφαλείας των εργατών και περί ωρών εργασίας». 1910: 26 Φεβρουαρίου ιδρύεται το Εργατικό Κέντρο Αθήνας από τέσσερα σωματεία: των ραφτάδων, των μαρμαρογλυπτών, των λατόμων και των τυπογράφων. 11

12 Ιστορική αναδρομή εργατικού κινήματος από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους (3) 1912: Συστήνεται η Επιθεώρηση Εργασίας. Θεσμοθετείται νομοθεσία που απαγορεύει την εργασία για παιδιά κάτω των 12 ετών και σε γυναίκες εγκύους 4 εβδομάδες πριν και 3-4 εβδομάδες μετά τον τοκετό. Επί πλέον, απαγορεύει τη νυκτερινή εργασία γυναικών και παιδιών και ορίζει ως χρονικό όριο για την ημερήσια εργασία γυναικών και ανηλίκων τις 10 ώρες. 1914: Ψηφίζεται ο νόμος «Περί σωματείων». Κατοχυρώνει το δικαίωμα του «συνεταιρίζεσθαι» για τους εργάτες, αναγνωρίζοντας τα σωματεία τους και αποκλείοντας από αυτά τους εργοδότες : Μειώνεται κατά δύο ώρες ο χρόνος εργασίας, δηλαδή από σχεδόν 11 ώρες σε 9 ώρες ημερησίως. 12

13 Ιστορική αναδρομή εργατικού κινήματος από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους (4) 1917: Ιδρύεται το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης. 1918: 21 έως 28 Οκτωβρίου 1918 ιδρύεται η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος (ΓΣΕΕ). 1921: Ιδρύεται η Λέσχη των Δημοσίων Υπαλλήλων. 1922: Μικρασιατική Καταστροφή πρόσφυγες προς την Ελλάδα αλλάζουν τα κοινωνικά δεδομένα. 13

14 Ιστορική αναδρομή εργατικού κινήματος από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους (5) 1923: 22 Αυγούστου. Η μεγαλύτερη σε έκταση και μαχητικότητα απεργία που είχε συμβεί μέχρι τότε στην Ελλάδα. Πανεργατική συγκέντρωση της ΓΣΕΕ και του Εργατικού Κέντρου Πειραιά στο Πασαλιμάνι. Καταστέλλεται βίαια από στρατό και αστυνομία. Εντεκα νεκροί, δεκάδες τραυματίες. Βασικά αιτήματα, αύξηση των ημερομισθίων, μείωση των ωρών εργασίας, βελτίωση των συνθηκών εργασίας -ιδιαίτερα για τους ανήλικους εργαζομένουςεπαναπρόσληψη των απολυμένων κ.ά. 1926: Μεγάλη απεργία των καπνεργατών του Αγρινίου. Το βασικό τους αίτημα, να μη φύγουν τα καπνά ανεπεξέργαστα στις διεθνείς αγορές, το οποίο θα είχε ως συνέπεια την αύξηση της ανεργίας και τη μείωση της περιόδου της καπνεργασίας. Η αστυνομία σκοτώνει έναν καπνεργάτη και μία καπνεργάτρια.. 14

15 Ιστορική αναδρομή εργατικού κινήματος από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους (6) 1927: Η πρώτη απεργιακή κινητοποίηση των δημοσίων υπαλλήλων. Η κυβέρνηση ψηφίζει το νόμο 3453/ «περί απεργούντων Δημοσίων Υπαλλήλων» και εξαπολύει κύμα διώξεων κατά των συνδικαλιστικών στελεχών :: Ξεκινά μια σειρά από μέτρα κοινωνικής προστασίας. Το 1931 ιδρύεται η Εργατική Εστία, το 1932 ψηφίζεται το οκτάωρο, το 1934 ψηφίζεται ο νόμος περί κοινωνικών ασφαλίσεων, ενώ από το 1935 αρχίζει να εφαρμόζεται το σύστημα των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας. 15

16 Ιστορική αναδρομή εργατικού κινήματος από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους (7) 1936: Εργατική εξέγερση τον Μάη στη Θεσσαλονίκη. Αιτίες της εξέγερσης, η ακρίβεια, οι χαμηλοί μισθοί, τα αλλεπάλληλα οικονομικά σκάνδαλα, η αυταρχική συμπεριφορά του κράτους και της αστυνομίας απέναντι στα χρόνια εργατικά αιτήματα. Όλη η πόλη καταλαμβάνεται από τον εξεγερμένο λαό. Τελικά, η εξέγερση καταστέλλεται βίαια, με 12 νεκρούς (κατ' άλλους 16) και δεκάδες τραυματίες εργάτες και εργάτριες. Την καταστολή της εξέγερσης ακολουθεί κύμα διώξεων και εκτοπίσεων συνδικαλιστών και εργατών. Την 4η Αυγούστου επιβάλλεται η δικτατορία του Ι. Μεταξά. 16

