Κεφάλαιο 7 Ιεραρχία Μνήμης (Memory Hierarchy)

Transcript

1 Κεφάλαιο 7 Ιεραρχία Μνήμης (Memory Hierarchy) 1

2 Συστήματα Μνήμης Η οργάνωση του συστήματος μνήμης επηρεάζει τη λειτουργία και απόδοση ενός μικροεπεξεργαστή: Διαχείριση μνήμης και περιφερειακών (Ι/Ο) απότολειτουργικόσύστημα Παραγωγή κώδικα από μεταγλωττιστές Χρήσημνήμηςαπόεφαρμογές ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ παράγοντας στον καθορισμότηςαπόδοσης Πρόσφατα, υπάρχει μετάβαση στον τρόπο οργάνωσης της μνήμης από επίπεδη μνήμη τυχαίας προσπέλαση σε ιεραρχίες μνήμης, για βελτίωση της απόδοσης Ιεραρχία Μνήμης (Memory hierarchy): χρήση πολλαπλών επιπέδων μνήμης. Το μέγεθος και ο χρόνος προσπέλασης της μνήμης που είναι «κοντινότερα» στον επεξεργαστή (CPU) είναι μικρότερο και μεγαλώνουν όσο η μνήμη απομακρύνεται από το CPU. Δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι υπάρχει απεριόριστο μέγεθος γρήγορης μνήμης 2

3 Θεμελιώδης αρχές Αρχή Τοπικότητας (Principle of locality) Σε τυπικά προγράμματα, ένα μικρό μέρος της μνήμης χρειάζεται να προσπελαστεί σε μια δεδομένη στιγμή Χρονική Τοπικότητα (Temporal locality) Εάν μια θέση μνήμης έχει προσπελαστεί πρόσφατα, τότε τείνει να προσπελαστεί ξανά σε σύντομο χρονικό διάστημα Χωρική Τοπικότητα (Spatial locality) Εάν μια θέση μνήμης έχει προσπελαστεί πρόσφατα, τότε κοντινές θέσεις μνήμης (οι γείτονες), τείνουν να προσπελαστούν ξανά σε σύντομο χρονικό διάστημα Θεωρήστε ένα βρόγχο σε ένα πρόγραμμα. Οι εντολές μέσα στο βρόγχο θα επιδεικνύουν την αρχή της χρονικής τοπικότητας; Τι γίνεται με την αρχή της χωρικής τοπικότητας; 3

4 Τεχνολογίες Μνήμης: Επανάληψη SRAM (Static Random Access Memory): Η τιμή φυλάγεται στατικά, με ένα ζεύγος αντιστροφέων (μοντελοποιείται με μανδαλωτές -- latches) Πολύ γρήγορη αλλά απαιτεί πολύ περισσότερο χώρο από την DRAM (4 με 6 τρανζίστορ) R S Q Q DRAM (Dynamic Random Access Memory): Η τιμή φυλάγεται ως φορτίο σε πυκνωτές (χρειάζεται be ανανέωση) Απαιτεί μικρότερο χώρο αλλά είναι πιο αργή από την SRAM (περίπου κατά 5 με 10 φορές) Word line Pass transistor Capacitor Μαγνητικός Δίσκος Απαιτεί το μικρότερο χώρο, και άρα έχει το μικρότερο κόστος, αλλά έχει και τη μικρότερη ταχύτητα Bit line 4

5 Αξιοποίηση Ιεραρχίας Οι χρήστες ζητούν διαρκών μεγαλύτερες (σε χωρητικότητα) και γρηγορότερες μνήμες! Χρόνος προσπέλασης SRAM μεταξύ 0.5 5ns στις $4000 μέχρι $10,000 για κάθε GB Χρόνος προσπέλασης DRAM μεταξύ 50 70ns στις $100 μέχρι $200 για κάθε GB Χρόνος προσπέλασης Δίσκου μεταξύ 5 20,000,000 ns στις $0.50 μέχρι $2 για κάθε GB (2004) Η βιομηχανία προσπαθεί να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις Κατασκευή μνήμης βάση ιεραρχίας CPU 1 ο Επίπεδο 2 ο Επίπεδο... n ο Επίπεδο Απόσταση Μνήμης από το CPU, σε χρόνο προσπέλασης Μέγεθος Μνήμης σε κάθε Επίπεδο 5

