1.3.2 Λογισμικό κεντρικού συσσωρευτή και κεντρικού αποθετηρίου. Τεκμηρίωση - εγχειρίδιο χρήσης.

Transcript

1 Εθνική Ερευνητική Υποδομή Υποέργο 1 Σύσταση, οργάνωση, κατασκευή και υποστήριξη εθνικού δικτύου CLARIN EL & διασύνδεση με CLARIN EU Λογισμικό κεντρικού συσσωρευτή και κεντρικού αποθετηρίου. Τεκμηρίωση - εγχειρίδιο χρήσης. Συγγραφείς: Διαθεσιμότητα: Σ. Πιπερίδης, Γ. Μπακαγιάννη, Χ. Παπαγεωργίου (ΙΕΛ/Ε.Κ. Αθηνά) Δημόσιο Ημερομηνία: 31/08/2014

2 Κωδικός Έργου Σύντομος τίτλος έργου CLARIN-EL Πλήρης τίτλος έργου Εθνική Ερευνητική Υποδομή CLΑRIN-EL Τίτλος Υποέργου Σύσταση, οργάνωση, κατασκευή και υποστήριξη εθνικού δικτύου CLARIN EL & διασύνδεση με CLARIN EU Επιστ. Υπεύθυνος Στ. Πιπερίδης (ΙΕΛ/Ε.Κ. "Αθηνά") Ημερ/νία έναρξης, διάρκεια 1/11/2012, 35 μήνες Συμβατική ημερ/νία 31/08/2014 ολοκλήρωσης παραδοτέου Πραγματική ημερ/νία 31/08/2014 ολοκλήρωσης παραδοτέου Κωδικός παραδοτέου Τίτλος παραδοτέου Λογισμικό κεντρικού συσσωρευτή και κεντρικού αποθετηρίου. Τύπος παραδοτέου Αναφορά Έκδοση Τελική, v1.0 Αριθμός σελίδων 49 Συμμετέχοντες φορείς Ε.Κ. Αθηνά Υπεύθυνος Πακέτου Στέλιος Πιπερίδης Εργασίας Υπεύθυνος Εργασίας Στέλιος Πιπερίδης Συγγραφείς Γ. Μπακαγιάννη, Χ. Παπαγεωργίου, Σ. Πιπερίδης Συντελεστές Μ. Γαβριηλίδου, Δ. Γαλάνης, Γ. Μπακαγιάννη, Μ. Κουτσομπόγερα, Π. Λαμπροπούλου, Χ. Παπαγεωργίου, Σ. Πιπερίδης, Μ. Αλεξάκης, Ε. Κασσελά, Ι. Κωνσταντίνου, Σ. Μανουσόπουλος, Χ. Μπούμπουκα (ΕΚ Αθηνά) Υπεύθυνος ΕΥΔ/ΕΠΑΕ Ελένη Παπαδοπούλου Τα παραδοτέα του έργου CLARIN-EL βρίσκονται αναρτημένα στη σελίδα: , Συγγραφείς Αυτή η εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού 4.0 Διεθνές. 2

3 Table of Contents Περίληψη Εφαρμογή Συσσωρευτή Υπηρεσίες Αρχιτεκτονική Κλιμάκωση και διαθεσιμότητα web server Κλιμάκωση και διαθεσιμότητα database server Κλιμάκωση και διαθεσιμότητα search server ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Διαχειριστής αποθετηρίου (Repository Manager) - Εγχειρίδιο χρήσης Εισαγωγή Βασικές έννοιες Login Αίτηση για διαχείριση αποθετηρίου Administration (Διαχείριση) Users (Χρήστες) Repository membership applications (Αιτήσεις ένταξης στο αποθετήριο) Editor groups (Ομάδες τεκμηριωτών) Editor group managers (Συντονιστές ομάδων τεκμηριωτών) Editor group applications (Αιτήσεις ένταξης σε ομάδες τεκμηριωτών) Manage Resources Manage all resources (διαχείριση όλων των πόρων) Manage your own resources (διαχείριση των ιδιόκτητων πόρων) Manage person objects (διαχείριση προσώπων), Manage organization objects (διαχείριση οργανισμών), Manage project objects (διαχείριση έργων), Manage document objects (διαχείριση εγγράφων) Upload resource descriptions (μεταφόρτωση περιγραφών πόρων) Browse Resources (Περιήγηση Πόρων) Your Profile (προφίλ) Community (Κοινότητα) Statistics (Στατιστικά) Help (Βοήθεια)... Error! Bookmark not defined. 10. About (Σχετικά με) Γλωσσάρι

4 Περίληψη Το παραδοτέο Π1.3.2 περιλαμβάνει την παρουσίαση της αρχιτεκτονικής του κεντρικού συσσωρευτή (aggregator) στην υποδομή ClarinEL, την τεκμηρίωση της υλοποίησης των διαφόρων αρθρωμάτων (modules) της εφαρμογής και την ανάλυση των υπηρεσιών και των μηχανισμών κλιμάκωσης, συντήρησης, ασφάλειας και διαθεσιμότητας της εφαρμογής στην υποδομή. Στο παράρτημα δίνεται τo εγχειρίδιo χρήσης για τον διαχειριστή του κεντρικού συσσωρευτή και κεντρικού αποθετηρίου. 1. Εφαρμογή Συσσωρευτή Η εφαρμογή συσσωρευτή υποστηρίζει τη δημιουργία και ανάπτυξη του κεντρικού συσσωρευτή και αξιοποιεί τις υπηρεσίες υποδομής στο σύννεφο της ΕΔΕΤ. Η τεκμηρίωση των λειτουργικών χαρακτηριστικών της εφαρμογής δίνεται στο Παραδοτέο Υπηρεσίες Αναλυτικότερα, η εφαρμογή συσσωρευτή παρέχει τις εξής λειτουργικότητες: Αποθήκευση των στοιχείων τεκμηρίωσης και των οντολογικών μεταδεδομένων καθώς και σύνδεσή τους με τα πρωτογενή γλωσσικά δεδομένα σε Βάση Δεδομένων (PostgreSQL), Διασύνδεση των μεταδεδομένων με τα πρωτογενή γλωσσικά δεδομένα, Λήψη των γλωσσικών πόρων, Αυτόματη μετατροπή και συμμόρφωση προς τα διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα κωδικοποίησης μεταδεδομένων, Αποθήκευση σε συμπιεσμένη μορφή των πρωτογενών γλωσσικών δεδομένων, Προηγμένες υπηρεσίες και διεπαφές υποστήριξης της αναζήτησης, πλοήγησης και ανάκτησης των δημοσίων γλωσσικών πόρων και των συνοδευτικών στοιχείων τεκμηρίωσης, μηχανισμός δεικτοδότησης των στοιχείων τεκμηρίωσης Υποστήριξη διαχείρισης και επιμέλεια (curation) των μεταδεδομένων, Διαχείριση και υποστήριξη των xρηστών και ρόλων, 4

5 Παροχή πλούσιων στατιστικών στη χρήση του σχήματος από τους τεκμηριωτές καθώς και στις αναζητήσεις των χρηστών, Μακροπρόθεσμη διατήρηση του υλικού (ιστορικό εκδόσεων μεταδεδομένων), Υλοποίηση πρωτοκόλλου OAI-PMH για διασύνδεση με τα ιδρυματικά αποθετήρια καθώς και άλλες ερευνητικές υποδομές, Δημιουργία νέου ιδρυματικού αποθετηρίου Αρχιτεκτονική Η αρχιτεκτονική της εφαρμογής συσσωρευτή έχει αναπτυχθεί με το Django web framework της Python (βλέπε Σχήμα 1). Η αρχιτεκτονική είναι βασισμένη στο πρότυπο πολλαπλών επιπέδων (n-tier) με τρία (3) διαφορετικά επίπεδα και ακολουθεί το Model View Controler (MVC) computing paradigm: Το επίπεδο παρουσίασης, που προσφέρει το γραφικό περιβάλλον με το οποίο αλληλεπιδρούν οι χρήστες, μέσω των client browsers στις συσκευές των χρηστών, το επίπεδο εφαρμογής (application layer) το οποίο υλοποιεί την συγκεκριμένη λογική της εφαρμογής και μεταφράζει τις λειτουργίες των χρηστών σε εντολές για το παρακάτω επίπεδο και το επίπεδο δεδομένων, το οποίο ασχολείται με την αποθήκευση, διαχείριση, δεικτοδότηση και διαμοιρασμό των γλωσσικών πόρων που παράγονται και καταναλώνονται από τους χρήστες. Επιπρόσθετα, η αρχιτεκτονική βασίζεται σε μια multitenancy σχεδίαση, όπου το ίδιο Django instance διαθέτει πολλαπλά tenants μέσω αντίστοιχων σχημάτων στη ΒΔ(PostgreSQL schemas). Πιο συγκεκριμένα, η σχεδίαση ακολουθεί την λεγόμενη «Semi-isolated» προσέγγιση όπου έχουμε μια Βάση Δεδομένων (PostgreSQL) για όλα τα αποθετήρια καθώς και για τον συσσωρευτή αλλά διακριτά σχήματα (schemata) στα tenants. Με τον τρόπο αυτό, αποφεύγεται η δημιουργία καθώς και η συντήρηση πολλαπλών αντιγράφων της εφαρμογής και εξασφαλίζεται η κεντρική διαχείριση χρηστών, η καθολικότητα των μεταδεδομένων καθώς και η ευέλικτη και αποδοτική συντήρηση της εφαρμογής και των αρθρωμάτων της. Αρθρώματα/Υπομονάδες Βάσει των παραπάνω, η εφαρμογή συσσωρευτή αποτελείται από λογικά δομικά αρθρώματα/υπομονάδες (modules) τα οποία υλοποιούν μέρος της λογικής του συνολικού συστήματος και τα οποία περιγράφονται παρακάτω: 5

