ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΕΙ (ΠΕΓΑ)

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΕΙ (ΠΕΓΑ)"

Transcript

1 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΕΙ (ΠΕΓΑ) «Οι σύγχρονες τεχνικές βιο-ανάλυσης στην υγεία, τη γεωργία, το περιβάλλον και τη διατροφή»

2 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗΣ ΓΝΩΣΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΕΙ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ, ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ, ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ: ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟ-ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ, ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ. ΕΝΟΤΗΤΑ 4. ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟ-ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Δ. ΑΝΟΣΟΧΗΜΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Καλλιόπη Λιαδάκη Επίκουρος Καθηγήτρια Βιοχημικής Φαρμακολογίας 1

3 Εισαγωγικά H κυτταρομετρία ροής είναι μία μέθοδος μέσω της οποίας επιτυγχάνεται η παρατήρηση, η ποσοτικοποίηση και ο διαχωρισμός μικροσκοπικών σωματιδίων (π.χ. κυττάρων) τα οποία αιωρούνται σε μία ροή υγρού. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της κυτταρομετρίας ροής είναι ότι επιτρέπει την ταυτόχρονη μέτρηση πολλαπλών χαρακτηριστικών (φυσικών και χημικών) σε ένα μόνο κύτταρο. Στην κυτταρομετρία ροής οι μετρήσεις γίνονται σε μεμονωμένα κύτταρα, καθώς αυτά βρίσκονται σε διάλυμα, κινούνται σε ένα ρεύμα με σταθερή ταχύτητα και ρέουν μέσα σε μία συσκευή ανίχνευσης οπτικών και ηλεκτρονικών σημάτων. Η λέξη κυτταρομετρία (flow cytometry) προέρχεται από τις λέξεις cyto=κύτταρο και metry=μέτρηση και περιγράφει τη μέτρηση χαρακτηριστικών του κυττάρου, όταν αυτό βρίσκεται σε κατάσταση ροής. Η τεχνική αυτή συναντάται στη βιβλιογραφία με διάφορους όρους, όπως Flow Cytometry, Fluorescence-Activated Cell Sorting (FACS) και Flow/Cell Sorting. Ο όρος Fluorescence-Activated Cell Sorting (FACS) αφορά στην απομόνωση κυττάρων, η οποία βασίζεται σε κυτταρομετρία ροής ενεργοποιούμενης από φθορισμό και έχει καθιερωθεί από την εταιρεία Becton Dickinson (BD) που διαθέτει στο εμπόριο τις πιο ευρείας χρήσης συσκευές κυτταρομετρίας ροής. Ο όρος Flow/Cell Sorting αφορά στην απομόνωση-διαλογή κυττάρων βάσει συγκεκριμένων χαρακτηριστικών που μετρώνται όταν βρίσκονται σε κατάσταση ροής. Χρησιμοποιώντας την κυτταρομετρία ροής μπορούν να αναλυθούν διαφορετικά χαρακτηριστικά των κυττάρων, όπως κυτταρική διάμετρος, πυρηνική διάμετρος, όγκος, κατανομή χρωστικών, εσωτερική δομή (π.χ. παρουσία κοκκίων), η επιφάνεια και το δυναμικό μεμβράνης του κυττάρου. Επίσης, τα κυτταρικά συστατικά που μπορούν να αναλυθούν με κυτταρομετρία ροής περιλαμβάνουν τα νουκλεϊνικά οξέα (DNA και RNA) και τις πρωτείνες, όπως επιφανειακά αντιγόνα, πυρηνικά αντιγόνα, ένζυμα και ορμόνες. Οι εφαρμογές αυτές θα αναλυθούν στη συνέχεια. Στην διαφάνεια 5 του αρχείου powerpoint παρουσιάζεται μια ιστορική αναδρομή των σημαντικότερων γεγονότων που οδήγησαν στην ανάπτυξη της κυτταρομετρίας ροής. Προετοιμασία δειγμάτων για ανάλυση σε κυτταρομετρία ροής Όπως αναφέρθηκε, μια συσκευή κυτταρομετρίας ροής εξετάζει μεμονωμένα κύτταρα. Συνεπώς, πριν την ανάλυση απαιτείται ειδική προετοιμασία του δείγματος ώστε να επιτευχθεί ένα εναιώρημα μονοκυττάρων (single cell suspension) και να αποφευχθεί η παρουσία κυτταρικών συσσωματωμάτων. Είναι ευνόητο ότι το πρωτόκολλο που θα χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή των δειγμάτων θα διαφέρει ανάλογα με τον ιστό από τον οποίο προέρχεται το δείγμα. Κάποια παραδείγματα δίνονται στη συνέχεια. Για την ανάλυση δειγμάτων που προέρχονται από μυελό των οστών ή αίμα (π.χ. σε διάφορες μορφές λευχαιμίας) αρκεί ισχυρή μηχανική (μέσω σύριγγας) ανάδευση και ένα φιλτράρισμα του δείγματος και δεν απαιτείται περαιτέρω επεξεργασία. Για την ανάλυση 2

4 κυττάρων που καλλιεργούνται και είναι προσκολλημένα σε ειδικά πιάτα (τρυβλία) καλλιέργειας συνήθως πραγματοποιείται η ενζυμική αποκόλλησή τους από το τρυβλίο. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιείται η τρυψίνη, που είναι μια πρωτεάση σερίνης παρούσα στο πεπτικό σύστημα αλλά παρέχεται και στο εμπόριο και διασπά πρωτεΐνες. Μετά από σύντομη επώαση των κυττάρων με τρυψίνη, διασπώνται οι δεσμοί των κυττάρων μεταξύ τους (κυτταρικές επαφές) και μεταξύ των κυττάρων και του τρυβλίου καλλιέργειας και επιτυγχάνεται η επαναφορά των κυττάρων σε διάλυμα. Στο στάδιο αυτό επίσης πραγματοποιείται καλή ανάδευση του δείγματος (με χρήση αποστειρωμένης πιπέτας) και ακολούθως φιλτράρισμα από ειδικά φίλτρα που επιτρέπουν τη δίοδο σωματιδίων συγκεκριμένου μεγέθους με αποτέλεσμα να περνάνε μόνο τα κύτταρα και όχι μεγαλύτερα σωματίδια ή κυτταρικά συσσωματώματα. Τέλος, για την ανάλυση δειγμάτων που προέρχονται από ένα πιο πολύπλοκο ιστό, όπως ο σκελετικός μυς, είναι απαραίτητη η ενζυμική αποικοδόμηση του ιστού. Αυτό μπορεί να γίνει με επώαση (πέψη) του ιστού με ένζυμα όπως κολλαγενάσες, δισπάσες ή και τρυψίνη. Η κολλαγενάση είναι ένζυμο που διασπά τους πεπτιδικούς δεσμούς του κολλαγόνου, επομένως καταστρέφει την εξωκυττάρια ουσία. Η δισπάση είναι μια ουδέτερη μεταλλοπρωτεάση, που διασπά ινωδεκτίνη και κάποιους τύπους κολλαγόνου. Χρησιμοποιείται για τη δημιουργία μονοκυττάρων πιο συχνά, γιατί είναι πιο ήπια από την τρυψίνη, την κολλαγενάση ή άλλα πρωτεολυτικά ένζυμα. Στόχος της διαδικασίας αυτής είναι η διάσπαση των δεσμών των κυττάρων μεταξύ τους αλλά και της εξωκυττάριας ουσίας. Η ενζυμική πέψη του ιστού ακολουθείται και από εκτεταμένο φιλτράρισμα του δείγματος για να επιτευχθεί ένα αιώρημα μονοκυττάρων. Συνεπώς, ανάλογα με τον ιστό από τον οποίο προέρχεται το δείγμα που θα αναλυθεί με κυτταρομετρία ροής απαιτείται διαφορετική προετοιμασία του. Συστατικά του συστήματος κυτταρομετρίας ροής Τα βασικά συστατικά ενός συστήματος κυτταρομετρίας ροής είναι το σύστημα ρευστών (fluidics), το οπτικό σύστημα (optics), το ηλεκτρονικό σύστημα (electronics) και το σύστημα ανάλυσης δεδομένων (data analysis). Συγκεκριμένα, το σύστημα ροής είναι απαραίτητο γιατί μεταφέρει και διευθετεί τα κύτταρα, που βρίσκονται σε αιώρημα έτσι ώστε να περνούν ένα-ένα (ένα κάθε φορά) μέσω μιας περιοχής, που έχει εστιασμένο φωτισμό. Καθώς τα κύτταρα συναντούν την εστιασμένη πηγή φωτός, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους, σκεδάζουν φως και εκπέμπουν φθορισμό. Το οπτικό σύστημα επίσης περιλαμβάνει οπτικά φίλτρα και ανιχνευτές με στόχο τη συλλογή και το φιλτράρισμα των δεδομένων. Στη συνέχεια τα δεδομένα αυτά μετατρέπονται σε ψηφιακές μονάδες μέσω του ηλεκτρονικού συστήματος και τέλος αποθηκεύονται σε υπολογιστή ώστε να μπορεί να γίνει η ανάλυση και η παράσταση των δεδομένων με ποικίλους τρόπους. 3

5 Στη συνέχεια αναλύονται με λεπτομέρεια τα συστήματα μιας συσκευής κυτταρομετρίας ροής. Γενικά με τον όρο fluidics (σύστημα ρευστών) μπορεί να περιγραφεί η τεχνολογία που χρησιμοποιεί υγρά για να πραγματοποιήσει ποικίλες λειτουργίες. Όπως αναφέρθηκε ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της κυτταρομετρίας ροής είναι η ικανότητα να μετράει χαρακτηριστικά σε μεμονωμένα σωματίδια/κύτταρα. Όταν ένα διάλυμα κυττάρων εισέρχεται στον κυτταρομετρητή, τα κύτταρα κατανέμονται τυχαία στον τρισδιάσταστο χώρο. Το κύτταρο συνεπώς πρέπει να οδηγηθεί σε ένα ρεύμα από μεμονωμένα κύτταρα, που θα περάσουν από το σύστημα ανίχνευσης του κυτταρόμετρου (δηλαδή την δέσμη φωτός). Αυτή η διαδικασία επιτυγχάνεται με το σύστημα ροής και την καλούμενη υδροδυναμική εστίαση (hydrodynamic focusing). Αναλυτικά, το σύστημα ρευστών, που απεικονίζεται στην διαφάνεια 8 αποτελείται από το υπό μελέτη δείγμα (sample) και από ένα άλλο βασικό συστατικό, το υγρό περίβλημμα (sheath fluid). Το υγρό περίβλημμα βρίσκεται σε ένα δοχείο (sheath tank) και συνήθως είναι φωσφορικό ρυθμιστικό διάλυμα άλατος (PBS: Phosphate Buffered Saline) ή και νερό. Συνήθως, το δείγμα των κυττάρων που μελετάται διαλύεται στο ίδιο υγρό με το υγρό περίβλημμα. Εφαρμόζοντας διαφορετική πίεση στο δείγμα (sample pressure) και στο υγρό περίβλημμα (sheath pressure) επιτυγχάνεται διαφορετική ταχύτητα κίνησης των δύο υγρών. Καθώς κινούνται τα δύο υγρά καταλήγουν σε μια περιοχή που καλείται θάλαμος ροής (flow chamber) ή περιοχή υδροδυναμικής εστίασης (hydrodynamic focusing section), η οποία καταλήγει σε ένα πολύ μικρό στόμιο (ανοίγματος µm). Όταν οι συνθήκες είναι σωστές το υγρό που περιέχει τα κύτταρα ρέει σε ένα κεντρικό πυρήνα που δεν αναμιγνύεται με το υγρό που το περιβάλλει. Γενικά, η εισαγωγή ενός μεγάλου όγκου σε ένα μικρό όγκο με τέτοιο τρόπο ώστε να επικεντρωθεί κατά μήκος ενός άξονα καλείται υδροδυναμική εστίαση. Με την υδροδυναμική εστίαση τα κύτταρα να κινούνται το ένα μετά το άλλο διαμέσου του θαλάμου ροής (flow chamber) και να καταλήγουν στην περιοχή ανίχνευσης, όπου συναντούν μια εστιαζόμενη πηγή φωτός προκαλώντας, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους, σκέδαση φωτός και φθορίζοντα σήματα. Ως πηγές φωτός στην κυτταρομετρία ροής χρησιμοποιούνται λαμπτήρες (υδραργύρου, ξένου) και ακτίνες λέιζερ (laser), όπως υγρόψυκτα λέιζερ υψηλής ισχύος (αργού, κρυπτού, χρωστικό λέιζερ), αερόψυκτα λέιζερ χαμηλής ισχύος (αργού (488 nm), ερυθρού ηλίου-νέον (633 nm), πράσινο ηλίου-νέον, υπεριώδες ηλίου-καδμίου) και λέιζερ διόδου (κυανό, πράσινο, ερυθρό και ιώδες). Ο όρος λέιζερ (Laser: Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation) αποδίδεται στα ελληνικά ως ενίσχυση φωτός με εξαναγκασμένη εκπομπή ακτινοβολίας. Τα λέιζερ παράγουν μονοχρωματικό φως, δηλαδή φως με συγκεκριμένο μήκος κύματος-χρώμα, το οποίο διαδίδεται σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση σχηματίζοντας στενές δέσμες. Επειδή τα λέιζερ υπερθερμαίνονται καθώς εκπέμπουν φως χρειάζονται ένα σύστημα, είτε με νερό (υγρόψυκτα), είτε με αέρα (αερόψυκτα) για να κρυώσουν. 4