6 Η βασική δομή ιεραρχίας μνήμης Κρυφή Μνήμη (cache) Κυρίως Μνήμη (main memory) Δευτερεύουσα Μνήμη (secondary memory) Ιεραρχία 3 ων επιπέδων. Μπορούμε να έχουμε επιπρόσθετα επίπεδα (ειδικά για κρυφή μνήμη) 6

7 Η βασική δομή ιεραρχίας μνήμης (συν.) Το επίπεδο που είναι πιο κοντά στο μικροεπεξεργαστή είναι υποσύνολο οποιουδήποτε μεταγενέστερου επιπέδου Τα δεδομένα αντιγράφονται μεταξύ δυο γειτονικών επιπέδων Μπλοκ: μικρότερη μονάδα πληροφορίας που μπορεί να υπάρχειήόχιμεταξύδύο γειτονικών επιπέδων 2 ο επίπεδο Μνήμης Επεξεργαστής 1 ο επίπεδο Μνήμης Μεταφορά δεδομένων (μπλοκ) Μπλοκ 7

8 Βασική Ορολογία Ηit! Επιτυχής Προσπέλαση (Hit): τα δεδομένα που απαιτούνται από τον CPU υπάρχουν στο υψηλότερο επίπεδο της ιεραρχίας της μνήμης Ρυθμός Επιτυχούς Προσπέλασης (Hit rate): ποσοστό προσπελάσεων όπου τα απαιτούμενα δεδομένα βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο (μετρά την απόδοση της ιεραρχίας) Χρόνος Επιτυχούς Προσπέλασης (Hit time): χρόνος που απαιτείται για την προσπέλαση ενός μπλοκ στο υψηλότερο επίπεδο της ιεραρχίας συν ο χρόνος που απαιτείται για τον καθορισμό επιτυχούς ή όχι προσπέλασης 8

9 Βασική Ορολογία Miss! Ανεπιτυχής Προσπέλαση (Miss): τα δεδομένα που απαιτούνται από τον CPU ΔΕΝ υπάρχουν στο υψηλότερο επίπεδο μνήμης Ρυθμός Ανεπιτυχούς Προσπέλασης (Miss rate): ποσοστό προσπελάσεων όπου τα απαιτούμενα δεδομένα ΔΕΝ βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο (= 1 hit rate) Ποινή Ανεπιτυχούς Προσπέλασης (Miss penalty): χρόνος που απαιτείται για την μεταφορά ενός μπλοκ από χαμηλότερο σε ψηλότερο επίπεδο της ιεραρχίας, συν ο χρόνος που απαιτείται για τον καθορισμό επιτυχούς ή όχι προσπέλασης 9

10 Κρυφή Μνήμη (Cache memory) Cache (κρύπτη, κρυψώνα): ασφαλές χώρος για απόκρυψη ή αποθήκευση -- Webster s New World Dictionary Σε σχέση με το θέμα μας: μνήμη που εκμεταλλεύεται την αρχή της τοπικότητας (συνήθως, το(α) επίπεδο(α) μνήμης μεταξύ του επεξεργαστή και της κυρίως μνήμη) Παράδειγμα απλής κρυφής μνήμης: Θεωρήστε ότι έχουμε αίτημαγιαταδεδομέναx n (a) πριν (b) μετά 10