6 Βάση Μεταδεδομένων: Σε αυτή την υπομονάδα μεταφέρονται τα μεταδεδομένα που έχουν εισαχθεί από τους τεκμηριωτές στα ιδρυματικά αποθετήρια και χρησιμοποιούνται για την περιγραφή των πρωτογενών γλωσσικών πόρων, οι οποίοι αποθηκεύονται στην υπηρεσία Pithos+. Η υπομονάδα αυτή αποτελείται από μια συστοιχία (cluster) από πολλαπλούς εξυπηρετητές βάσεων δεδομένων PostgreSQL. Η ίδια συστοιχία ΒΔ υποστηρίζει και την εφαρμογή αποθετηρίου. Η συστοιχία έχει ρυθμιστεί με σκοπό να διαθέτει εγγενείς δυνατότητες κλιμάκωσης και υψηλής διαθεσιμότητας, όπως αναλύεται εκτενώς παρακάτω, Το Frontend της εφαρμογής περιέχει τις δυναμικές σελίδες συνυφασμένες με τους απαραίτητους Javascript clients για την επικοινωνία με το Business Logic, διατεταγμένα σύμφωνα με το MVC computing paradigm. Το Business Logic - Backend module είναι υλοποιημένο σε python με το django framework [django 1.7]. Επιπρόσθετα, η εφαρμογή συσσωρευτή υποστηρίζεται από μία συστοιχία εξυπηρετητών ιστού (application servers) Apache HTTP Server ("Apache"), η οποία διαθέτει δυνατότητες κλιμάκωσης και υψηλής διαθεσιμότητας. Η αμφίδρομη διαχείριση του HTTP traffic και των HTML σελίδων και η επικοινωνία και διαλειτουργικότητα με το υποκείμενο Application server farm πραγματοποιείται από 4 ή και περισσότερους Apache Web Servers αποβλέποντας στην εξισορρόπηση φόρτου (load balancing), την παροχή υψηλής διαθεσιμότητας και την αποφυγή Single Points of Failure (SPOFs). Στο σχήμα της αρχιτεκτονικής, η λογική υπομονάδα που υλοποιεί αυτή την λειτουργία είναι ο load balancer. Η ίδια συστοιχία εξυπηρετητών ιστού υποστηρίζει και την εφαρμογή αποθετηρίου. Ευρετήρια: Το άρθρωμα αυτό περιέχει το ευρετήριο (index) που δημιουργείται πάνω στα μεταδεδομένα των γλωσσικών πόρων. Τα μεταδεδομένα παρέχονται μέσα από το Haystack module του Django. Ο σκοπός του ευρετηρίου αυτού είναι η εύκολη και γρήγορη αναζήτηση μεταδεδομένων καθώς και η πλοήγηση στα μεταδεδομένα του συσσωρευτή. Επειδή μια τέτοια αναζήτηση σε μια απλή βάση δεδομένων δεν είναι ιδιαίτερα αποδοτική, για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιείται το σύστημα ανοιχτού κώδικα Solr της Apache [solr] το οποίο παράγει ευρετήρια τύπου inverted index, στην μορφή lucene indexes [lucene]. Το άρθρωμα αυτό αποτελείται από μια συστοιχία από πολλαπλούς εξυπηρετητές Solr, οι οποίοι αναλαμβάνουν τον διαμοιρασμό τόσο των δεδομένων του ευρετηρίου όσο και των αιτήσεων ανάγνωσης/απόκρισης στα ερωτήματα των χρηστών. Με αυτό τον τρόπο ο συσσωρευτής έχει την δυνατότητα 6

7 κλιμάκωσης και υψηλής διαθεσιμότητας. Η ίδια συστοιχία εξυπηρετητών Solr υποστηρίζει και την εφαρμογή αποθετηρίου. Τέλος, η εφαρμογή διαθέτει υπηρεσίες επιπέδου δεδομένων (Data Layer) για την ανάκτηση των πρωτογενών δεδομένων στο σύστημα αποθήκευσης Pithos+ της ΕΔΕΤ. Η επικοινωνία με το σύστημα Pithos+ γίνεται μέσω του απαραίτητου client σύμφωνα με το open source API του Pithos+. Σχήμα 1 Για καθένα από τα αναφερθέντα υποσυστήματα αναλύονται παρακάτω ο σχεδιασμός, ο τρόπος, οι μηχανισμοί κλιμάκωσης και τα όρια τους: Κλιμάκωση και διαθεσιμότητα web server Η εφαρμογή υποστηρίζεται από τον εξυπηρετητή εφαρμογών Apache HTTP Server ("Apache"). Ο εξυπηρετητής Apache HTTP Server ("Apache") διαθέτει δυνατότητες 7

8 κλιμάκωσης με την χρήση πολλαπλών υπολογιστικών κόμβων όπου ο καθένας απορροφά μέρος της συνολικής κίνησης. Η προσθήκη επιπλέον κόμβων επιτρέπει την απρόσκοπτη κλιμάκωση της υποδομής της εφαρμογής όταν αυξηθούν οι ανάγκες. Η παραπάνω λειτουργία γίνεται με την χρήση ενός εξισορροπητή φορτίου (load balancer) ο οποίος αναλαμβάνει να ανακατευθύνει τις αιτήσεις των χρηστών σε ένα σύνολο από εξυπηρετητές (backend servers). Οι backend servers διαθέτουν πανομοιότυπα αντίγραφα του δικτυακού τόπου (εικόνες, σελίδες html, εκτελέσιμα scripts, κλπ). Το λογισμικό που χρησιμοποιείται για τον σκοπό αυτό είναι η υπομονάδα (submodule) HAproxy [version 1.5]. Σε περίπτωση βλάβης ενός backend server, ο εξισορροπητής το αντιλαμβάνεται και στέλνει τις αιτήσεις στους υπόλοιπους servers που είναι σε λειτουργία. Επειδή η εφαρμογή διατηρεί μια κατάσταση (state) καθόλη την διάρκεια που ένας χρήστης είναι συνδεδεμένος στην πλατφόρμα, ειδική μεταχείριση χρειάζεται κατά την εξισορρόπηση του φόρτου, έτσι ώστε να μην χαθεί η κατάσταση ενός χρήστη όταν επιλέγονται διαφορετικοί backend servers για την εξυπηρέτηση συνεχόμενων αιτήσεων του ίδιου χρήστη. Για τον σκοπό αυτό, χρησιμοποιείται η λειτουργία load balancer stickyness η οποία εξασφαλίζει ότι όλες οι αιτήσεις ενός συγκεκριμένου χρήστη καταλήγουν στον ίδιο backend server. Το γεγονός αυτό δεν μειώνει την δυνατότητα κλιμάκωσης, καθώς αναμένονται αρκετοί ταυτόχρονοι χρήστες έτσι ώστε όλοι οι backend servers να αναλαμβάνουν εξυπηρέτηση ερωτημάτων. 8

9 Σχήμα Κλιμάκωση και διαθεσιμότητα database server Για να πετύχουμε την υψηλή διαθεσιμότητα (high availability) η PostgreSQL έχει εγκατασταθεί σε 3 ή περισσότερους υπολογιστικούς κόμβους. Ένας από αυτούς τους κόμβους λειτουργεί ως primary server και οι υπόλοιποι ως stand-by servers. Σε περίπτωση που ο primary server πάψει να λειτουργεί λόγω βλάβης, τότε επιλέγεται αυτόματα ένας από τους stand-by servers για να εκτελέσει τον ρόλο του primary server. Για να γίνει σωστά η μετάβαση ενός stand-by server σε primary server, οι δυο servers διατηρούν συνεχώς συγχρονισμένα τα δεδομένα που αποθηκεύουν. Ο συγχρονισμός γίνεται μέσω του μηχανισμού log-shipping που υποστηρίζεται από την postgres [postgreslogship]. Ο μηχανισμός αυτός αναλαμβάνει να διατηρεί τα δεδομένα μεταξύ των επιμέρους database servers συγχρονισμένα, μέσω συχνών μεταφορών των αιτήσεων ενημέρωσης ή εισαγωγής δεδομένων από τον primary server στους stand-by servers. Για να πετύχουμε εξισορρόπηση φόρτου ρυθμίσαμε τους stand-by servers σε λειτουργία hot-standby [postgreshot]. Σε αυτή την λειτουργία οι stand-by servers πέρα από την λειτουργία υψηλής διαθεσιμότητας συμμετέχουν και στην εκτέλεση ερωτημάτων. Με αυτό τον τρόπο, εάν ο φόρτος είναι πολύ μεγάλος για τον primary server, οι επιπλέον stand-by servers παίρνουν μέρος του φορτίου, επιτυγχάνοντας την κλιμάκωση της συνολικής επίδοσης του συστήματος με την προσθήκη επιπλέον standby servers. 9