6 Το οπτικό σύστημα, εκτός από λέιζερ, περιλαμβάνει και έναν αριθμό ανιχνευτών που περιβάλλουν το σημείο όπου η δέσμη του φωτός διαπερνάει τη ροή του υγρού: ένας ανιχνευτής σε ευθυγράμμιση με τη δέσμη φωτός, κάποιοι άλλοι κάθετοι σε αυτήν και ένας ή περισσότεροι ανιχνευτές φθορισμού. Κάθε σωματίδιο-κύτταρο μεταξύ 0.2 και 150 μικρομέτρων αιωρούμενο στο υγρό που περνά διαμέσου της δέσμης σκεδάζει το φως προς κάποια κατεύθυνση και παράλληλα τα φθορίζοντα χημικά που βρίσκονται στο σωματίδιο μπορούν να διεγερθούν και να εκπέμψουν φως άλλου μήκους κύματος από αυτό της πηγής. Αυτός ο συνδυασμός σκεδασμένου και φθορίζοντος φωτός παραλαμβάνεται από τους ανιχνευτές και μετά από αναλύσεις είναι δυνατή η λήψη πληροφοριών σχετικών με τη φυσική και χημική δομή κάθε μεμονωμένου σωματιδίουκυττάρου. Αναλυτικά, όταν ένα κύτταρο συναντήσει μια δέσμη φωτός λέιζερ μπορούν να μετρηθούν διαφορετικές κυτταρικές παράμετροι, οι οποίες βασίζονται τόσο στη σκέδαση του φωτός όσο και στην ικανότητα διέγερσης και εκπομπής ειδικών μορίων, των φθοριοχρωμάτων (fluorochrome molecules). α) Σκέδαση του φωτός: Το φως είναι μια μορφή ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας που ταξιδεύει σε μορφή κυμάτων. Τα κύματα αυτά έχουν συχνότητα και μήκος, το τελευταίο των οποίων καθορίζει το χρώμα του φωτός. Όταν ένα κύμα φωτός πέσει πάνω σε ένα μόριο (άτομο, κύτταρο), δημιουργεί ένα ηλεκτρικό δίπολο, δηλαδή δύο ισοδύναμα αλλά αντίθετα φορτία, που διαχωρίζονται από κάποια απόσταση μεταξύ τους. Στη συνέχεια, το δίπολο θα εκπέμψει ένα νέο κύμα φωτός με την ίδια συχνότητα με το προσπίπτον κύμα φωτός. Αυτό είναι το σκεδασμένο φως (scattered light). Για παράδειγμα, όσο μεγαλύτερο είναι ένα κύτταρο τόσο μεγαλύτερος είναι ο χρόνος φωτισμού από την πηγή φωτός και συνεπώς τόσο μεγαλύτερο το εύρος του παραγόμενου ηλεκτρικού παλμού. Επομένως, η πρόσθια σκέδαση του φωτός ( FSC, Forward Scattering) δίνει πληροφορίες (και συγκεκριμένα είναι ανάλογη) με το μέγεθος ή τον όγκο του κυττάρου. Η ένταση της πρόσθιας σκέδασης μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να διαχωρίσει μεταξύ κυτταρικών υπολλειμάτων και ζωντανών κυττάρων. Επιπλέον, η πλάγια σκέδαση ή σκέδαση σε γωνία 90 μοιρών (SSC, Side Scattering ) εξαρτάται από την εσωτερική πολυπλοκότητα του σωματιδίου (π.χ. σχήμα του πυρήνα, αριθμός κυτταροπλασματικών σωματιδίων, αδρότητα κυτταρικής μεμβράνης). Η πρόσθια και η πλάγια σκέδαση είναι μοναδικές για κάθε κύτταρο και ο συνδυασμός τους μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να διαχωριστούν διαφορετικοί κυτταρικοί πληθυσμοί σε ένα ετερογενές δείγμα (μια τέτοια εφαρμογή θα αναφερθεί στη συνέχεια για τα κύτταρα του αίματος). Οι ανιχνευτές που χρησιμοποιούνται για τη συλλογή της πρόσθιας σκέδασης του φωτός είναι συνήθως φωτοδίοδοι σιλικόνης διότι το σήμα του φωτός είναι αρκετά ισχυρό. β) Φθορίζον φως: Φθορισμός είναι το φαινόμενο κατά το οποίο ορισμένα σώματα εκπέμπουν φως μετά από διέγερση από κάποια ακτινοβολία. Η εκπομπή φωτός σταματάει αμέσως μετά την παύση της διεγείρουσας ακτινοβολίας. Κατά το φαινόμενο 5

7 του φθορισμού ισχύει ο νόμος του Stokes, σύμφωνα με τον οποίο το μήκος κύματος της ακτινοβολίας που παράγεται (εκπομπής) είναι μεγαλύτερο από το μήκος κύματος της ακτινοβολίας διέγερσης. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι για το φθοριόχρωμα FITC (fluorescein isothiocyanate) υπάρχει μετατόπιση του μήκους κύματος κατά 25 nm (powerpoint, διαφάνεια 13). Κάθε φθορίζουσα χρωστική (φθοριόχρωμα) διεγείρεται από διαφορετικά μήκη κύματος και εκπέμπει σε διαφορετικά μήκη κύματος. Στη διαφάνεια 14 εμφανίζονται 14 ευρέως χρησιμοποιούμενες χρωστικές, όπως FITC, EGFP (enhanced Green fluorescent protein), PE (phycoerythrin), EYFP (enhanced Yellow fluorescent protein), PE-Texas Red, APC (allophycocyanin) και PE-Cy5. Με μπλε ριγέ χρώμα απεικονίζονται τα φάσματα διέγερσης της κάθε χρωστικής ενώ με τα χρώματα (πράσινο, πορτοκαλί και κόκκινο) απεικονίζονται τα φάσματα εκπομπής. Ενδεικτικά, αν χρησιμοποιηθεί ως πηγή φωτός ένα λέιζερ αργού που εκπέμπει σε μήκος κύματος 488 nm μπορεί να διεγείρει σχεδόν όλες τις φθορίζουσες χρωστικές που φαίνονται στη διαφάνεια 14. Το φως που εκπέμπουν οι φθορίζουσες χρωστικές ανιχνεύεται από τους ανιχνευτές φθορισμού (fluorescence sensors) και στη συγκεκριμένη εικόνα της διαφάνειας 14 υπάρχουν 4 ανιχνευτές φθορισμού, οι FL1, FL2, FL3, και FL4. Ο FL1 θα συλλέξει φως που αντιστοιχεί στη χρώση με FITC, ο FL2 θα συλλέξει το φως που αντιστοιχεί στη χρώση με PE, ο FL3 θα συλλέξει το φως που αντιστοιχεί στη χρώση με PE-Texas Red και ο FL4 θα συλλέξει το φως που αντιστοιχεί στη χρώση με PE-Cy5. Ο αριθμός των ανιχνευτών ποικίλλει ανάλογα με το μηχάνημα και τον κατασκευαστή. Οι ανιχνευτές φθορισμού καλούνται και φωτοπολλαπλασιαστές (photomultiplier tubes, PMTs) γιατί είναι πιο ευαίσθητοι στη συλλογή και ενίσχυση του φωτός και, όπως θα αναφερθεί στη συνέχεια, μετατρέπουν το σήμα του φωτός σε ηλεκτρικό σήμα. Η μέτρηση του φθορισμού σε διαφορετικά μήκη κύματος μπορεί να δώσει ποιοτικές και ποσοτικές πληροφορίες για κυτταρικούς υποδοχείς ή ενδοκυτταρικά μόρια που μπορούν να σημανθούν με φθορίζουσες χρωστικές (φθοριοχρώματα), όπως τα νουκλεϊκά οξέα (DNA, RNA) και πρωτεΐνες (κυτταροπλασματικές ή ενδοκυττάριες). Για παράδειγμα, σε ένα συνδεδεμένο κύτταρο με μια φθορίζουσα χρωστική που αναγνωρίζει ένα μεμβρανικό υποδοχέα, η παρουσία του φθορίζοντος φωτός αντικατοπτρίζει την παρουσία του υποδοχέα και η ποσότητα του φθορίζοντος φωτός που εκπέμπει το κύτταρο παράγει ένα σήμα ανάλογο της ποσότητας του υποδοχέα. Επίσης, σε ένα συνδεδεμένο κύτταρο με μια φθορίζουσα χρωστική που ενσωματώνεται στο DNA, η ποσότητα του φθορίζοντος φωτός που εκπέμπει το κύτταρο παράγει ένα σήμα ανάλογο του περιεχομένου του DNA του κυττάρου (η ανάλυση του περιεχομένου DNA και του κυτταρικού κύκλου περιγράφονται στη συνέχεια). Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η ειδικότητα της ανίχνευσης του φωτός ελέγχεται από οπτικά φίλτρα, τα οποία μπλοκάρουν ορισμένα μήκη κύματος αλλά επιτρέπουν τη δίοδο σε άλλα μήκη κύματος. Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι φίλτρων: τα φίλτρα long pass, που αφήνουν να περάσει φως πάνω από ένα μήκος κύματος, τα short pass, που 6

8 αφήνουν να περάσει φως κάτω από ένα μήκος κύματος και τα band pass, που αφήνουν να περάσει φως μεταξύ ενός συγκεκριμένου εύρους μηκών κύματος (Διαφάνεια 15). Όταν ένα φίλτρο τοποθετείται σε γωνία 45 μοιρών στο φως που έρχεται γίνεται ένας διχροϊκός καθρέπτης (dichroic filter/mirror). Αυτός ο τύπος φίλτρου επιτελεί δύο ρόλους και πιο συγκεκριμένα αφήνει συγκεκριμένα μήκη κύματος να περάσουν στην οριζόντια κατεύθυνση και εκτρέπει το φως που μπλοκάρεται σε γωνία 90 μοιρών. Για να επιτευχθεί η ταυτόχρονη ανίχνευση πολλαπλών σημάτων είναι σημαντική η ακριβής επιλογή και η σειρά τοποθέτησης των οπτικών φίλτρων. Μια σχηματική παράσταση παρουσιάζεται στη διαφάνεια 16. Κάποιες συσκευές κυτταρομετρίας ροής στην αγορά δεν περιλαμβάνουν τους ανιχνευτές φθορισμού και χρησιμοποιούν μόνο τη σκέδαση του φωτός για τις μετρήσεις. Άλλες συσκευές παράγουν απεικονίσεις του φθορισμού, της σκέδασης και της έντασης του φωτός για κάθε κύτταρο. Το ηλεκτρονικό σύστημα περιλαμβάνει τους φωτοανιχνευτές και ένα σύστημα τροποποίησης σήματος από αναλογικό σε ψηφιακό (Analogue-to-Digital Conversion, ADC), το οποίο μετατρέπει σήματα πρόσθιας (FSC) και πλάγιας (SSC) σκέδασης καθώς και σήματα φθορισμού από το φως σε ηλεκτρικά σήματα-ηλεκτρικές ώσεις. Η ένταση των ώσεων αυτών είναι ανάλογη της έντασης των φωτεινών σημάτων που προσπίπτουν στους φωτοανιχνευτές. Στη συνέχεια είναι απαραίτητη η χρήση ενός ενισχυτή σήματος. Η απόκριση του φωτοανιχνευτή στο φως μπορεί να ρυθμιστεί από το χρήστη με δύο τρόπους. Ο πρώτος τρόπος είναι η αυξομείωση της διαφοράς δυναμικού που εφαρμόζεται στον φωτοπολλαπλασιαστή και ο δεύτερος τρόπος είναι η αυξομείωση της ενίσχυσης του ρεύματος αφού αφήσει τον φωτοπολλαπλασιαστή. Οι ενισχυτές μπορεί να είναι είτε γραμμικοί είτε λογαριθμικοί. Για σήματα μεγάλου εύρους έντασης χρησιμοποιείται συνήθως λογαριθμική ενίσχυση ενώ για σήματα μικρού εύρους έντασης χρησιμοποιείται γραμμική ενίσχυση. Η λογαριθμική ενίσχυση χρησιμοποιείται για ανάλυση επιφανειακών και ενδοκυτταρικών πρωτεϊνών ενώ η γραμμική ενίσχυση χρησιμοποιείται για ανάλυση DNA και κυτταρικού κύκλου. Τέλος, οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος αποθηκεύονται σε ηλεκτρονικό υπολογιστή σε ένα αρχείο ψηφιακών δεδομένων που καλείται αρχείο list-mode. Το αρχείο list-mode είναι μια μεγάλη λίστα όλων των παραμέτρων που συλλέχθηκαν για κάθε κύτταρο με την ακριβή χρονική σειρά συλλογής και χρησιμοποιείται για την ανάλυση και τη γραφική παράσταση των δεδομένων. Οι υπολογιστές διαθέτουν το αντίστοιχο λογισμικό πρόγραμμα για συλλογή και περαιτέρω επεξεργασία των σημάτων. Τα πιο διαδεδομένα λογισμικά προγράμματα είναι το winmdi και το FlowJo. Όπως φαίνεται στη διαφάνεια 18 τα αποτελέσματα μιας ανάλυσης μπορούν να παρασταθούν γραφικά με πολλούς τρόπους. Μια παράμετρος μπορεί να παρασταθεί σε ένα ιστόγραμμα μίας παραμέτρου (Α) (one parameter histogram) όπου ο οριζόντιος άξονας αντιπροσωπεύει τις τιμές της παραμέτρου (π.χ. FITC στο γράφημα Α) και ο κατακόρυφος άξονας αντιπροσωπεύει τον αριθμό των κυττάρων-γεγονότων (events) που 7