11 Κρυφή Μνήμη (συν.) Δύο θέματα: Πως μπορούμε να γνωρίζουμε αν τα δεδομένα που χρειαζόμαστε είναι μέσα στην κρυφή μνήμη; Εάν είναι, πως τα βρίσκουμε (σε πια διεύθυνση); Πρώτο παράδειγμα: Το μέγεθος του μπλοκ είναι μια λέξη (single word block) Τρόπος οργάνωσης: «direct mapped» (άμεση απεικόνιση) Κάθε μπλοκ σε ένα χαμηλότερο επίπεδο της ιεραρχίας αντιστοιχεί ακριβώς σε μια τοποθεσία στην κρυφή μνήμη, δηλ. πολλά μπλοκ σε χαμηλότερα επίπεδα μοιράζονται μια τοποθεσία στο ψηλότερο επίπεδο μνήμης 11

12 Κρυφή Μνήμη Άμεσης Απεικόνισης (Direct Mapped Cache) Μέγεθος μπλοκ = 1 word Θεωρήστε μια κρυφή μνήμη με 8 μπλοκ (000,, 111) και μια κυρίως μνήμη με 32 μπλοκ (00000,, 11111) Η διεύθυνση της κρυφή μνήμη που αντιστοιχεί σε μια διεύθυνση στην κυρίως μνήμη: (διεύθυνση στην κυρίως μνήμη) mod ( # μπλοκ στη κρυφή μνήμη) Αν ο αρ. των μπλοκ στην κρυφή μνήμη είναι δύναμη του 2, τότε: log 2 (μέγεθος κρυφής μνήμης σε μπλοκ) = log 2 (8) = 3 3 LSBs της διεύθυνσης τηςκυρίωςμνήμηςδίνουν την αντίστοιχη διεύθυνση στην κρυφή μνήμη Κυρίως Μνήμη 000 Cache Κρυφή Μνήμη Πως γνωρίζουμε αν τα δεδομένα στην κρυφή μνήμη αντιστοιχούν στην λέξη που ζητείται; Για παράδειγμα, αν ζητώ την λέξη 10001, πως ξέρω αν η κρυφή μνήμη έχει την και όχι την ήτην01001, ήτην11001; Memory 12

13 Κρυφή Μνήμη Άμεσης Απεικόνισης (συν.) Προσθέτουμε ένα σύνολο ετικετών (tags) στην κρυφή μνήμη Κάθε μπλοκ στην κρυφή μνήμη έχει ένα επιπρόσθετο πεδίο για την ετικέτα, που χρησιμοποιείται για να καθορίζει ΕΝΑ μπλοκ στην κυρίως μνήμη Τέλος, πρέπει να γνωρίζουμε αντομπλοκστηνκρυφή μνήμη περιέχει κάποια δεδομένα ή όχι προσθέτουμε ένα bit εγκυρότητας (valid bit) ανά μπλοκ 000 Cache Θεωρήστε n = # bits διεύθυνσης κυρίως μνήμης Τότε, n - log 2 (μέγεθος κρυφής μνήμης σε μπλοκ) = 5 - log 2 (8) = 2 δίνει τον αρ. των bits για το πεδίο ετικέτας, το οποίο είναι τα 2 MSBs της διεύθυνσης στην κυρίως μνήμη Επομένως, η ετικέτα μπορεί να έχει μία από τις πιο κάτω τιμές {00, 01, 10, 11} Tag = 00 Tag = 01 Tag = 10 Tag = Memory 13

14 Παράδειγμα Δείξετε τα περιεχόμενα μιας κρυφής μνήμης με 8 μπλοκ της 1 λέξης και με οργάνωση άμεσης απεικόνισης (8 single-word blocks, direct mapped cache) για την πιο κάτω ακολουθία αιτημάτων από τον επεξεργαστή: Αιτούμενη Διευθ. (Δεκαδικό) Αιτούμενη Διευθ. (Δυαδικό) Hit ή Miss στη Cache Αντίστοιχο μπλοκ στη cache Miss mod 8 = Miss mod 8 = Hit mod 8 = Hit mod 8 = Miss mod 8 = Miss mod 8 = Hit mod 8 = miss mod 8 = 010 Ξεκινήστε με άδεια κρυφή μνήμη 14