10 1.2.3 Κλιμάκωση και διαθεσιμότητα search server Τα ευρετήρια που εξάγονται από τα μεταδεδομένα των γλωσσικών πόρων είναι στην μορφή ευρετηρίων Lucene [lucene] και αποθηκεύονται στο σύστημα Apache Solr [solr]. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιείται μια συστοιχία (cluster) 2 ή και περισσότερων εξυπηρετητών αναζήτησης Solr σε SolrCloud mode [solrcloud]. Σε αυτή την περίπτωση, τα δεδομένα του ευρετηρίου κατακερματίζονται σε μικρότερα τμήματα (shards) και κατανέμονται στους ομότιμους εξυπηρετητές της συστοιχίας. Οι χρήστες μπορούν να στέλνουν ερωτήματα σε οποιονδήποτε από τους κόμβους της συστοιχίας και η δρομολόγηση των ερωτημάτων στον κατάλληλο εξυπηρετητή γίνεται με τη χρήση του Zookeeper [zookeeper]. Έτσι, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για υψηλή διαθεσιμότητα αφού το σύστημα αυτόματα συντηρεί αντίγραφα (replicas) για κάθε κομμάτι του ευρετηρίου (leader shard), τα οποία αποθηκεύονται σε διαφορετικούς κόμβους της συστοιχίας. Σε περίπτωση σφάλματος σε οποιονδήποτε κόμβο, η λειτουργία του συστήματος συνεχίζεται απρόσκοπτα καθώς τα ερωτήματα προς τα leader shard του κόμβου, που έπαψε να λειτουργεί, δρομολογούνται αυτόματα στους κόμβους της συστοιχίας που έχουν τα αντίγραφα αυτών. Ταυτόχρονα, επειδή κάθε κόμβος επεξεργάζεται μόνο τα ερωτήματα που αφορούν στα δεδομένα του, επιτυγχάνεται καταμερισμός του φόρτου εργασίας (load balancing) ανάμεσα στους εξυπηρετητές της συστοιχίας. Για τον ίδιο λόγο, προσθέτοντας κόμβους στη συστοιχία των εξυπηρετητών αναζήτησης, μπορούμε να επιτύχουμε κλιμάκωση του ευρετηρίου, εξασφαλίζοντας περισσότερο αποθηκευτικό χώρο στην περίπτωση αύξησης του όγκου δεδομένων του ευρετηρίου, αλλά και μείωση του φόρτου ανά εξυπηρετητή με τη συμβολή των νέων κόμβων. Τέλος, σε περιπτώσεις βλάβης ή απωλειών αρθρωμάτων/υποσυστημάτων υπάρχει ανεκτικότητα καθώς δίνεται δυνατότητα γρήγορης ανάκαμψης με αυτόματο ή ημιαυτόματο τρόπο. 10

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Διαχειριστής αποθετηρίου (Repository Manager) - Εγχειρίδιο χρήσης 1. Εισαγωγή Το εγχειρίδιο αυτό παρουσιάζει τους τύπους χρηστών της υποδομής ClarinEL, τα δικαιώματα και τις δικαιοδοσίες του κάθε τύπου, καθώς και τις λειτουργίες της εφαρμογής τεκμηρίωσης γλωσσικών πόρων. Σημειώνεται ότι το παρόν κείμενο δεν είναι τελικό, δεδομένου ότι η εφαρμογή βρίσκεται σε φάση "εικαστικής αναδιαμόρφωσης" και ότι οι εικόνες της εφαρμογής (screenshots) που εμφανίζονται μέσα στο κείμενο πρόκειται να αλλάξουν Βασικές έννοιες Η υποδομή ClarinEL φιλοξενεί αποθετήρια διαφόρων φορέων (οργανισμών, πανεπιστημίων, ερευνητικών ινστιτούτων κτλ.). Κάθε αποθετήριο έχει δύο διαχειριστές, υπεύθυνους για την καλή λειτουργία και οργάνωση του αποθετηρίου: τον τεχνικό διαχειριστή και τον επιστημονικό υπεύθυνο 1. Ο διαχειριστής αποθετηρίου (repository manager) διαχειρίζεται: τους χρήστες (users) του αποθετηρίου του (παρόχους πόρων 2 αλλά και καταναλωτές 3 ), τις ομάδες (groups) του αποθετηρίου του (τεκμηριωτές και συντονιστές ομάδων τεκμηριωτών), τα δεδομένα (data) του αποθετηρίου του, τα μεταδεδομένα (metadata) του αποθετηρίου του, 1 Σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί το ίδιο άτομο να αναλάβει και τους δύο ρόλους. 2 Πάροχος είναι το μέλος της υποδομής (φυσικό ή νομικό πρόσωπο) που παρέχει γλωσσικούς πόρους (δεδομένα, τεχνολογίες ή/και υπηρεσίες) στην υποδομή. Ο πάροχος είναι εγγεγραμμένος χρήστης. Ο πάροχος είναι ταυτόχρονα και καταναλωτής, ωστόσο για λόγους διάκρισης από τον απλό καταναλωτή, η έμφαση δίνεται στον ρόλο του παρόχου. 3 Καταναλωτής: το μέλος της υποδομής (φυσικό ή νομικό πρόσωπο) που συμμετέχει στην υποδομή χωρίς να παρέχει γλωσσικούς πόρους (δεδομένα, τεχνολογίες ή/και υπηρεσίες). Ο καταναλωτής είναι εγγεγραμμένος χρήστης. 11/ 49

12 και μόνο αυτά. Δεν έχει δικαιώματα στα υπόλοιπα αποθετήρια. Μπορεί ωστόσο να πλοηγείται στους πόρους τους μέσω της διεπαφής. Οι τύποι χρηστών 4 σε ένα αποθετήριο είναι οι ακόλουθοι: απλός χρήστης τεκμηριωτής πόρων (editor), μέλος της ομάδας τεκμηριωτών (editors group member) συντονιστής της ομάδας τεκμηριωτών (editor group manager), μέλος της ομάδας συντονιστών της ομάδας τεκμηριωτών (editor group managers group member) διαχειριστής αποθετηρίου. Όλοι οι τύποι χρηστών είναι εγγεγραμμένα μέλη του αποθετηρίου (registered users - repository members) 5 και συνδέονται μεταξύ τους και με το αποθετήριο με τον τρόπο που απεικονίζει η Εικόνα 1. editor group manager group member/s i repository manager s a editor group member/s repository member/s registered users 4 Η αναλυτική περιγραφή της κάθε κατηγορίας χρήστη (ή ομάδας) καθώς και των δικαιωμάτων που έχει γίνεται στα αντίστοιχα εγχειρίδια (εγχειρίδια χρήσης τεκμηριωτή και συντονιστή τεκμηριωτών). Στη συνέχεια του κειμένου γίνεται μία αδρή περιγραφή των βασικών ρόλων. 5 Η χρήση του Single-Sign-On (SSO) λογαριασμού για login, όπως θα δούμε στην συνέχεια, συνδέει με μοναδικό τρόπο τον χρήστη με τον φορέα του και το αποθετήριο του. 12/ 49

13 Εικόνα 1 Οι απλοί εγγεγραμμένοι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να αναζητούν, να βλέπουν και να καταφορτώνουν (download) όσους πόρους επιτρέπεται σύμφωνα με την άδειά τους. Οι τεκμηριωτές έχουν τη δυνατότητα να δημιουργούν και να επεξεργάζονται τις περιγραφές των πόρων και να μεταφορτώνουν (upload) τα αντίστοιχα δεδομένα. Οι συντονιστές είναι υπεύθυνοι για τους τεκμηριωτές. Κάθε κατηγορία χρήστη (1. απλός χρήστης, 2. τεκμηριωτής και 3. συντονιστής) έχει όλα τα δικαιώματα του χρήστη του προηγούμενου επιπέδου. Επομένως, ο συντονιστής έχει τα δικαιώματα τόσο των τεκμηριωτών όσο και των απλών χρηστών και ο τεκμηριωτής έχει όλα τα δικαιώματα του απλού χρήστη. Οι τεκμηριωτές και οι συντονιστές είναι οργανωμένοι σε ομάδες. Κάθε ομάδα τεκμηριωτών ή συντονιστών μπορεί να έχει ένα ή περισσότερα μέλη. Κάθε ομάδα τεκμηριωτών συντονίζεται από μία και μόνο μία ομάδα συντονιστών. Όπως φαίνεται και στο παράδειγμα (Εικόνα 2) η ομάδα τεκμηριωτών 1 έχει ως υπεύθυνη την ομάδα συντονιστών 1 και η ομάδα τεκμηριωτών 2 έχει ως υπεύθυνη την ομάδα συντονιστών 2. Η ομάδα συντονιστών 1 έχει μόνο ένα μέλος, τον συντονιστή 1 ενώ η ομάδα συντονιστών 2 έχει δύο μέλη, τον συντονιστή 2α και τον συντονιστή 2β. συντονιστής 1 Διαχειριστής αποθετηρίου/ Repository manager συντονιστής 2α συντονιστής 2β... Ομάδα συντονιστών της ομάδας τεκμηριωτών 1 / Editor groups manager group 1 Ομάδα συντονιστών της ομάδας τεκμηριωτών 2 / Editor groups manager group 2 Ομάδα τεκμηριωτών 1 / Editor group 1 Ομάδα τεκμηριωτών 2 / Editor group 2 Εικόνα 2 13/ 49

