Ετήσια έκθεση σχετικά µε την κατάσταση του προβλήµατος των ναρκωτικών. στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Transcript

1 ISSN X 2001 Ετήσια έκθεση σχετικά µε την κατάσταση του προβλήµατος των ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση Ε.Κ.Π.Ν.Τ. EL

2 Νοµικ σηµείωµα Η παρο σα δηµοσίευση αποτελεί ιδιοκτησία του Ευρωπαϊκο Κέντρου Παρακολο θησης Ναρκωτικών και Τοξικοµανίας (ΕΚΠΝΤ) και προστατε εται απ δικαίωµα πνευµατικής ιδιοκτησίας.το ΕΚΠΝΤ δεν φέρει καµία ευθ νη ή υπαιτι τητα για τις συνέπειες απ τη χρήση των στοιχείων που περιέχει το παρ ν έγγραφο. Εκτ ς και αν υπάρχει αντίθετη ένδειξη, το δηµοσίευµα αυτ, συµπεριλαµβανοµένης οιασδήποτε άλλης σ στασης ή γνώµης δεν αντιπροσωπε ει την πολιτική του ΕΚΠΝΤ, των εταίρων του, οποιουδήποτε κράτους µέλους της ΕΕ ή θεσµικο οργάνου ή οργανισµο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Περισσ τερες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται απ το Internet µέσω του εξυπηρετητή Europa ( Η παρο σα έκθεση διατίθεται στα ισπανικά, δανικά, γερµανικά, ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, ολλανδικά, πορτογαλικά, φινλανδικά, σουηδικά και νορβηγικά. λες οι µεταφράσεις έχουν γίνει απ το Μεταφραστικ Κέντρο των Οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βιβλιογραφικ δελτίο υπάρχει στο τέλος του παρ ντος τε χους. Λουξεµβο ργο:υπηρεσία Επισήµων Εκδ σεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 2001 ISBN X Ευρωπαϊκ Κέντρο Παρακολο θησης Ναρκωτικών και Τοξικοµανίας, 2001 Επιτρέπεται η αναπαραγωγή µε αναφορά της πηγής. Printed in Belgium Ε. Κ. Π. Ν. Τ. Ευρωπαϊκ Κέντρο Παρακολο θησης Ναρκωτικών και Τοξικοµανίας Rua da Cruz de Santa Apólonia, P Lisboa Τηλ. (351) Φαξ (351) Internet:

3 Περιεχ µενα Πρ λογος 5 Ευχαριστήρια 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ζήτηση και προσφορά ναρκωτικών 7 Χρήση ναρκωτικών 7 Χρήση ναρκωτικών στον γενικ πληθυσµ 7 Προβληµατική χρήση ναρκωτικών 11 Οι συνέπειες της χρήσης ναρκωτικών για την υγεία 14 Αίτηση για θεραπεία 14 Συνδε µενα µε τα ναρκωτικά λοιµώδη νοσήµατα 17 Συνδε µενοι µε τα ναρκωτικά θάνατοι και θνησιµ τητα των χρηστών ναρκωτικών 18 είκτες επιβολής του ν µου 21 «Συλλήψεις» για αδικήµατα που εµπίπτουν στο ν µο περί ναρκωτικών 21 Χρήστες ναρκωτικών που εκτίουν ποινή φυλάκισης 22 είκτες της αγοράς ναρκωτικών: κατασχέσεις, τιµή, καθαρ τητα 23 Ηρωίνη 23 Κοκα νη 23 Συνθετικά ναρκωτικά: αµφεταµίνες, έκσταση και LSD 24 Κάνναβη 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 27 Τρ ποι αντιµετώπισης της χρήσης ναρκωτικών 27 Πολιτικοί και στρατηγικοί τρ ποι αντιµετώπισης 27 Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης 27 Σε εθνικ επίπεδο Στρατηγικές για τα ναρκωτικά στα κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης 27 Συγκεκριµένοι τρ ποι αντιµετώπισης 31 Μείωση της ζήτησης 31 Μείωση της προσφοράς 37

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 39 Επιλεγµένα θέµατα 39 Κοκα νη και κοκα νη βάση/κρακ 39 Επικράτηση, πρ τυπα και προβλήµατα 39 Αγορά 42 Προγράµµατα παρέµβασης και νέες προσεγγίσεις 42 Θέµατα πολιτικής 43 Λοιµώδη νοσήµατα 44 Επικράτηση και τάσεις 44 Καθοριστικοί παράγοντες και συνέπειες 46 Τρ ποι περιορισµο των βλαβών 48 Συνθετικά ναρκωτικά 50 ιάδοση χρήσης 50 Πρ τυπα συµπεριφοράς και χρήσης 50 ιαθεσιµ τητα ουσιών 51 Στοιχεία σχετικά µε τη θεραπεία 52 Κίνδυνοι για την υγεία 52 Συνδε µενοι µε τα συνθετικά ναρκωτικά θάνατοι 53 Τρ ποι αντιµετώπισης 53 Μείωση προσφοράς 54 Nέες πρωτοβουλίες και προκλήσεις για τη χάραξη πολιτικής 54 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 57 Το πρ βληµα των ναρκωτικών στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη 57 Κατάσταση και τάσεις 57 Επικράτηση και πρ τυπα χρήσης ναρκωτικών 57 Αίτηση για θεραπεία 58 ιαθεσιµ τητα 58 Πολιτικοί και θεσµικοί τρ ποι αντιµετώπισης του φαινοµένου των ναρκωτικών 59 Νοµοθεσία 59 Εθνικ ς συντονισµ ς 60 Εθνικές στρατηγικές και σχέδια δράσης 60 Νοµιµοποίηση προσ δων απ παράνοµες δραστηρι τητες 62 Εστιακά σηµεία του Reitox 63

5 Πρ λογος Το Ευρωπαϊκ Κέντρο Παρακολο θησης Ναρκωτικών και Τοξικοµανίας (ΕΚΠΝΤ) έχει την ευχαρίστηση να παρουσιάσει την έκτη κατά σειρά ετήσια έκθεσή του σχετικά µε την κατάσταση του προβλήµατος των ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο κ ριος σκοπ ς της έκθεσης είναι να βοηθήσει στην καθοδήγηση χάραξης πολιτικής στην ΕΕ, σ εθνικ και τοπικ επίπεδο. προτεραι τητες. Πραγµατικά η συλλογή και ανάλυση πληροφοριών αποτελεί προκαταρκτικ βήµα για την αξιολ γηση των συνεπειών κάθε δράσης. Το σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης δίνει επίσης έµφαση στη σπουδαι τητα της άντλησης πληροφοριών απ διαφορετικές πηγές πληροφ ρησης διαθέσιµες στην ΕΕ πως είναι συγκεκριµένα το ΕΚΠΝΤ και η Europol. Η έκθεση αυτή παρουσιάζει µια σ γχρονη εικ να του προβλήµατος των ναρκωτικών και τονίζει τις νέες τάσεις και εξελίξεις. Εκτ ς απ τη γενική ανασκ πηση, η έκθεση διαπραγµατε εται λεπτοµερώς ορισµένα θεµελιώδη θέµατα πως κοκα νη, λοιµώδη νοσήµατα και συνθετικά ναρκωτικά. Επίσης παρουσιάζει µια γενική άποψη του προβλήµατος στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Το έτος αυτ δίδεται σηµασία στη βελτίωση της ποι τητας και συγκρισιµ τητας των δεδοµένων που υποβάλλονται απ τα κράτη µέλη της ΕΕ. Εντο τοις είναι απαραίτητο να διατηρηθο ν οι προσπάθειες σε λα τα κράτη µέλη χι µ νο για να αυξηθεί η συγκρισιµ τητα των δεδοµένων σε επίπεδο ΕΕ αλλά επίσης για να εξασφαλιστεί η παραγωγή των δεδοµένων αυτών σε τακτά διαστή- µατα. Η ενέργεια αυτή µας οδηγεί στο εξαιρετικά σηµαντικ ζήτηµα της εναρµ νισης των δεδοµένων, τα οποία πρέπει να αποκτώνται ταχέως, για να εξασφαλίσουµε τι οι πληροφορίες οι σχετικές µε τα ναρκωτικά σε επίπεδο ΕΕ είναι περισσ τερο αξι πιστες και συγκρίσιµες απ,τι είναι σήµερα. Για τη διευκ λυνση της ενέργειας αυτής, το κέντρο (ΕΚΠΝΤ) εξέδωσε οδηγίες για την τυποποιηµένη εφαρµογή στην ΕΕ πέντε βασικών επιδηµιολογικών δεικτών.τον επ µενο χρ νο τα κράτη µέλη θα διαδραµατίσουν πρωταρχικ ρ λο για την εξασφάλιση της πλήρους εφαρµογής των τυποποιηµένων αυτών δεικτών σ εθνικ επίπεδο. Είναι αξιοσηµείωτο τι η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιµετώπιση των ναρκωτικών και το σχέδιο δράσης της που ακολουθεί ( ) προβάλλουν την πληροφ ρηση και την αξιολ γηση ως κ ριες Το ΕΚΠΝΤ εργάζεται εντατικά για να εκπληρώσει τον βασικ ρ λο του στον τοµέα της πληροφ ρησης. Έχει τελειοποιήσει το πρ γραµµα εργασίας του για την περίοδο για να το ευθυγραµµίσει µε τους έξι στ χους της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιµετώπιση των ναρκωτικών, οι οποίοι είναι στις άµεσες προτεραι τητές της. Το κέντρο συµβάλλει στη διαδικασία αξιολ γησης των συνεπειών του σχεδίου δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχει επίσης εργαστεί µε τα εθνικά εστιακά σηµεία και την Europol καθώς και µε τις εθνικές της µονάδες ναρκωτικών, µε σκοπ τη σχεδίαση καταλλήλων εργαλείων για την παραγωγή δ ο παραστατικών εικ νων µε βάση ένα σ νολο µεταβλητών προσαρµοσµένων στους έξι πρωταρχικο ς στ χους της στρατηγικής της ΕΕ. Η πρώτη παραστατική εικ να θα παρουσιάζει το πρ βληµα και τους τρ πους αντιµετώπισης του το 1999, πριν απ την έγκριση του σχεδίου δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και θα παρέχει βάση για την αξιολ γηση της προ δου που θα επιτευχθεί µε την ολοκλήρωση του σχεδίου το Η δε τερη παραστατική εικ να θα παρουσιάζει το πρ βληµα και τους τρ πους αντιµετώπισης του το 2004, µε βάση τις πληροφορίες που αντλο νται σ µφωνα µε την ίδια οµάδα µεταβλητών. λα αυτά τα βήµατα θα βοηθήσουν στην εκπλήρωση του κ ριου σκοπο του ΕΚΠΝΤ, που είναι η παροχή στους αρµ διους για τη χάραξη πολιτικής βαθιάς γνώσης, η οποία θα αποτελέσει τη βάση για το σχεδιασµ πολιτικής αντιµετώπισης των ναρκωτικών. Georges Estievenart Εκτελεστικ ς διευθυντής 5

6 Ευχαριστήρια Το ΕΚΠΝΤ ευχαριστεί τους ακ λουθους για τη βοήθειά τους στη σ νταξη της παρο σας έκθεσης: τους επικεφαλής των εθνικών εστιακών σηµείων του δικτ ου Reitox και το προσωπικ τους τις υπηρεσίες των κρατών µελών που συνέλεξαν ανεπεξέργαστα δεδοµένα για την παρο σα έκθεση τα µέλη του διοικητικο συµβουλίου και την Επιστηµονική Επιτροπή του ΕΚΠΝΤ το Ευρωπαϊκ Κοινοβο λιο, το Συµβο λιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδίως την οριζ ντια οµάδα εργασίας για τα ναρκωτικά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την Οµάδα Pompidou του Συµβουλίου της Ευρώπης, το πρ γραµµα των Ηνωµένων Εθνών για τον διεθνή έλεγχο των ναρκωτικών, την Παγκ σµια Οργάνωση Υγείας, την Europol, την Interpol, την Παγκ σµια Οργάνωση Τελωνείων και το Κέντρο για την Επιδηµιολογική Παρακολο θηση του AIDS το Μεταφραστικ Κέντρο των Οργανισµών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την Υπηρεσία Επισήµων Εκδ σεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων τους Andrew Haig & Associates, γραφικά και ιατίθεται επίσης επί γραµµής µια αλληλεπιδραστική έκδοση της ετήσιας έκθεσης 2001 στη διε θυνση Η έκδοση αυτή παρέχει σ νδεση µε πηγές στοιχείων, εκθέσεις και έγγραφα αναφοράς που χρησιµοποιο νται για τη σ νταξη της ετήσιας έκθεσης. 6