17 Συνδικαλιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα (1) Η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας ή Γ.Σ.Ε.Ε. είναι το ανώτατο Συνδικαλιστικό Όργανο των εκτός Δημοσίου εργαζομένων στην Ελλάδα. Η διαπραγματεύεται την υπογραφή της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας (Ε.Γ.Σ.Σ.Ε.). Όταν κρίνει ότι είναι απαραίτητο μπορεί να προχωρεί σε απεργίες. Η Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας ή ΓΣΕΒΕΕ, είναι τριτοβάθμια πανελλαδική οργάνωση εργοδοτών και ένας από τους 4 κοινωνικούς εταίρους που συνυπογράφουν την Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας. Αποτελεί το ανώτατο συνδικαλιστικό όργανο των Επαγγελματιών, Βιοτεχνών και Εμπόρων όλης της χώρας (Wikipedia Α, 2013). 17

18 Συνδικαλιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα (2) Η Ένωσις Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (Ε.Σ.Η.Ε.Α.), είναι επαγγελματικό σωματείο των συντακτών των ημερησίων εφημερίδων και των Ραδιοτηλεοπτικών Μέσων Ενημερώσεως που έχουν έδρα την Αθήνα. Ιδρύθηκε το 1914, στην Αθήνα. H Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Μηχανικών Δημοσίων Υπαλλήλων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (ΠΟ ΕΜΔΥΔΑΣ) είναι δευτεροβάθμιο συνδικαλιστικό όργανο των Διπλωματούχων Μηχανικών του Δημοσίου που είναι απόφοιτοι Ανωτάτων Σχολών. Συγκροτείται από 18 πρωτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις με δυναμικότητα περίπου Διπλωματούχους Μηχανικούς (το έτος 2006). Δεν είναι μέλος της ΑΔΕΔΥ αλλά ούτε και κάποιας άλλης τριτοβάθμιας συνδικαλιστικής οργάνωσης. Ιδρύθηκε το 1947 και εκδίδει το τριμηνιαίο περιοδικό ΑΡΜΟΣ. 18

19 Διεθνής προστασία της συνδικαλιστικής ελευθερίας (1) Οικουμενική Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου ( ). Το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Μορφωτικά Δικαιώματα ( ). Το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα ( ). Η Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (ΕΣΔΑ, ). 19

20 Διεθνής προστασία της συνδικαλιστικής ελευθερίας (2) Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης (ΕΚΧ, ). Οι διεθνείς συμβάσεις εργασίας της Διεθνούς Οργανώσεως Εργασίας (ΔΟΕ). Στην Ελλάδα είναι συνταγματικό δικαίωμα και κατοχυρώνεται στα άρθ. 22 και 23 του Συντάγματος (Wikipedia Β, 2013). 20

21 Βιβλιογραφία (1) Wikipedia Α, (2013), Συνδικαλιστικές οργανώσεις ανά χώρα, Ανάκτηση Νοέμβριος 2, 2013, από ς_ανά_χώρα. Wikipedia Β, (2013), Συνδικαλιστική ελευθερία, Ανάκτηση Νοέμβριος 2, 2013, από 013).( Δασκαλοπούλου, Ν. και Πολίτη, Α. (2010), Έρευνα 150 χρόνια εργατικό κίνημα συνδικάτα- εργατοπατερισμός, η χρόνια ασθένεια του συνδικαλισμού, Περιοδικό Έψιλον, Κυριακή 25 Απριλίου

22 Βιβλιογραφία (2) Μητρόπουλος Α., (1987), Το μέλλον του Συνδικαλιστικού Κινήματος. Θέσεις, Τεύχος 19, περίοδος: Απρίλιος - Ιούνιος Παπακωνσταντίνου, Κ. και Κατσίρας, Λ. (2009), Πολιτική και Δίκαιο, Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων, Αθήνα. Ξυροτύρη-Κουφίδου, Σ. (2010)/Δ έκδοση, Διοίκηση Ανθρώπινων Πόρων-Κτίζοντας τα Θεμέλια για τη Στρατηγική Διοίκηση των Ανθρώπων. Εκδόσεις Ανικούλα, Θεσσαλονίκη. 22