14 Ο διαχειριστής του αποθετηρίου έχει όλα τα δικαιώματα που έχουν τα επιμέρους σύνολα χρηστών. Ωστόσο, η καλύτερη πρακτική είναι να περιορίζεται στα καθαρά διαχειριστικά ζητήματα του αποθετηρίου του, τα οποία και θα παρουσιάσουμε στη συνέχεια του εγχειριδίου Login Για να γίνει κάποιος διαχειριστής αποθετηρίου χρειάζεται πρωτίστως να κάνει login με SSO λογαριασμό στην αρχική σελίδα του ClarinEL ( Ένα τυπικό σενάριο SSO login έχει ως εξής: Ο χρήστης θέλει να κάνει SSO login στην υπηρεσία CLARIN-EL: Ο χρήστης μέσω του proxy πηγαίνει στην αρχική σελίδα του CLARIN-EL. Πατάει το κουμπί Login και μέσω του proxy οδηγείται στην login page. Επιλέγει να κάνει login με τον Shibboleth λογαριασμό του πατώντας το κουμπί SSO login. Ο Πάροχος Υπηρεσίας CLARIN-EL ζητά άδεια χρήσης: Ο χρήστης αμέσως ανακατευθύνεται από την υπηρεσία CLARIN-EL, σε μία σελίδα με τον κατάλογο των Φορέων (όπως wayf.grnet.gr) στην υποδομή Ταυτοποίησης και Εξουσιοδότησης (AAI), όπου του ζητείται να επιλέξει τον Φορέα που ανήκει. Προαιρετικά, ο χρήστης μπορεί να αποθηκεύσει την επιλογή αυτή, ώστε να μην ερωτηθεί σε επόμενες χρήσεις της υποδομής. Αμέσως, προετοιμάζεται μια αίτηση ελέγχου ταυτότητας και αποστέλλεται στον Πάροχο ταυτότητας. Πιστοποίηση ταυτότητας από τον στον Πάροχο Ταυτότητας: Μετά την επιλογή οδηγείται στην σελίδα πιστοποίησης του Οικείου Φορέα του, ο οποίος αποτελεί και τον Πάροχο Ταυτότητας. Ο Πάροχος Ταυτότητας ελέγχει τα στοιχεία του χρήστη. Προσπαθεί να τον πιστοποιήσει, ζητώντας με την χρήση μίας φόρμας τα βασικά του στοιχεία όπως όνομα χρήστη και κωδικός πρόσβασης. Εισαγωγή στοιχείων από τον χρήστη: Ο χρήστης εισάγει τα απαραίτητα στοιχεία. Ο Πάροχος Ταυτότητας προετοιμάζει μία απάντηση: Ο Πάροχος Ταυτότητας ελέγχει τα στοιχεία του χρήστη και ετοιμάζει μία απάντηση. Αν δεν υπάρχει ο χρήστης, παραμένει στην φόρμα περιμένοντας σωστά στοιχεία. Αν υπάρχει, ταυτοποιεί τον χρήστη και ετοιμάζει την απάντηση με τα στοιχεία που έχουν ζητηθεί να παρέχει ο κάθε Πάροχος Ταυτότητας στην συγκεκριμένη υπηρεσία. Ο Πάροχος Ταυτότητας επειδή αναγνωρίζει το πιστοποιητικό του proxy server, επιστρέφει σε αυτόν τα διαθέσιμα στοιχεία για τον συγκεκριμένο χρήστη. 14/ 49

15 Ο Πάροχος Υπηρεσίας - CLARIN-EL ελέγχει την απάντηση: Ο πάροχος υπηρεσίας CLARIN-EL λαμβάνει την απάντηση από τον Πάροχο Ταυτότητας και αμέσως δημιουργεί μία συνεδρία (session) με τον χρήστη. Πιο συγκεκριμένα, ο proxy server προωθεί τα στοιχεία στον web server από τον οποίο ξεκίνησε η ανακατεύθυνση (το αίτημα για login). Μέσω του django-saml2 η εφαρμογή ενημερώνεται για τα στοιχεία του χρήστη και τα σώζει στη βάση. Επιτρέπει την είσοδο του χρήστη στην υπηρεσία, ενώ παράλληλα, χρησιμοποιεί μερικά δεδομένα από την απάντηση που του έστειλε ο Πάροχος Ταυτότητας (π.χ. το αναγνωριστικό του χρήστη). Σύνδεση του χρήστη: Ο χρήστης έχει πλέον συνδεθεί στην υπηρεσία CLARIN-EL και μπορεί να μεταφερθεί στο αποθετήριο του Φορέα του (αν αυτό υπάρχει) Αίτηση για διαχείριση αποθετηρίου Μετά τη σύνδεση, για να γίνει ο χρήστης διαχειριστής αποθετηρίου (repository manager) χρειάζεται να κάνει αίτηση. Επιλέγει το αποθετήριο (repository) στο οποίο θέλει να γίνει διαχειριστής και εν συνεχεία συμπληρώνει τη διαθέσιμη φόρμα και τη στέλνει συνημμένη σε . Αυτό γίνεται από το μενού που υπάρχει στην κορυφή της σελίδας (βλ. Εικόνα 3). Τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσει είναι επιλογή tab "Your Profile" Apply for repository management managed repository apply. Εικόνα 3 15/ 49

16 Όταν η διαδικασία αυτή ολοκληρωθεί, ο χρήστης περιμένει να εγκριθεί το αίτημά του. Εφόσον γίνει δεκτό, ενημερώνεται με . Σε περίπτωση που είναι ήδη μέλος κάποιου αποθετηρίου, εμφανίζεται το ακόλουθο μήνυμα (βλ. Εικόνα 4): Εικόνα 4 Αφού όλα τα βήματα έχουν ολοκληρωθεί με επιτυχία, την επόμενη φορά που ο χρήστης θα κάνει login εμφανίζεται το κουμπί "Go to the R ClarinEL repository" όπου R είναι το αποθετήριο (repository) του οποίου είναι διαχειριστής (βλ. Εικόνα 5). 16/ 49

17 Εικόνα 5 Εάν επιλέξει να μεταβεί στο αποθετήριό του κάνοντας κλικ πάνω στο κουμπί, εμφανίζεται μία καινούργια οθόνη που του δίνει τη δυνατότητα να επιστρέψει στον συσσωρευτή (aggregator) 6 κάνοντας κλικ στο αντίστοιχο κουμπί (βλ. Εικόνα 6). Εικόνα 6 6 Συσσωρευτής ονομάζεται ο κατάλογος που συλλέγει τα μεταδεδομένα όλων των πόρων που είναι σε κατάσταση πλήρους δημοσίευσης (published resources) από τα επιμέρους ClarinEL αποθετήρια. Λειτουργεί ως κόμβος που φιλοξενεί τον κεντρικό κατάλογο της υποδομής. 17/ 49

18 Τα δικαιώματα που έχει στο αποθετήριο του ο διαχειριστής (Εικόνα 7) είναι περισσότερα από αυτά που έχει ως χρήστης στον συσσωρευτή (Εικόνα 8) όπως φαίνεται από τις διαφορετικές επιλογές στο μενού. δικαιώματ α Εικόνα 7 δικαιώματ α χρήστη Εικόνα 8 Εφόσον ο κάθε χρήστης κάνει login με SSO λογαριασμό σχετίζεται αποκλειστικά με τον φορέα του και το αποθετήριο του. Ο διαχειριστής είναι και αυτός χρήστης που χρησιμοποιεί SSO λογαριασμό, επομένως δεν μπορεί να έχει κανέναν άλλο διαχειριστικό ρόλο σε κανένα άλλο αποθετήριο. Πιο συγκεκριμένα: Μπορεί ένας χρήστης να είναι διαχειριστής σε περισσότερα του ενός αποθετήρια; Ο ΧΙ 18/ 49

19 Μπορεί ένας χρήστης να είναι διαχειριστής σε ένα αποθετήριο ΚΑΙ τεκμηριωτής πόρων ή συντονιστής της ομάδας τεκμηριωτών σε κάποιο άλλο; ΟΧΙ Α Λ Λ Α Μπορεί ένας χρήστης να είναι διαχειριστής σε ένα αποθετήριο ΚΑΙ απλός χρήστης (καταναλωτής) σε κάποιο άλλο; Ν Α Ι Ο χρήστης μπορεί με το κουμπί ΗΟΜΕ που βρίσκεται στο πάνω μέρος κάθε σελίδας, αριστερά, να επιστρέψει στην αρχική σελίδα ανά πάσα στιγμή. Εκεί επιλέγοντας το κουμπί Go to the ClarinEL Aggregator (βλ. Εικόνα 7) μπορεί να μεταβεί στον συσσωρευτή. Όταν βρίσκεται στον συσσωρευτή μπορεί να περιηγείται ως καταναλωτής στα διάφορα αποθετήρια, να βλέπει δηλαδή όλους τους πόρους που είναι σε κατάσταση πλήρους δημοσίευσης και να καταφορτώνει όσους επιτρέπεται σύμφωνα με τον τύπο της άδειάς τους. Στη συνέχεια του εγχειριδίου παρουσιάζονται οι δικαιοδοσίες του διαχειριστή καθώς και οι λοιπές δυνατότητες που προσφέρονται από το μενού της διεπαφής με την ακόλουθη σειρά: Administration (Διαχείριση) Manage resources (Διαχείριση πόρων) Browse resources (Περιήγηση πόρων) Your profile (Προφίλ) Community (Κοινότητα) Statistics (Στατιστικά) Help (Βοήθεια) About (Σχετικά με) Η σειρά παρουσίασης δεν ακολουθεί τη σειρά του μενού της διεπαφής, αλλά περιγράφονται πρώτα με αναλυτικό τρόπο τα διαχειριστικά δικαιώματα (administration, manage resources), στα οποία δίνεται έμφαση, και ακολουθούν τα λοιπά δικαιώματα, δικαιοδοσίες και δυνατότητες που δίνονται στον διαχειριστή. 2. Administration (Διαχείριση) Το tab "Administration" παρέχει τις εξής επιλογές (βλ. Εικόνα 9): o Users (Χρήστες) 19/ 49

