Πόντος κατά Χρύσανθο. Written by Πολατίδης Βασίλειος Tuesday, 01 February :08 - Last Updated Sunday, 26 January :09 ΠΟΝΤΟΣ

Transcript

1 ΠΟΝΤΟΣ (αποσπάσματα απο περιγραφές του Μητροπολίτη Τραπεζούντος Χρύσανθου Φιλιππίδη, του μετέπειτα Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος και πρώτου προέδρου της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών) «Περιλαμβάνει δε ο Πόντος την απο της Διοσκουριάδος μέχρι του Άλυος ποταμού και της Σινώπης χώραν...ούτω απο βορρά προεφύλαττε τον Πόντο απο του κατακλυσμού των Σκυθικών φύλλων η βαθεία και άπλωτος και αγρία θάλασσα του Εύξεινου Πόντου, καθ όλα δε τα άλλα σημεία εχώριζον αυτόν απο των γειτόνων λαών της Ασίας υψηλαί, τραχείαι και δυσπρόσιτοι οροσειραί διακοπτόμενοι υπο στενών και βαθυτάτων φαράγγων. Και προς αναταλάς μεν της Τραπεζούντος παρα τας πηγάς των ποταμών Αράξου και Ακάμψιος (τουρκιστί Τσορόκ) υψούνται τα Μοσχικά όρη, προς μεσημβρίαν δε τα συνεχόμενα τη οροσειρά των Μοσχικών ορέων ό τε Παρυάδρυς λεγόμενος και Παρχάρ και τουρκιστί Μπαλχάρ ή Μπαλχάρ Ντάγ διήκων δι όλης της χώρας μέχρι της παραλίας της Μαύρης Θαλάσσης και ο Σκοιδίσης ή Σκυδίσης παρά Στράβωνι και Σκορδίσκος παρά Πτολεμαίω (τουρκιστί) Καπάν Ντάγ, όρος τραχύτατον απλούμενον νοτιοδυτικώς δια του θέματος της Νέας Μεσοποταμίας έως ού παρά τα σύνορα της αρχαίας Καππαδοκίας συναντήση τον Αντίταυρον. Πάντα τα όρη ταύτα είναι αποσχίδες του Ταύρου...» 1 / 7

2 ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑ Ονομάσθη δε η πόλις Τραπεζούς ένεκα των τραπεζοειδών παραλληλογράμμων λόφων, εφ ών είναι εκτισμένη, και ένεκα του υπερκαθεζόμενου της πόλεως τραπεζοειδούς βουνού.. ΜΑΤΣΟΥΚΑ και ΧΑΛΔΙΑ Οι Τραπεζούντιοι και δή όσοι εξ αυτών φεύγοντες την εν τη πόλει τυραννίαν είχον καταφύγει εις τας ορεινάς χώρας της Ματσούκας και της Χαλδίας. Πρός νότον της Τραπεζούντος και εις απόστασιν έξ περίπου ωρών δι εύζωνων άνδρα υπήρχε το χωρίον Δικαίσιμον λεγόμενον και Καρύδια (τουρκιστί Δζεβιζίκ), υπεράνω και νοτιοανατοκιλώς αυτού ύπερθεν του ανατολικού βραχίονος του Πυξίτου έκειτο το γραφικόν χωρίον Δουβερά, λεγόμενον επι των ημερών ημών Λιβερά. Άνω του Δικαισίμου εξετείνετο το βάνδον Ματσουκάων, όπου πλησίον του Δικαισίμουκαι νοτίως αυτού υπήρχε το Χαρτοκόπιον. Νοτιώτερον και υπεράνω αυτού υπήρχε το Κολάτ ή Κολαμπάτ Μπαγαζί...εκεί σήμερον κείται το χωρίον Σταυρίν. Η δια Χαρτοκοπίου, Καρά Καπάν, Χότζα Μεζαρί και Κολάτ Μπογαζί διερχόμενη οδός ήτο η θερινή εκ Τραπεζούντος εις Ερζερούμ και Ερζιγκιάν οδός, ήτις κατά τον χειμώνα ήτο αδιάβατος ένεκα της αποκλειούσης τον δρόμο χιόνος. Κατα μήκος δε της οδού ταύτης και αριστερά τω ανερχομένω απο Χαρτοκοπίου μέχρι Κολάτ ηπλούντο τα μαγευτικά οροπέδια Παρχάριν Λαραχανής, όπου υπήρχον τα θερινά ανάκτορα των αυτοκρατόρων Τραπεζούντος, και απέναντι της οδού ταύτης άνωθεν της δεξιάς τω ανερχομένω πλευράς της κοιλάδος της μονής Βαζελώνος εφαίνοντο έτερα παρχάρια και θερινά ανάκτορα Φιανόη της Σπέλιας, Γαντοπέδι και Μάρμαρον.. 2 / 7