7 Κ ε φ ά λ α ι ο 1 Ζήτηση και προσφορά ναρκωτικών Στο παρ ν κεφάλαιο παρουσιάζονται συνοπτικά η κατάσταση της χρήσης και προσφοράς ναρκωτικών στην ΕΕ, οι πρ σφατες εξελίξεις καθώς και οι εµφανιζ µενες τάσεις. Βελτίωση της συγκρισιµ τητας των στοιχείων Οι βασικοί δείκτες του ΕΚΠΝΤ Η βελτίωση της συγκρισιµ τητας των στοιχείων µεταξ των κρατών µελών είναι κεντρικ καθήκον του ΕΚΠΝΤ.Το ΕΚΠΝΤ αναπτ σσει και προτείνει νέες µεθ δους και µέσα συλλογής και ανάλυσης εναρµονισµένων στοιχείων καλής ποι τητας σε ευρωπαϊκ επίπεδο. Το σχέδιο δράσης της ΕΕ σχετικά µε τα ναρκωτικά ( ) καλεί τα κράτη µέλη να παρέχουν αξι πιστες και συγκρίσιµες πληροφορίες αναφορικά µε πέντε βασικο ς επιδη- µιολογικο ς δείκτες, σ µφωνα µε τα προτειν µενα τεχνικά εργαλεία και τις κατευθυντήριες γραµµές του ΕΚΠΝΤ. Αυτοί οι πέντε βασικοί δείκτες είναι: επικράτηση και πρ τυπα χρήσης ναρκωτικών στον γενικ πληθυσµ (έρευνες στον πληθυσµ ) επικράτηση και πρ τυπα προβληµατικής χρήσης ναρκωτικών (στατιστικές εκτιµήσεις σχετικά µε την επικράτηση/συχν τητα εµφάνισης, οι οποίες συµπληρώνονται απ στοιχεία ερευνών µεταξ των χρηστών ναρκωτικών) συνδε µενα µε τα ναρκωτικά λοιµώδη νοσήµατα (επικράτηση και ρυθµοί συχν τητας εµφάνισης του ιο HIV, της ηπατίτιδας B και C στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών) συνδε µενοι µε τα ναρκωτικά θάνατοι και θνησιµ τητα των χρηστών ναρκωτικών (στατιστικά στοιχεία για τη θνησιµ τητα του γενικο πληθυσµο απ ληξιαρχεία και ειδικά αρχεία, καθώς και µελέτες κο ρτης σχετικά µε τη θνησιµ τητα και τις αιτίες θανάτου των χρηστών ναρκωτικών) αίτηση για θεραπεία απ τη χρήση των ναρκωτικών (στατιστικές απ θεραπευτικά κέντρα ατ µων που εισάγονται για θεραπεία απ τη χρήση ναρκωτικών). Χρήση ναρκωτικών Χρήση ναρκωτικών στον γενικ πληθυσµ Για την εκτίµηση της κατάστασης σχετικά µε τη χρήση ναρκωτικών και για την ανάπτυξη και αξιολ γηση πολιτικών, είναι απαραίτητο να υπολογιστεί το ποσοστ του πληθυσµο που κάνει χρήση ή που έχει δοκιµάσει ναρκωτικά. Είναι απαραίτητο να γνωρίζουµε σε ποιες οµάδες εστιάζεται η χρήση ναρκωτικών, καθώς και τα πρ τυπα χρήσης τους. Πρ τυπα χρήσης ναρκωτικών Σε λες τις χώρες της ΕΕ, η κάνναβη είναι η συχν τερα χρησιµοποιο µενη παράνοµη ουσία, τ σο απ την άποψη της δοκιµής τουλάχιστον µία φορά σε λη τη ζωή (οποιαδήποτε χρήση καθ λη τη διάρκεια ζωής εν ς ατ µου) σο και απ την άποψη της πρ σφατης χρήσης. Η χρήση άλλων παράνοµων ουσιών είναι λιγ τερο συχνή. Η δοκιµή της κάνναβης τουλάχιστον µία φορά σε λη τη ζωή απ τον ενήλικο πληθυσµ (15 έως 64 ετών σ µφωνα µε το πρ τυπο του ΕΚΠΝΤ, αν και µε ορισµένες εθνικές διαφορές) κυµαίνεται απ περίπου 10 % στην Φινλανδία έως περίπου 20 έως 25 % στη ανία, τη Γαλλία, την Ιρλανδία, τις Κάτω Χώρες, την Ισπανία και το Ηνωµένο Βασίλειο ( 1 ). Τα ποσοστά δοκιµής των άλλων ουσιών είναι πολ χαµηλ τερα. Η δοκιµή αµφεταµινών έχει αναφερθεί απ το 1 έως 4 % των ενηλίκων, αλλά το ποσοστ των ενηλίκων που αναφέρει δοκιµή αµφεταµινών στο Ηνωµένο Βασίλειο ανέρχεται στο 10 %. Έκσταση έχουν δοκιµάσει το 0,5 έως 4 % των ευρωπαίων ενηλίκων και κοκα νη το 0,5 έως 3 %. Η δοκιµή ηρωίνης αναφέρεται γενικά απ ποσοστ µικρ τερο του 1 % των ενηλίκων, γεγον ς που έρχεται σε αντίθεση µε την υψηλή παρουσία της στους δείκτες που αφορο ν το πρ βληµα των ναρκωτικών. ( 1 ) ιάγραµµα 1 ΕΓ: οκιµή τουλάχιστον µία φορά κατά τη διάρκεια της ζωής κάνναβης, αµφεταµινών και κοκα νης µεταξ των ενηλίκων σε ορισµένες χώρες, πως µετρήθηκε απ εθνικές έρευνες στον πληθυσµ (έκδοση επί γραµµής). 7

8 Eτήσια έκθεση σχετικά µε την κατάσταση του προβλήµατος των ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση 2001 Μεθοδολογία για την εκτίµηση της χρήσης ναρκωτικών στον γενικ πληθυσµ Οι έρευνες στον γενικ πληθυσµ πραγµατοποιο νται µε σκοπ την εκτίµηση της χρήσης ναρκωτικών. ώδεκα κράτη µέλη έχουν διεξαγάγει εθνικές έρευνες κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών σχετικά µε τη χρήση ναρκωτικών στον γενικ πληθυσµ (παρ λο που στο Λουξεµβο ργο το δείγµα ήταν µικρ ) και τα υπ λοιπα (Ιταλία, Πορτογαλία και Αυστρία) βρίσκονται στη διαδικασία προετοιµασίας τέτοιων ερευνών. Ορισµένες χώρες έχουν ήδη καθιερώσει σειρά επαναλαµβαν µενων εθνικών ερευνών, χρησιµοποιώντας την ίδια µεθοδολογία (για παράδειγµα η Γερµανία, η Ισπανία, η Σουηδία και το Ηνωµένο Βασίλειο), ενώ στην Ελλάδα, τη Γαλλία και τις Κάτω Χώρες έχουν ξεκινήσει σειρές ερευνών. Ορισµένες χώρες πραγµατοποιο ν διαδοχικές ad hoc έρευνες, οι οποίες είναι σε µεγάλο βαθµ συγκρίσιµες (για παράδειγµα η ανία, η Φινλανδία και η Γαλλία). Υπάρχουν διαφορές µεταξ των χωρών σον αφορά τις µεθ δους συλλογής των στοιχείων, στα µεγέθη και στα πλαίσια των δειγµάτων, οι οποίες θα µπορο σαν να επηρεάσουν την ακρίβεια και την εγκυρ τητα των εκτιµήσεων. Έως του λυθο ν αυτά τα ζητήµατα, οι άµεσες συγκρίσεις µεταξ επιπέδων χρήσης στα κράτη µέλη θα πρέπει να γίνονται µε προσοχή, ειδικά στις περιπτώσεις που οι διαφορές είναι µικρές. Το ΕΚΠΝΤ έχει αναπτ ξει κατευθυντήριες γραµµές για τη βελτίωση της ποι τητας και της συγκρισιµ τητας των ερευνών στον πληθυσµ στην ΕΕ. Αυτές οι κατευθυντήριες γραµµές περιλαµβάνουν ένα σ νολο κοινών βασικών στοιχείων, τα οποία µπορο ν να χρησιµοποιηθο ν για την αναφορά δεδοµένων απ υπάρχουσες έρευνες ή να περιληφθο ν σε ευρ τερα ερωτηµατολ για και βασικές µεθοδολογικές οδηγίες. Οι κατευθυντήριες αυτές γραµµές τίθενται σταδιακά σε εφαρµογή στα κράτη µέλη. Η χρήση παράνοµων ναρκωτικών εστιάζεται σε ορισµένες πληθυσµιακές οµάδες, και συγκεκριµένα σε νεαρο ς ενήλικες, άνδρες και κατοίκους αστικών περιοχών. Οι νεαροί ενήλικες (ηλικίας 15 έως 34 σ µφωνα µε το πρ τυπο του ΕΚΠΝΤ µε ορισµένες εθνικές διαφορές) παρουσιάζουν ρυθµο ς χρήσης ναρκωτικών έως και διπλάσιους ή ακ µη µεγαλ τερους απ εκείνους ολ κληρου του ενήλικου πληθυσµο, για τα περισσ τερα ναρκωτικά ( 2 ) ( 3 ). Παραδείγµατος χάρη, κάνναβη έχει δοκιµάσει περίπου το 15 % των νεαρών ενηλίκων στη Φινλανδία και τη Σουηδία, 2 ώς 40 % περίπου στη ανία, τη Γαλλία, την Ιρλανδία, τις Κάτω Χώρες, την Ισπανία και το Ηνωµένο Βασίλειο, ενώ αµφεταµίνες, έκσταση και κοκα νη έχουν δοκιµάσει περίπου το 1 έως 6 % των νεαρών ενηλίκων (παρ λο που στο Ηνωµένο Βασίλειο το ποσοστ για την αµφεταµίνη και την έκσταση είναι κατά προσέγγιση 16 και 8 % αντίστοιχα). Στους άνδρες εµφανίζονται υψηλ τεροι ρυθµοί χρήσης ναρκωτικών, αν και οι ρυθµοί αυτοί διαφέρουν µεταξ των χωρών και οι διαφορές τείνουν να µειώνονται µε το χρ νο ( 4 ). στοιχεία θα µπορο σαν να εξαρτώνται κατά µεγάλο µέρος απ το ποσοστ του αστικο πληθυσµο ( 5 ). Παρ λο που χρησιµοποιείται ευρέως, η δοκιµή τουλάχιστον µία φορά σε λη τη ζωή δεν αρκεί για τον υπολογισµ της πρ σφατης χρήσης ναρκωτικών, καθώς περιλαµβάνει λους εκείνους που κάποτε δοκίµασαν ναρκωτικά, είτε µία µ νο φορά είτε χρ νια πριν. Ως πρ σφατη χρήση υπολογίζεται συνήθως οποιαδήποτε χρήση έγινε κατά τη διάρκεια του προηγο µενου έτους (επικράτηση κατά το τελευταίο δωδεκάµηνο). Η πρ σφατη χρήση (η οποία ορίζεται ως χρήση εντ ς των δώδεκα τελευταίων µηνών) κάνναβης αναφέρεται απ το 1 έως 9 % των ευρωπαίων ενηλίκων. Η πρ σφατη χρήση άλλων παράνοµων ουσιών σπανίως υπερβαίνει το 1 % στους ενήλικες. Οι νεαροί ενήλικοι αναφέρουν υψηλ τερο ποσοστ επικράτησης, περίπου διπλάσιο εκείνου που αναφέρεται για λους τους ενηλίκους. Στην Ιρλανδία, την Ισπανία (σχετικά µε την κοκα νη) και το Ηνωµένο Βασίλειο, το ποσοστ τείνει να είναι κάπως υψηλ τερο απ εκείνο άλλων χωρών ( 6 ). Οι κάτοικοι αστικών περιοχών αναφέρουν υψηλ τερους ρυθµο ς χρήσης ναρκωτικών απ εκείνους των αγροτικών περιοχών, και οι διαφορές στα συνολικά εθνικά Τάσεις Στοιχεία τα οποία εξετάζουν τις τάσεις που διαµορφώνονται στα ναρκωτικά µπορεί να είναι πολ πιο διαφωτιστικά ( 2 ) ιάγραµµα 2 ΕΓ: Επικράτηση της χρήσης έκστασης και κοκα νης κατά το τελευταίο δωδεκάµηνο ανά οµάδα ηλικίας στην Αγγλία και την Ουαλία, 1998 (έκδοση επί γραµµής). ( 3 ) ιάγραµµα 3 ΕΓ: οκιµή κάνναβης τουλάχιστον µία φορά κατά τη διάρκεια ζωής σε λους τους ενηλίκους και στους νεαρο ς ενηλίκους σε ορισµένες χώρες της ΕΕ, πως µετρήθηκε απ εθνικές έρευνες στον πληθυσµ (έκδοση επί γραµµής). ( 4 ) ιάγραµµα 4 ΕΓ: οκιµή κάνναβης τουλάχιστον µία φορά κατά τη διάρκεια ζωής στους ενηλίκους (άνδρες και γυναίκες) σε ορισµένες χώρες της ΕΕ, πως µετρήθηκε απ εθνικές έρευνες στον πληθυσµ (έκδοση επί γραµµής). ( 5 ) ιάγραµµα 5 ΕΓ: οκιµή κάνναβης τουλάχιστον µία φορά κατά τη διάρκεια ζωής στους ενηλίκους στη Φινλανδία ανά επίπεδο αστικοποίησης, 1998 (έκδοση επί γραµµής). ( 6 ) ιάγραµµα 6 ΕΓ: οκιµή κάνναβης τουλάχιστον µία φορά κατά τη διάρκεια ζωής και επικράτηση κατά το τελευταίο δωδεκάµηνο σε ενηλίκους σε ορισµένες χώρες της ΕΕ, πως µετρήθηκε απ εθνικές έρευνες στον πληθυσµ (έκδοση επί γραµµής). 8