9 αναλύθηκαν. Επίσης, μπορούν να παρασταθούν ταυτόχρονα και δύο παράμετροι, όπου η μία παράμετρος δίνεται στον άξονα x και η άλλη παράμετρος στον άξονα y. Ενδεικτικά γραφήματα είναι το ιστόγραμμα δύο παραμέτρων (B), το γράφημα πυκνότητας (density plot) (C), το διάγραμμα κλειστής καμπύλης (contour diagram) (D). Στο σημειακό γράφημα κυτταροδιαγράμματος (dot plot, E) κάθε κουκίδα αντιπροσωπεύει ένα κύτταρο με συγκεκριμένες τιμές πρόσθιας κα πλάγιας σκέδασης. Επίσης, μπορούν να γίνουν και τρισδιάστατες γραφικές παραστάσεις, στις οποίες οι άξονες x, y και z αντιπροσωπεύουν παραμέτρους (F). Μια σημαντική αρχή των δεδομένων ανάλυσης της κυτταρομετρίας ροής είναι ότι μας παρέχουν την δυνατότητα να επικεντρώσουμε τη μελέτη μας σε συγκεκριμένα κύτταρα που μας ενδιαφέρουν, ενώ ταυτόχρονα δε λαμβάνουμε υπόψη μη επιθυμητά σωματίδια, όπως νεκρά κύτταρα ή κυτταρικά κατάλοιπα. Αυτή η διαδικασία καλείται gating. Σχεδιάζεται γραφικά (μέσω του υπολογιστή) ένα διαχωριστικό σχήμα-όριο, που καλείται gate και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καθοριστούν τα χαρακτηριστικά συγκεκριμένων κυττάρων που επιλέγονται για περαιτέρω ανάλυση. Η διαδικασία αυτή μπορεί να εφαρμοστεί για μία, δύο ή πολλαπλές παραμέτρους. Για παράδειγμα, αν σε ένα μείγμα κυττάρων αίματος θέλουμε να μελετήσουμε μόνο τα λεμφοκύτταρα (Α), μπορούμε να τα επιλέξουμε με βάση το μέγεθός τους (από τις τιμές της πρόσθιας και πλάγιας σκέδασης) και στη συνέχεια να αναλύσουμε την έκφραση συγκεκριμένων πρωτεϊνών των λεμφοκυττάρων με βάση τον φθορισμό τους. Παρομοίως, μπορούμε να εστιαστούμε σε άλλους τύπους κυττάρων αίματος, όπως κοκκιοκύτταρα ή μονοκύτταρα (Β) και να μελετήσουμε τον φθορισμό τους (Διαφάνεια 19). Απομόνωση (sorting) κυττάρων Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που δε διαθέτουν όλες οι κυτταρομετρητές ροής, αλλά οι πιο εξειδικευμένες συσκευές, είναι η απομόνωση (sorting) ή ο ηλεκτροστατικός διαχωρισμός συγκεκριμένων κυττάρων από ένα μείγμα με βάση τα κριτήρια που επιλέγονται με τη διαδικασία του gating. Tα κύτταρα μετά τη συλλογή τους μπορεί να χρησιμοποιηθούν για περαιτέρω μικροσκοπικές, βιοχημικές ή λειτουργικές αναλύσεις. Για την απομόνωση κυττάρων, το μηχάνημα είναι απαραίτητο να διαθέτει μια ειδική μορφή θαλάμου ροής, ο οποίος καταλήγει σε ένα πολύ λεπτό στόμιο (narrow orifice). Ο θάλαμος ροής συνδέεται με ένα δονητή-μετατροπέα (transducer), ο οποίος μπορεί να είναι ενεργός ή απενεργοποιημένος (on ή off). Όταν ο μετατροπέας είναι ενεργός ο θάλαμος δονείται σε πολύ υψηλές συχνότητες (της τάξης των 20,000 Hz). Η δόνηση προκαλεί διαταραχή στο ρεύμα με τα κύτταρα και καταλήγει τελικά το ρεύμα να κόβεται σε σταγόνες (π.χ. με δόνηση των 20,000 Hz τελικά δημιουργούνται σταγόνες/δευτερόλεπτο). Η σταθερή δόνηση έχει ως αποτέλεσμα να παράγονται σταγόνες που είναι ομοιόμορφες σε μέγεθος και απόσταση και συνεπώς κάθε κύτταρο υπό ροή τελικά θα περιέχεται σε μία σταγόνα. 8

10 Πριν ξεκινήσει η απομόνωση των κυττάρων πρέπει ο κυτταρομετρητής ροής να ταυτοποιήσει τα επιθυμητά κύτταρα και στη συνέχεια να τα διαχωρίσει από τα υπόλοιπα κύτταρα του δείγματος. Αρχικά, έχοντας τον δονητή απενεργοποιημένο αναλύεται μια μικρή ποσότητα του δείγματος και λαμβάνεται μια εικόνα των δεδομένων σε ένα γράφημα (data acquisition plot). Τότε μπορεί να επιλεγεί ο επιθυμητός κυτταρικός πληθυσμός σχεδιάζοντας μια περιοχή (gate) που περιλαμβάνει τον πληθυσμό αυτό. To μηχάνημα διαθέτει ειδικά προγράμματα (software), που αποθηκεύουν αυτή την περιοχή ως την περιοχή διαλογής-απομόνωσης (sort gate). Αυτό σημαίνει ότι η περιοχή διαλογής (sort gate) ταυτοποιεί τα επιθυμητά κύτταρα που θέλουμε να απομονώσουμε από το δείγμα. Κατά την απομόνωση των κυττάρων ο δονητής ενεργοποιείται και οι μετρήσεις γίνονται στα κύτταρα καθώς ρέουν λίγο πριν το στόμιο, όπου πέφτει η ακτίνα φωτός και πριν η διατάραξη στο ρεύμα αυξηθεί και σχηματιστούν οι σταγόνες. Καθώς αναλύονται τα χαρακτηριστικά του κάθε κυττάρου καθορίζεται αν το κύτταρo πρέπει να απομονωθεί (με βάση το αν βρίσκεται στην περιοχή διαλογής, συνεπώς διαθέτει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά) Τότε μια τιμή τάσης (μια διαφορά δυναμικού) εφαρμόζεται στο ρεύμα ακριβώς όταν το κύτταρο που επιλέγεται φτάσει στο τέλος του ρεύματος και σχηματιστεί η σταγόνα, οπότε όταν η σταγόνα διαχωριστεί από το ρεύμα θα φέρει ένα ηλεκτρικό φορτίο. Η τιμή της τάσης στο ρεύμα θα επανέλθει απευθείας στο μηδέν, ώστε να μην φορτιστούν άλλες σταγόνες πριν την επόμενη μέτρηση. Τα φορτία μπορεί να είναι αρνητικά ή θετικά και με τον τρόπο αυτό μπορούν να διαχωριστούν και να απομονωθούν δύο διαφορετικές κατηγορίες κυττάρων ταυτόχρονα. Όσο οι σταγόνες πέφτουν προς τα κάτω διέρχονται μεταξύ δύο μεταλλικών πλακών που είναι φορτισμένες με υψηλό φορτίο (η μία φέρει θετικό φορτίο και η άλλη αρνητικό). Λόγω του ότι και οι σταγόνες φέρουν φορτίο, θα αποκλίνουν από το κύριο ρεύμα σταγόνων και θα συγκεντρωθούν σε ειδικά σωληνάκια συλλογής. Οι σταγόνες που περιέχουν κύτταρα, τα οποία δεν έχουν επιλεγεί με βάση την περιοχή διαλογής (sort gate) δεν θα αποκτήσουν φορτίο και θα κινηθούν απευθείας στο σωληνάριο απόχυσης (waste tube). Για να επιτευχθεί αποτελεσματικός και ακριβής διαχωρισμός των κυττάρων, πρέπει το φορτίο να εφαρμόζεται ακριβώς όταν το κύτταρο πλησιάζει στο τέλος του ρεύματος και πριν διαχωριστεί ως σταγόνα. Για να αντισταθμιστούν οι διακυμάνσεις στην ταχύτητα του ρεύματος και να υπάρχει σιγουριά ότι απομονώνεται το επιθυμητό κύτταρο, συνήθως για το κάθε κύτταρο απομονώνονται δύο με τρεις σταγόνες (στην εικόνα της διαφάνειας 20 φαίνονται μόνο 2 σταγόνες ανά κύτταρο). Το ηλεκτρονικό σύστημα είναι ικανό να ανιχνεύσει άλλα κύτταρα, που είναι κοντά στο επιθυμητό κύτταρο. Αν ένα ανεπιθύμητο κύτταρο απομονωθεί μαζί με το επιθυμητό κύτταρο, η απομόνωση απορρίπτεται και οι σταγόνες αποχύνονται. Εφαρμογές της κυτταρομετρίας ροής 9

11 Η κυτταρομετρία ροής επιτρέπει την ανάλυση και απομόνωση κυτταρικών πληθυσμών με βάση φυσικά χαρακτηριστικά (μέγεθος, εσωτερική δομή) και τον φθορισμό τους (έκφραση επιφανειακών ή ενδοκυτταρικών ουσιών). Η τεχνολογία της κυτταρομετρίας ροής έχει ένα ευρύ πεδίο εφαρμογών όπως στη μοριακή βιολογία, στην ανοσολογία, στη φυτολογία, στη θαλάσσια βιολογία. Στην ιατρική οι εφαρμογές της τεχνολογίας είναι πολλές τόσο στο πεδίο της κλινικής πράξης όσο και στη βασική έρευνα. Έτσι, η κυτταρομετρία ροής μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μελέτη βασικής βιολογίας κυττάρων, την ανάλυση κυτταρικών λειτουργιών, την κινητική κυττάρων, τη μελέτη του καρυότυπου, την ταυτοποίηση και απομόνωση βλαστικών κυττάρων, τη διάγνωση ασθενειών και την ταυτοποίηση καρκινικών κυττάρων. Κάποιες από τις εφαρμογές αναλύονται στη συνέχεια. Kατηγοριοποίηση των κυτταρικών τύπων του αίματος Η κυτταρομετρία ροής βρίσκει ευρεία εφαρμογή στην ιατρική κατά την κατηγοριοποίηση των κυτταρικών τύπων σε ένα ετερογενές δείγμα, όπως το αίμα και χρησιμοποιείται στη διάγνωση ασθενειών. Συγκεκριμένα, η διάκριση των κυττάρων του αίματος (μονοκύτταρα, λεμφοκύτταρα, κοκκιοκύτταρα και ερυθροκύτταρα) μπορεί να γίνει με βάση τις τιμές της σκέδασης του φωτός. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η πρόσθια σκέδαση (FSC, forward scatter) είναι ανάλογη του μεγέθους του κυττάρου και η πλάγια σκέδαση (SSC, side scatter, ή 90 0 scatter) είναι ανάλογη της εσωτερικής δομής, που επηρεάζεται από την παρουσία κοκκίων, δηλαδή δομών που σκεδάζουν το φως με γωνία Σε ένα γράφημα που έχει στον άξονα x τις τιμές της πρόσθιας σκέδασης και στον άξονα y τις τιμές της πλάγιας σκέδασης διακρίνονται οι ακόλουθοι κυτταρικοί πληθυσμοί: Τα κοκκιοκύτταρα είναι μεγάλα κύτταρα με αυξημένη κοκκίωση. Συνεπώς χαρακτηρίζονται από υψηλή πρόσθια και υψηλή πλάγια σκέδαση, καθώς η παρουσία των κοκκίων παράγει την υψηλότερη σκέδαση φωτός σε Τα μονοκύτταρα είναι μεγάλα κύτταρα με μέτρια κοκκίωση και εμφανίζουν υψηλή πρόσθια και χαμηλότερη πλάγια σκέδαση. Τα λεμφοκύτταρα είναι μικρά κύτταρα χωρίς κοκκίωση (ομοιόμορφη εσωτερική δομή) και άρα έχουν χαμηλή πρόσθια και πλάγια σκέδαση. Τα ερυθροκύτταρα είναι κύτταρα με το μικρότερο μέγεθος και χαρακτηρίζονται από την έλλειψη εσωτερικών δομών, συνεπώς έχουν τις μικρότερες τιμές πρόσθιας και πλάγιας σκέδασης. Επομένως, η σχετική μέτρηση μεταξύ της πρόσθιας και της πλάγιας σκέδασης μπορεί να επιτρέψει την ταυτοποίηση των κυτταρικών τύπων στον ετερογενή πληθυσμό κυττάρων του αίματος. Ανοσοφαινότυπος 10