20 o o o o Repository membership applications (Αιτήσεις ένταξης στο αποθετήριο) Editor groups (Ομάδες τεκμηριωτών) Editor group managers (Συντονιστές ομάδων τεκμηριωτών) Editor group applications (Αιτήσεις ένταξης σε ομάδες τεκμηριωτών) Εικόνα Users (Χρήστες) Ο διαχειριστής έχει τη δυνατότητα να επεξεργαστεί το προφίλ των χρηστών του αποθετηρίου. Επιλέγοντας το tab "Users", του εμφανίζεται ένας πίνακας (βλ. Εικόνα 10) όπου βλέπει όλους τους εγγεγραμμένους χρήστες και στοιχεία όπως το username τους, το ονοματεπώνυμό τους και τις ομάδες τεκμηριωτών στις οποίες ανήκουν (αν είναι ήδη ενταγμένοι σε κάποιες). 20/ 49

21 Εικόνα 10 Στη δεξιά πλευρά της σελίδας εμφανίζονται διάφορες ομαδοποιήσεις ανάλογα με το status των χρηστών και τις ομάδες στις οποίες ανήκουν. Εφόσον ο διαχειριστής το επιθυμεί μπορεί να χρησιμοποιήσει φίλτρα και να περιορίσει τον αριθμό των εμφανιζόμενων εγγραφών (βλ. Εικόνα 11). Πατώντας πάνω σε μία από τις επιλογές, εμφανίζονται τα αποτελέσματα που σχετίζονται μόνο με τη συγκεκριμένη ομάδα/κατηγορία. 21/ 49

22 Εικόνα 11 Η επεξεργασία και τροποποίηση των προφίλ των χρηστών, μολονότι δεν προτείνεται, γίνεται με επιλογή του χρήστη (πατώντας το όνομά του) και με ανακατεύθυνση σε μία σελίδα που περιέχει διάφορα πεδία σχετικά με το συγκεκριμένο χρήστη (βλ. Εικόνα 12). 22/ 49

23 Εικόνα 12 Αποθήκευση ή ακύρωση αποθήκευσης της τροποποιημένης σελίδας γίνεται με την αντίστοιχη επιλογή (SAVE AND CONTINUE EDITING, CANCEL, SAVE) στο κάτω μέρος της σελίδας, δεξιά (βλ. Εικόνα 13). 23/ 49

24 Εικόνα 13 Ο διαχειριστής έχει επίσης τη δυνατότητα να διαγράψει χρήστες (delete users). Για να το κάνει αυτό, χρειάζεται να τους επιλέξει (από το πλαίσιο που υπάρχει στα αριστερά του ονόματός τους), να επιλέξει delete selected users από τις ενέργειες (actions) και τέλος να πατήσει το κουμπί go. Η επιλογή των χρηστών μπορεί να γίνει είτε μεμονωμένα είτε μαζικά. Στην οθόνη που θα εμφανιστεί θα πρέπει να επιβεβαιώσει την ενέργεια του αυτή προκειμένου να γίνει οριστική διαγραφή των χρηστών. Εναλλακτικά μπορεί να την ακυρώσει. Η διαγραφή ενός χρήστη γίνεται αυτόματα από όλα τα groups στα οποία ανήκει στο συγκεκριμένο αποθετήριο (ομάδες τεκμηριωτών και ομάδες συντονιστών). Διαγραφή χρηστών θα πρέπει να γίνεται όταν εκπίπτουν του δικαιώματος συμμετοχής στο αποθετήριο, για παράδειγμα όταν δεν σέβονται τους κανόνες χρήσης ή όταν χάνουν τη φοιτητική τους ιδιότητα. 24/ 49

25 2.2. Repository membership applications (Αιτήσεις ένταξης στο αποθετήριο) Ο διαχειριστής του αποθετηρίου μπορεί να εγκρίνει ή να απορρίπτει αιτήσεις ένταξης στο αποθετήριο (accept/turn down applications). Αυτή τη στιγμή η δυνατότητα αυτή υπάρχει μόνο για το αποθετήριο φιλοξενούμενων πόρων 7 καθώς, όπως προαναφέρθηκε, ο κάθε χρήστης μέσω του SSO login συνδέεται αυτόματα με το αποθετήριο του φορέα του Editor groups (Ομάδες τεκμηριωτών) Ο διαχειριστής του αποθετηρίου έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί ομάδες τεκμηριωτών. Αυτό γίνεται με την επιλογή του κουμπιού add editor group στο πάνω μέρος της ιστοσελίδας, δεξιά (βλ. Εικόνα 14) Εικόνα 14 Στη σελίδα που ανοίγει πρέπει να πληκτρολογηθεί το όνομα που θα δοθεί στην ομάδα τεκμηριωτών και κατόπιν να γίνει αποθήκευση με την επιλογή SAVE. Εάν ο διαχειριστής επιθυμεί να δημιουργήσει περισσότερες της μίας ομάδας, τότε μπορεί να επιλέξει το κουμπί SAVE AND ADD ANOTHER. Εάν το όνομα που έχει επιλέξει είναι σε χρήση, ενημερώνεται για να το αντικαταστήσει (βλ. Εικόνα 15). Εάν θελήσει να αλλάξει το όνομα κάποιας ομάδας, μπορεί να το κάνει κάνοντας κλικ στο όνομα της. 7 Αποθετήριο φιλοξενούμενων πόρων ονομάζεται το αποθετήριο το οποίο δεν σχετίζεται με κάποιο φορέα αλλά περιέχει πόρους παρόχων φυσικών προσώπων ή φορέων που δεν διατηρούν δικό τους αποθετήριο. Στο αποθετήριο αυτό μπορεί να κάνει αίτηση για να γίνει μέλος και ακαδημαϊκός χρήστης του οποίου ο φορέας δεν έχει δικό του αποθετήριο. 25/ 49

26 Εικόνα 15 Αφού δημιουργηθούν οι ομάδες τεκμηριωτών ο διαχειριστής μπορεί να προσθέσει ή να αφαιρέσει χρήστες. Επίσης, μπορεί να διαγράψει κάποιες από τις ομάδες τεκμηριωτών. Κάθε φορά βλέπει το σύνολο των ομάδων υπό μορφή πίνακα (βλ. Εικόνα 16) που περιέχει τις ακόλουθες στήλες: στην πρώτη στήλη εμφανίζεται το όνομα της ομάδας τεκμηριωτών, στη δεύτερη τα μέλη της, στην τρίτη το όνομα που φέρει η ομάδα συντονιστών 8 της συγκεκριμένης ομάδας τεκμηριωτών και στην τέταρτη το όνομα ή τα ονόματα των φυσικών προσώπων που είναι οι συντονιστές. Σε κάθε στήλη εμφανίζονται πληροφορίες μόνο όταν υπάρχουν. Όταν, για παράδειγμα, δεν έχει οριστεί ομάδα συντονιστών (managing groups) ή συντονιστής (manager), η αντίστοιχη στήλη είναι κενή. 8 Θα δούμε στη συνέχεια τον τρόπο δημιουργίας της ομάδας συντονιστών. Οι σχέσεις και οι ρόλοι τεκμηριωτών/συντονιστών περιγράφονται στα εγχειρίδια χρήσης για τον συντονιστή και τον τεκμηριωτή. 26/ 49

27 Εικόνα 16 Εάν ο διαχειριστής επιθυμεί να προσθέσει (add users to selected editor groups) ή να αφαιρέσει (remove users from selected editor groups) χρήστες από οποιαδήποτε ομάδα τεκμηριωτών, πρέπει πρώτα να επιλέξει το πλαίσιο στα αριστερά του ονόματος της ομάδας και μετά να επιλέξει την αντίστοιχη ενέργεια και να πατήσει το κουμπί GO (βλ. Εικόνα 17). Εικόνα 17 Η προσθήκη ή αφαίρεση χρηστών από ομάδες τεκμηριωτών μπορεί να γίνει μεμονωμένα ή μαζικά καθώς παρέχεται η δυνατότητα πολλαπλής επιλογής (βλ. Εικόνα 18). 27/ 49