9 Ζήτηση και προσφορά ναρκωτικών ιάγρ. 1 % 20 Πρ σφατη χρήση (επικράτηση κατά το τελευταίο δωδεκάµηνο) κάνναβης, αµφεταµινών και κοκα νης απ νέους ενήλικες σε ορισµένες χώρες της ΕΕ, πως µετρήθηκε απ εθνικές έρευνες στον πληθυσµ Κάνναβη Αµφεταµίνες Κοκα νη ανία (2000) Γερµανία (πρώην υτική) (1997) Ελλάδα (1998) Ισπανία (1999) Γαλλία (1999) Ιρλανδία (1998) Κάτω Χώρες (1997/98) Φινλανδία (1998) Σουηδία (1998) Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία και Ουαλία) (1998) Σηµειώσεις: Τα στοιχεία προέρχονται απ τις πλέον πρ σφατες εθνικές έρευνες που είναι διαθέσιµες σε κάθε χώρα. Το ε ρος ηλικιών είναι απ 15 έως 18 µέχρι 34 έως 39. Οι διακυµάνσεις στο ε ρος ηλικιών µπορεί να επηρεάζουν τις διαφορές µεταξ των χωρών. Σε ορισµένες χώρες τα ποσοστά επανυπολογίστηκαν σε εθνικ επίπεδο, ώστε να ανταποκρίνονται σο το δυνατ ν περισσ τερο στις ηλικιακές οµάδες που καθ ρισε το ΕΚΠΝΤ (νέοι ενήλικες 15 έως 34 ετών). Πηγές: Εθνικές εκθέσεις δικτ ου Reitox για το 2000, απ εκθέσεις ερευνών στον πληθυσµ ή απ επιστηµονικά άρθρα. Βλέπε επίσης τους τυποποιηµένους επιδηµιολογικο ς πίνακες στην ιστοθέση του ΕΚΠΝΤ. απ στοιχεία που αναφέρονται σε παγιωµένες καταστάσεις. Εντο τοις, µέχρι σήµερα, µ νο η Γερµανία, η Ισπανία, η Σουηδία και το Ηνωµένο Βασίλειο διεξήγαγαν συγκρίσιµες εθνικές έρευνες. Άλλες χώρες διεξήγαγαν αρκετές έρευνες διαφορετικών ειδών, ωστ σο οι τάσεις πρέπει να αναλυθο ν µε προσοχή. Οι αυξηµένες περιπτώσεις δοκιµής κάνναβης τουλάχιστον µία φορά σε λη τη ζωή δεν υποδηλώνουν απαραίτητα παράλληλη α ξηση στην πρ σφατη χρήση. Η επικράτηση κατά το τελευταίο δωδεκάµηνο έχει γενικά αυξηθεί λιγ τερο απ,τι η δοκιµή τουλάχιστον µία φορά σε λη τη ζωή. Η δοκιµή κάνναβης τουλάχιστον µία φορά σε λη τη ζωή αυξήθηκε κατά τη δεκαετία του 90 στις περισσ τερες χώρες για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιµες πληροφορίες. Σε πρ σφατες έρευνες, πολλές χώρες αναφέρουν παρ µοια ποσοστά επικράτησης περίπου 20 έως 25 %. Στις περιπτώσεις στις οποίες η επικράτηση ήταν χαµηλή στις αρχές του 90 (για παράδειγµα, στην Ελλάδα, τη Φινλανδία και τη Σουηδία), οι αυξήσεις φαίνεται να είναι αναλογικά µεγαλ τερες απ τις περιπτώσεις στις οποίες η αρχική επικράτηση ήταν υψηλ τερη (για παράδειγµα, στη ανία, τη Γερµανία και το Ηνωµένο Βασίλειο). Οι τάσεις σχετικά µε τη χρήση άλλων ουσιών είναι πιο δ σκολο να ανιχνευθο ν. Αυτές οι εξελίξεις αφορο ν σχετικά περιορισµένες πληθυσµιακές οµάδες, εντο τοις µπορεί να έχουν σηµαντικές επιπτώσεις στη δηµ σια υγεία και την πολιτική για τα ναρκωτικά. Για παράδειγµα, η πολυσυζητηµένη πιθανή α ξηση στη χρήση της κοκα νης χρήζει περαιτέρω ανάλυσης στις περισσ τερες χώρες. Επίσης, η πρ σφατη α ξηση στη χρήση έκστασης καλά τεκµηριωµένη µεταξ των οµάδων νεαρών ατ µων δεν εµφανίζεται µε σαφήνεια στις έρευνες στον πληθυσµ.τα δείγµατα πρέπει να είναι αρκετά µεγάλα και η ανάλυση ιάγρ. 2 % 40 Εξέλιξη της δοκιµής τουλάχιστον µία φορά σε λη τη ζωή και της πρ σφατης (τελευταίο δωδεκάµηνο) χρήσης κάνναβης σε ορισµένες χώρες της ΕΕ κατά τη δεκαετία του 1990, πως µετρήθηκε απ εθνικές έρευνες στον πληθυσµ οκιµή τουλάχιστον µία φορά σε λη τη ζωή Επικράτηση κατά το τελευταίο δωδεκάµηνο ανία (1994, 2000) Βλέπε σηµειώσεις Γερµανία (πρώην υτική) (1995, 1997) Ισπανία (1995, 1997, 1999) Γαλλία (1992, 1995, 1999) Φινλανδία (1992, 1996, 1998) Σουηδία (1994, 1996, 1998, 2000) Ηνωµένο Βασίλειο (Αγγλία και Ουαλία) (1994, 1996, 1998) Σηµειώσεις: Το ε ρος ηλικιών είναι απ 15 έως 18 µέχρι 59 έως 69 (στη Φινλανδία ήταν 74 το 1992 και το 1996). Οι διακυµάνσεις στο ε ρος ηλικιών µπορεί να επηρεάζουν τις διαφορές µεταξ των χωρών. Στη ανία το ε ρος ηλικιών είναι απ 16 έως 44, µε σκοπ τη σ γκριση µεταξ των ετών. Στη Γερµανία, µία έρευνα για το 2000 (ή οποία δηµοσιε θηκε τον Μάιο 2001) καταδεικν ει α ξηση της χρήσης κάνναβης. Πηγές: Εθνικές εκθέσεις δικτ ου Reitox για το 2000, απ εκθέσεις ερευνών στον πληθυσµ ή απ επιστηµονικά άρθρα. Βλέπε επίσης τους τυποποιηµένους επιδηµιολογικο ς πίνακες στην ιστοθέση του ΕΚΠΝΤ. 9

10 Eτήσια έκθεση σχετικά µε την κατάσταση του προβλήµατος των ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση 2001 Χρήση ναρκωτικών στον σχολικ πληθυσµ Για άτοµα κάτω των 18 ετών, το ΕΚΠΝΤ αντλεί πληροφορίες απ µια συγκρίσιµη έρευνα στον µαθητικ πληθυσµ, στην οποία περιλαµβάνονται στοιχεία για 30 µετέχουσες χώρες στην Ευρώπη, και επίσης στοιχεία για τις ΗΠΑ. Έντεκα κράτη µέλη της ΕΕ µετείχαν στο πιο πρ σφατο ευρωπαϊκ πρ γραµµα ερευνών στον µαθητικ πληθυσµ για το αλκο λ και άλλα ναρκωτικά 1999 (ESPAD)( 1 ), το οποίο περιγράφει τη χρήση του καπνο, του αλκο λ και άλλων ναρκωτικών σε µαθητές 15 έως 16 ετών.το Βέλγιο, το Λουξεµβο ργο και η Ισπανία έχουν επίσης διεξαγάγει έρευνες στον µαθητικ πληθυσµ το 1998 ή 1999, ανεξάρτητα απ την έρευνα του ESPAD, και τα αποτελέσµατα που προκ πτουν συµφωνο ν µε εκείνα του ESPAD. Κατάσταση και πρ τυπα Οι έρευνες δείχνουν τι η κάνναβη εξακολουθεί να είναι η πιο ευρέως χρησιµοποιο µενη παράνοµη ουσία στους µαθητές σχολείων. Η δοκιµή τουλάχιστον µία φορά σε λη τη ζωή σε µαθητές 15 έως 16 ετών κυµαίνεται απ 8 % στη Σουηδία και την Πορτογαλία έως 35 % στη Γαλλία και το Ηνωµένο Βασίλειο. Σε δ ο κράτη µέλη (Ελλάδα και Σουηδία), η χρήση εισπνε µενων ουσιών τουλάχιστον για µία φορά σε λη τη ζωή (πτητικές ουσίες) είναι υψηλ τερη ή ίση µε εκείνη της κάνναβης. Οι έρευνες στα σχολεία αναφέρουν χρήση αµφεταµινών τουλάχιστον για µία φορά σε λη τη ζωή σε ποσοστ απ 1 έως 8 % των µαθητών σχολείου ηλικίας 15 έως 16 ετών, χρήση έκστασης απ 1 έως 5 %, και το ποσοστ για χρήση κοκα νης τουλάχιστον για µία φορά είναι µεταξ του 1 και 4 %, µε την Ισπανία και τις Κάτω Χώρες να παρουσιάζουν τη µεγαλ τερη χρήση κοκα νης. Ένα διαφορετικ πρ τυπο εµφανίζεται σχετικά µε την παράνοµη χρήση τουλάχιστον για µία φορά ηρεµιστικών και υπνωτικών (χωρίς ιατρική συνταγή), που το χαµηλ τερο ποσοστ, 4 %, παρατηρείται στο Ηνωµένο Βασίλειο και τη Νορβηγία και το υψηλ τερο (12 %) στη Γαλλία. Η παράνοµη χρήση τουλάχιστον για µία φορά ηρεµιστικών και υπνωτικών είναι υψηλ τερη στα κορίτσια απ,τι στα αγ ρια στη Γαλλία, την Πορτογαλία, την Ιταλία, τη Φινλανδία και τη Σουηδία. Αντιθέτως, η επικράτηση της χρήσης παράνοµων ναρκωτικών τουλάχιστον µία φορά σε λη τη ζωή είναι υψηλ τερη στα αγ ρια απ,τι στα κορίτσια σε λα τα κράτη µέλη. Υπάρχει µια αντίστροφη σχέση µεταξ του ποσοστο επικράτησης της χρήσης παράνοµων ναρκωτικών σε µια χώρα και του κινδ νου που πιστε εται τι εµπερικλείει η χρήση του συγκεκριµένου ναρκωτικο. Τα κορίτσια τείνουν γενικ τερα, περισσ τερο απ τα αγ ρια, να θεωρο ν τη χρήση παράνοµων ναρκωτικών επικίνδυνη. Η αποδοκιµασία της χρήσης παράνοµων ναρκωτικών είναι σταθερά υψηλή στα αγ ρια και τα κορίτσια σε λα τα κράτη µέλη της ΕΕ µε ποσοστ περίπου 80 % κατά µέσο ρο, εξαιρουµένης της αποδοκιµασίας της κάνναβης, η οποία είναι χαµηλ τερη µε ποσοστ 70 % κατά µέσο ρο. Τάσεις Σε λα τα κράτη µέλη, εκτ ς απ δ ο (το Ηνωµένο Βασίλειο και την Ιρλανδία) τα οποία συµµετείχαν τ σο στις πρώτες σο και στις επ µενες έρευνες του ESPAD, η επικράτηση της χρήσης λων των παράνοµων ναρκωτικών τουλάχιστον για µία φορά σε λη τη ζωή αυξήθηκε ανάµεσα στα έτη 1995 και Χρήση κάνναβης τουλάχιστον για µία φορά σε λη τη ζωή Τα ποσοστά παράνοµων ναρκωτικών που λαµβάνονται γενικά απ µαθητές σχολείου ηλικίας 15 έως 16 ετών καθορίζονται σε µεγάλο βαθµ απ το ποσοστ κάνναβης. Στην πλειον τητα των χωρών, η επικράτηση της χρήσης κάνναβης τουλάχιστον για µία φορά έχει αυξηθεί. Στη Φινλανδία και τη Νορβηγία, τα ποσοστά της χρήσης κάνναβης τουλάχιστον για µία φορά σε λη τη ζωή διπλασιάστηκαν κατά το χρονικ διάστηµα µεταξ 1995 και Αυξήσεις παρουσιάστηκαν επίσης στη Σουηδία, την Πορτογαλία, τη ανία και την Ιταλία. Εντο τοις, υπήρξε µείωση σε δ ο κράτη µέλη που το 1995 παρουσίασαν την υψηλ τερη επικράτηση της χρήσης κάνναβης τουλάχιστον για µία φορά. Στο Ηνωµένο Βασίλειο µεταξ 1995 και 1999 η χρήση κάνναβης µειώθηκε απ 41 έως 35 % και στην Ιρλανδία απ 37 έως 32 %. Η διαπιστωµένη διαθεσιµ τητα κάνναβης αυξήθηκε σε µεγάλο βαθµ στη ανία, τη Φινλανδία, την Ιταλία και τη Νορβηγία µεταξ 1995 και Μείωση της διαπιστωµένης διαθεσιµ τητας κάνναβης σηµειώθηκε στην Ιρλανδία και το Ηνωµένο Βασίλειο, αλλά σε µικρ τερο βαθµ απ τη µείωση στην επικράτηση χρήσης τουλάχιστον για µία φορά σε λη τη ζωή. Αξίζει να επισηµανθεί τι τα συγκρίσιµα στοιχεία που προέρχονται απ τις ΗΠΑ δείχνουν τι τα ποσοστά για τη χρήση τουλάχιστον για µία φορά εν ς αριθµο παράνο- µων ναρκωτικών είναι υψηλ τερα απ,τι σε οποιοδήποτε απ τα κράτη µέλη της ΕΕ: κάνναβη (41 %), αµφετα- µίνη (16 %), έκσταση (6 %) και κοκα νη (8 %). (1) Έκθεση του ESPAD 1999: «Alcohol and other drug use among students in 30 European countries» (χρήση αλκο λ και άλλων ναρκωτικών απ τους µαθητές σε 30 ευρωπαϊκές χώρες), B. Hibell, B. Andersson, S. Ahlström, O. Balakireva, T. Bjarnason, A. Kokkevi, M. Morgan, σουηδικ συµβο λιο πληροφ ρησης σχετικά µε το αλκο λ και άλλα ναρκωτικά (CAN), Οµάδα Pompidou του Συµβουλίου της Ευρώπης, εκέµβριος