3 ΚΡΩΜΝΗ Βορειοανατολικώς της Αρδάσης και νοτιοανατολικώς και πλησίον του Σταυρίου υπήρχεν η Κρώμνη (τουρκιστί Κουρούμ) αποτελουμένη εκ πλειόνων χωρίων.. ΣΑΝΤΑ Βορειοανατολικώς της Κρώμνης και εις απόστασιν έξ ωρών υπήρχεν η Σάντα αποτελουμένη εκ πλειόνων χωρίων.. ΧΑΛΔΙΑ Οι τοιούτοι Χάλυβες μετέπεσον κατα Ευστάθιον Θεσσαλονίκης κατά τινά της λέξεως παραφθορά ή παραποίησην εις Χαλδαίους, εξ ού και τόπος Χαλδία ελέγετο.. ΚΑΝ(ΙΝ) ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ Κάστρον Τζάνιχα, εξ ού κατήγετο η επι της αυτοκρατορίας Τραπεζούντος ακμάσασα 3 / 7

4 στρατιωτική αριστοκρατία των Τζανιχιτών και όπερ εφρούρει την πόλιν Θείαν (Thia) ή Κάνιν, (σήμερον Κάν), ονομασθείσαν επί τουρκοκρατίας δια τα πολλά αυτής μεταλλεία Γκιουμουσχανέ, ήτοι Αργυρούπολιν.. ΤΡΙΠΟΛΗ Η Τρίπολη ή αι Τριπόλεις, ήν ο Πλίνιος ονομάζει φρούριον (castellum), o δε Clavijo πόλιν μεγάλην. Και επι των ημερών ημών Τρίπολης ήτο Κωμόπολης σπουδαία.. ΚΕΡΑΣΟΥΝΤΑ ή ΚΕΡΑΣΟΥΣ Μνημονεύεται το πρώτον υπο του Ξενοφώντος ως Πόλις Ελληνίς Σινωπέως άποικος...μετά την απώλειαν της Σινώπης ήτο η Κερασούς η δευτέρα μετά την Τραπεζούντα πόλις της αυτοκρατορίας...και επι των ημερών ημών η Κερασούς ήτο μία εκ των σπουδαιοτέρων πόλεων του Πόντου.. ΚΟΤΥΩΡΑ Δυτικώς της Κερασούντος και εκείθεν του μελανθίου ποταμού έκειντο τα Κοτύωρα (Ορντού) μνημονευόμενα και αυτά υπο του Ξενοφώντος ως Πόλις Ελληνίς Σινωπέων Αποικία. Και επι των ημερών ημών ήσαν τα Κοτύωρα αξιόλογον πόλισμα.. 4 / 7

5 ΟΙΝΟΗ Η πόλις Οινόη ή Οίναιον (τουρκιστί Ούνγε) παρά τον ποταμόν Οίνιον...Επι των ημερών ημών ήτο η Οινόη κωμόπολις σπουδαία.. ΙΝΕΠΟΛΗ (Μαρτυρία του πατριάρχη Ιεροσολύμων Δοσιθέου) "..εν τη Οιωνοπόλει (ούκ Ιωνοπόλει) ήν και Αβώνου τείχος λέγει ο Λουκιανός.." ΓΕΜΟΥΡΑ ΣΟΥΡΜΑΙΝΑ Προς ανατολάς της Τραπεζούντος και εις απόστασιν μίας περίπου ώρας έκειντο τα Κύμινα (Χότζη), έτι δε ανατολικώτερον η περιφέρεια Γημωράς (Γεμουράς) ής κέντρο ήσαν τα Κόβατα ή Δρύωνα ή Δερώνα (Δρώνα), όθεν κατήγετο ο στρατιωτικός οίκος των Δωρανιτών. Ανατολικώς της Δρύωνας και παρά τας εκβολάς του Ύσσου ποταμού (καρά ντερέ) έκειτο ο Ψωρών Λιμή ή Ύσσου Λιμήν λεγόμενος Σουσάρμια και Σουσούρμαινα και Σύρμαινα και επί των ημερών ημών Σούρμαινα (τουρκιστί Σουρμενέ).. 5 / 7

6 ΟΦΙΣ Ανατολικώς και πλησίον των Σουρμαίνων έκειτο παρά τον ποταμόν Όφιν η Οφιούς επί των ημερών ημών λεγομένη Όφις (τουρκιστί Όφ). Βαθμηδόν η ονομασία Όφις επεξετάθη εις όλην την περιφέρεια των χωρίων των κειμένων μεταξύ του ποταμού Όφιους και Ψυχρού ποταμού (Μπαλτατζή Ντερέ) ΡΙΖΟΥΝΤΑ Πρός ανατολάς του Οφιούντος έκειτο το Ριζαίον (τουρκιστί Ρίζε), όπερ οι αρχαίοι περίπλοι και γεωγράφοι ονομάζουσι Ρίζιος λιμήν ή Ριζούς, ο δε Προκόπιος Ριζαίον χωρίον.. ΑΘΗΝΑ Ανατολικώς του Ριζαίου υπήρχεν η πολίχνη και το φρούριον Αθήναι (τουρκιστί Άτινα) 6 / 7

7 7 / 7