15 Κρυφή Μνήμη Άμεσης Απεικόνισης (συν.) Για MIPS: Hit Index Tag Address (showing bit positions) Byte offset Valid Tag Index Data Καθορίζει ποιο byte της λέξης είναι, αγνοείται Data Θυμηθείτε ότι ο MIPS χρησιμοποιεί διευθυνσιοδότηση ανά byte (όχι word ή block) Έγκυρες διευθ.: 0, 4, 8, 12, 16, (πολλαπλάσια του 4) log 2 (1024) = = 15

16 Μέγεθος Κρυφής Μνήμης Για μπλοκ 1 λέξης: Θεωρήστε ότι 2 n είναι ο αρ. των διευθύνσεων της cache και k οαρ. των bits σε 1 λέξη # bits στη cache = k x 2 n + (bits για δεδομένα) 1 x 2 n + (bits για εγκυρότητα) (k - n - 2) x 2 n (bits για ετικέτες) Από το προηγούμενο παράδειγμα, k=32 και n= x ( ) = 53KBytes Το μέγεθος της κυρίως μνήμης είναι 4 GB. Γιατί; Για μπλοκ πολλαπλών λέξεων: Θεωρήστε ότι 2 n είναι ο αρ. των διευθύνσεων της cache, k οαρ. των bits σε 1 λέξη και 2 m οαρ. των λέξεων ανά μπλοκ # bits στη cache = 2 m k x 2 n + (bits για δεδομένα) 1 x 2 n + (bits για εγκυρότητα) (k - n - m - 2) x 2 n (bits για ετικέτες) Αν k=32, m=2 και n= x ( ) = 147KBytes Ποιο είναι το μέγεθος της κυρίως μνήμης; 16

17 Μέγεθος Κρυφής Μνήμης (συν.) Ας αναλύσουμε τα προηγούμενα παραδείγματα: Μπλοκ 1 λέξης, 1024 διευθύνσεις στη cache, 4GB κυρίως μνήμη: απαιτεί 53KB για την cache Μπλοκ 4 ων λέξεων, 1024 διευθύνσεις στη cache, 4GB κυρίως μνήμη: απαιτεί 147KB για την cache Ποια cache είναι η καλύτερη (με τη χαμηλότερη επιβάρυνση); Μπλοκ 1 λέξης : 32KB από τα 53KB είναι για δεδομένα 60.4% δεδομένα και 39.6% επιβάρυνση Μπλοκ 4 ων λέξεων: 128KB από τα147kb είναι για δεδομένα 87% δεδομένα και 13% επιβάρυνση Άλλο σημαντικό προτέρημα για μπλοκ πολλαπλών λέξεων: Μεγαλύτερη χωρική τοπικότητα μειώνει τον αρ. των ανεπιτυχών προσπελάσεων ( miss rate) Μειονεκτήματα: Μπλοκ με πολύ μεγάλο μέγεθος αυξάνουν το miss rate Μπλοκ με πολύ μεγάλο μέγεθος αυξάνουν το miss penalty (απαιτεί περισσότερο χρόνο να μεταφερθούν νέα δεδομένα στη cache) 17

18 Miss rate vs Block size 10% 4K Miss rate 5% 16K 0% Block size 64K 256K Μεγαλύτερες cache έχουν μικρότερο miss rate (το αναμενόμενο!) Υπάρχει κορεσμός στον αρ. των μπλοκ, όταν το μέγεθος του μπλοκ αποτελεί σημαντικό μέρος της cache 18