11 Ζήτηση και προσφορά ναρκωτικών Η χρήση τουλάχιστον για µία φορά σε λη τη ζωή «άλλων παράνοµων ναρκωτικών» (αµφεταµινών, LSD/παραισθησιογ νων, κρακ, κοκα νης, έκστασης και ηρωίνης) Η έρευνα του ESPAD καταδεικν ει επίσης α ξηση στη χρήση τουλάχιστον για µία φορά «άλλων παράνοµων ναρκωτικών» στην πλειον τητα των κρατών µελών, αλλά µεγάλη πτώση στο Ηνωµένο Βασίλειο και την Ιρλανδία, που τα ποσοστά σηµείωσαν πτώση απ 22 έως 12 % και απ 16 έως 9 % αντίστοιχα. Οι αυξήσεις στην πλειον τητα των κρατών µελών και η πτώση στο Ηνωµένο Βασίλειο και την Ιρλανδία επιβεβαιώνουν την τάση προς σ γκλιση σον αφορά τα πρ τυπα χρήσης ναρκωτικών µεταξ των κρατών µελών. Η ουσιαστική µείωση στην Ιρλανδία και το Ηνωµένο Βασίλειο µπορεί να σηµαίνει τι σε προχωρη- µένα στάδια διάδοσης ναρκωτικών το σ νολο ατ µων 15 έως 16 ετών τα οποία επιθυµο ν να δοκιµάσουν παράνοµα ναρκωτικά παρουσιάζει κορεσµ. Χρήση τουλάχιστον για µία φορά σε λη τη ζωή ηρεµιστικών ή υπνωτικών χωρίς ιατρική συνταγή Παραδοσιακά, η χρήση ηρεµιστικών ή υπνωτικών χωρίς ιατρική συνταγή είναι σηµαντικά υψηλ τερη στα κορίτσια απ,τι στα αγ ρια. Ανάµεσα στα έτη 1995 και 1999, τα κορίτσια στη ανία, την Ιταλία, την Ιρλανδία και το Ηνωµένο Βασίλειο, παρουσίασαν σηµαντική µείωση κατά το ήµισυ περίπου στα ποσοστά για την επικράτηση χρήσης τουλάχιστον µία φορά κατά τη διάρκεια ζωής ηρεµιστικών και υπνωτικών χωρίς ιατρική συνταγή. Αντίθετα, τα κορίτσια στη Φινλανδία και την Πορτογαλία παρουσίασαν α ξηση (3 και 2 % αντίστοιχα), ενώ τα αγ ρια στις δ ο αυτές χώρες παρουσίασαν µείωση. Χρήση εισπνε µενων ουσιών τουλάχιστον για µία φορά σε λη τη ζωή Σηµειώθηκε µικρή µεταβολή στη χρήση εισπνε µενων ουσιών τουλάχιστον για µία φορά σε λη τη ζωή, µε εξαίρεση τη Σουηδία και το Ηνωµένο Βασίλειο, που σηµειώθηκε µείωση ανάµεσα στο 1995 και πρέπει να επικεντρώνεται στις κατάλληλες ηλικιακές οµάδες. Θα πρέπει επίσης να λαµβάνεται υπ ψη η υπερδειγµατοληψία των νέων ατ µων. ιάγρ. 3 Εθνικές εκτιµήσεις σχετικά µε την επικράτηση της προβληµατικής χρήσης ναρκωτικών στην ΕΕ και τη Νορβηγία, Ποσοστ ανά κατοίκους 10 απ 15 έως 64 ετών ,7-12,8 2,0-6,2 3,1-6, ,7-4,6 3,6-4,3 3,2-4,6 4,0-5,4 1,4-2,7 2,5-2,9 7,1-7,8 3,0-3,5 3,3-4,8 Μπενελο ξ 1,5-6,9 µ.δ. 6,6-7,7 Προβληµατική χρήση ναρκωτικών Γενικά, οι ρυθµοί επικράτησης της προβληµατικής χρήσης ναρκωτικών φαίνεται να είναι υψηλ τεροι στην Ιταλία, το Λουξεµβο ργο, την Πορτογαλία και το Ηνωµένο Βασίλειο, µε µεταξ πέντε και οκτώ προβληµατικών χρηστών ναρκωτικών ανά κατοίκους ηλικίας 15 έως 64 (λαµβάνοντας τα µέσα σηµεία διακ µανσης σε µια χώρα). Οι ρυθµοί φαίνεται να είναι χαµηλ τεροι στο Βέλγιο (αλλά αυτά τα στοιχεία αναφέρονται µ νο στους ΧΕΝ και συνεπώς οι αριθµοί υποεκτιµο νται), στη Γερµανία και τις Κάτω Χώρες, µε δ ο έως τρεις προβληµατικο ς χρήστες ναρκωτικών ανά κατοίκους ηλικίας 15 έως 64. Οι ενδιάµεσοι ρυθµοί κυµαίνονται µεταξ τριών και πέντε προβληµατικών χρηστών ναρκωτικών ανά κατοίκους ηλικίας 15 έως 64 ετών στην Αυστρία, τη ανία, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, την Ιρλανδία, την Ισπανία και τη Νορβηγία. Ορισµένες χώρες αναφέρουν ελαφρώς διαφορετικά ποσοστά απ εκείνα που παρουσιάστηκαν το 2000 λ γω των βελτιωµένων στοιχείων και των εκτιµήσεων. Η ανία και ειδικά η Φινλανδία, ωστ σο, παρουσιάζουν πολ υψηλ τερα ποσοστά λ γω του τι διέγραψαν λιγ τερο αξι πιστες (και στις δ ο περιπτώσεις χαµηλ τερες) εκτιµήσεις. Σηµειώσεις: µ.δ. = µη διαθέσιµα στοιχεία. Οι διαφορές µεταξ των χωρών πρέπει να ερµηνε ονται µε προσοχή λ γω της επιλογής διαφορετικών µεθ δων και οµάδων-στ χων. Για περαιτέρω πληροφορίες αναφερθείτε στον επί γραµµής πίνακα 1 στη διε θυνση Τα στοιχεία για την Αυστρία και το Βέλγιο αφορο ν το έτος 1995, ενώ για την Ιταλία το Η πλειον τητα είναι χρήστες ενδοφλέβιας λήψης αµφεταµινών, έως είναι ηρωινοµανείς. Η αρχική εκτίµηση για τη Σουηδία µειώθηκε κατά 8 % για να εξαιρεθο ν οι εθισµένοι στην κάνναβη σ µφωνα µε τον ορισµ του ΕΚΠΝΤ για την προβληµατική χρήση ναρκωτικών.το χρώµα κάθε χώρας δείχνει το διάµεσο σηµείο του φάσµατος των εκτιµήσεων σχετικά µε την επικράτηση της προβληµατικής χρήσης ναρκωτικών, µε εξαίρεση το Βέλγιο, για το οποίο το διάµεσο είναι 3,0 και το διάστηµα εµπιστοσ νης 95 %). Η εκτίµηση για το Βέλγιο αναφέρεται στους ΧΕΝ και, κατά συνέπεια, υποεκτιµάται η προβληµατική χρήση ναρκωτικών. Πηγές: Εστιακά σηµεία του δικτ ου Reitox, Για τη Σουηδία: Olsson, B., Wahren, C. A., και Bygvist, S.: Det tunga narkotikamissbrukets omfattning i Sverige 1998, CAN. Stockholm, Εξίσου σηµαντικές µε τις εκτιµήσεις σχετικά µε την επικράτηση χρήσης είναι και τα πρ τυπα χρήσης ναρκωτικών. Ωστ σο διατίθενται λίγα στοιχεία σχετικά µε τα πρ τυπα αυτά µεταξ των προβληµατικών χρηστών ναρκωτικών, οι οποίοι δεν υποβάλλονται σε θεραπεία, παρ τι είναι απαραίτητα για τη λήψη πολιτικών αποφάσεων στον τοµέα της ζήτησης για θεραπεία. Σε β ρειες χώρες, ειδικά στη Φινλανδία και τη Σουηδία, οι βασικοί 11

12 Eτήσια έκθεση σχετικά µε την κατάσταση του προβλήµατος των ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση 2001 Ορισµ ς και µέθοδοι που χρησιµοποιο νται για την εκτίµηση της προβληµατικής χρήσης ναρκωτικών Η «προβληµατική χρήση ναρκωτικών» ορίζεται εν προκει- µένω ως η «ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών ή η µακροχρ νια/τακτική χρήση οπιο χων, κοκα νης και/ή αµφετα- µινών». Ο ορισµ ς αυτ ς εξαιρεί τους χρήστες έκστασης και κάνναβης και εκείνους, οι οποίοι ποτέ ή σε µη τακτικά διαστήµατα δεν χρησιµοποιο ν οπιο χα, κοκα νη ή αµφεταµίνες. Στα οπιο χα περιλαµβάνονται τα οπιο χα που παρέχονται µε ιατρική συνταγή, πως είναι η µεθαδ νη. Οι εθνικές εκτιµήσεις της προβληµατικής χρήσης ναρκωτικών που αναφέρονται εδώ για την ΕΕ και τη Νορβηγία (η οποία επίσης συµµετείχε στο πρ γραµµα του ΕΚΠΝΤ σχετικά µε την εκτίµηση της επικράτησης) αφορο ν την περίοδο Η Αυστρία (1995) και το Βέλγιο (1995) δεν µπ ρεσαν να παράσχουν εκτιµήσεις της χρήσης ναρκωτικών γι αυτή τη χρονική περίοδο, λ γω έλλειψης πιο πρ σφατων στοιχείων, στα οποία θα µπορο σαν να βασιστο ν οι υπολογισµοί (βλέπε διάγραµµα 3), ενώ το Λουξεµβο ργο, η Πορτογαλία και η Ιταλία παρείχαν πιο πρ σφατες εκτιµήσεις ( ). Οι µέθοδοι που χρησιµοποιήθηκαν για την παραγωγή των προαναφερθεισών εκτιµήσεων βασίζονται κυρίως σε στατιστικά µοντέλα, στα οποία ενσωµατώνονται σχετιζ - µενοι µε τα ναρκωτικά δείκτες και περιλαµβάνουν: τη µέθοδο πολυµεταβλητο δείκτη σ λληψη εκ νέου σ λληψη τρεις µεθ δους πολλαπλασιαστή βασιζ µενες στα στοιχεία της αστυνοµίας, τα στοιχεία της θεραπείας και τα στοιχεία θνησιµ τητας και µια µέθοδο πολλαπλασιαστή µε τη χρησιµοποίηση αναδροµικά υπολογισµένων αριθµών χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών (ΧΕΝ) µε HIV/AIDS σε συνδυασµ µε τα ποσοστά HIV/AIDS στους ΧΕΝ. Οι διακυµάνσεις που δίνονται στο διάγραµµα 3 συχνά προκ πτουν απ µια προσέγγιση πολλαπλών µεθ δων συνεπώς οι χαµηλ τερες και οι υψηλ τερες τιµές µπορεί να εξήχθησαν µε διαφορετικές µεθ δους τ σο εντ ς σο και µεταξ των χωρών. Αυτές οι µέθοδοι δεν αναφέρονται πάντα στην ίδια οµάδα-στ χο. Παραδείγµατος χάρη ο αναδροµικ ς υπολογισµ ς των ποσοστών HIV/AIDS και οι πολλαπλασιαστές για τη θνησιµ τητα έχουν ως στ χο τους ΧΕΝ, ενώ οι πολλαπλασιαστές βασισµένοι σε στοιχεία θεραπείας θα µπορο σαν να χρησιµοποιηθο ν µ νο για τις ευρ τερες οµάδες προβληµατικών χρηστών οπιο χων. Ορισµένες χώρες εφάρµοσαν πολλαπλές µεθ δους εκτίµησης δ ο (Ισπανία, Λουξεµβο ργο και Κάτω Χώρες), τρεις (Γερµανία, Γαλλία, Ιρλανδία, Φινλανδία και Ηνωµένο Βασίλειο) ή ακ µα και τέσσερις (Ιταλία και Πορτογαλία). Άλλες χώρες (Βέλγιο, ανία, Αυστρία, Σουηδία και Νορβηγία) µπ ρεσαν να εφαρµ σουν µία µ νο µέθοδο, ενώ η Ελλάδα δεν ήταν ακ µη σε θέση να παράσχει εκτίµηση. Η χρησιµοποίηση πολλαπλών ανεξάρτητων εκτιµήσεων επιτρέπει τη διασταυρωµένη αξιολ γηση των ποσοστών που εξήχθησαν µε απλή εκτίµηση και µπορεί να οδηγήσει σε µια πιο αξι πιστη γενική εκτίµηση για µια χώρα. Συνεπώς, σε ιδανικές συνθήκες, µπορεί να εφαρµοστεί µια προσέγγιση πολλαπλών µεθ δων, εάν είναι δυνατ ν σε ετήσια βάση. χρήστες αµφεταµινών αποτελο ν την πλειον τητα των προβληµατικών χρηστών ναρκωτικών (υπολογίζεται ένα ποσοστ 70 έως 80 % στη Φινλανδία το 1997). Αυτ έρχεται σε αντίθεση µε άλλες χώρες, που οι προβληµατικοί χρήστες ναρκωτικών είναι ως επί το πλείστον οι βασικοί χρήστες οπιο χων (αλλά συνήθως χρήστες πολλαπλών ουσιών). Τάσεις Αν και είναι σηµαντικ ς για την αξιολ γηση πολιτικής, δεν είναι ακ µη δυνατ ς ο υπολογισµ ς των τάσεων σχετικά µε την επικράτηση της προβληµατικής χρήσης µε βάση τις µεθ δους που ισχ ουν, την ποι τητα και τη διαθεσιµ τητα των στοιχείων. Η συχν τητα εµφάνισης σον αφορά την προβληµατική χρήση ναρκωτικών µπορεί να είναι ένας πρ σθετος και σηµαντικ ς τρ πος µέτρησης των τάσεων σχετικά µε την επικράτηση. Η συχν τητα εµφάνισης είναι ο αριθµ ς των νεοεµφανιζ µενων περιπτώσεων σε ένα έτος, ενώ η επικράτηση είναι το σ νολο λων των υπαρχουσών περιπτώσεων, νέων και παλαιών. Συνεπώς οι τάσεις σχετικά µε τη συχν τητα εµφάνισης είναι πολ περισσ τερο ευαίσθητες στις επιδηµιολογικές µεταβολές και τις παρεµβάσεις που προλαµβάνουν την εµφάνιση νέων περιπτώσεων. Στο πλαίσιο εν ς προγράµµατος του ΕΚΠΝΤ, νέες εκτιµήσεις σχετικά µε τη συχν τητα εµφάνισης χρηστών ηρωίνης στο Βέλγιο, τη Λισσαβ να, τη Βουδαπέστη, το Λονδίνο και το Άµστερνταµ απέδειξαν τι η επιδηµική χρήση ηρωίνης παρουσιάστηκε στις περιοχές αυτές σε διαφορετικές χρονικές στιγµές (βλέπε διάγραµµα 4, στο οποίο µως δεν περιλαµβάνονται στοιχεία για το Λονδίνο και το Άµστερνταµ). Το διάγραµµα 5 δείχνει πώς ακ µα και εντ ς µιας χώρας, στην περίπτωση αυτή στην Ιταλία, η επιδηµική χρήση ηρωίνης µπορεί να παρουσιαστεί σε διαφορετικές περιοχές και διαφορετικές χρονικές στιγµές.τα αποτελέσµατα δείχνουν επίσης τι µπορεί να υπάρχει µια αρχική (επιδη- µική) περίοδος γρήγορης εξάπλωσης που ακολουθείται απ φαιν µενα κορεσµο (δηλαδή τα πιο επιρρεπή άτοµα είναι χρήστες ηρωίνης) και χαµηλ τερης αλλά σταθερής περαιτέρω εξάπλωσης (ενδηµική κατάσταση) µηχανισµ ς παρ µοιος µε την εξάπλωση των λοιµωδών νοσηµά- 12