12 Όλα τα φυσιολογικά κύτταρα εκφράζουν μια ποικιλία δεικτών στην επιφάνειά τους. Οι δείκτες αυτοί εξαρτώνται από το συγκεκριμένο τύπο κυττάρων και το βαθμό ωρίμανσής τους. Ωστόσο, η μη φυσιολογική ανάπτυξη μπορεί να επηρεάσει την έκφραση των δεικτών με αποτέλεσμα την υπερέκφραση ή τη μείωση της έκφρασης ορισμένων από αυτούς. Η κυτταρομετρία ροής μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον ανοσοφαινότυπο των κυττάρων και με τον τρόπο αυτό μπορεί να γίνει διάκριση μεταξύ υγιών και παθολογικών κυττάρων. Ο ανοσοφαινότυπος σήμερα είναι μία από τις μεγαλύτερες κλινικές εφαρμογές της κυτταρομετρίας ροής και χρησιμοποιείται στη διάγνωση του λεμφώματος, του μυελώματος και των διαφόρων τύπων λευχαιμίας. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας της κλινικής θεραπείας. Οι διαφορές μεταξύ των προφίλ στο αίμα ενός υγιούς ατόμου και ενός ατόμου που πάσχει από λευχαιμία είναι πολύ έντονες. Αυτό μπορεί να φανεί από τα γραφήματα της πρόσθιας και πλάγιας σκέδασης (FSC και SSC) στη διαφάνεια 23. Στο υγιές άτομο οι τύποι κυττάρων είναι σαφώς καθορισμένοι ενώ το αίμα ενός ασθενή με λευχαιμία δεν είναι φυσιολογικό και δεν ακολουθεί το κλασικό προφίλ. Περισσότερα στοιχεία για την κατάσταση του ασθενούς μπορούν να προκύψουν μετά από χρώση των λεμφοκυττάρων με φθορίζουσες χρωστικές, που συνδέονται σε ειδικούς δείκτες στην επιφάνειά τους, όπως οι CD3, CD20 και HLA-DR. Στη διαφάνεια 24 συγκρίνεται η έκφραση των πρωτεϊνών αυτών σε υγιή άτομο και σε ασθενή με λευχαιμία. Έκφραση του CD3: Ένα φυσιολογικό άτομο εκφράζει ένα σημαντικό ποσοστό από CD3+ λεμφοκύτταρα. Στον ασθενή με λευχαιμία, τα κύτταρα αυτά απουσιάζουν. Έκφραση του CD20: Στον ασθενή με λευχαιμία υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός κυττάρων με θετική χρώση για το CD20. Στο υγιές άτομο μόνο μερικά κύτταρα είναι θετικά. Έκφραση του HLA-DR: Ο ασθενής με λευχαιμία είναι HLA-DR+. Στο φυσιολογικό άτομο μόνο ένας μικρός αριθμός των κυττάρων χρωματίζονται θετικά. Ο γιατρός μπορεί να διαγνώσει με βεβαιότητα ότι ένας ασθενής πάσχει από λευχαιμία ή λέμφωμα αν ο ασθενής είναι CD3-αρνητικός, CD20-θετικός και HLA-DR-θετικός,. Η ακριβής ταξινόμηση της νόσου μπορεί να προσδιοριστεί χρησιμοποιώντας περαιτέρω αντισώματα. Έλεγχος και παρακολούθηση ατόμων με λοίμωξη από ιό HIV. Ο βασικός έλεγχος των ασθενών που είναι θετικοί για τον ιό HIV περιλαμβάνει την ανοσοφαινοτυπική ανάλυση των βασικών λεμφοκυτταρικών πληθυσμών (Τ, Β, φυσικά κυτταροκτόνα NK λεμφοκύτταρα). Συγκεκριμένα, εκτιμάται η εκατοστιαία αναλογία και ο απόλυτος αριθμός των Τ λεμφοκυττάρων που εκφράζουν τα CD4 (CD4+) και CD8 (CD8+) καθώς και ο λόγος CD4/CD8. Τα επίπεδα των CD4+ Τ λεμφοκυττάρων μαζί με το ιϊκό φορτίο παραμένουν ισχυροί δείκτες του βαθμού ανοσοκαταστολής και της εξέλιξης της νόσου. 11

13 Η μέτρηση του απόλυτου αριθμού των CD4+ Τ λεμφοκυττάρων χρησιμεύει στη λήψη αποφάσεων για την έναρξη προφυλακτικής θεραπείας έναντι ευκαιριακών λοιμώξεων, καθώς και για την έναρξη αλλά και παρακολούθηση της αντιρετροϊικής αγωγής. Ανάλυση του περιεχομένου DNA και του κυτταρικού κύκλου. Η ανάλυση του DNA σε ιστούς ή βιολογικά υγρά είναι μία από τις πρώτες και πλέον διαδεδομένες εφαρμογές της κυτταρομετρίας ροής και παρουσιάζει κλινικό ενδιαφέρον. Καθώς οι μεταβολές του DNA συνοδεύουν συχνά πολλές κακοήθεις νόσους ερευνάται η πιθανή προγνωστική αξία της πλοειδίας στους ανθρώπινους όγκους. Με την κυτταρομετρία ροής μετράται το ποσοστό των κυττάρων που βρίσκονται σε κάθε φάση του κύκλου (ανάλυση του κυτταρικού κύκλου) καθώς και το ολικό περιεχόμενο σε DNA ενός κυτταρικού πληθυσμού (DNA πλοειδία). Η ανάλυση του κυτταρικού κύκλου περιλαμβάνει τον προσδιορισμό του ποσοστού των κυττάρων στη φάση ηρεμίας (G 0 / G 1 ), στη φάση σύνθεσης DNA (S) και στη φάση μίτωσης (G 2 /M). Τα κύτταρα επωάζονται με μια φθορίζουσα χρωστική, που συνδέεται στο DNA και μετά από ανάλυση μετριέται η ένταση του φθορισμού, η οποία αντανακλά το περιεχόμενο DNA. Ένα τυπικό ιστόγραμμα (διαφάνεια 27) περιέχει κύτταρα σε φάση G 0 /G 1, με το χαμηλότερο ποσό DNA, στη φάση S με την αύξηση της ποσότητας DNA και στη φάση G 2 /Μ, με τη διπλάσια ποσότητα DNA από τη φάση G 0 /G 1. Η S φάση έχει ιδιαίτερη σημασία διότι αντανακλά την πολλαπλασιαστική δραστηριότητα της νεοπλασίας. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης εκφράζονται ως δείκτης SPF:S phase fraction (ποσοστό των κυττάρων της S φάσης επί του συνόλου των κυττάρων) καθώς και ως δείκτης πολλαπλασιασμού (Proliferative Index, PI), που υποδηλώνει το ποσοστό των κυττάρων στις φάσεις S και G 2 /M. Το περιεχόμενο DNA μιας νεοπλασίας εκφράζεται με τον δείκτη DNA (DNA index, DI), που ορίζεται ως ο λόγος της μέσης τιμής της έντασης φθορισμού του παθολογικού προς το φυσιολογικό πληθυσμό κυττάρων, που βρίσκονται στη φάση G 0 / G 1. Ανάλυση χρωμοσωμάτων Η κυτταρομετρία ροής αποτελεί μια νέα τεχνική προσδιορισμού των χρωμοσωμάτων. Ανάλογα με τα φθοριοχρώματα, που συνδέονται στο DNA μπορούν να σχεδιαστούν ιστογράμματα (μίας ή δύο παραμέτρων) κατανομής του μεγέθους των χρωμοσωμάτων. Στο ιστόγραμμα μίας παραμέτρου (monovariate histogram), χρησιμοποιείται μία χρωστική (ιωδιούχο προπίδιο και βρωμιούχο αιθίδιο), που συνδέεται στο DNA χωρίς κάποια προτίμηση σε ζεύγη βάσεων (A-T και G-C). (Διαφάνεια 28Α) με αποτέλεσμα τα χρωμοσώματα να ταξινομούνται ανάλογα με την ποσότητα DNA που περιέχουν. Στο ιστόγραμμα δύο παραμέτρων (bivariate histogram) χρησιμοποιούνται ως χρωστικές η χρωμομυσίνη Α3 (chromomycin A3), που δεσμεύεται ειδικά σε ζεύγη G-C και η Hoechst 12

14 33258, που δεσμεύεται ειδικά σε ζεύγη A-T κι έτσι τα χρωμοσώματα ταξινομούνται ανάλογα με το περιεχόμενο τους σε A-T and G-C (Διαφάνεια 28Β, Γ). Διαχωρισμός νεκρών/ζωντανών κυττάρων Τα νεκρά κύτταρα έχουν συνήθως μικρότερη πρόσθια σκέδαση από τα ζωντανά και παρόμοια ή υψηλότερη πλάγια σκέδαση. Η χρήση της πρόσθιας και της πλάγιας σκέδασης μπορεί να εμπλουτίσει τον πληθυσμό των ζωντανών κυττάρων αλλά δεν αρκεί για να διαχωρίσει πλήρως τα νεκρά από τα ζωντανά κύτταρα. Χρειάζονται φθορίζουσες χρωστικές, όπως το Propidium Iodide (PI) και η 7-Aminoactinomycin D (7-AAD), που χρησιμοποιούνται για τη χρώση των νεκρών κυττάρων ώστε αυτά να μη συμπεριλαμβάνονται στην ανάλυση των δεδομένων. Αυτές οι χρωστικές δεν μπορούν να διαπεράσουν ακέραιες κυτταρικές μεμβράνες αλλά μπορούν ελεύθερα να εισέρθουν σε κύτταρα με διαπερατή μεμβράνη. Οι χρωστικές αυτές μετά την είσοδό τους στα νεκρά κύτταρα θα ενσωματωθούν στο δίκλωνο DNA και θα δώσουν φθορισμό. Υπάρχουν και άλλες χρωστικές (calcein dyes), οι οποίες επιτρέπουν την ταυτοποίηση των ζωντανών κυττάρων μέσω εκπομπής φθορισμού. Οι χρωστικές αυτές (Calcein, Calcein Violet, και Calcein Blue) δεν είναι φθορίζουσες αλλά μπορούν να διαπεράσουν ανέπαφες κυτταρικές μεμβράνες και να εισέρθουν σε ζωντανά κύτταρα. Οι χρωστικές αυτές μετά την είσοδό τους στα κύτταρα μετατρέπονται από ενδοκυτταρικά ένζυμα σε σύμπλοκα, που πλέον δεν μπορούν να διαπεράσουν την κυτταρική μεμβράνη και εκπέμπουν φθορισμό. Τα νεκρά κύτταρα δεν έχουν ενεργά ένζυμα και δεν μπορούν να κατακρατήσουν τις φθορίζουσες χρωστικές σε αντίθεση με τα ζωντανά κύτταρα που φθορίζουν και μπορούν εύκολα να ταυτοποιηθούν. 13

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΕΙ (ΠΕΓΑ)

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΕΙ (ΠΕΓΑ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΕΙ (ΠΕΓΑ) «Οι σύγχρονες τεχνικές βιο-ανάλυσης στην υγεία, τη γεωργία, το περιβάλλον και τη διατροφή» ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY Κυτταρομετρία Ροής Η Κυτταρομετρία Ροής είναι μια τεχνική που εκμεταλλεύεται την μέτρηση ορισμένων βιοχημικών και βιοφυσικών παραμέτρων των κυττάρων μεμονωμένα, όταν αυτά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ FLOW CYTOMETRY ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ Γενικά χαρακτηριστικά Απεικόνιση των κυτταρικών πληθυσμών με βάση: το μέγεθος την κοκκίωση το φθορισμό ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ Υδροδυναμική ροή Πρόσθιος