19 Ανεπιτυχής ανάγνωση/γραφή κρυφής μνήμης (cache miss) Cache Miss (read/write): Ανεπιτυχής προσπέλαση στη cache αφού τα αιτούμενα δεδομένα δεν είναι στη cache Η μονάδα ελέγχου ανιχνεύει miss ή hit (για ανάγνωση ή γραφή): Όταν υπάρχει hit, το CPU συνεχίζει χωρίς καθυστέρηση Όταν υπάρχει miss, η μονάδα ελέγχου καθυστερεί το CPU (με stalls), προσκομίζει το απαραίτητο μπλοκ από την κυρίως μνήμη και το φορτώνει στη cache, και τέλος επιστρέφει στο CPU H γραφή απαιτεί επιπρόσθετο κόπο: Write-through: πάντα ενημερώνει την μνήμη όταν υπάρχει αλλαγή στα περιεχόμενα της cache, για να υπάρχει συνέπεια δεδομένων (απαιτεί πολύ χρόνο) Χρήση απομονωτή γραφής (write buffer): τα δεδομένα της cache που πρέπει να γραφτούν στη μνήμη διατηρούνται σε μια ουρά Write-back: ανανεώνει μόνο τα δεδομένα στη cache και ενημερώνει τη χαμηλότερη μνήμη στην ιεραρχία μόνο όταν τα δεδομένα στη cache πρέπει να αντικαταστηθούν 19

20 Μικροεπεξεργαστής FastMATH Γρήγορος ενσωματωμένος μικροεπεξεργαστής Χρησιμοποιεί την αρχιτεκτονική του MIPS με διασωλήνωση 12 σταδίων Μπορεί να διαβάσει δεδομένα και εντολές στον ίδιο κύκλο του ρολογιού Χρησιμοποιεί διαφορετικές κρυφές μνήμες για εντολές και δεδομένα Υλοποίηση Κρυφής Μνήμης 16KB (δεδομένα) 16 λέξεις ανά μπλοκ (= 32x16 = 512 bits) (m=4) 256 μπλοκ (256 x 512 = 16KB) (n=8) Μέγεθος ετικέτας = 32 (n + m + 2) = 18 20

21 Μικροεπεξεργαστής FastMATH 16 KB cache για 256 μπλοκ των 16 λέξεων Address (showing bit positions) Hit Tag Index Byte offset Block offset Data 18 bits 512 bits V Tag Data 256 entries = Mux 32 21

22 Σχεδιασμός Συστήματος Μνήμης Το miss penalty εξαρτάται από το bandwidth (μέγεθος δίαυλου) από την κυρίως μνήμη στην κρυφή μνήμη Μεγαλύτερο bandwidth δίνει μικρότερο miss penalty (επιτρέπει για μεγαλύτερα μπλοκ στην κρυφή μνήμη) Το ρολόι του δίαυλου (bus clock) είναι συνήθως γύρω στις 10 φορές πιο αργό από το ρολόι του CPU 22

23 Σχεδιασμός Συστήματος Μνήμης CPU CPU CPU Cache Multiplexor Cache Cache Bus Bus Bus Memory Memory bank 0 Memory bank 1 Memory bank 2 Memo bank Memory a. O ne-word-wide memory organization b. Wide memory organization Εύρος Δίαυλου (Bus bandwidth) = μέγεθος λέξης Αύξηση στο εύρος δίαυλου. Επιτρέπει παράλληλη πρόσβαση σε όλες τις λέξεις του μπλοκ. Επίσης, παράλληλη μεταφορά. c. Interleaved memory organization Αύξηση στο εύρος μνήμης. Η μεταφορά εξακολουθεί να γίνεται ανά λέξη, αλλά η πρόσβαση είναι παράλληλη για όλες τις λέξεις σε ένα μπλοκ. 23