13 Ζήτηση και προσφορά ναρκωτικών ιάγρ. 4 Σχετική συχν τητα εµφάνισης (αριθµ ς νέων χρηστών ανά έτος) προβληµατικών χρηστών οπιο χων, οι οποίοι τελικά αναζήτησαν θεραπεία ή κοινωνικές υπηρεσίες, στο Βέλγιο, τη Λισσαβ να και τη Βουδαπέστη, πως υπολογίστηκε µε βάση τη µέθοδο Brookmeyer και Liao Προσαρµοσµένη συχν τητα εµφάνισης Λισσαβ να Βέλγιο Βουδαπέστη ιάγρ. 5 Προσαρµοσµένη συχν τητα εµφάνισης Σχετική συχν τητα εµφάνισης (αριθµ ς νέων χρηστών ανά έτος) χρηστών οπιο χων, οι οποίοι τελικά αναζήτησαν θεραπεία, στις τρεις µεγαλ τερες περιοχές της Ν τιας Ιταλίας, πως υπολογίστηκε µε αναδροµικ υπολογισµ Πο λια Σικελία Καµπάνια Σηµειώσεις: Πηγή: Σχετική συχν τητα εµφάνισης είναι η συχν τητα εµφάνισης (αριθµ ς νέων χρηστών ανά έτος) χρηστών οπιο χων, οι οποίοι αναζητο ν τελικά υπηρεσίες. Λισσσαβ να: εξαιρετικά προβληµατική περιοχή της Λισσαβ νας, χρήστες που αναζητο ν κοινωνικές υπηρεσίες. Βέλγιο: είγµα που αναζητεί θεραπεία στη γαλλική κοιν τητα. Σχέδιο του ΕΚΠΝΤ: CT99.EP.05, Study on incidence of problem drug use and latency time to treatment in the European Union (µελέτη σχετικά µε την επικράτηση της προβληµατικής χρήσης ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τον «λανθάνοντα χρ νο» που µεσολαβεί µέχρι τη θεραπεία), Λισσαβ να, 2001 (συντονισµ ς: Πανεπιστήµιο της Ρώµης «Tor Vergata»). Σηµειώσεις: Σχετική συχν τητα εµφάνισης είναι η συχν τητα εµφάνισης (αριθµ ς νέων χρηστών ανά έτος) χρηστών οπιο χων, οι οποίοι αναζητο ν τελικά υπηρεσίες. Πηγή: Σχέδιο του ΕΚΠΝΤ: CT99.EP.05, Study on incidence of problem drug use and latency time to treatment in the European Union (µελέτη σχετικά µε την επικράτηση της προβλη- µατικής χρήσης ναρκωτικών στην Ευωπαϊκή Ένωση και τον «λανθάνοντα χρ νο» που µεσολαβεί µέχρι την θεραπεία), Λισσαβ να, 2001 (συντονισµ ς: Πανεπιστήµιο της Ρώµης «Tor Vergata»). των. Η εξέλιξη αυτή µπορεί να επηρεάσει σηµαντικά τους αρµ διους για τη λήψη αποφάσεων σον αφορά τη βέλτιστη ισορροπία µεταξ των µέτρων πολιτικής, πως η πρωταρχική πρ ληψη, η οποία πρέπει να είναι έγκαιρη για να αναχαιτιστεί η υψηλή επικράτηση, και η δευτερε ουσα πρ ληψη (θεραπεία απ τα ναρκωτικά και µέτρα µείωσης της βλάβης), που είναι πιο σηµαντική ταν η υψηλή επικράτηση έχει εδραιωθεί. Στο διάγραµµα 5, παρουσιάζει ενδιαφέρον η επισήµανση τι η επιδηµική χρήση ηρωίνης στην Πο λια φαίνεται να άρχισε νωρίτερα απ,τι στη Σικελία και την Καµπανία. Η Πο λια, η «πτέρνα» της Ιταλίας, βρίσκεται σε µια σηµαντική οδ εµπορίου ηρωίνης απ την περιοχή των Βαλκανίων στην Ευρώπη, γεγον ς που µπορεί να οδήγησε σε νωρίτερη εξάπλωση της χρήσης ηρωίνης. Αυτ επαληθε ει προηγο µενα αποτελέσµατα που βασίζονται σε γεωγραφική ανάλυση των στοιχείων θεραπείας (ετήσια έκθεση 2000, ΕΚΠΝΤ). Οι διαφορές στην επικράτηση χρήσης ναρκωτικών επηρεάζονται απ έναν αριθµ παραγ ντων σε κάθε χώρα. Καθώς χώρες µε περισσ τερο φιλελε θερες πολιτικές για τα ναρκωτικά ( πως οι Κάτω Χώρες) και εκείνες µε περισσ τερο περιοριστική προσέγγιση ( πως η Σουηδία) δεν έχουν πολ διαφορετικο ς ρυθµο ς επικράτησης, η επίδραση των εθνικών πολιτικών για τα ναρκωτικά (περισσ τερο φιλελε θερες έναντι περισσ τερο περιοριστικών προσεγγίσεων) στην επικράτηση χρήσης ναρκωτικών και ειδικά στην προβληµατική χρήση ναρκωτικών παραµένει αδιευκρίνιστη. Εντο τοις, οι ολοκληρωµένες εθνικές πολιτικές για τα ναρκωτικά παίζουν σηµαντικ ρ λο στη µείωση των αρνητικών συνεπειών απ την προβληµατική χρήση ναρκωτικών, πως µετάδοση του HIV, της ηπατίτιδας B και C και θάνατοι απ υπερβολική δ ση ναρκωτικών. Άλλοι παράγοντες που µπορεί να επηρεάσουν την επικράτηση της προβληµατικής χρήσης ναρκωτικών είναι η διαθεσιµ τητα και η τιµή των ναρκωτικών, η ανεργία και η φτώχεια ή άλλα κοινωνικά προβλήµατα (π λεµος), η ηλικιακή διάρθρωση µιας χώρας και η αναλογία αστικών και αγροτικών περιοχών. Επιπλέον, η χρήση ναρκωτικών φαίνεται να είναι επιδηµική (βλέπε για παράδειγµα τα διαγράµµατα 4 και 5). Μπορεί συνεπώς να ακολουθεί µακροχρ νιους επιδηµικο ς κ κλους, οι οποίοι κατά µεγάλο µέρος εξαρτώνται απ τη δηµογραφική ανανέωση νέων γενεών «επιρρεπών» νεαρών ατ µων, τα οποία δεν έχουν βιώσει ποτέ τα προβλήµατα που σχετίζονται µε πρ τυπα µεγαλ τερης χρήσης. Εποµένως, επί του παρ ντος, δεν µπορεί να γίνει τελική ερµηνεία που να εξηγεί τα αίτια των κυµαιν µενων ρυθµών επικράτησης στα κράτη µέλη της ΕΕ. ιατίθενται πρ σθετες ποιοτικές και τοπικές πληροφορίες για τις τάσεις της προβληµατικής χρήσης ναρκωτικών σε ορισµένες χώρες ή π λεις. Στην Αυστρία η επικράτηση της προβληµατικής χρήσης ναρκωτικών φαίνεται επί του παρ ντος σταθερή στις περισσ τερες περιοχές, παρ λο που στη Βιέννη οι εµπειρογνώµονες που εργάζονται επιτ που έχουν καταγράψει µείωση του αριθµο των νεαρών νεοεισερχοµένων στη σκηνή. Στη Γαλλία, η κατανάλωση ηρωίνης γενικά µειώνεται παρ λο που δεν είναι σαφείς οι συνέπειές της σον αφορά τον αριθµ χρηστών ηρωίνης και υπάρχουν ορισµένες ενδείξεις νέων, τοπικών αυξήσεων. Στη Φινλανδία, οι εκτιµήσεις επικράτησης στη µεγαλ τερη περιοχή του Ελσίνκι για την περίοδο καταδεικν ουν α ξηση τουλάχιστον 40 % της χρήσης σκληρών ναρκωτικών σε περίοδο δ ο ετών στην περιοχή αυτή. Η α ξηση αυτή ήταν αρκετά έντονη στους άνδρες ηλικίας άνω των 26 ετών και στους χρήστες αµφεταµίνης. Στη Γερµανία, η χρήση ηρωίνης συναντάται κυρίως σε µητροπολιτικές περιοχές, ενώ οι ρυθµοί επικράτησης και οι κατασχέσεις στις αγροτικές περιοχές είναι πολ 13

14 Eτήσια έκθεση σχετικά µε την κατάσταση του προβλήµατος των ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση 2001 ιάγρ. 6 % 100 Το σ νολο των ατ µων που εισήχθησαν για θεραπεία απ τη χρήση ηρωίνης, κάνναβης, αµφεταµινών, κοκα νης και άλλων ουσιών σε ορισµένα κράτη µέλη ( 1 ) Ηρωίνη Αµφεταµίνες Άλλες Κάνναβη Κοκα νη ουσίες Βέλγιο ( 2 ) ανία Φινλανδία Γερµανία ( 3 ) Ελλάδα Ιρλανδία Ιταλία ( 4 ) Λουξεµβο ργο Κάτω Χώρες Ισπανία Σουηδία ( 5 ) Ηνωµένο Βασίλειο ( 1 ) Η Αυστρία, η Πορτογαλία και η Γαλλία δεν περιλαµβάνονται λ γω των µη συγκρίσιµων συστηµάτων αναφοράς. ( 2 ) Βέλγιο (στοιχεία για το 1998): στην ηρωίνη εντάσσονται λα τα οπιο χα, ενώ στις αµφεταµίνες λα τα διεγερτικά. ( 3 ) Γερµανία: στην ηρωίνη εντάσσονται λα τα οπιο χα. ( 4 ) Ιταλία: περιλαµβάνονται τα άτοµα που βρίσκονται ακ µα υπ θεραπεία απ τον προηγο µενο χρ νο. ( 5 ) Σουηδία: στην ηρωίνη εντάσσονται λα τα οπιο χα. Πηγές: Εθνικές εκθέσεις του δικτ ου Reitox για το χαµηλ τεροι. Στα νέα κρατίδια η χρήση ηρωίνης είναι ακ µη σπάνια. Οι έρευνες δείχνουν τι η χρήση ηρωίνης παρουσιάζει µικρή µ νο α ξηση ή παραµένει στάσιµη απ το 1992 και εξής. Εντο τοις, η κοκα νη παρουσιάζει σταθερή και οµοι µορφη α ξηση. Στην Ελλάδα, τα στοιχεία που προέρχονται απ έµµεσους δείκτες (θεραπεία, θάνατοι, υπηρεσίες άµεσης πρ σβασης) φανερώνουν τι η προβληµατική χρήση ναρκωτικών αυξάνεται. Στην Ιρλανδία, οι χρήστες ναρκωτικών είναι νεαρά άτοµα και αντικατοπτρίζουν τη γενική δηµογραφική κατάσταση. Μέχρι το 1996 περίπου, παρατηρήθηκε α ξηση του καπνίσµατος ηρωίνης, ενώ προσφάτως αυξάνεται εκ νέου η ενδοφλέβια χρήση. Στην Ιταλία, τα επίπεδα χρήσης ναρκωτικών φαίνεται να είναι υψηλ τερα στις β ρειες περιφέρειες. Η προβληµατική χρήση ναρκωτικών κατανέµεται πιο ισοµερώς ανάµεσα στις β ρειες, τις κεντρικές και τις ν τιες περιφέρειες, µολον τι ο πληθυσµ ς «σε κίνδυνο» παρουσιάζει διακυµάνσεις µεταξ των γεωγραφικών περιφερειών. (Ο συνολικ ς πληθυσµ ς ηλικίας 15 έως 64 ετών ανέρχεται σε 32 εκατ. 44 % ζει στις β ρειες, 19 % στις κεντρικές, ενώ 37 % στις ν τιες περιφέρειες. Επιπλέον, στις β ρειες περιφέρειες εµφανίζεται σχετικά µεγαλ τερη χρήση «ψυχαγωγικών» ναρκωτικών.) Στο Λουξεµβο ργο το εθνικ σ στηµα καταγραφής καταδεικν ει αξιοσηµείωτη α ξηση εν ς ποσοστο 42 % νέων καταγραφών ανάµεσα στα έτη 1998 και 1999 ωστ σο αυτ οφείλεται κυρίως στους παραβάτες των ν µων περί ναρκωτικών και µπορεί να απεικονίζει δραστηρι τητα αστυν µευσης. Στο Λουξεµβο ργο υπάρχει µια µεγάλη κατηγορία µη αυτοχθ νων (48 %) µεταξ των προβληµατικών χρηστών. Η εκτιµηθείσα επικράτηση δείχνει ανοδική τάση, ενώ η ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών έχει µειωθεί απ ποσοστ άνω του 90 % σε περίπου 66 %. Στο Άµστερνταµ, στις Κάτω Χώρες, ο αριθµ ς των χρηστών ηρωίνης έχει ελαφρώς µειωθεί τα τελευταία έτη, ενώ η αναλογία των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών στους προβληµατικο ς χρήστες ναρκωτικών έχει κατά πολ µειωθεί. Στην Πορτογαλία, τα προβλήµατα χρήσης ναρκωτικών είναι πιο σοβαρά στις περιοχές της Λισσαβ νας, του Π ρτο, του Σετουµπάλ και του Φάρο. Στην Ισπανία, διαφαίνεται µείωση της σηµασίας της χρήσης ηρωίνης, ειδικά της ενδοφλέβιας χρήσης, αλλά α ξηση της σηµασίας των προβληµάτων κοκα νης. Στη Σουηδία, σηµειώθηκε α ξηση του αριθµο των χρηστών σκληρών ναρκωτικών κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 90 και η χρήση ηρωίνης είναι συχν τερη στις νεαρ τερες οµάδες προβληµατικών χρηστών. Στο Ηνωµένο Βασίλειο, σε µια έκθεση που δηµοσιε θηκε το 1998 διαπιστώθηκε α ξηση των κρουσµάτων ηρωίνης στα νεαρά άτοµα στις περισσ τερες περιοχές της Αγγλίας απ το 1996 και εξής. Μια πρ σφατη έρευνα για το Λονδίνο κατέδειξε τι η συχν τητα εµφάνισης χρηστών µη ενδοφλέβιας ηρωίνης διπλασιάστηκε στο χρονικ διάστηµα Οι συνέπειες της χρήσης ναρκωτικών για την υγεία Αίτηση για θεραπεία Τα χαρακτηριστικά των ατ µων που εισάγονται για θεραπεία ( πως τα κοινωνικά χαρακτηριστικά) και οι συµπεριφορές κατανάλωσης ( πως η αναλογία των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών ή οπιο χων) αποτελο ν δυνητικο ς δείκτες ευρ τερων τάσεων σχετικά µε την προβληµατική χρήση ναρκωτικών. Ωστ σο, µπορο ν να εµφανιστο ν διαστρεβλώσεις λ γω των διαφορετικών µεθ δων συλλογής πληροφοριών και διαφορές στην προσφορά θεραπευτικών υπηρεσιών µεταξ των χωρών. Ουσίες Παρά τις διαφορές στις πολιτικές θεραπείας και τις πρακτικές καταγραφής, είναι δυνατ ν να προσδιοριστο ν τ σο κοινές σο και συγκεκριµένες τάσεις στην Ευρώπη.