Διαβάστε περισσότερα

Μετά την κυψελίδα ροής

Μετά την κυψελίδα ροής Μετά την κυψελίδα ροής 1. Οπτικά Συστήματα Διέγερσης (excitation optics) laser φακοί (shaping lenses) 2. Οπτικά Συστήματα Συλλογής (collection optics) φακοί συλλογής κάτοπτρα (dichroic mirrors) φίλτρα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ Μέτρηση επιπέδων CD20 σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα που λαμβάνουν θεραπεία με χορήγηση ριτουξιμάμπης

ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ Μέτρηση επιπέδων CD20 σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα που λαμβάνουν θεραπεία με χορήγηση ριτουξιμάμπης ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΗ ΕΙΡΗΝΗ ΑΜΑΡΥΛΛΙΣ ΠΤΥΧΙΟ Project No1 Πρακτικής Άσκησης ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑ ΡΟΗΣ Μέτρηση επιπέδων CD20 σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα που λαμβάνουν θεραπεία με χορήγηση ριτουξιμάμπης Ιπποκράτειο

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικές μέθοδοι ανάλυσης κυτταρικών διεργασιών Κυτταρομετρία Ροής

Ειδικές μέθοδοι ανάλυσης κυτταρικών διεργασιών Κυτταρομετρία Ροής ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Ειδικές μέθοδοι ανάλυσης κυτταρικών διεργασιών Κυτταρομετρία Ροής Έλενα Κουιμτζόγλου Τμήμα Βιολογίας http://www.exetasis.gr/kittarometritis Κυτταρομετρία ροής είναι

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές αρχές κυτταροµετρίας ροής

Βασικές αρχές κυτταροµετρίας ροής Βασικές αρχές κυτταροµετρίας ροής Κυτταροµετρία ροής Πρόκειται για πολυπαραμετρική μέθοδο ανίχνευσης 2-20 διαφορετικών παραμέτρων σε εναιώρημα κυττάρων Η κυτταροµετρία ροής (flow cytometry ) είναι µέθοδος

Διαβάστε περισσότερα

Απεικόνιση δεδομένων

Απεικόνιση δεδομένων Απεικόνιση δεδομένων Παρουσίαση των δεδομένων ΙΣΤΟΓΡΑΜΜ Α Το ιστόγραμμα απεικονίζει την κατανομή των γεγονότων (events) μίας παραμέτρου. Ο οριζόντιος άξονας (x) αντιστοιχεί στην ένταση του σήματος ενώ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΙΑΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΙΑΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΙΑΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΝΟΣΟΦΘΟΡΙΣΜΟΣ Εισαγωγή Ο ανοσοφθορισµός είναι η µέθοδος κατά την οποία χρησιµοποιούνται φθορίζοντα αντισώµατα για την ανίχνευση και εντόπιση αντιγόνου ή αντισώµατος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΗΤΗ ΡΟΗΣ

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΗΤΗ ΡΟΗΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΗΤΗ ΡΟΗΣ Σ.Β. % Α. ΓΕΝΙΚΑ Σύστημα πλήρους αυτοματοποιημένου συστήματος κυτταρομετρητή ροής με σύγχρονες τεχνικές κυτταρομετρίας ροής και διαχωρισμού κυττάρων με

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Β Β.1 Α) Μονάδες 4 Μονάδες 8 Β.2 Α) Μονάδες 4 Μονάδες 9

ΘΕΜΑ Β Β.1 Α) Μονάδες 4  Μονάδες 8 Β.2 Α) Μονάδες 4 Μονάδες 9 Β.1 O δείκτης διάθλασης διαφανούς υλικού αποκλείεται να έχει τιμή: α. 0,8 β. 1, γ. 1,4 Β. Το ηλεκτρόνιο στο άτομο του υδρογόνου, έχει κινητική ενέργεια Κ, ηλεκτρική δυναμική ενέργεια U και ολική ενέργεια

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΗΤΗ ΡΟΗΣ

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΗΤΗ ΡΟΗΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΗΤΗ ΡΟΗΣ Σ.Β. % Α. ΓΕΝΙΚΑ Σύστημα πλήρους αυτοματοποιημένου συστήματος κυτταρομετρητή ροής με σύγχρονες τεχνικές κυτταρομετρίας ροής και διαχωρισμού κυττάρων με

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστηριακή άσκηση 6: Κυτταρομετρία ροής. Εργαστήριο Ανοσολογίας Εαρινό εξάμηνο 2019 Υπεύθυνες Διδασκαλίας: Βογιατζάκη Χρυσάνθη, Τσουμάνη Μαρία

Εργαστηριακή άσκηση 6: Κυτταρομετρία ροής. Εργαστήριο Ανοσολογίας Εαρινό εξάμηνο 2019 Υπεύθυνες Διδασκαλίας: Βογιατζάκη Χρυσάνθη, Τσουμάνη Μαρία Εργαστηριακή άσκηση 6: Κυτταρομετρία ροής Εργαστήριο Ανοσολογίας Εαρινό εξάμηνο 2019 Υπεύθυνες Διδασκαλίας: Βογιατζάκη Χρυσάνθη, Τσουμάνη Μαρία Εισαγωγικά ιστορικά στοιχεία Οι πρώτες μελέτες για αναλυτές

Διαβάστε περισσότερα

Ηλεκτρονικό σύστημα, μέρος 2 ο τροποποίηση και αποθήκευση σήματος Πρότυπα αρχείων κυτταρομετρίας

Ηλεκτρονικό σύστημα, μέρος 2 ο τροποποίηση και αποθήκευση σήματος Πρότυπα αρχείων κυτταρομετρίας Βασική εκπαίδευση στην Κυτταρομετρία Πέμπτη 9 Μαΐου 2019 Γραφεία ΕΕΚΧ-ΚΒ, Αλωπεκής 47, Αθήνα Ηλεκτρονικό σύστημα, μέρος 2 ο τροποποίηση και αποθήκευση σήματος Πρότυπα αρχείων κυτταρομετρίας Γεώργιος Μαρκόπουλος,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ «Β ΘΕΜΑΤΑ ΦΩΣ» ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Χ. Δ. ΦΑΝΙΔΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 04-05 ΠΟΡΕΙΑ ΑΚΤΙΝΑΣ. Β. Στο διπλανό

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογές τεχνολογιών Μοριακής Βιολογίας στην Γενετική

Εφαρμογές τεχνολογιών Μοριακής Βιολογίας στην Γενετική Εφαρμογές τεχνολογιών Μοριακής Βιολογίας στην Γενετική Πεφάνη Δάφνη 08.03.2019 Επίκουρη καθηγήτρια Εργαστήριο Βιολογίας Αλληλούχιση (Sequencing) Προσδιορισμός της Αλληλουχίας ενός τμήματος DNA Mέθοδοι

Διαβάστε περισσότερα

Απορρόφηση του φωτός Προσδιορισμός του συντελεστή απορρόφησης διαφανών υλικών

Απορρόφηση του φωτός Προσδιορισμός του συντελεστή απορρόφησης διαφανών υλικών Ο11 Απορρόφηση του φωτός Προσδιορισμός του συντελεστή απορρόφησης διαφανών υλικών 1. Σκοπός Η εργαστηριακή αυτή άσκηση αποσκοπεί α) στην μελέτη του φαινομένου της εξασθένησης του φωτός καθώς αυτό διέρχεται

Διαβάστε περισσότερα

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΩΝ ΦΑΚΩΝ. Ηλεκτροστατικοί και Μαγνητικοί Φακοί Βασική Δομή Μαγνητικών Φακών Υστέρηση Λεπτοί Μαγνητικοί Φακοί Εκτροπές Φακών

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΩΝ ΦΑΚΩΝ. Ηλεκτροστατικοί και Μαγνητικοί Φακοί Βασική Δομή Μαγνητικών Φακών Υστέρηση Λεπτοί Μαγνητικοί Φακοί Εκτροπές Φακών ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΩΝ ΦΑΚΩΝ Βασική Δομή Μαγνητικών Φακών Υστέρηση Λεπτοί Μαγνητικοί Φακοί Εκτροπές Φακών ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΟΠΤΙΚΗ ΓΥΑΛΙΝΟΙ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΙ ΦΑΚΟΙ Οι φακοί χρησιμοποιούνται για να εκτρέψουν μία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΦΥΣΙΚΗ Γ.Π. Γ Λυκείου / Το Φως 1. Η υπεριώδης ακτινοβολία : a) δεν προκαλεί αμαύρωση της φωτογραφικής πλάκας. b) είναι ορατή. c) χρησιμοποιείται για την αποστείρωση ιατρικών εργαλείων. d) έχει μήκος κύματος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ 5. Ερωτήσεις προετοιμασίας (Να απαντηθούν στην εργαστηριακή αναφορά)

ΑΣΚΗΣΗ 5. Ερωτήσεις προετοιμασίας (Να απαντηθούν στην εργαστηριακή αναφορά) ΑΣΚΗΣΗ 5 Ερωτήσεις προετοιμασίας (Να απαντηθούν στην εργαστηριακή αναφορά) 1. Χαρακτηρίστε τα παρακάτω φάσματα α) συνεχές β) γραμμικό γ) μετατοπισμένο λόγω Doppler δ) απορρόφησης ε) μη αναλυμένο δ) άλλο

Διαβάστε περισσότερα

Μέθοδοι έρευνας ορυκτών και πετρωμάτων

Μέθοδοι έρευνας ορυκτών και πετρωμάτων Μέθοδοι έρευνας ορυκτών και πετρωμάτων Μάθημα 9 ο Φασματοσκοπία Raman Διδάσκων Δρ. Αδαμαντία Χατζηαποστόλου Τμήμα Γεωλογίας Πανεπιστημίου Πατρών Ακαδημαϊκό Έτος 2017-2018 Ύλη 9 ου μαθήματος Αρχές λειτουργίας

Διαβάστε περισσότερα

T-NK LYMPHS B LYMPHS T LYMPHS CELLS GATE

T-NK LYMPHS B LYMPHS T LYMPHS CELLS GATE Οριοθέτηση (Gating) -Ανάλυση δεδομένων NK CELLS T-NK LYMPHS B LYMPHS T LYMPHS GATE Περιοχές/Regions - Παράθυρα/Gates Οριοθέτηση :Πότε, από ποιόν, σε τι βοηθάει? Είδη και σχήματα περιοχών και gates polygon

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ 5 ΧΡΟΝΙΑ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ Α Στις ερωτήσεις Α-Α να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή φράση, η οποία

Διαβάστε περισσότερα

Σφαιρίδια βαθµονόµησης για την καθηµερινή παρακολούθηση του κυτταρόµετρου ροής. Το κιτ περιέχει αντιδραστήρια για 40 βαθµονοµήσεις.

Σφαιρίδια βαθµονόµησης για την καθηµερινή παρακολούθηση του κυτταρόµετρου ροής. Το κιτ περιέχει αντιδραστήρια για 40 βαθµονοµήσεις. FluoroSpheres Αρ. κωδικού K0110 6η έκδοση Σφαιρίδια βαθµονόµησης για την καθηµερινή παρακολούθηση του κυτταρόµετρου ροής. Το κιτ περιέχει αντιδραστήρια για 40 βαθµονοµήσεις. (105799-004) SSK0110CE_02/GR/2015.12

Διαβάστε περισσότερα

Π Ρ Ο Κ Η Ρ Υ Σ Σ Ο Υ Μ Ε

Π Ρ Ο Κ Η Ρ Υ Σ Σ Ο Υ Μ Ε ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ η Υ.ΠΕ. ΑΤΤΙΚΗΣ Γ.Ο.Ν.Κ. «ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΥΓΕΙΑ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ Ν. Κηφισιά 22/02/208 ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ Αριθ.πρωτ.: 3294 Δ/νση: Νουφάρων και Τιμίου Σταυρού 4

Διαβάστε περισσότερα

1) Η εξάρτηση του δείκτη διάθλασης n από το μήκος κύματος για το κρύσταλλο του ιωδιούχου ρουβιδίου (RbI) παρουσιάζεται στο παρακάτω σχήμα.

1) Η εξάρτηση του δείκτη διάθλασης n από το μήκος κύματος για το κρύσταλλο του ιωδιούχου ρουβιδίου (RbI) παρουσιάζεται στο παρακάτω σχήμα. 1) Η εξάρτηση του δείκτη διάθλασης n από το μήκος κύματος για το κρύσταλλο του ιωδιούχου ρουβιδίου (RbI) παρουσιάζεται στο παρακάτω σχήμα. Για τους δείκτες διάθλασης n 1 και n 2 ισχύει: n 2 = (11 / 10)

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ 4 ο ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΙΑ 2017

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ 4 ο ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΙΑ 2017 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ 4 ο ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΙΑ 2017 Εξοπλισμός και Υλικά Σε ένα σιδηρομαγνητικό υλικό, το μαγνητικό πεδίο που επάγεται πρέπει να βρίσκει την ασυνέχεια υπό γωνία 90 ο ή 45 ο μοίρες.