28 Εικόνα 18 Εφόσον ο διαχειριστής αποφασίσει ποιοι θα είναι οι χρήστες στους οποίους θα δώσει το δικαίωμα να τεκμηριώνουν πόρους / τον ρόλο του τεκμηριωτή, πατά το κουμπί add και αυτοί εντάσσονται στις ομάδες τεκμηριωτών που έχει επιλέξει (βλ. Εικόνα 18). Η ένταξη αλλά και η αφαίρεση χρηστών από συγκεκριμένες ομάδες γίνεται ΜΟΝΟ μέσω της διαχείρισης των ομάδων τεκμηριωτών και ΟΧΙ από την διαχείριση χρηστών, όπου όπως είδαμε η μοναδική ενέργεια που μπορεί να γίνει είναι αυτή της οριστικής διαγραφής. Εκτός από τη δημιουργία ομάδων τεκμηριωτών ο διαχειριστής μπορεί εάν θέλει να διαγράψει κάποιες (delete selected editor groups) από αυτές. Αυτό γίνεται εάν επιλέξει το πλαίσιο στα αριστερά της ομάδας ή ομάδων (πολλαπλή επιλογή) που θέλει να διαγράψει, εν συνεχεία πάει στις ενέργειες και επιλέξει delete selected editor groups και κατόπιν πατήσει το κουμπί GO (βλ. Εικόνα 17). Ο διαχειριστής μπορεί να δει το ιστορικό των ενεργειών που έχει κάνει σε μία συγκεκριμένη ομάδα (βλ. Εικόνα 19) κάνοντας κλικ στο όνομά της και εν συνεχεία επιλέγοντας στο πάνω μέρος της ιστοσελίδας, δεξιά, το κουμπί HISTORY. 28/ 49

29 Εικόνα Editor group managers (Συντονιστές ομάδων τεκμηριωτών) Την ίδια λογική με τη διαχείριση των ομάδων τεκμηριωτών ακολουθεί και η διαχείριση των ομάδων συντονιστών των ομάδων τεκμηριωτών. Για λόγους συντομίας εφεξής θα χρησιμοποιούμε τον όρο "ομάδα συντονιστών". Για να δημιουργηθεί ομάδα συντονιστών πρέπει να επιλεγεί το κουμπί add editor group managers group στο πάνω μέρος της ιστοσελίδας, δεξιά (βλ. Εικόνα 20). Στη σελίδα που ανοίγει πρέπει να πληκτρολογηθεί το όνομα που θα δοθεί στην ομάδα συντονιστών και κατόπιν να γίνει αποθήκευση (SAVE). Εικόνα 20 Εάν ο διαχειριστής επιθυμεί να δημιουργήσει περισσότερες της μίας ομάδας, τότε μπορεί να επιλέξει το κουμπί SAVE AND ADD ANOTHER. Εάν το όνομα που έχει επιλέξει είναι ήδη σε χρήση, ενημερώνεται για να το αντικαταστήσει (βλ. Εικόνα 21). 29/ 49

30 Εάν θελήσει, μπορεί να αλλάξει το όνομα κάποιας ομάδας κάνοντας κλικ στο όνομα της. Εικόνα 21 Κάθε ομάδα τεκμηριωτών έχει μία και μόνο μία ομάδα συντονιστών. Εάν ο διαχειριστής προσπαθήσει να δημιουργήσει δεύτερη ομάδα συντονιστών για μία ομάδα τεκμηριωτών, ειδοποιείται με μήνυμα που εμφανίζεται στην οθόνη του (βλ. Εικόνα 22). Εικόνα 22 Αφού δημιουργηθούν οι ομάδες συντονιστών, ο διαχειριστής μπορεί να επιλέξει να προσθέσει ή να αφαιρέσει μέλη ή ακόμη και να διαγράψει κάποιες από τις ομάδες 30/ 49

31 αυτές. Κάθε φορά βλέπει το σύνολο των ομάδων υπό μορφή πίνακα (βλ. εικόνα 23): στην πρώτη στήλη εμφανίζεται το όνομα της ομάδας συντονιστών, στη δεύτερη η ομάδα τεκμηριωτών την οποία συντονίζει και στην τρίτη το όνομα ή τα ονόματα των φυσικών προσώπων που είναι οι συντονιστές και παρουσιάζονται ως μέλη της ομάδας συντονιστών. Όπως φαίνεται από την Εικόνα 23 μία ομάδα συντονιστών μπορεί να έχει ένα ή περισσότερα μέλη. Εικόνα 23 Εάν ο διαχειριστής επιθυμεί να προσθέσει (add users to selected editor group managers) ή να αφαιρέσει (remove users from selected editor group managers) χρήστες από οποιαδήποτε ομάδα συντονιστών, πρέπει πρώτα να επιλέξει το πλαίσιο στα αριστερά του ονόματος της ομάδας, να επιλέξει την αντίστοιχη ενέργεια και μετά να πατήσει το κουμπί GO (βλ. Εικόνα 24). 31/ 49

32 Εικόνα 24 Η προσθήκη ή αφαίρεση χρηστών από ομάδα συντονιστών μπορεί να γίνει μεμονωμένα ή μαζικά καθώς παρέχεται η δυνατότητα πολλαπλής επιλογής (βλ. Εικόνα 25). Εικόνα 25 Εφόσον ο διαχειριστής αποφασίσει ποιοι θα είναι οι χρήστες τους οποίους θα κάνει συντονιστές, πατά το κουμπί ADD και αυτοί εντάσσονται στην ομάδα συντονιστών που έχει επιλέξει. Η ένταξη αλλά και η αφαίρεση χρηστών από συγκεκριμένες ομάδες γίνεται ΜΟΝΟ μέσω της διαχείρισης των ομάδων συντονιστών και ΟΧΙ από την διαχείριση χρηστών, όπου όπως είδαμε η μοναδική ενέργεια που μπορεί να γίνει είναι αυτή της οριστικής διαγραφής. 32/ 49

33 Μετά τη δημιουργία των ομάδων συντονιστών ο διαχειριστής μπορεί εάν θέλει να διαγράψει κάποιες (delete selected editor group managers group) από αυτές. Αυτό γίνεται εάν επιλέξει το πλαίσιο στα αριστερά της ομάδας ή ομάδων (πολλαπλή επιλογή) που θέλει να διαγράψει, εν συνεχεία πάει στις ενέργειες, επιλέξει delete selected editor group managers group και κατόπιν πατήσει το κουμπί GO. Ο διαχειριστής μπορεί να δει το ιστορικό των ενεργειών που έχει κάνει σε μία συγκεκριμένη ομάδα κάνοντας κλικ στο όνομά της και εν συνεχεία επιλέγοντας στο πάνω μέρος της ιστοσελίδας, δεξιά, το κουμπί HISTORY (βλ. Εικόνα 26). Εικόνα Editor group applications (Αιτήσεις ένταξης σε ομάδες τεκμηριωτών) Ο διαχειριστής αποφασίζει εάν θα εγκρίνει ή θα απορρίψει (accept/ turn down applications) τις αιτήσεις των χρηστών για ένταξη σε ομάδες τεκμηριωτών 9. Οι αιτήσεις αυτές μπορούν να γίνουν είτε από τους ίδιους τους χρήστες είτε από τον διαχειριστή εκ μέρους των χρηστών. I. Αιτήσεις χρηστών Ο διαχειριστής επιλέγει το πλαίσιο στα αριστερά του ονόματος του αιτούντος και μετά είτε αποδοχή είτε απόρριψη του αιτήματός του (βλ. Εικόνα 27). 9 Το ίδιο δικαίωμα έχουν και οι συντονιστές των ομάδων τεκμηριωτών όπως περιγράφεται στο εγχειρίδιο χρήσης για τον συντονιστή, κεφ Editor group applications (Αιτήσεις ένταξης σε ομάδες τεκμηριωτών). 33/ 49

34 Εικόνα 27 Στη συνέχεια ο διαχειριστής ενημερώνεται για την επιτυχή αποδοχή του αιτήματος (βλ. Εικόνα 28) και για το αν υπάρχουν και άλλα αιτήματα σε εκκρεμότητα με εμφάνιση μηνύματος στην κορυφή της σελίδας στην οποία βρίσκεται. II. Αιτήσεις διαχειριστή Εικόνα 28 Ο διαχειριστής μπορεί να επιλέξει χρήστες και να κάνει εκ μέρους τους αιτήσεις για ένταξη σε μία ή περισσότερες ομάδες τεκμηριωτών. Αυτό γίνεται με την επιλογή του κουμπιού add editor group application στο πάνω μέρος της σελίδας, δεξιά (βλ. Εικόνα 29). 34/ 49

35 Εικόνα 29 Από την αναπτυσσόμενη λίστα των χρηστών μπορεί να επιλέξει όποιον χρήστη και όποια ομάδα τεκμηριωτών θέλει και πατώντας SAVE να αποθηκεύσει την αίτησή του. Στην Εικόνα 30 φαίνεται το αίτημα χρήστη για ένταξη σε ομάδα τεκμηριωτών. Εικόνα 30 Σε περίπτωση που ο διαχειριστής επιλέξει να απορρίψει κάποιο αίτημα εμφανίζεται οθόνη στην οποία πρέπει να επιβεβαιώσει την ενέργεια απόρριψης πατώντας το κουμπί YES, I M SURE (βλ. Εικόνα 31). Το αίτημα κατά συνέπεια διαγράφεται από τη σχετική λίστα. 35/ 49