15 Ζήτηση και προσφορά ναρκωτικών Στις περισσ τερες χώρες, η πλειον τητα των ατ µων εισάγονται για θεραπεία απ τη χρήση οπιο χων (κυρίως ηρωίνη). Οι αποκλίσεις µεταξ των χωρών είναι αρκετά µεγάλες απ 22,4 % στη Φινλανδία έως 84,2 % στην Ελλάδα, αλλά τα ποσοστά συνήθως κυµαίνονται µεταξ 50 και 70 %. Εκτ ς απ την ηρωίνη, άλλες κ ριες ουσίες, για τις οποίες επιζητείται θεραπεία, είναι η κάνναβη (πάνω απ 15 % στο Βέλγιο, τη ανία, τη Φινλανδία και την Ιρλανδία) και η κοκα νη (ειδικά στις Κάτω Χώρες το 15,4 %, στην Ισπανία το 17 %). Η έκσταση είναι το κ ριο ναρκωτικ µ νο σε λίγες περιπτώσεις, µε την Ιρλανδία να εµφανίζει το υψηλ τερο ποσοστ, 8,9 %. Τα ποσοστά σχετικά µε τις αµφεταµίνες εµφανίζουν σοβαρές αποκλίσεις.τα υψηλ τερα ποσοστά αναφέρονται απ την Φινλανδία (39 %), τη Σουηδία (17 %) και το Βέλγιο (15 %). Τάσεις Εντοπίζονται κοινές τάσεις σχετικά µε τον αριθµ των νεοεισαχθέντων για θεραπεία. Οι νεοεισαχθέντες για θεραπεία απ τη χρήση ηρωίνης µειώνονται, ενώ αυξάνονται εκείνοι που ζητο ν θεραπεία απ τη χρήση κάνναβης και ειδικά της κοκα νης. Η υψηλ τερη α ξηση στα άτοµα που ζητο ν θεραπεία απ την κάνναβη διαφαίνεται στη Γερµανία (απ 16,7 το 1996 έως 40 % το 1999, παρ λο που είναι σηµαντικ να επισηµανθεί τι αυτά τα στοιχεία αναφέρονται µ νο σε µονάδες εξωτερικής θεραπείας), την Ιρλανδία (απ 20,7 το 1996 έως 29,4 % το 1999) και τη ανία (απ 25 το 1996 έως 31 % το 1999), ενώ η µεγαλ τερη α ξηση στους χρήστες κοκα νης αναφέρεται απ την Ισπανία (απ 21,6 % το 1998 σε 30,9 % το 1999) και τις Κάτω Χώρες (απ 14,7 % το 1994 σε 23,2 % το 1999). Οι προαναφερθείσες τάσεις επαληθε ονται απ τα στοιχεία σχετικά µε το σ νολο των ατ µων που υποβλήθηκαν σε µακροχρ νια θεραπεία, που η α ξηση στους χρήστες κοκα νης είναι σαφής, καθώς και απ τη σ γκριση µεταξ των νεοεισαχθέντων και του συν λου των εισαχθέντων για θεραπεία σε ορισµένα απ τα κράτη µέλη. Επιπλέον, εµφανίζεται α ξηση στη χρήση κοκα νης ως δευτερε ον ναρκωτικ στους εισαχθέντες για θεραπεία απ τη χρήση οπιο χων ( 7 ) ( 8 ). Γενικά, τα άτοµα που ζητο ν θεραπεία κάνουν χρήση περισσ τερων του εν ς ναρκωτικών, ενώ εντοπίζονται διαφορές στις οµάδες χρηστών που κάνουν χρήση εν ς ναρκωτικο. Σε πολλές χώρες αναφέρεται α ξηση σχετικά µε την αίτηση για θεραπεία υποκατάστασης, ειδικά απ εγκ ους γυναίκες αυτ προφανώς οφείλεται στη διαθεσιµ τητα των σχετικών υπηρεσιών. ιάγρ. 7 % % Hρωίνη 1994 Κάνναβη 1994 Εξέλιξη των νεοεισαχθέντων για θεραπεία απ τη χρήση ηρωίνης και κάνναβης σε ορισµένα κράτη µέλη (%) ( 1 ) ( 1 ) Ορισµένες χώρες δεν περιλαµβάνονται λ γω της έλλειψης συγκρίσιµων στοιχείων για τα προαναφερ µενα έτη. ( 2 ) Τα στοιχεία αφορο ν λα τα οπιο χα. Πηγές: Εθνικές εκθέσεις του δικτ ου Reitox για το Ισπανία Ιρλανδία Γερµανία ( 2 ) ανία Κάτω Χώρες Γερµανία ανία Ιρλανδία Κάτω Χώρες Ισπανία Ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών και χρήση µε άλλες µεθ δους Η αναλογία χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών µεταξ των ατ µων που εισάγονται για θεραπεία απ τη χρήση ηρωίνης διαφέρει σηµαντικά, απ 12,5 % των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών στις Κάτω Χώρες έως 72,7 % στην Ελλάδα. Μια γενική µείωση στην ενδοφλέβια χρήση της κοκα νης παρατηρείται στις περισσ τερες χώρες, ακ µα και αν παρουσιάζει διακυµάνσεις (η Ιρλανδία αντιθέτως αναφέρει µια τάση προς α ξηση σχετικά µε την ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών). Μια σ γκριση µεταξ λων των ασθενών και των νεοεισαχθέντων για θεραπεία απ τη χρήση ηρωίνης φαίνεται τι επαληθε ει τη µείωση στη χρήση ενδοφλέβιας ηρωίνης (κατά µέσο ρο µείωση 10 % των ασθενών που κάνουν ενδοφλέβια χρήση ηρωίνης) ( 9 ). Οι διάφοροι παράγοντες που θα µπορο σαν να επηρεάσουν τους τρ πους χρήσης δεν διευκρινίζονται ή αποδεικν ονται ακ µη απ επιστηµονικές µελέτες, αλλά θα µπορο σαν να περιλαµβάνουν παράγοντες της αγοράς, πολιτισµικές παραδ σεις και παρεµβάσεις. (7) ιάγραµµα 7 ΕΓ: Εξέλιξη του συν λου των ατ µων που υποβάλλονται σε θεραπεία απ τη χρήση ηρωίνης, κάνναβης και κοκα νης (έκδοση επί γραµµής). (8) ιάγραµµα 8 ΕΓ:Το σ νολο των εισαχθέντων και οι νεοεισαχθέντες για θεραπεία απ τη χρήση κάνναβης και κοκα νης (έκδοση επί γραµµής). (9) ιάγραµµα 9 ΕΓ: Ποσοστ χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών µεταξ των ατ µων που υποβάλλονται σε θεραπεία απ τη χρήση ηρωίνης σε ορισµένες απ τις χώρες της ΕΕ, στοιχεία 1999 (έκδοση επί γραµµής). 15

16 Eτήσια έκθεση σχετικά µε την κατάσταση του προβλήµατος των ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση 2001 Σε επίπεδο αγοράς, τρεις παράγοντες θα µπορο σαν να επηρεάσουν τον τρ πο χρήσης: η σχετική διαθεσιµ τητα ηρωίνης για κάπνισµα/εισρ φηση απ τη µ τη (βασικ ς τρ πος) ή για ενδοφλέβια χρήση (υδροχλωρικ άλας), η τιµή της ηρωίνης (η υψηλ τερη τιµή οδηγεί σε µεγαλ τερη ενδοφλέβια χρήση), η καθαρ τητα της ηρωίνης (η χαµηλ τερη καθαρ τητα σχετίζεται µε ένα υψηλ τερο επίπεδο ενδοφλέβιας χρήσης). Απ πολιτισµικής απ ψεως, υπάρχουν ορισµένες παραδ σεις που συνδέονται ειδικά µε εθνικές µειον τητες η υποοµάδα του Σουρινάµ, η οποία αποστρέφεται την ενδοφλέβια χρήση, φαίνεται να έχει επηρεάσει τους χρήστες ηρωίνης ως προς τον τρ πο χρήσης (εισρ φηση απ τη µ τη ή κάπνισµα). εν διαπιστώθηκε η ίδια επιρροή σε άλλες υποοµάδες, πως στους χρήστες απ τις Αντίλλες ή στους χρήστες απ τη Β ρεια Αφρική που ζουν στη Γαλλία, οι οποίοι επίσης κατά παράδοση προτι- µο ν το κάπνισµα ή την εισρ φηση ηρωίνης. Κοινωνικά χαρακτηριστικά Τα άτοµα που εισάγονται για θεραπεία τείνουν να είναι άνδρες ηλικίας 20 έως 40 ετών. Η µέση ηλικία είναι τα 29 έτη για λα τα άτοµα και 27 για τα νεοεισαχθέντα. Οι γυναίκες είναι συνήθως νε τερες απ τους άνδρες, επιζητώντας θεραπεία σχεδ ν ένα έτος νωρίτερα απ τους άνδρες. Τα µεγαλ τερα σε ηλικία άτοµα είναι στη Σουηδία και τις Κάτω Χώρες, ενώ τα νε τερα στην Ιρλανδία και τη Φινλανδία, παρ λο που στην περίπτωση της Ιρλανδίας η τάση αυτή απηχεί επίσης τη δηµογραφική κατάσταση που επικρατεί στη χώρα. Η κατανοµή του φ λου ποικίλλει. Παρατηρο νται, ωστ σο, οµοι τητες µεταξ των νοτίων χωρών, που οι άνδρες αποτελο ν τη συντριπτική πλειον τητα (86/14 στην Ιταλία, 85/15 στην Ισπανία, 84/16 στην Πορτογαλία, 84/16 στην Ελλάδα) και µεταξ των βορείων χωρών µε υψηλ τερη παρουσία των γυναικών που τελο ν υπ θεραπεία (70/30 στην Ιρλανδία, 72/28 στη Σουηδία). ιάφορες µελέτες εκτίµησης τονίζουν επίσης τη σχέση µεταξ των ενεργειών πρ ληψης (εγκαταστάσεις, πληροφορίες για τους κινδ νους της ενδοφλέβιας χρήσης) και των αλλαγών στις στάσεις, για το πέρασµα απ την ενδοφλέβια χρήση στην εισπνοή ή το κάπνισµα. ιάγρ. 9 Επιπολασµ ς των αντισωµάτων του ιο της ηπατίτιδας C στους ΧΕΝ στα κράτη µέλη της ΕΕ, Άνω του 60 % % ιάγρ. 8 Επιπολασµ ς της µ λυνσης απ τον ι της ανοσοεπάρκειας (HIV) στους ΧΕΝ στα κράτη µέλη της ΕΕ, % 0-20% Άνω του 20 % (38) % 0-5 % µ.δ. (92) 1,6 2, (52) 19- (52) (75-85) (73) (66) Βέλγιο και Λουξεµβο ργο 1,2-5,8 0,33-3,3 15,9 1,5 3,8 3,1 Λουξεµβο ργο (0,5-25,9) 0,5-1,9 (45-88) (63 72) (38) ,1 3,3 33,1 (0-48) 0-2,2 Σηµειώσεις: Τα στοιχεία στις παρενθέσεις είναι τοπικά. Οι διαφορές µεταξ των χωρών πρέπει να ερµηνε ονται µε προσοχή λ γω της χρησιµοποίησης διαφορετικών πηγών και, σε ορισµένες περιπτώσεις, τοπικών δεδοµένων.το χρώµα κάθε χώρας δείχνει το διάµεσο σηµείο του φάσµατος των εκτιµήσεων σχετικά µε τον επιπολασµ της µ λυνσης, οι οποίες προέρχονται απ διαφορετικές πηγές στοιχείων.τα στοιχεία για την Ισπανία, την Ιταλία τη Γαλλία και τη Γερµανία περιορίζονται στον επιπολασµ του HIV στους ΧΕΝ υπ θεραπεία και, εποµένως, ενδεχοµένως να µην είναι αντιπροσωπευτικά του επιπολασµο του HIV στους ΧΕΝ που δεν τελο ν υπ θεραπεία. Για περαιτέρω πληροφορίες και αναφορές στις πηγές, βλέπε τους συµπληρωµατικο ς στατιστικο ς πίνακες στη διε θυνση www. emcdda.org Σηµειώσεις: µ.δ. = µη διαθέσιµα στοιχεία.τα στοιχεία στις παρενθέσεις είναι τοπικά. Οι διαφορές µεταξ των χωρών πρέπει να ερµηνε ονται µε προσοχή λ γω της χρησιµοποίησης διαφορετικών πηγών και, σε ορισµένες περιπτώσεις, τοπικών δεδοµένων.το χρώµα κάθε χώρας δείχνει το διάµεσο σηµείο του φάσµατος των εκτιµήσεων σχετικά µε τον επιπολασµ των αντισωµάτων, οι οποίες προέρχονται απ διαφορετικές πηγές στοιχείων.τα στοιχεία για την Ισπανία, την Ιταλία και τη Γερµανία περιορίζονται στον επιπολασµ του HCV στους ΧΕΝ υπ θεραπεία και, εποµένως, ενδεχοµένως να µην είναι αντιπροσωπευτικά του επιπολασµο του HCV στους ΧΕΝ που δεν τελο ν υπ θεραπεία.τα δεδοµένα για το Λουξεµβο ργο περιορίζονται στους κρατου- µένους ΧΕΝ.Τα στοιχεία για το Ηνωµένο Βασίλειο και το Λουξεµβο ργο, καθώς και τα υψηλά ποσοστά για την Ιρλανδία και τη Φινλανδία βασίζονται σε δοκιµασίες σιέλου.τα στοιχεία για τη Γαλλία και τα υψηλά ποσοστά για το Βέλγιο βασίζονται σε αναφορές των ίδιων των χρηστών και ενδεχοµένως να µην είναι αξι πιστα.τα στοιχεία για τη Γερµανία αφορο ν το 1995, ενώ για τη Σουηδία το Για περαιτέρω πληροφορίες και αναφορές στις πηγές, βλέπε τους συµπληρωµατικο ς στατιστικο ς πίνακες στη διε θυνση 16