Διαβάστε περισσότερα

Νέα Οπτικά Μικροσκόπια

Νέα Οπτικά Μικροσκόπια Νέα Οπτικά Μικροσκόπια Αντίθεση εικόνας (contrast) Αντίθεση πλάτους Αντίθεση φάσης Αντίθεση εικόνας =100 x (Ι υποβ -Ι δειγμα )/ Ι υποβ Μικροσκοπία φθορισμού (Χρησιμοποιεί φθορίζουσες χρωστικές για το

Διαβάστε περισσότερα

Πειράματα σπάνιων γεγονότων και ανεπαρκών δεδομένων. Μαριάννα Τζανουδάκη Τμήμα Ανοσολογίας & Ιστοσυμβατότητας Γ.Ν.Παίδων Αθηνών «Η Αγία Σοφία»

Πειράματα σπάνιων γεγονότων και ανεπαρκών δεδομένων. Μαριάννα Τζανουδάκη Τμήμα Ανοσολογίας & Ιστοσυμβατότητας Γ.Ν.Παίδων Αθηνών «Η Αγία Σοφία» Πειράματα σπάνιων γεγονότων και ανεπαρκών δεδομένων Μαριάννα Τζανουδάκη Τμήμα Ανοσολογίας & Ιστοσυμβατότητας Γ.Ν.Παίδων Αθηνών «Η Αγία Σοφία» Μικρή ποσότητα δείγματος (ανεπαρκή δεδομένα) Μικρή ποσότητα

Διαβάστε περισσότερα

Δx

Δx Ποια είναι η ελάχιστη αβεβαιότητα της ταχύτητας ενός φορτηγού μάζας 2 τόνων που περιμένει σε ένα κόκκινο φανάρι (η η μέγιστη δυνατή ταχύτητά του) όταν η θέση του μετράται με αβεβαιότητα 1 x 10-10 m. Δx

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΟΛΟΓΙΑ ΦΑΣΜΑΤΟΜΕΤΡΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΜΕΤΡΗΣΗΣ: ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ ΦΘΟΡΙΣΜΟΥ, ΦΩΣΦΩΡΙΣΜΟΥ, ΣΚΕΔΑΣΗΣ ΕΚΠΟΜΠΗΣ, ΧΗΜΕΙΟΦΩΤΑΥΓΕΙΑΣ

ΟΡΓΑΝΟΛΟΓΙΑ ΦΑΣΜΑΤΟΜΕΤΡΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΜΕΤΡΗΣΗΣ: ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ ΦΘΟΡΙΣΜΟΥ, ΦΩΣΦΩΡΙΣΜΟΥ, ΣΚΕΔΑΣΗΣ ΕΚΠΟΜΠΗΣ, ΧΗΜΕΙΟΦΩΤΑΥΓΕΙΑΣ ΟΡΓΑΝΟΛΟΓΙΑ ΦΑΣΜΑΤΟΜΕΤΡΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΜΕΤΡΗΣΗΣ: ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ ΦΘΟΡΙΣΜΟΥ, ΦΩΣΦΩΡΙΣΜΟΥ, ΣΚΕΔΑΣΗΣ ΕΚΠΟΜΠΗΣ, ΧΗΜΕΙΟΦΩΤΑΥΓΕΙΑΣ ΠΗΓΕΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ ΣΥΝΕΧΕΙΣ ΠΗΓΕΣ ΠΗΓΕΣ ΓΡΑΜΜΩΝ ΚΟΙΛΗΣ ΚΑΘΟΔΟΥ & ΛΥΧΝΙΕΣ ΕΚΚΕΝΩΣΕΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικές Μέθοδοι Ανάλυσης Κυτταρικών Διεργασιών

Ειδικές Μέθοδοι Ανάλυσης Κυτταρικών Διεργασιών ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Ειδικές Μέθοδοι Ανάλυσης Κυτταρικών Διεργασιών Τίτλος Εργαστηριακής Άσκησης: Παρατήρηση κυτταρικής διαίρεσης με μικροσκοπία φθορισμού Έλενα Κουιμτζόγλου Τμήμα Βιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

είναι τα μήκη κύματος του φωτός αυτού στα δύο υλικά αντίστοιχα, τότε: γ. 1 Β) Να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.

είναι τα μήκη κύματος του φωτός αυτού στα δύο υλικά αντίστοιχα, τότε: γ. 1 Β) Να δικαιολογήσετε την επιλογή σας. Β.1 Μονοχρωματικό φως, που διαδίδεται στον αέρα, εισέρχεται ταυτόχρονα σε δύο οπτικά υλικά του ίδιου πάχους d κάθετα στην επιφάνειά τους, όπως φαίνεται στο σχήμα. Οι χρόνοι διάδοσης του φωτός στα δύο υλικά

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 10: Ακτίνες Χ

Διάλεξη 10: Ακτίνες Χ Διάλεξη 10: Ακτίνες Χ Ένταση Roentgen (1895): Παρατήρησε ότι όταν ταχέα ηλεκτρόνια πέσουν σε υλικό στόχο παράγεται ακτινοβολία, που ονομάστηκε ακτίνες Χ, με τις εξής ιδιότητες: Ευθύγραμμη διάδοση ακόμη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Φασματοφωτομετρία

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Φασματοφωτομετρία 1 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Φασματοφωτομετρία Ιωάννης Πούλιος Αθανάσιος Κούρας Ευαγγελία Μανώλη ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 54124

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογές τεχνολογιών Μοριακής Βιολογίας στην Γενετική

Εφαρμογές τεχνολογιών Μοριακής Βιολογίας στην Γενετική Εφαρμογές τεχνολογιών Μοριακής Βιολογίας στην Γενετική Πεφάνη Δάφνη 06.03.2019 Επίκουρη καθηγήτρια Εργαστήριο Βιολογίας Τεχνικές μοριακής βιολογίας Επιτρέπουν την μελέτη της δομής του DNA και της έκφρασης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 5 ΙΟΥΛΙΟΥ 2005 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΠΤΑ (7) ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-4 να

Διαβάστε περισσότερα

ΦΑΣΜΑΤΑ ΕΚΠΟΜΠΗΣ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ

ΦΑΣΜΑΤΑ ΕΚΠΟΜΠΗΣ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ: Τα άτομα έχουν διακριτές ενεργειακές στάθμες Τα άτομα και μόρια, βρίσκονται σε διακριτές ενεργειακές στάθμες και Υφίστανται μεταβάσεις μεταξύ αυτών των ενεργειακών σταθμών όταν αλληλεπιδρούν

Διαβάστε περισσότερα

Μικροσκοπία Φθορισμού Μέρος 2 ο

Μικροσκοπία Φθορισμού Μέρος 2 ο Μικροσκοπία Φθορισμού Μέρος 2 ο Φθορισμός Excited state excitation shorter wavelength, higher energy emission longer wavelength, less energy Ground state Φάσματα απορρόφησης και εκπομπής φθοριζόντων μορίων

Διαβάστε περισσότερα

6. Ατομικά γραμμικά φάσματα

6. Ατομικά γραμμικά φάσματα 6. Ατομικά γραμμικά φάσματα Σκοπός Κάθε στοιχείο έχει στην πραγματικότητα ένα χαρακτηριστικό γραμμικό φάσμα, οφειλόμενο στην εκπομπή φωτός από πυρωμένα άτομα του στοιχείου. Τα φάσματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΦΑΣΜΑΤΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ (SPECTROMETRIC TECHNIQUES)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΦΑΣΜΑΤΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ (SPECTROMETRIC TECHNIQUES) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΦΑΣΜΑΤΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ (SPECTROMETRIC TECHNIQUES) ΑΘΗΝΑ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014 ΦΑΣΜΑΤΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ Στηρίζονται στις αλληλεπιδράσεις της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας με την ύλη. Φασματομετρία=

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΑΡΧΗ ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 0 ΜΑΪΟΥ 204 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ:

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική ΘΕΜΑ 1 ΘΕΜΑ 2 ΘΕΜΑ 3

Φυσική ΘΕΜΑ 1 ΘΕΜΑ 2 ΘΕΜΑ 3 Φυσική ΘΕΜΑ 1 1) Υπάρχουν δύο διαφορετικά είδη φορτίου που ονομάστηκαν θετικό και αρνητικό ηλεκτρικό φορτίο αντίστοιχα. Τα σώματα που έχουν θετικό φορτίο λέμε ότι είναι θετικά φορτισμένα (π.χ. μια γυάλινη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Επιµέλεια: Οµάδα Φυσικών της Ώθησης

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Επιµέλεια: Οµάδα Φυσικών της Ώθησης ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 0 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Επιµέλεια: Οµάδα Φυσικών της Ώθησης ΘΕΜΑ A ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 0 Παρασκευή, 0 Μαΐου 0 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΦΥΣΙΚΗ Στις ερωτήσεις Α -Α να γράψετε στο τετράδιό σας τον

Διαβάστε περισσότερα

10. Το ορατό φως έχει μήκη κύματος στο κενό που κυμαίνονται περίπου από: α nm β. 400nm - 600nm γ. 400nm - 700nm δ. 700nm nm.

10. Το ορατό φως έχει μήκη κύματος στο κενό που κυμαίνονται περίπου από: α nm β. 400nm - 600nm γ. 400nm - 700nm δ. 700nm nm. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΟ ΦΩΣ ΓΡΗΓΟΡΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΘΕΩΡΙΑ - ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Με τον όρο ότι το φως έχει διπλή φύση εννοούμε ότι: α. είναι εγκάρσιο κύμα. β. αποτελείται από μικρά σωματίδια. γ. συμπεριφέρεται σαν κύμα και σαν

Διαβάστε περισσότερα

Κυματική Φύση του φωτός και εφαρμογές. Περίθλαση Νέα οπτικά μικροσκόπια Κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ

Κυματική Φύση του φωτός και εφαρμογές. Περίθλαση Νέα οπτικά μικροσκόπια Κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ Κυματική Φύση του φωτός και εφαρμογές Περίθλαση Νέα οπτικά μικροσκόπια Κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ Επαλληλία κυμάτων Διαφορά φάσης Δφ=0 Ενίσχυση Δφ=180 Απόσβεση Κάθε σημείο του μετώπου ενός κύματος λειτουργεί

Διαβάστε περισσότερα

Light Amplification by Stimulated Emission

Light Amplification by Stimulated Emission Light Amplification by Stimulated Emission Ο όρος λέιζερ προέρχεται από το αγγλικό ακρωνύμιο Laser: Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation) που αποδίδεται στα ελληνικά ως ενίσχυση φωτός

Διαβάστε περισσότερα

Η Φύση του Φωτός. Τα Β Θεματα της τράπεζας θεμάτων

Η Φύση του Φωτός. Τα Β Θεματα της τράπεζας θεμάτων Η Φύση του Φωτός Τα Β Θεματα της τράπεζας θεμάτων Η ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ Θέμα Β _70 Β. Μονοχρωματική ακτίνα πράσινου φωτός διαδίδεται αρχικά στον αέρα. Στη πορεία της δέσμης έχουμε τοποθετήσει στη σειρά τρία

Διαβάστε περισσότερα

Ακτίνες Χ (Roentgen) Κ.-Α. Θ. Θωμά

Ακτίνες Χ (Roentgen) Κ.-Α. Θ. Θωμά Ακτίνες Χ (Roentgen) Είναι ηλεκτρομαγνητικά κύματα με μήκος κύματος μεταξύ 10 nm και 0.01 nm, δηλαδή περίπου 10 4 φορές μικρότερο από το μήκος κύματος της ορατής ακτινοβολίας. ( Φάσμα ηλεκτρομαγνητικής

Διαβάστε περισσότερα

December 19, Raman. Stokes. Figure 1: Raman scattering

December 19, Raman. Stokes. Figure 1: Raman scattering Φασματοσκοπία Raman 1 Χειμερινό εξάμηνο 2016 December 19, 2016 1 Raman Το φως μπορεί να σκεδαστεί από ένα μοριακό δείγμα, κατά τη γνωστή μας διαδικασία της σκέδασης Rayleigh κατά την οποία το σκεδαζόμενο

Διαβάστε περισσότερα

Γενική αίµατος. Καταµέτρηση των έµµορφων στοιχείων του αίµατος

Γενική αίµατος. Καταµέτρηση των έµµορφων στοιχείων του αίµατος Γενική αίµατος Αθανασία Μουζάκη, Καθηγήτρια Εργαστηριακής Αιµατολογίας-Αιµοδοσίας, Εργαστήριο Αιµατολογίας, Αιµατολογικό Τµήµα, Παθολογική Κλινική, Τµήµα Ιατρικής, Παν/ο Πατρών Γενική αίµατος Καταµέτρηση

Διαβάστε περισσότερα

Εξετάσεις Φυσικής για τα τμήματα Βιοτεχνολ. / Ε.Τ.Δ.Α Ιούνιος 2014 (α) Ονοματεπώνυμο...Τμήμα...Α.Μ...