36 Εικόνα Manage Resources Ο διαχειριστής έχει τη δυνατότητα να επεξεργάζεται όλους τους πόρους του αποθετηρίου του, δηλαδή τα ίδια τα δεδομένα και τα μεταδεδομένα αυτών 10. Το tab "Manage Resources" (διαχείριση πόρων) παρέχει τις εξής επιλογές: o o o o o o o Manage All Resources (Διαχείριση Όλων Των Πόρων) Manage Your Own Resources (Διαχείριση των ιδιόκτητων πόρων) Manage Person Objects (Διαχείριση προσώπων) Manage Organization Objects (Διαχείριση οργανισμών) Manage project objects (Διαχείριση έργων) Manage Document Objects (Διαχείριση εγγράφων) Upload Resource Descriptions (Μεταφόρτωση περιγραφών / τεκμηριώσεων πόρων) 3.1. Manage all resources (διαχείριση όλων των πόρων) Με την επιλογή Manage all resources ο διαχειριστής μπορεί να δει συγκεντρωτικά όλους τους πόρους του αποθετηρίου του με τη συνοδευτική για αυτούς πληροφορία. Στην πρώτη στήλη του πίνακα (βλ. Εικόνα 32) βρίσκεται το όνομα του κάθε πόρου, 10 Η δημιουργία και επεξεργασία της περιγραφής των πόρων παρουσιάζονται στα εγχειρίδια χρήσης για τον συντονιστή και τον τεκμηριωτή (ο συντονιστής έχει τις δικές του διακριτές δικαιοδοσίες αλλά και όλα τα δικαιώματα των τεκμηριωτών, που είναι οι χρήστες της ακριβώς προηγούμενης βαθμίδας στην ιεραρχία των χρηστών). Ο όρος «δημιουργός» δηλώνει την ιδιότητα αυτού που δημιουργεί την περιγραφή του πόρου (μεταδεδομένα) και όχι αυτού που έχει δημιουργήσει τον εκάστοτε πόρο. Συνεπώς, «ιδιόκτητος πόρος» είναι αυτός του οποίου τα μεταδεδομένα έχουν δημιουργηθεί από τον τεκμηριωτή που θεωρείται «δημιουργός» του. 36/ 49

37 στη δεύτερη ο τύπος του 11, στην τρίτη η κατάσταση 12 στην οποία βρίσκεται, στην τέταρτη ο τεκμηριωτής (ή τεκμηριωτές) του πόρου και στην τελευταία στήλη η ομάδα τεκμηριωτών (στην οποία ανήκει ο τεκμηριωτής). Εικόνα 32 Στη δεξιά πλευρά της σελίδας παρέχεται η δυνατότητα χρήσης φίλτρου για εμφάνιση των πόρων που είναι σε κατάσταση internal (επίπεδο εσωτερικής δημοσίευσης), ingested (επίπεδο περιορισμένης δημοσίευσης) ή published (επίπεδο πλήρους δημοσίευσης). Ο διαχειριστής έχει τη δυνατότητα να επεξεργάζεται τα μεταδεδομένα των πόρων και να μεταφορτώνει τα δεδομένα 13 τους σε όποια κατάσταση και αν βρίσκονται. Προκειμένου να είναι εφικτή η μεταφόρτωση, χρειάζεται να δημιουργηθεί ένα endpoint, στο οποίο όλοι οι χρήστες του εκάστοτε αποθετηρίου θα τοποθετούν τους πόρους τους. Η διαδικασία περιγράφεται αμέσως παρακάτω. Δημιουργία end point Http set up 11 Αναλυτική περιγραφή των μεταδεδομένων γίνεται στο Documentation and User Manual of the META-SHARE Metadata Model, ed. Penny Labropoulou and Elina Desipri, 06/03/2012, διαθέσιμο στο 12 Με τον όρο κατάσταση αποδίδουμε τα επίπεδα δημοσίευσης του πόρου: όταν η κατάσταση είναι εσωτερική (internal) ο πόρος είναι ορατός μόνο στην ομάδα τεκμηριωτών του, όταν είναι περιορισμένη (ingested) ο πόρος είναι ορατός μόνο στα μέλη του αποθετηρίου του και στην πλήρη κατάσταση (published) ο πόρος είναι ορατός σε όλους τους χρήστες σε όλα τα αποθετήρια. 13 Ως πραγματικά δεδομένα (data) ορίζουμε το υλικό που μεταφορτώνεται στην υποδομή κατά τη διάρκεια της περιγραφής ενός πόρου σε συμπιεσμένη μορφή και το οποίο είναι (ανάλογα με την άδεια του πόρου) καταφορτώσιμο ή μη. 37/ 49

38 Τα αρχεία δεδομέων που πρέπει να είναι διαθέσιμα για λήψη μέσω του διαδικτύου πρέπει να τοποθετηθούν σε ένα φάκελο ενός υπολογιστή που διαθέτει public IP (δηλαδή όχι της μορφής Χ.Χ) η οποία έχει αντιστοιχηθεί σε ένα domain name π.χ. που έχει οριστεί στον dns-server του φορέα (π.χ. του ακαδημαϊκού ιδρύματος). Για τη δημιουργία του http endpoint που θα δίνει πρόσβαση στα περιεχόμενα αυτού του φακέλου στο σύστημα απαιτείται η εγκατάσταση ενός ΗΤΤP server στο συγκεκριμένο υπολογιστή. Προτείνονται οι Apache HTTP server για σύστημα Linux ή HFS (HTTP File Server) για σύστημα Windows. Οι servers αυτοί θα ρυθμιστούν να εξυπηρετούν το συγκεκριμένο domain name στο port 80 και να δίνουν πρόσβαση στο συγκεκριμένο φάκελο στους επισκέπτες. Για να μην μπορεί ο οποιοσδήποτε επισκέπτης να έχει πρόσβαση στο http endpoint που έχει δημιουργηθεί, παρά μόνο η εφαρμογή ClarinEL για να κατεβάζει τα αρχεία, πρέπει να γίνει μια επιπλέον ρύθμιση στο server ώστε να δέχεται requests μόνο από την IP της εφαρμογής μας που είναι Ένα παράδειγμα πρόσβασης σε Apache HTTP server που δίνει πρόσβαση σε ένα φάκελο που ονομάζεται ClarinEL και όλα τα περιεχόμενά του, όπως τον υποφάκελο test, φαίνεται στην Εικόνα 33. Εικόνα 33 Ο χρήστης θα πρέπει να φροντίσει να τοποθετηθούν τα αρχεία που θέλει να τοποθετήσει στο αποθετήριο σε έναν web server όπως ο παραπάνω. Η τοποθέτηση των αρχείων θα γίνει σε συνεννόηση με τον administrator του εκάστοτε φορέα (π.χ. ακαδημαϊκού ιδρύματος). 38/ 49

39 Ftp set up Για την εγκατάσταση ενός ftp server σε έναν υπολογιστή ο οποίος χρησιμοποιεί λειτουργικό σύστημα Linux, απαιτούνται τα εξής: o εγκατάσταση του πακέτου vsftp από τα repositories της οικείας διανομής. Για Ubuntu/Debian κ.λπ. # apt-get install vsftpd o δημιουργία ομάδας χρηστών (usergroup) για τους χρήστες οι οποίοι θα ανεβάζουν πόρους # groupadd ftpusers o δημιουργία φακέλου στον οποίο θα αποθηκεύονται οι πόροι και απόδοση απαραίτητων δικαιωμάτων $ mkdir /data/clarin # chown :ftpusers /data # chown :ftpusers /data/clarin o παραμετροποίηση του vsftpd - προσθήκη των παρακάτω γραμμών στο αρχείο /etc/vsftpd secure_chroot_dir=/var/run/vsftpd/empty local_root=/data/clarin chroot_local_user=yes allow_writeable_chroot=yes local_umask=0022 o προσθήκη λογαριασμών χρηστών και προσθήκη τους στο ftpusers usergroup # adduser username # sudo usermod -a -G ftpusers username o επανεκκίνηση του ftp server # service vsftpd restart Στη συνέχεια ο διαχειριστής ενημερώνει την υποδομή ClarinEL για το URL (HTTP ή FTP) του endpoint ώστε αυτό να εμφανίζεται κάθε φορά που ο χρήστης επιθυμεί να μεταφορτώσει τα δεδομένα στον πόρο που τεκμηριώνει. Ο χρήστης πρώτα επιλέγει το κουμπί upload resource από τη σελίδα περιγραφής του πόρου 14 (βλ. Εικόνα 34) και στη συνέχεια αφού μεταβεί στη σελίδα όπου γίνεται η μεταφόρτωση (βλ. Εικόνα 35) 14 Περισσότερα για την τεκμηρίωση των πόρων στα εγχειρίδια χρήσης για τον συντονιστή και τον τεκμηριωτή. 39/ 49

40 πρέπει να επικολλήσει το πλήρες όνομα του αρχείου στο πλαίσιο δίπλα στο URL του endpoint, να κλικάρει το κουμπί Upload terms και στη συνέχεια να πατήσει UPLOAD. Εικόνα 34 Εικόνα 35 40/ 49