17 Ζήτηση και προσφορά ναρκωτικών Πιθανή α ξηση στη µετάδοση του HIV µεταξ των ΧΕΝ σε ορισµένες χώρες της ΕΕ Προκαταρκτικά στοιχεία δείχνουν τι η µ λυνση απ τον ι HIV στις υποοµάδες των ΧΕΝ µπορεί να έχει αυξηθεί σε ορισµένες χώρες. Θα πρέπει να ληφθο ν υπ ψη οι περιορισµοί σχετικά µε τη χρήση των στοιχείων ρουτίνας για τον εντοπισµ αλλαγών στη µετάδοση (βλέπε κεφάλαιο 3, σ. 39). Παραδείγµατος χάρη, η α ξηση που σηµειώθηκε στην Ιρλανδία µπορεί να οφείλεται στην α ξηση των ελέγχων στους οποίους υποβλήθηκαν οι ΧΕΝ. Ωστ σο, είναι απαραίτητο να αναλυθο ν µε προσοχή οι πιθανές αυξήσεις και να ληφθο ν τα κατάλληλα µέτρα εάν αυτ είναι αναγκαίο. Αυξήσεις στη µετάδοση του HIV µπορεί να έχουν σηµειωθεί στην Αυστρία, το Λουξεµβο ργο, την Ιρλανδία, τις Κάτω Χώρες, την Πορτογαλία και τη Φινλανδία. Στην Αυστρία, ο επιπολασµος του HIV στα κρο σµατα υπερβολικής δ σης οπιο χων αυξήθηκε απ 1 σε 5 % το 1999 (απ 3 % το 1996, 2 % το 1997 και 1 % το 1998). Στο Λουξεµβο ργο, οι γνωστοποιηµένες µολ νσεις απ τον ι HIV στους ΧΕΝ αυξήθηκαν απ 2 έως 3 ανά έτος την περίοδο σε 6 έως 7 ανά έτος το 1998 και Στην Ιρλανδία, ο αριθµ ς των θετικών τεστ HIV στους ΧΕΝ τριπλασιάστηκε και ανήλθε στους 69 το 1999 (απ 20 έως 26 ανά έτος την περίοδο ). Στην Πορτογαλία τα στοιχεία προέρχονται απ τοπικές πηγές. Στην Κο µπρα, ο επιπολασµ ς στους ΧΕΝ σε θεραπεία αυξήθηκε απ 9 έως 13 % µεταξ του 1999 και του 2000, κυρίως στις γυναίκες και απ 9,5 έως 18 % στην ηλικιακή οµάδα Επιτ πια έρευνα σε 250 άστεγους χρήστες ηρωίνης σε µια πολ προβληµατική περιοχή της Λισσαβ νας διαπίστωσε επιπολασµ 48 % την περίοδο Στη Φινλανδία, σηµειώθηκε µεγάλη α ξηση των γνωστοποιηµένων µολ νσεων απ τον ι HIV στους ΧΕΝ, απ 0 έως 5 περιπτώσεις ετησίως κατά τη διάρκεια των ετών έως 20 περιπτώσεις το 1998 και 84 περιπτώσεις το Ο επιπολασµ ς του HIV στα άτοµα, τα οποία συµµετέχουν σε προγράµµατα ανταλλαγής συριγγών και τα οποία ζήτησαν να υποβληθο ν σε έλεγχο για HIV, αυξήθηκε απ 0 % το 1997 έως 3 % το 1998, ανήλθε σε ποσοστ 8 % το 1999, ενώ µειώθηκε πάλι στο 3 % το Στις Κάτω Χώρες, ο επιπολασµ ς της µ λυνσης απ τον HIV αυξήθηκε απ 11 % σε 22 % µεταξ των ετών 1994 και 1998/1999 στους ΧΕΝ της π λης Heerlan, η οποία βρίσκεται στο ν τιο τµήµα. Σηµείωση: ιαστάσεις δείγµατος: Αυστρία , , , Κάτω Χώρες Heerlen , 1998/ Πορτογαλία, Κο µπρα , , Λισσαβ να 1998/ Φινλανδία , , , Πηγές: Εθνικά εστιακά σηµεία. Για τα στοιχεία σχετικά µε τη Λισσαβ να: Vaille, H., Rodrigues, L., Coutinho, R., κ.ά.: «HIV, HCV and HBV infection in a group of drug addicts from Lisbon» (µ λυνση απ τον ι HIV, HCV και HBV σε οµάδα τοξικοµανών στη Λισσαβ να), Seventh European conference on clinical aspects of HIV infection, 23 έως 27 Οκτωβρίου 1999, Λισσαβ να, Πορτογαλία (σ νοψη 866). Οι κοινωνικές συνθήκες των ατ µων που ζητο ν θεραπεία φαίνεται να επιδεινώνονται, σον αφορά το επίπεδο µ ρφωσης και απασχ λησης. Η πλειον τητα των ατ µων συγκεντρώνεται σε αστικές περιοχές, αλλά αυτ θα µπορο σε επίσης να οφείλεται στο διαφορετικ επίπεδο παροχής υπηρεσιών στις αγροτικές περιοχές. Συνδε µενα µε τα ναρκωτικά λοιµώδη νοσήµατα Στο κεφάλαιο 3 «Επιλεγµένα θέµατα Λοιµώδη νοσήµατα», αναλ εται περαιτέρω το θέµα αυτ. Επικράτηση και τάσεις Καθώς τα διαθέσιµα στοιχεία προέρχονται απ διαφορετικές πηγές (ορισµένες φορές τοπικές), µπορεί να δοθεί µ νο γενική εντ πωση σχετικά µε τον επιπολασµ του νοσήµατος HIV στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών (ΧΕΝ). Ωστ σο, µεγάλες διαφορές εµφανίζονται µεταξ καθώς και εντ ς των ίδιων των χωρών. Τα διαθέσιµα στοιχεία καταδεικν ουν επίπεδα µ λυνσης µεταξ διαφ ρων υποοµάδων ΧΕΝ, τα οποία κυµαίνονται απ περίπου 1 % στο Ηνωµένο Βασίλειο έως 32 % στην Ισπανία. Η συνολική εικ να δεν έχει αλλάξει τα τελευταία έτη. Ωστ σο, υπάρχουν ενδείξεις νέας αυξήσης της µετάδοσης του νοσήµατος HIV στους ΧΕΝ (στις υποοµάδες τους) σε ορισµένες χώρες (αναφερθείτε στο πλαίσιο παραπάνω). εν υπάρχουν πολλά διαθέσιµα στοιχεία για τον επιπολασµ του νοσήµατος του ιο της ηπατίτιδας C (HCV) και, που υπάρχουν, υπ κεινται στους ίδιους περιορισµο ς, στους οποίους υπ κεινται και τα στοιχεία για τον HIV. Ωστ σο, η συνολική εικ να είναι σαφής ο επιπολασµ ς του HCV είναι εξαιρετικά υψηλ ς σε λες τις χώρες της ΕΕ, µε τους ρυθµο ς µ λυνσης να κυµαίνονται µεταξ 40 και 90 % σε διαφορετικές υποοµάδες ΧΕΝ (διάγραµµα 9). Τα διαθέσιµα στοιχεία σχετικά µε τον επιπολασµ στους ΧΕΝ ηλικίας κάτω των 25 ετών καταδεικν ουν επίπεδα µ λυνσης απ τον ι της ηπατίτιδας C τα οποία κυµαίνο- 17

18 Eτήσια έκθεση σχετικά µε την κατάσταση του προβλήµατος των ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση 2001 Μεθοδολογία και ορισµοί για τους συνδε µενους µε τα ναρκωτικά θανάτους Στην παρο σα έκθεση το ενδιαφέρον εστιάζεται στους συνδε µενους µε τα ναρκωτικά αιφνίδιους θανάτους (υπερβολικές δ σεις) εκτ ς εάν αναφέρεται διαφορετικά. Οι άµεσες συγκρίσεις µεταξ των χωρών µπορεί να είναι παραπλανητικές δι τι ο αριθµ ς των συνδε µενων µε τα ναρκωτικά θανάτων εξαρτάται χι µ νο απ την επικράτηση της προβληµατικής χρήσης ναρκωτικών και τα πρ τυπα κινδ νου ( πως η ενδοφλέβια χρήση) αλλά και απ τους εθνικο ς ορισµο ς και τις µεθ δους καταγραφής. Για παράδειγµα, η Πορτογαλία χρησιµοποιεί έναν περιεκτικ ορισµ, ενώ η Σουηδία έχει προσφάτως στραφεί απ έναν ευρ σε έναν πιο περιοριστικ ορισµ ( 1 ). Οι συνδε µενοι µε τα ναρκωτικά θάνατοι και η θνησιµ τητα στους χρήστες ναρκωτικών είναι ένας απ τους βασικο ς επιδηµιολογικο ς δείκτες του ΕΚΠΝΤ. Έχει καταρτιστεί ένα πρ τυπο ευρωπαϊκ πρωτ κολλο µε σκοπ την αναφορά περιπτώσεων απ τα γενικά µητρώα θανάτων (ΓΜΘ) και τα ειδικά µητρώα (ΕΜ) την ιατροδικαστική υπηρεσία ή την αστυνοµία. Αυτ το πρ τυπο πρωτ κολλο έχει δοκιµαστεί σε λα τα κράτη µέλη και διατηρείται ενεργ ς συνεργασία µε την Eurostat και την Παγκ σµια Οργάνωση Υγείας ( 2 ). Στις περιπτώσεις, στις οποίες οι ορισµοί, οι µέθοδοι και η ποι τητα καταγραφής παραµένουν συνεπείς σε µια δεδοµένη χώρα, τα στατιστικά στοιχεία µπορο ν να παρουσιάσουν µακροχρ νιες τάσεις και, εάν αναλυθο ν σωστά και ενσωµατωθο ν σε άλλους δείκτες, µπορο ν να αποδειχτο ν πολ τιµα για την παρακολο θηση πιο ακραίων προτ πων χρήσης ναρκωτικών. Κατά την αξιολ γηση της συνολικής επίπτωσης της χρήσης ναρκωτικών θα πρέπει να λαµβάνονται επίσης υπ ψη οι έµµεσα συνδε µενοι µε τη χρήση ναρκωτικών θάνατοι θάνατοι απ τον ι του AIDS, τροχαία δυστυχήµατα, βία ή αυτοκτονία. Ωστ σο, για τους έµµεσα συνδε µενους µε τα ναρκωτικά θανάτους απαιτο νται διαφορετικές πηγές πληροφοριών και µια µεθοδολογία προσανατολισµένη περισσ τερο στην έρευνα. (1) Πλαίσιο 1 ΕΓ: Ορισµοί του «συνδε µενου µε τα ναρκωτικά αιφνίδιου θανάτου» στα κράτη µέλη της ΕΕ, πως χρησιµοποιο νται στην ετήσια έκθεση του ΕΚΠΝΤ και πως αναφέρονται στις εθνικές εκθέσεις (έκδοση επί γραµµής). (2) Πλαίσιο 2 ΕΓ: Προτειν µενο πρ τυπο του ΕΚΠΝΤ για τον υπολογισµ των συνδε µενων µε τα ναρκωτικά αιφνίδιων θανάτων έκδοση 1 του προτ που σχετικά µε τους συνδε µενους µε τα ναρκωτικά αιφνίδιους θανάτους (έκδοση επί γραµµής). νται απ 20 % (Βέλγιο, θεραπεία, 1998) έως άνω του 74 % (Πορτογαλία, θεραπεία Κο µπρας, 2000) (αναφερθείτε στο διάγραµµα 6, στο κεφάλαιο 3 «Επιλεγµένα θέµατα Λοιµώδη νοσήµατα»). Αυτ δείχνει τι η µετάδοση του HCV παραµένει σε υψηλά επίπεδα σε πολλές χώρες, παρ λο που ορισµένες µελέτες αποδεικν ουν τι η λήψη προληπτικών µέτρων θα µπορο σε να είχε µειώσει τη µετάδοση (Ηνωµένο Βασίλειο). Συνδε µενοι µε τα ναρκωτικά θάνατοι και θνησιµ τητα των χρηστών ναρκωτικών Ο αριθµ ς των συνδε µενων µε τα ναρκωτικά αιφνίδιων θανάτων («υπερβολικές δ σεις») χρησιµοποιείται ορισµένες φορές ως ένας απλουστευτικ ς τρ πος για την εκτίµηση της κατάστασης ναρκωτικών µιας χώρας και για την πραγµατοποίηση συγκρίσεων. Οι θάνατοι που προέρχονται απ ναρκωτικά αποτελο ν πηγή κοινωνικής και πολιτικής ανησυχίας, ειδικά οι αιφνίδιοι θάνατοι στους νεαρο ς ανθρώπους. περισσ τερους συνδε µενους µε τα ναρκωτικά αιφνίδιους θανάτους «υπερβολικές δ σεις» ή «δηλητηριάσεις» ( 10 ). Η παρουσία άλλων ουσιών, πως το αλκο λ, οι βενζοδιαζεπίνες ή η κοκα νη είναι συνήθης. Η παρουσία κατασταλτικών ουσιών, πως το αλκο λ ή οι βενζοδιαζεπίνες αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου απ υπερβολική δ ση οπιο χου. Οι αιφνίδιοι θάνατοι που οφείλονται στη λήψη κοκα νης, αµφεταµίνης ή έκστασης δίχως οπιο χα φαίνεται τι δεν είναι συχνοί στην Ευρώπη. Πολλοί θάνατοι που προκαλο νται απ οπιο χα σηµειώνονται έως και τρεις ώρες µετά τη χρήση, καθιστώντας δυνατή την ιατρική παρέµβαση. Επιπλέον κατά τη λήψη πολλών θανατηφ ρων και µη θανατηφ ρων υπερβολικών δ σεων παρευρίσκονται και άλλοι χρήστες, οι οποίοι θα µπορο σαν να επέµβουν. Σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι σηµαντικ να γνωρίζουν οι χρήστες πώς να αναζητήσουν παροχή αποτελεσµατικής βοήθειας. Χαρακτηριστικά των συνδε µενων µε τα ναρκωτικά αιφνίδιων θανάτων Βάσει των διαθέσιµων πληροφοριών, τα πέντε τελευταία έτη (1994 έως 1999) ο συνολικ ς αριθµ ς περιπτώσεων που αναφέρθηκαν απ χώρες της ΕΕ κυµαιν ταν µεταξ και Στην ΕΕ, τα οπιο χα εξακολουθο ν να είναι το βασικ ναρκωτικ που καταγράφεται στους Οι περισσ τεροι απ τους θανάτους που προκαλο νται απ οπιο χα σηµειώνονται στους ενδοφλέβιους χρήστες ναρκωτικών στο τέλος της δε τερης δεκαετίας ή στην τρίτη δεκαετία της ζωής τους, συνήθως στερα απ πολλά έτη χρήσης. Η συντριπτική πλειον τητα θανάτων σηµειώνεται στους άνδρες. πως συµβαίνει και µε τους εισαχθέντες για θεραπεία, παρατηρείται σαφής τάση ( 10 ) ιάγραµµα 10 ΕΓ: Ποσοστ κατάχρησης οπιο χων και µη οπιο χων ναρκωτικών στις περιπτώσεις συνδε µενων µε τα ναρκωτικά θανάτων, έγκυρα ποσοστά βάσει των περιπτώσεων στις οποίες οι τοξικές ουσίες είναι γνωστές (έκδοση επί γραµµής). 18