Εξετάσεις Φυσικής για τα τμήματα Βιοτεχνολ. / Ε.Τ.Δ.Α Ιούνιος 2014 (α) Ονοματεπώνυμο...Τμήμα...Α.Μ... Εξετάσεις Φυσικής για τα τμήματα Βιοτεχνολ. / Ε.Τ.Δ.Α Ιούνιος 2014 (α) Ονοματεπώνυμο...Τμήμα...Α.Μ... Σημείωση: Διάφοροι τύποι και φυσικές σταθερές βρίσκονται στην τελευταία σελίδα. Θέμα 1ο (20 μονάδες)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΝΥΚΤΕΡΙΝΗ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΥΡΙΑ (PNH) Αχιλλέας Θ. Καραμούτσιος Μονάδα Μοριακής Βιολογίας, Αιματολογικό Εργαστήριο ΠΓΝ Ιωαννίνων

ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΝΥΚΤΕΡΙΝΗ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΥΡΙΑ (PNH) Αχιλλέας Θ. Καραμούτσιος Μονάδα Μοριακής Βιολογίας, Αιματολογικό Εργαστήριο ΠΓΝ Ιωαννίνων ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΝΥΚΤΕΡΙΝΗ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΥΡΙΑ (PNH) Αχιλλέας Θ. Καραμούτσιος Μονάδα Μοριακής Βιολογίας, Αιματολογικό Εργαστήριο ΠΓΝ Ιωαννίνων Ιωάννινα, Σεπτέμβριος 2013 PNH Σπάνια διαταραχή του αρχέγονου αιμοποιητικού

Διαβάστε περισσότερα

7 σειρά ασκήσεων. Για την επίλυση των προβλημάτων να θεωρηθούν γνωστά: σταθερά του Planck 6,63 10-34 J s, ταχύτητα του φωτός στον αέρα 3 10 8 m/s

7 σειρά ασκήσεων. Για την επίλυση των προβλημάτων να θεωρηθούν γνωστά: σταθερά του Planck 6,63 10-34 J s, ταχύτητα του φωτός στον αέρα 3 10 8 m/s η 7 σειρά ασκήσεων Για την επίλυση των προβλημάτων να θεωρηθούν γνωστά: σταθερά του Planck 6,63 10-34 J s, ταχύτητα του φωτός στον αέρα 3 10 8 m/s 1. Εξηγήστε γιατί, όταν φως διαπερνά μία διαχωριστική

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική για Μηχανικούς

Φυσική για Μηχανικούς Φυσική για Μηχανικούς Εικόνα: Μητέρα και κόρη απολαμβάνουν την επίδραση της ηλεκτρικής φόρτισης των σωμάτων τους. Κάθε μια ξεχωριστή τρίχα των μαλλιών τους φορτίζεται και προκύπτει μια απωθητική δύναμη

Διαβάστε περισσότερα

Το υποσύστηµα "αίσθησης" απαιτήσεις και επιδόσεις φυσικά µεγέθη γενική δοµή και συγκρότηση

Το υποσύστηµα αίσθησης απαιτήσεις και επιδόσεις φυσικά µεγέθη γενική δοµή και συγκρότηση Το υποσύστηµα "αίσθησης" απαιτήσεις και επιδόσεις φυσικά µεγέθη γενική δοµή και συγκρότηση Το υποσύστηµα "αίσθησης" είσοδοι της διάταξης αντίληψη του "περιβάλλοντος" τροφοδοσία του µε καθορίζει τις επιδόσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α Στις ερωτήσεις Α1 Α4 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

ΘΕΜΑ Α Στις ερωτήσεις Α1 Α4 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/9/2013 ΘΕΜΑ Α Στις ερωτήσεις Α1 Α4 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική των οφθαλμών και της όρασης. Κική Θεοδώρου

Φυσική των οφθαλμών και της όρασης. Κική Θεοδώρου Φυσική των οφθαλμών και της όρασης Κική Θεοδώρου Περιεχόμενα Στοιχεία Γεωμετρικής Οπτικής Ανατομία του Οφθαλμού Αμφιβληστροειδής Ο ανιχνευτής φωτός του οφθαλμού Το κατώφλι της όρασης Φαινόμενα περίθλασης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΦΥΣΗ ΦΩΤΟΣ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΦΥΣΗ ΦΩΤΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΦΥΣΗ ΦΩΤΟΣ 1.. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές (Σ) και ποιες λανθασμένες (Λ); α. Στη διάθλαση όταν το φως διέρχεται από ένα οπτικά πυκνότερο υλικό σε ένα οπτικά αραιότερο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΡΙΑΚΗ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΜΟΡΙΑΚΗ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΟΡΙΑΚΗ ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1α. Μορφολογική εξέταση και ταυτοποίηση κυττάρων αίματος 1β. Απομόνωση Λεμφοκυττάρων μονοπύρηνων κυττάρων - από περιφερικό αίμα 2. Βασικές

Διαβάστε περισσότερα

Οργανική Χημεία. Κεφάλαια 12 &13: Φασματοσκοπία μαζών και υπερύθρου

Οργανική Χημεία. Κεφάλαια 12 &13: Φασματοσκοπία μαζών και υπερύθρου Οργανική Χημεία Κεφάλαια 12 &13: Φασματοσκοπία μαζών και υπερύθρου 1. Γενικά Δυνατότητα προσδιορισμού δομών με σαφήνεια χρησιμοποιώντας τεχνικές φασματοσκοπίας Φασματοσκοπία μαζών Μέγεθος, μοριακός τύπος

Διαβάστε περισσότερα

ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ. Αυτότροφοι και ετερότροφοι οργανισμοί. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος

ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ. Αυτότροφοι και ετερότροφοι οργανισμοί. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ Αυτότροφοι και ετερότροφοι οργανισμοί Η ζωή στον πλανήτη μας στηρίζεται στην ενέργεια του ήλιου. Η ενέργεια αυτή εκπέμπεται με τη μορφή ακτινοβολίας. Ένα πολύ μικρό μέρος αυτής της ακτινοβολίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Σύγxρονη Φυσική II. Ακτίνες Χ - Lasers Διδάσκων : Επίκ. Καθ. Μ. Μπενής

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Σύγxρονη Φυσική II. Ακτίνες Χ - Lasers Διδάσκων : Επίκ. Καθ. Μ. Μπενής ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Σύγxρονη Φυσική II Ακτίνες Χ - Lasers Διδάσκων : Επίκ. Καθ. Μ. Μπενής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική των lasers. Φυσική των lasers. K. Κοσμίδης Καθηγητής Τμήμα Φυσικής, Παν/μίου Ιωαννίνων Ε.Υ. Κέντρου Εφαρμογών Laser

Φυσική των lasers. Φυσική των lasers. K. Κοσμίδης Καθηγητής Τμήμα Φυσικής, Παν/μίου Ιωαννίνων Ε.Υ. Κέντρου Εφαρμογών Laser Φυσική των lasers Φυσική των lasers K. Κοσμίδης Καθηγητής Τμήμα Φυσικής, Παν/μίου Ιωαννίνων Ε.Υ. Κέντρου Εφαρμογών Laser LASER Το ακρωνύμιο του: Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΙΡΑΜΑ 4: ΟΠΤΙΚΗ ΦΑΣΜΑΤΟΣΚΟΠΙΑ AΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ

ΠΕΙΡΑΜΑ 4: ΟΠΤΙΚΗ ΦΑΣΜΑΤΟΣΚΟΠΙΑ AΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ ΠΕΙΡΑΜΑ 4: ΟΠΤΙΚΗ ΦΑΣΜΑΤΟΣΚΟΠΙΑ AΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ [1] ΘΕΩΡΙΑ Σύμφωνα με τη κβαντομηχανική, τα άτομα απορροφούν ηλεκτρομαγνητική ενέργεια με διακριτό τρόπο, με «κβάντο» ενέργειας την ενέργεια hv ενός φωτονίου,

Διαβάστε περισσότερα

Μετρήσεις Διατάξεων Laser Ανιχνευτές Σύμφωνης Ακτινοβολίας. Ιωάννης Καγκλής Φυσικός Ιατρικής Ακτινοφυσικός

Μετρήσεις Διατάξεων Laser Ανιχνευτές Σύμφωνης Ακτινοβολίας. Ιωάννης Καγκλής Φυσικός Ιατρικής Ακτινοφυσικός Μετρήσεις Διατάξεων Laser Ανιχνευτές Σύμφωνης Ακτινοβολίας Ιωάννης Καγκλής Φυσικός Ιατρικής Ακτινοφυσικός Maximum Permissible Exposure (MPE) - Nominal Hazard Zone (NHZ) Μέγιστη Επιτρεπτή Έκθεση (MPE) Το

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΑΡΧΗ ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 0 ΜΑΪΟΥ 0 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ

Διαβάστε περισσότερα

β) Για ένα μέσο, όπου το Η/Μ κύμα έχει ταχύτητα υ

β) Για ένα μέσο, όπου το Η/Μ κύμα έχει ταχύτητα υ Ασκ. 5 (σελ 354) Το πλάτος του μαγνητικού πεδίου ενός ηλεκτρομαγνητικού κύματος ειναι 5.4 * 10 7 Τ. Υπολογίστε το πλάτος του ηλεκτρικού πεδίου, αν το κύμα διαδίδεται (a) στο κενό και (b) σε ένα μέσο στο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ: Τα άτομα έχουν διακριτές ενεργειακές στάθμες ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΑ ΦΑΣΜΑΤΑ

ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ: Τα άτομα έχουν διακριτές ενεργειακές στάθμες ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΑ ΦΑΣΜΑΤΑ ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ: Τα άτομα έχουν διακριτές ενεργειακές στάθμες ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΑ ΦΑΣΜΑΤΑ Ένα σημαντικό αποτέλεσμα της κβαντομηχανικής θεωρίας είναι ότι τα μόρια, όχι μόνο βρίσκονται σε διακριτές ενεργειακές

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 LASER. Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation Ενίσχυση Φωτός με Επαγόμενη Εκπομπή Ακτινοβολίας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 LASER. Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation Ενίσχυση Φωτός με Επαγόμενη Εκπομπή Ακτινοβολίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 Μαρία Κατσικίνη katsiki@auth.gr users.auth.gr/~katsiki Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation Ενίσχυση Φωτός με Επαγόμενη Εκπομπή Ακτινοβολίας wikipedia Το πρώτο κατασκευάστηκε

Διαβάστε περισσότερα

Δ Ι Α Κ Η Ρ Υ Ξ Η ΑΡΙΘΜ / 2013 Αρ. Πρωτ.: 9972/

Δ Ι Α Κ Η Ρ Υ Ξ Η ΑΡΙΘΜ / 2013 Αρ. Πρωτ.: 9972/ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ 2 η Υ.ΠΕ ΠΕΙΡΑΙΑ ΚΑΙ ΑΙΓΑΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΖΑΝΕΙΟ ΤΜΗΜΑ: Οικονομικού - ΓΡΑΦΕΙΟ: Προμηθειών ΤΗΛΕΦΩΝΟ : 210-4592160 FAX: 210-4592597

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ Προσοµοίωση Είναι γνωστό ότι η εξάσκηση των φοιτητών σε επίπεδο εργαστηριακών ασκήσεων, µε χρήση των κατάλληλων πειραµατοζώων, οργάνων και αναλωσίµων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 8 (ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ) ΦΑΣΜΑΤΟΦΩΤΟΜΕΤΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 8 (ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ) ΦΑΣΜΑΤΟΦΩΤΟΜΕΤΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 8 (ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ) ΦΑΣΜΑΤΟΦΩΤΟΜΕΤΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Με τον όρο αυτό ονοµάζουµε την τεχνική ποιοτικής και ποσοτικής ανάλυσης ουσιών µε βάση το µήκος κύµατος και το ποσοστό απορρόφησης της ακτινοβολίας