24 Απόδοση Κρυφής Μνήμης Αυξάνοντας το μέγεθος του μπλοκ μειώνουμε το miss rate, μέχρι ενός σημείου: 40% 35% 30% Miss rate 25% 20% 15% 10% 5% 0% 4 16 Block size (bytes) 64 1 KB 8 KB 16 KB 64 KB 256 KB Διάσπαση σε 2 κρυφές μνήμες (για εντολές και δεδομένα), αφού υπάρχει μεγαλύτερη χωρική τοπικότητα σε κώδικα: 256 Πρόγραμμα Μέγεδος Μπλοκ σε λέξεις Miss rate για Εντολές Miss rate για Δεδομένα Επίδραση συνδιασμένου miss rate gcc 1 6.1% 2.1% 5.4% 4 2.0% 1.7% 1.9% spice 1 1.2% 1.3% 1.2% 4 0.3% 0.6% 0.4% 24

25 Απόδοση Μικροεπεξεργαστή Simplified model (assume write-through organization with negligible write buffer stalls): execution time = (execution cycles + stall cycles) cycle time memory stall cycles = # of memory accesses x miss ratio x miss penalty # of memory accesses = # reads + # writes Two ways of improving performance: decreasing the miss ratio decreasing the miss penalty 25

26 Παράδειγμα: Assume a CPU with the following characteristics: Instruction cache miss rate = 2% Data cache miss rate = 4% Miss penalty (for all misses) = 100 cycles CPI = 2 (does not include memory stall cycles) # instructions = I Memory (lw, sw) instructions frequency = 36% Determine the speedup of the above processor when it uses a perfect cache with miss rate = 0% Solution: Instruction miss cycles = I x (2% x 100) = 2I Data miss cycles = I x 36% x (4% x 100) = 1.44I Total memory-stall cycles = 3.44I CPI stall = 5.44 speedup = (CPU time with stalls) / (CPU time with perfect cache) = (I x CPI stall x clock cycles) / (I x CPI perfect x clock cycles) = (CPI stall ) / (CPI perfect ) = (5.44 / 2) =

27 Απόδοση Μικροεπεξεργαστή (συν.) What if we try to increase the performance of the previous system by decreasing CPI to 1 and maintain the same memory system? CPI stall = = 4.44 speed up = 4.44 / 1 = 4.44 i.e., amount of execution time spent in memory stalls increases from 3.44 / 5.44 = 63% to 3.44 / 4.44 = 77%!! Does this remind you of something from Chapter 4? Amdahl s Law: improvement of just one part of the system doesn t necessarily give overall performance increase 27

28 Απόδοση κρυφής μνήμης (συν.) In general, cache penalties increase as a processor becomes faster and the memory system remains the same: The lower the CPI the greater the amount of time spent in memory stall cycles. Higher processor clock rate leads to larger miss penalties (DRAM access time does not improve as much as CPU clock rates) Thus, cache performance in today s processor of low CPI and high clock rates is crucial Flexible placement of blocks (reduces cache miss ratio) Multilevel caches (reduces miss penalty) 28

29 Μείωση ανεπιτυχής ανάγνωσης (cache miss) Direct mapped cache a block goes in exactly one place in the cache Fully associative cache a block can be placed in any location in the cache to find a block, all cache entries need to be searched (can be implemented with parallel comparators, increases hardware) Set associative cache a block can be place in a fixed number (at least two) of locations in the cache For n fixed locations per block, we have an n-way set associative cache 29

30 Οργάνωση Κρυφής Μνήμης Direct-mapped 2-way set associative fully associative Block Set Memory Memory Memory 12 mod 8 = 4 # searches = 1 12 mod 4 = 0 # searches = 2 # searches = 8 30

31 N-way set associative cache Cache consists of a number of sets, each set contains n blocks A memory block is associated with exactly 1 set A block can be placed/found in any of the n blocks of its associated set all tags/elements in a set need to be searched Combines direct-mapped and fully associative: Directly mapped to a set Fully associative within a single set In general, every block placement strategy is a variation of the set associativity scheme (see the next slide) 31

32 Κρυφή Μνήμη με 8 μπλοκς One-way set associative (direct mapped) Block Tag Data Set Two-way set associative Tag Data Tag Data Four-way set associative Set 0 1 Tag Data Tag Data Tag Data Tag Data Eight-way set associative (fully associative) Tag Data Tag Data Tag Data Tag Data Tag Data Tag Data Tag Data Tag Data Increasing degree of association: decreases miss rate but increases hit rate 32