19 Ζήτηση και προσφορά ναρκωτικών ιάγρ. 10 % % Τάσεις των συνδε µενων µε τα ναρκωτικά αιφνίδιων θανάτων, Παραδείγµατα αποκλινουσών τάσεων σε ορισµένες χώρες της ΕΕ είκτες για λες τις χώρες: 1985 = 100% Γενικές τάσεις στη Ευρωπαϊκή Ένωση είκτες: 1985 = 100% Ελλάδα Γερµανία Ιρλανδία Ισπανία Ηνωµένο Βασίλειο Γαλλία Σηµειώσεις: Οι τάσεις αυτές µπορο ν να καθοριστο ν για λες τις χώρες της ΕΕ. Παρουσιάζονται ορισµένα παραδείγµατα. Παρουσιάζεται η αναλογική µεταβολή σε σχέση µε τα αριθµητικά στοιχεία του Για την Ελλάδα, οι σειρές ξεκινο ν απ το 1986 προς αποφυγή συστηµατικο σφάλµατος. Οι χώρες δεν έχουν παράσχει στο σ νολ τους στοιχεία για λα τα έτη, αλλά αυτ το πρ βληµα τέθηκε υπ έλεγχο κατά την ανάλυση. Σε ορισµένες χώρες µε ανοδική τάση, η α ξηση µπορεί να οφείλεται εν µέρει στις βελτιώσεις σον αφορά την υποβολή εκθέσεων. Πηγές: Εθνικές εκθέσεις του δικτ ου Reitox για το 2000, απ εθνικά ληξιαρχεία. προς µεγαλ τερες ηλικίες στους αποθαν ντες απ τη χρήση οπιο χων σε πολλές χώρες της ΕΕ ( 11 ) τοπικές µελέτες αποδεικν εται τι ορισµένοι αιφνίδιοι θάνατοι µπορεί να προκαλο νται απ µεθαδ νη που διοχετε θηκε στην παράνοµη αγορά, ίσως απ ανεπαρκώς οργανωµένες υπηρεσίες συνταγογράφησης. Σε ορισµένες χώρες έχει προταθεί βελτίωση στην οργάνωση των προγραµµάτων θεραπείας υποκατάστασης µε τη χρήση µεθαδ νης. Παρά τα προαναφερθέντα προβλή- µατα, οι έρευνες αποδεικν ουν τι η θεραπεία υποκατάστασης µειώνει τους κινδ νους θανάτου απ ναρκωτικά στους συµµετέχοντες στα προγράµµατα. Τάσεις σχετικά µε τους συνδε µενους µε τα ναρκωτικά αιφνίδιους θανάτους Πολλές χώρες της ΕΕ αναφέρουν α ξηση των συνδε µενων µε τα ναρκωτικά αιφνίδιων θανάτων κατά το δε τερο ήµισυ της δεκαετίας 80 και στις αρχές της δεκαετίας 90. Ωστ σο, τα τελευταία έτη ο αριθµ ς των αιφνίδιων θανάτων σε επίπεδο ΕΕ στο σ νολ τους έχει σταθεροποιηθεί µεταξ των έως ανά έτος. Σε ορισµένες χώρες, µάλιστα, έχει µειωθεί. Πολλαπλοί παράγοντες ενδεχοµένως να συνέβαλαν στην πρ σφατη σταθεροποίηση των συνδε µενων µε τα ναρκωτικά θανάτων. Ο αριθµ ς των προβληµατικών χρηστών ναρκωτικών έχει σταθεροποιηθεί και τα στοιχεία σχετικά µε τη θεραπεία δείχνουν τι οι επικίνδυνες πρακτικές, για παράδειγµα η ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών, µειώθηκαν σε ορισµένες χώρες. Επιπλέον, οι θεραπευτικές παρεµβάσεις περιλαµβανοµένων των προγραµµάτων θεραπείας υποκατάστασης έχουν επεκταθεί σε πολλές χώρες και η παροχή ιατρικής βοήθειας σε περιπτώσεις λήψης υπερβολικής δ σης έχει βελτιωθεί. Ορισµένοι συνδε µενοι µε την κοκα νη θάνατοι µπορεί να περάσουν απαρατήρητοι λ γω του κοινωνικο υπ βαθρου των θυµάτων ή λ γω µιας διαφορετικής κλινικής παρουσίασής τους ( πως ισχαιµική καρδιοπάθεια ή αρρυθµία). Το προσωπικ των υπηρεσιών άµεσης βοήθειας θα πρέπει να λαµβάνει υπ ψη αυτή την πιθαν τητα. Οι αιφνίδιοι θάνατοι που σχετίζονται µ νο µε την έκσταση φαίνεται να είναι σπάνιοι, παρά τη δηµ σια ανησυχία που προκάλεσαν στα µέσα της δεκαετίας του 90 σε ορισµένες ευρωπαϊκές χώρες. Σε έναν αριθµ θανάτων απ χρήση ναρκωτικών, έχει εντοπιστεί µεθαδ νη και ο ρ λος της έχει συζητηθεί σε ορισµένες ευρωπαϊκές χώρες. Απ τ τε που η θεραπεία υποκατάστασης µε τη χρήση µεθαδ νης άρχισε να διαδίδεται ευρέως τα τελευταία χρ νια, τοξικολογικές έρευνες σχετικά µε τους θανάτους χρηστών, οι οποίοι οφείλονται σε ατ χηµα, AIDS κλπ. διαπιστώνουν ολοένα και συχν τερα την παρουσία µεθαδ νης. Απ µερικές Η σταθεροποίηση συµφωνεί µε τη µείωση της συνολικής θνησιµ τητας (σε ορισµένες περιπτώσεις επίσης µε τη µείωση των θανάτων που προκαλο νται απ υπερβολική δ ση) σε κο ρτεις προβληµατικών χρηστών ναρκωτικών, πως περιγράφεται κατωτέρω (στο τµήµα σχετικά µε τη θνησιµ τητα των χρηστών ναρκωτικών). Στο πλαίσιο της γενικής τάσης που επικρατεί στην ΕΕ, παρατηρο νται διαφορετικές εθνικές τάσεις: Σε πολλές χώρες παρουσιάζεται γενική καθοδική τάση, αν και µε διακυµάνσεις απ έτος σε έτος, για παράδειγµα, στην Αυστρία, τη Γαλλία, τη Γερµανία, το Λουξεµβο ργο, την Ιταλία και την Ισπανία. Η Αυστρία (1999), η Γερµανία ( ) και το Λουξεµβο ργο ( ) αναφέρουν νέα α ξηση προσφάτως, η οποία µως δεν είναι τ σο υψηλή σο προηγο µενες τιµές. Αυτή η εξέλιξη πρέπει να παρακολουθείται στενά. ( 11 ) ιάγραµµα 11 ΕΓ: Ποσοστ ατ µων άνω των 30 ετών στους συνδε µενους µε τα ναρκωτικά θανάτους σε ορισµένες χώρες της ΕΕ, 1986 και 1999 (έκδοση επί γραµµής). 19

20 Eτήσια έκθεση σχετικά µε την κατάσταση του προβλήµατος των ναρκωτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση 2001 ιάγρ. 11 Τυποποιηµένος ρυθµ ς θνησιµ τητας/1 000 ανά έτος Θνησιµ τητα για κάθε αιτία σε κο ρτεις χρηστών ναρκωτικών που εισήχθησαν σε θεραπευτικά κέντρα σε ορισµένες χώρες ή π λεις της ΕΕ. Τυποποιηµένοι ρυθµοί θνησιµ τητας (άνδρες και γυναίκες) Λισσαβ να Ρώµη Σουηδία Βαρκελ νη Αµβο ργο ανία Βιέννη ουβλίνο Άµστερνταµ Σηµείωση: Η συγκρισιµ τητα µεταξ των ιστοθέσεων έρευνας παραµένει περιορισµένη. Πηγή: Σχέδιο EMCDDA CT.99.EP.07, το οποίο συντ νισε ο Agenzia di Sanità pubblica (Οργανισµ ς για τη ηµ σια Υγεία), Ρώµη. Βλέπε επίσης τους τυποποιηµένους επιδηµιολογικο ς πίνακες στην ιστοθέση του ΕΚΠΝΤ. Ορισµένες χώρες ανέφεραν ουσιαστική ανοδική τάση µέχρι πρ σφατα για παράδειγµα, η Ελλάδα, η Ιρλανδία (παρατηρήθηκε µείωση το 1999) και η Πορτογαλία. Οι αυξήσεις αυτές προφανώς σχετίζονται µε την ψιµη επέκταση της χρήσης ηρωίνης στις χώρες αυτές τη δεκαετία του 90, η οποία ενδεχοµένως οφείλεται στην κοινωνική εξέλιξη σε αυτές τις χώρες. Οι πρακτικές καταγραφής έχουν επίσης βελτιωθεί. Ο ευρ τερος ορισµ ς που χρησιµοποιείται στην Πορτογαλία µπορεί να επηρεάζει εν µέρει την αξιοσηµείωτη α ξηση που παρατηρήθηκε προσφάτως εκεί. Το Ηνωµένο Βασίλειο παρουσιάζει ήπια αλλά σταθερά αυξαν µενη τάση. Σε άλλες χώρες η τάση είναι σταθερή, ενώ άλλοτε οι τάσεις είναι δ σκολο να προσδιοριστο ν λ γω αλλαγών στη διεθνή ταξιν µηση ν σων (δέκατη αντί της ένατης έκδοσης) ή στους εθνικο ς ορισµο ς. Θα πρέπει να γίνουν συγκρίσεις ανάµεσα στις εκτιµήσεις σχετικά µε τους συνδε µενους µε τα ναρκωτικά θανάτους στην ΕΕ και τις ΗΠΑ. Οι συγκρίσεις αυτές θα πρέπει να ερµηνευτο ν µε εξαιρετική προσοχή. Οι ισχ οντες ευρωπαϊκοί ορισµοί των συνδε µενων µε τα ναρκωτικά θανάτων είναι ανοµοιογενείς και ο ορισµ ς των ΗΠΑ είναι κάπως ευρ τερος και περιλαµβάνει ψυχοδραστικά φάρµακα. Παρά το γεγον ς αυτ, αξίζει να σηµειωθεί τι ο αριθµ ς των καταγεγραµµένων περιπτώσεων στις χώρες της ΕΕ (376 εκατ. κάτοικοι) ανέρχεται περίπου στο ήµισυ εκείνων που καταγράφηκαν στις ΗΠΑ (270 εκατ. κάτοικοι). Τα τελευταία έτη, ο αριθµ ς των περιπτώσεων στην ΕΕ κυµαίνεται µεταξ και 8 000, ενώ στις ΗΠΑ η γενική τάση είναι ανοδική, απ περίπου έως σχεδ ν θανάτους την ίδια περίοδο (ONDCP, «The national drug control strategy, 2001 annual report»). Θνησιµ τητα στους χρήστες ναρκωτικών Οι προβληµατικοί χρήστες ναρκωτικών αντιπροσωπε ουν πολ µικρή µερίδα του πληθυσµο, αλλά παρουσιάζουν σηµαντικά προβλήµατα υγείας και, συγκεκριµένα, εµφανίζουν πολ υψηλή θνησιµ τητα. Μελέτες παρακολο θησης οµάδων προβληµατικών χρηστών για ένα διάστηµα ορισµένων ετών (συνήθως χρηστών οπιο χων ενταγµένων σε θεραπευτικά κέντρα) καταδεικν ουν τι οι χρήστες οπιο χων έχουν έναν συνολικ ρυθµ θνησιµ τητας (για οποιαδήποτε αιτία) έως και 20 φορές υψηλ τερο απ εκείνο του γενικο πληθυσµο ίδιας ηλικίας. Οι θάνατοι οφείλονται χι µ νο σε υπερβολική δ ση ναρκωτικών αλλά επίσης και σε ατυχήµατα, αυτοκτονίες, το AIDS και σε άλλα λοιµώδη νοσήµατα. Έχουν προσδιοριστεί περαιτέρω παράγοντες κινδ νου: η θνησιµ τητα των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών είναι δ ο έως τέσσερις φορές υψηλ τερη απ εκείνη των χρηστών µη ενδοφλέβιων ναρκωτικών, ενώ η θνησιµ τητα των χρηστών που µολ νονται απ τον ι HIV είναι δ ο έως έξι φορές υψηλ τερη απ εκείνη των µη µολυσµένων χρηστών. Η συνδυασµένη χρήση οπιο χων µε άλλες κατασταλτικές ουσίες, πως το αλκο λ ή οι βενζοδιαζεπίνες µπορο ν να αυξήσουν τον κίνδυνο θανάτου απ υπερβολική δ ση. Η θνησιµ τητα των προβληµατικών χρηστών ναρκωτικών που δεν κάνουν χρήση οπιο χων ή που δεν κάνουν ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών είναι αισθητά χαµηλ τερη, παρ λο που οι κίνδυνοι για την υγεία τους είναι δυσκολ τερο να εκτιµηθο ν µε ακρίβεια. Γενικά, τα παραδοσιακά κέντρα θεραπείας απ τη χρήση ναρκωτικών καταγράφουν σχετικά λίγες και επιλεγµένες περιπτώσεις µεγάλων χρηστών κοκα νης ή αµφεταµινών, και ένα σηµαντικ ποσοστ τους φαίνεται να είναι πρώην 20