41 Μόλις ολοκληρωθεί η τοποθέτηση του αρχείου στην υποδομή ClarinEL, ο χρήστης ενημερώνεται με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου Manage your own resources (διαχείριση των ιδιόκτητων πόρων) Ισχύουν τα ίδια όπως και για το σύνολο των πόρων. Σε αυτήν την περίπτωση εμφανίζονται στον πίνακα με τους πόρους (βλ. Εικόνα 32) μόνο οι πόροι τους οποίους έχει δημιουργήσει ο ίδιος ο διαχειριστής Manage person objects (διαχείριση προσώπων), Manage organization objects (διαχείριση οργανισμών), Manage project objects (διαχείριση έργων), Manage document objects (διαχείριση εγγράφων) Οι επιλογές manage person objects, organization objects, project objects και document objects δίνουν τη δυνατότητα στον διαχειριστή να επεξεργαστεί με μαζικό τρόπο τα συγκεκριμένα μεταδεδομένα των πόρων. Εδώ εμπίπτουν τα στοιχεία φυσικών προσώπων, οργανισμών, ερευνητικών έργων ή εγγράφων που έχουν χρησιμοποιηθεί στην τεκμηρίωση ενός πόρου, π.χ. για να δηλωθεί ο κάτοχος των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας πάνω στον πόρο, ο οργανισμός που τον διαθέτει, το έργο στο πλαίσιο του οποίου δημιουργήθηκε ο πόρος ή κάποια σχετική με τον πόρο δημοσίευση, αντίστοιχα. Η διαχείριση των αντικειμένων (objects) είναι χρήσιμη στην περίπτωση που χρειάζεται να γίνει κανονικοποίηση (για παράδειγμα όταν υπάρχουν διαφορετικές εγγραφές για ένα φυσικό πρόσωπο με περισσότερα ή λιγότερα στοιχεία). Για παράδειγμα, από το tab "manage person objects" (βλ. Εικόνα 36) ο χρήστης μπορεί να κάνει αλλαγές στα στοιχεία ενός προσώπου και οι αλλαγές να περάσουν σε όλους τους πόρους που σχετίζονται με το άτομο αυτό. 41/ 49

42 Εικόνα 36 Κάνοντας κλικ πάνω στο όνομα του ατόμου, ανοίγει μία καινούργια σελίδα (βλ. Εικόνα 37) στην οποία τροποποιεί όσα από τα πεδία θέλει και στη συνέχεια αποθηκεύει τις αλλαγές που έχει κάνει πατώντας το κουμπί SAVE. Εικόνα 37 Η ίδια λογική ισχύει για τη διαχείριση των υπόλοιπων αντικειμένων. 42/ 49

43 3.4. Upload resource descriptions (μεταφόρτωση περιγραφών πόρων) Ο διαχειριστής μπορεί να μεταφορτώσει περιγραφές για έναν ή περισσότερους πόρους εφόσον είναι απλά αρχεία xml ή συμπιεσμένα xml αρχεία σε μορφή zip 15. Με αυτόν τον τρόπο προστίθενται περιγραφές πόρων χωρίς τη χρήση του editor της εφαρμογής. 4. Browse Resources (Περιήγηση Πόρων) Η περιήγηση στους πόρους του αποθετηρίου θα περιγραφεί αναλυτικά στο εγχειρίδιο για τον απλό χρήστη (καταναλωτή) 16. Ο διαχειριστής μπορεί όπως και οι λοιποί χρήστες να δει τους πόρους του αποθετηρίου του, χρησιμοποιώντας διάφορα φίλτρα για καλύτερη αναζήτηση (γλώσσα, τύπος πόρου, τύπος άδειας κτλ.) (βλ. Εικόνα 38). Εικόνα 38 Ο διαχειριστής διαφοροποιείται από τον απλό χρήστη καθώς έχει την επιπλέον δυνατότητα να επεξεργαστεί τον πόρο (edit resource) αλλάζοντας είτε τα 15 Περισσότερα στα εγχειρίδια χρήσης για τον συντονιστή και τον τεκμηριωτή. 16 Βλ. το υπό μετάφραση εγχειρίδιο των Bernardo Magnini, Manuela Speranza, Dimitris Mavroeidis, Christian Spurk, Olivier Hamon, Christian Girardi, META-SHARE V3.0 User Manual, 08/10/2012, διαθέσιμο στο 43/ 49

44 μεταδεδομένα του είτε τα δεδομένα που έχουν μεταφορτωθεί στην περιγραφή του όρου (βλ. Εικόνα 39). 5. Your Profile (προφίλ) Εικόνα 39 Οι επιλογές που εμφανίζονται από το tab "Your Profile" είναι οι ακόλουθες (βλ. Εικόνα 40): View your recent actions: παρουσιάζει το ιστορικό των πρόσφατων ενεργειών του χρήστη. Edit your profile: δίνει τη δυνατότητα διαχείρισης του προφίλ του χρήστη με προσθήκη ή αφαίρεση πληροφοριών που τον αφορούν. Change your password: δίνει τη δυνατότητα αλλαγής του κωδικού του λογαριασμού του χρήστη. Apply for editor group membership: δίνει τη δυνατότητα στον χρήστη να κάνει αίτηση για να γίνει τεκμηριωτής (βλ. Editor group applications (Αιτήσεις ένταξης σε ομάδες τεκμηριωτών). Προκειμένου να αποκτήσει αυτήν την ιδιότητα ο χρήστης πρέπει να επιλέξει το group από μία drop down list που εμφανίζεται και εν συνεχεία να πατήσει το κουμπί apply. Για την αποδοχή ή απόρριψη του αιτήματός του ενημερώνεται με . 44/ 49

45 Apply for repository membership: δίνει τη δυνατότητα στον χρήστη να κάνει αίτηση για να γίνει μέλος σε αποθετήριο. Αυτή η δυνατότητα δίδεται άπαξ και ο διαχειριστής, όπως και κάθε χρήστης, έχει συνδεθεί με ένα συγκεκριμένο αποθετήριο μέσω του SSO λογαριασμού του, όπως είδαμε (βλ. Αίτηση για διαχείριση αποθετηρίου). Εικόνα Community (Κοινότητα) Η επιλογή του tab "Community" οδηγεί τον διαχειριστή στην κοινότητα των χρηστών αποθετηρίων και στο σύνολο των ερωτήσεων και απαντήσεων σε θέματα σχετικά με αυτά. Το υλικό οργανώνεται βάσει του περιεχομένου της ερώτησης (overview, legal, technical, metadata, announcements και tags) και υποκατηγοριοποιείται βάσει του αν παραμένει ανοικτό ή όχι (open, closed) ή αν έχει απαντηθεί (unanswered, answered). Μπορεί να γίνει ταξινόμηση των ερωτημάτων, και απαντήσεων, βάσει του πόσο πρόσφατα διατυπώθηκαν/ απαντήθηκαν ή πόσο ενδιαφέρον υπάρχει για αυτά. Επίσης, δίνεται το δικαίωμα διατύπωσης καινούργιου ερωτήματος. 45/ 49

46 7. Statistics (Στατιστικά) Επιλέγοντας το tab "Statistics" ο διαχειριστής έχει τη δυνατότητα να πάρει στατιστικές πληροφορίες για: την επισκεψιμότητα του αποθετηρίου του, τα μεταδεδομένα των πόρων, και τους πόρους τους οποίους έχει δημιουργήσει. Οι πληροφορίες για την επισκεψιμότητα του αποθετηρίου ομαδοποιούνται, όπως φαίνεται, τόσο από την αναπτυσσόμενη λίστα (show) όσο και από τα φίλτρα στην αριστερή πλευρά της σελίδας (βλ. Εικόνα 41). Εικόνα 41 Οι στατιστικές πληροφορίες για τα μεταδεδομένα δίνονται από το tab "Statistics On Resource Metadata". Μπορούν και αυτές να ταξινομηθούν βάσει των διαθέσιμων φίλτρων. Επιπλέον, κάθε κατηγορία μεταδεδομένων αναπτύσσεται περαιτέρω εφόσον ο διαχειριστής πατήσει πάνω σε αυτήν (βλ. Εικόνα 42). 46/ 49

47 Εικόνα 42 Τέλος, οι στατιστικές πληροφορίες για τους πόρους που ο χρήστης έχει δημιουργήσει εμφανίζονται στο tab "My resources". 8. About (Σχετικά με) Η επιλογή του συγκεκριμένου tab (βλ. Εικόνα 43) προσφέρει πρόσθετη πληροφόρηση για το ClarinEL (μέλη, αποθετήρια, κόμβοι, δίκτυο, άδειες χρήσης, όροι χρήσης και προστασίας δεδομένων κ.α.) Εικόνα 43 47/ 49

48 Γλωσσάρι Αγγλικός όρος about accept applications administration aggregator browse resources community computational lexicon data download editor editor group applications editor group manager editor group managers group editor groups group help helpdesk infrastructure architecture ingested resource internal resource lexicon machine readable dictionary manage all resources manage document objects manage organization objects manage person objects manage project objects manage resources manage your own resources metadata NLP Development Environment ontology platform published resource registered user relative path repository manager repository membership applications Ελληνικός όρος σχετικά με έγκριση αιτήσεων διαχείριση συσσωρευτής περιήγηση πόρων κοινότητα υπολογιστικό λεξικό δεδομένα καταφορτώνω τεκμηριωτής αιτήσεις ένταξης σε ομάδες τεκμηριωτών συντονιστής της ομάδας τεκμηριωτών ομάδα συντονιστών της ομάδας τεκμηριωτών ομάδες τεκμηριωτών ομάδα βοήθεια υπηρεσία υποστήριξης αρχιτεκτονική υποδομής πόρος σε κατάσταση περιορισμένης δημοσίευσης πόρος σε κατάσταση εσωτερικής δημοσίευσης λεξικό μηχαναγνώσιμο λεξικό διαχείριση όλων των πόρων διαχείριση εγγράφων διαχείριση οργανισμών διαχείριση προσώπων διαχείριση έργων διαχείριση πόρων διαχείριση ιδιόκτητων πόρων μεταδεδομένα περιβάλλον ανάπτυξης Γλωσσικής Τεχνολογίας οντολογία πλατφόρμα πόρος σε κατάσταση πλήρους δημοσίευσης εγγεγραμμένος χρήστης σχετικό μονοπάτι διαχειριστής αποθετηρίου αιτήσεις ένταξης σε αποθετήριο 48/ 49