33 Υλοποίηση: 4-way set association Index V Tag Data V Tag Data V Tag Data V Tag Data to -1 m ultiplexor Hit Data 33

34 Απόδοση 15% 12% 9% 6% 3% 0 One-way 1 KB 2 KB 4 KB 8 KB 16 KB 32 KB Two-way Associativity 64 KB 128 KB Four-way Eight-way 34

35 Μείωση κόστους ανεπιτυχής ανάγνωσης (miss penalty) με πολύ-επίπεδη κρυφή μνήμη Add a second level cache: often primary cache is on the same chip as the processor use SRAMs to add another cache above primary memory (DRAM) miss penalty goes down if data is in 2nd level cache Example: CPI of 1.0 on a 5 Ghz machine with a 5% miss rate, 100ns DRAM access Adding 2nd level cache with 5ns access time decreases miss rate to.5% Using multilevel caches: try and optimize the hit time on the 1st level cache try and optimize the miss rate on the 2nd level cache 35

36 Πολυπλοκότητα Κρυφής Μνήμης Not always easy to understand implications of caches: Radix sort 1600 Radix sort Quicksort 400 Quicksort Size (K items to sort) Size (K items to sort) Theoretical behavior of Radix sort vs. Quicksort Observed behavior of Radix sort vs. Quicksort 36

37 Πολυπλοκότητα Κρυφής Μνήμης (συν.) Here is why: 5 4 Radix sort Quicksort Size (K items to sort) Memory system performance is often critical factor multilevel caches, pipelined processors, make it harder to predict outcomes Compiler optimizations to increase locality sometimes hurt ILP Difficult to predict best algorithm: need experimental data 37

38 Ιδεατή Μνήμη (Virtual Memory) Main memory can act as a cache for the secondary storage (disk) Page: virtual memory block Page fault: memory miss Virtual address: location in virtual space Address translation: mapping of virtual address to physical address (main memory) Virtual addresses Address translation Physical addresses Advantages: illusion of having more physical memory (for multiple or single programs) program relocation (plus page relocation) protection Disk addresses 38

39 Σελίδες (pages): Τεμάχια Ιδεατής Μνήμης Page faults: the data is not in memory, retrieve it from disk huge miss penalty, thus pages should be fairly large ( 4-16KB) reducing page faults is important (LRU is worth the price) can handle the faults in software instead of hardware (O/S) using write-through is too expensive so we use write-back Virtual address Virtual page number Page offset Determines the page size Translation Physical page number Page offset Physical address 39

40 Πίνακες Σελίδων (Page Tables) Placing a page (h/w) Replacing a page after page fault (s/w OS) Virtual page number Valid Page table Physical page or disk address Physical memory Resides in main memory, one per program Disk storage 40

41 Πίνακες Σελίδων (συν.) Page table register Indicates page table location in memory Valid Virtual page number Virtual address Page offset Physical page number What s the size of the virtual memory? Page table 18 What s the size of the main memory? If 0 then page is not present in memory Physical page number Page offset Physical address 41

42 Page Faults OS takes control if a page fault occurs (valid bit=0) using the exception mechanism Find page in the next level of memory hierarchy (disk) Decide where to place it in main memory Finding the page requires extra info, besides the virtual address Keep track on the location on disk for each page in the virtual address space OS creates a space on disk with information of all pages of a process/program when the process is created swap space OS uses sophisticated page replacement algorithms (e.g. LRU) to decide which page to replace if main memory is full 42

43 Σύγχρονα Συστήματα Processor speeds continue to increase very fast much faster than either DRAM or disk access times 100,000 10,000 Performance 1,000 CPU Memory 1 Design challenge: dealing with this growing disparity Year Prefetching? 3 rd level caches and more? Memory design? 43