Διαβάστε περισσότερα

Μοριακή Φασματοσκοπία I. Παραδόσεις μαθήματος Θ. Λαζαρίδης

Μοριακή Φασματοσκοπία I. Παραδόσεις μαθήματος Θ. Λαζαρίδης Μοριακή Φασματοσκοπία I Παραδόσεις μαθήματος Θ. Λαζαρίδης 2 Τι μελετά η μοριακή φασματοσκοπία; Η μοριακή φασματοσκοπία μελετά την αλληλεπίδραση των μορίων με την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία Από τη μελέτη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΡΟΗΣ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΡΟΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΡΟΗΣ Σπυριδούλα Βασιλείου Βιολόγος, PhD Αιματολογική Κλινική-Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού Οστών, Γ.Ν.Α. Κυτταρομετρία Ροής (ΚΡ): απαραίτητο εργαλείο

Διαβάστε περισσότερα

Ηλεκτρομαγνητισμός. Μαγνητικό πεδίο. Νίκος Ν. Αρπατζάνης

Ηλεκτρομαγνητισμός. Μαγνητικό πεδίο. Νίκος Ν. Αρπατζάνης Ηλεκτρομαγνητισμός Μαγνητικό πεδίο Νίκος Ν. Αρπατζάνης Μαγνητικοί πόλοι Κάθε μαγνήτης, ανεξάρτητα από το σχήμα του, έχει δύο πόλους. Τον βόρειο πόλο (Β) και τον νότιο πόλο (Ν). Μεταξύ των πόλων αναπτύσσονται

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 29 ΜΑΙΟΥ 2004

ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 29 ΜΑΙΟΥ 2004 ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 29 ΜΑΙΟΥ 2004 ΘΕΜΑ Ο Στις ερωτήσεις -4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.. Σύμφωνα με την ηλεκτρομαγνητική

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ ΔΡ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΠΙΝΑΣ Τμήμα Φυσικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης Email: binasbill@iesl.forth.gr Thl. 1269 Crete Center for Quantum Complexity and Nanotechnology Department of Physics, University

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΗΤΗ ΡΟΗΣ

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΗΤΗ ΡΟΗΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΤΡΗΤΗ ΡΟΗΣ Σ.Β. % Α. ΓΕΝΙΚΑ Σύστημα πλήρους αυτοματοποιημένου συστήματος κυτταρομετρητή ροής με σύγχρονες τεχνικές κυτταρομετρίας ροής και διαχωρισμού κυττάρων με

Διαβάστε περισσότερα

Αρχεία Δεδομένων και Ψηφιακή Επεξεργασία Σημάτων

Αρχεία Δεδομένων και Ψηφιακή Επεξεργασία Σημάτων Immunology-Immunopathology-Immunotherapy (UMRS 959 UPMC/INSERM, FRE3632 CNRS, http://www.i3-immuno.fr) Αρχεία Δεδομένων και Ψηφιακή Επεξεργασία Σημάτων Ιωάννης Δράκος, PhD (drakos@phd.gr) Μηχανικός Η/Υ

Διαβάστε περισσότερα

Q 40 th International Physics Olympiad, Merida, Mexico, July 2009

Q 40 th International Physics Olympiad, Merida, Mexico, July 2009 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ No. 2 ΔΕΙΚΤΗΣ ΔΙΑΘΛΑΣΗΣ ΚΡΥΣΤΑΛΛΟΥ (MCA) Σκοπός αυτού του πειράματος είναι ο υπολογισμός του δείκτη διάθλασης ενός κρυσταλλικού υλικού (mica). ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ Επιπρόσθετα από τα υλικά

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορική αναδρομή του φαινομένου Raman

Ιστορική αναδρομή του φαινομένου Raman Μικροσκοπία CARS Ιστορική αναδρομή του φαινομένου Raman Sir Chandrasekhara Venkata Raman (1888-1970) Το φαινόμενο Raman είχε προβλεφθεί θεωρητικά από το Adolf Smekal το 1923, ωστόσο δεν είχε παρατηρηθεί

Διαβάστε περισσότερα

Ατομικά γραμμικά φάσματα

Ατομικά γραμμικά φάσματα Ατομικά γραμμικά φάσματα Σκοπός Κάθε στοιχείο έχει στην πραγματικότητα ένα χαρακτηριστικό γραμμικό φάσμα, οφειλόμενο στην εκπομπή φωτός από πυρωμένα άτομα του στοιχείου. Τα φάσματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ ΦΑΣΜΑΤΟΜΕΤΡΙΑΣ ΜΑΖΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΙΙ

ΑΣΚΗΣΗ ΦΑΣΜΑΤΟΜΕΤΡΙΑΣ ΜΑΖΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΙΙ ΑΣΚΗΣΗ ΦΑΣΜΑΤΟΜΕΤΡΙΑΣ ΜΑΖΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΙΙ Τίτλος Εργαστηριακής Άσκησης: Προσδιορισμός Σχετικής Μοριακής Μάζας (Μ r ) Πρωτεΐνης με την Xρησιμοποίηση Φασματομετρίας Μάζας Ηλεκτροψεκασμού

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΝΔΟΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 3 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2009 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΕΞΙ (6) ΘΕΜΑ 1ο Α. Στις

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32)

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Διάλεξη 6 Μηχανισμοί επεξεργασίας οπτικού σήματος Οι άλλες αισθήσεις Πέτρος Ρούσσος Η αντιληπτική πλάνη του πλέγματος Hermann 1 Πλάγια αναστολή Η πλάγια αναστολή (lateral inhibition)

Διαβάστε περισσότερα

Περίθλαση υδάτινων κυμάτων. Περίθλαση ηλιακού φωτός. Περίθλαση από εμπόδιο

Περίθλαση υδάτινων κυμάτων. Περίθλαση ηλιακού φωτός. Περίθλαση από εμπόδιο Νανοσκοπία (STED) 50 nm 100 μm Για τη μελέτη βιολογικής δομής και λειτουργίας απαιτείται ιδανικά η απεικόνιση ενός κύβου πλευράς 100 μm με ανάλυση ίση ή καλύτερη των 50 nm! Περίθλαση υδάτινων κυμάτων Περίθλαση

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΑ ΔΡ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΠΙΝΑΣ Τμήμα Φυσικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης Email: binasbill@iesl.forth.gr Thl. 1269 Crete Center for Quantum Complexity and Nanotechnology Department of Physics, University

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 1. Δυο ακίνητα σημειακά φορτία Q 1=10μC και Q 2=40μC απέχουν μεταξύ τους απόσταση r=3m.να βρείτε: A) το μέτρο της δύναμης που ασκεί το ένα φορτίο

Διαβάστε περισσότερα

10η Ενότητα: Το υποσύστημα "αίσθησης"

10η Ενότητα: Το υποσύστημα αίσθησης 10η Ενότητα: Το υποσύστημα "αίσθησης" απαιτήσεις και επιδόσεις φυσικά μεγέθη γενική δομή και συγκρότηση ΤΕΙ Πειραιά Καθηγητής Γ. Χαμηλοθώρης ΜΗΧΑΤΡΟΝΙΚΗ ISL I nt el l i gent Syst ems Lab 1 Το υποσύστημα

Διαβάστε περισσότερα

Εκπομπή Φωτός Απορρόφηση φωτός

Εκπομπή Φωτός Απορρόφηση φωτός Εκπομπή Φωτός Απορρόφηση φωτός Ατομικό μοντέλο Ηλεκτρόνια κοντά στον πυρήνα βρίσκονται σε χαμηλή ενεργειακή στάθμη Συνεχές ενεργειακό φάσμα E i Ενέργεια ιονισμού E m E n E 2 E 1 θεμελιώδης κατάσταση Κάθε

Διαβάστε περισσότερα

Φασματοσκοπίας UV/ορατού Φασματοσκοπίας υπερύθρου Φασματοσκοπίας άπω υπερύθρου / μικροκυμάτων Φασματοσκοπίας φθορισμού Φασματοσκοπίας NMR

Φασματοσκοπίας UV/ορατού Φασματοσκοπίας υπερύθρου Φασματοσκοπίας άπω υπερύθρου / μικροκυμάτων Φασματοσκοπίας φθορισμού Φασματοσκοπίας NMR Φασματοσκοπία Ερμηνεία & εφαρμογές : Φασματοσκοπίας UV/ορατού Φασματοσκοπίας υπερύθρου Φασματοσκοπίας άπω υπερύθρου / μικροκυμάτων Φασματοσκοπίας φθορισμού Φασματοσκοπίας NMR Ποια φαινόμενα παράγουν τα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Ηλεκτρικό Ρεύμα Μέρος 1 ο

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Ηλεκτρικό Ρεύμα Μέρος 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Ηλεκτρικό Ρεύμα Μέρος 1 ο Βασίλης Γαργανουράκης Φυσική ήγ Γυμνασίου Εισαγωγή Στο προηγούμενο κεφάλαιο μελετήσαμε τις αλληλεπιδράσεις των στατικών (ακίνητων) ηλεκτρικών φορτίων. Σε αυτό το κεφάλαιο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΡΙΑΚΗ ΦΘΟΡΙΣΜΟΜΕΤΡΙΑ

ΜΟΡΙΑΚΗ ΦΘΟΡΙΣΜΟΜΕΤΡΙΑ ΜΟΡΙΑΚΗ ΦΘΟΡΙΣΜΟΜΕΤΡΙΑ Διεγείρεται το μόριο σε ένα μήκος κύματος απορρόφησης και μετρείται η εκπομπή σε ένα άλλο μήκος κύματος που καλείται φθορισμού. Π.χ. Το δι-νυκλεοτίδιο της Νικοτιναμίδης- Αδενίνης

Διαβάστε περισσότερα

IΣTOΛOΓIA. Tα δείγµατα του βιολογικού υλικού λαµβάνονται µε > βελόνες ενδοσκοπικούς σωλήνες εύκαµπτους καθετήρες

IΣTOΛOΓIA. Tα δείγµατα του βιολογικού υλικού λαµβάνονται µε > βελόνες ενδοσκοπικούς σωλήνες εύκαµπτους καθετήρες IΣTOΛOΓIA H ιστολογία κλάδος της ιατρικής που µελετά > υφή βιολογικού υλικού και τους τρόπους που τα επιµέρους συστατικά στοιχεία σχετίζονται µεταξύ τους δοµικά & λειτουργικά Tα δείγµατα του βιολογικού

Διαβάστε περισσότερα

Ακτίνες επιτρεπόμενων τροχιών (2.6)

Ακτίνες επιτρεπόμενων τροχιών (2.6) Αντικαθιστώντας το r με r n, έχουμε: Ακτίνες επιτρεπόμενων τροχιών (2.6) Αντικαθιστώντας n=1, βρίσκουμε την τροχιά με τη μικρότερη ακτίνα n: Αντικαθιστώντας την τελευταία εξίσωση στη 2.6, παίρνουμε: Αν

Διαβάστε περισσότερα

Δίοδος Εκπομπής Φωτός, (LED, Light Emitting Diode), αποκαλείται ένας ημιαγωγός ο οποίος εκπέμπει φωτεινή ακτινοβολία στενού φάσματος όταν του

Δίοδος Εκπομπής Φωτός, (LED, Light Emitting Diode), αποκαλείται ένας ημιαγωγός ο οποίος εκπέμπει φωτεινή ακτινοβολία στενού φάσματος όταν του L.E.D Δίοδος Εκπομπής Φωτός, (LED, Light Emitting Diode), αποκαλείται ένας ημιαγωγός ο οποίος εκπέμπει φωτεινή ακτινοβολία στενού φάσματος όταν του παρέχεται μία ηλεκτρική τάση κατά τη φορά ορθής πόλωσης

Διαβάστε περισσότερα

Ραδιομετρία. Φωτομετρία

Ραδιομετρία. Φωτομετρία Ραδιομετρία Μελετά και μετρά την εκπομπή, τη μεταφορά και τα αποτελέσματα της πρόσπτωσης ΗΜ ακτινοβολίας σε διάφορα σώματα Φωτομετρία Μελετά και μετρά την εκπομπή, τη μεταφορά και τα αποτελέσματα της πρόσπτωσης

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ - ΧΑΛΚΙ ΑΣ 4. ΕΙ ΙΚΕΣ ΙΟ ΟΙ. ίοδος zener. Χαρακτηριστική καµπύλη διόδου zener. Χαρακτηριστική καµπύλη διόδου Zener

ΤΕΙ - ΧΑΛΚΙ ΑΣ 4. ΕΙ ΙΚΕΣ ΙΟ ΟΙ. ίοδος zener. Χαρακτηριστική καµπύλη διόδου zener. Χαρακτηριστική καµπύλη διόδου Zener 4. Ειδικές ίοδοι - Ι.Σ. ΧΑΛΚΙΑ ΗΣ διαφάνεια 1 4. ΕΙ ΙΚΕΣ ΙΟ ΟΙ ίοδος zener Χαρακτηριστική καµπύλη διόδου zener Τάση Zener ( 100-400 V για µια απλή δίοδο) -V Άνοδος Ι -Ι Κάθοδος V Τάση zener V Z I Ζ 0,7V

Διαβάστε περισσότερα