ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Transcript

1 Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Προς ένα νέο πλαίσιο για το εμπόριο μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Τουρκίας και τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου Εισηγητής: David Brrelli DT\ dcx PE v01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το θέμα που αντιμετωπίζουμε ασφαλώς δεν είναι απλό: αφενός πρέπει να αξιολογήσουμε τη χρησιμότητα μιας εμπορικής συμφωνίας (δηλαδή της τελωνειακής ένωσης ΕΕ-Τουρκίας) και τα δυνητικά οφέλη της ενίσχυσής της, αφετέρου δεν μπορούμε να ξεχνάμε το ιδιαίτερο πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο του εταίρου μας υπό το φως των πρόσφατων γεγονότων. Θεωρώ ότι το έργο μας θα πρέπει να ακολουθήσει δύο κατευθυντήριες γραμμές: από τη μία πλευρά, τη συγκεκριμένη φύση του έργου μας ως επιτροπή INTA, που είναι τομεακό και εστιάζει στις εμπορικές σχέσεις από την άλλη πλευρά, την επίγνωση ότι η δράση μας πλαισιώνεται και πρέπει να συμβάλλει στη συνολικότερη και στρατηγική προσέγγιση την οποία η ΕΕ αποφάσισε να έχει προς τον υπόλοιπο κόσμο και αυτή η προσέγγιση περιλαμβάνει επίσης μια σαφή διάσταση θεμελιωμένη σε αξίες. Θα είμαστε σε θέση να πούμε ότι εκπληρώσαμε το καθήκον μας εάν σημειώσουμε πρόοδο στον τομέα μας, συνεισφέροντας παράλληλα προστιθέμενη αξία στο σύνολο της δράσης της ΕΕ. Η εξέταση ορισμένων στρατηγικών διαστάσεων, όπως η χρονική, μπορεί να μας βοηθήσει στον προβληματισμό μας. Η ισχύουσα τελωνειακή ένωση επηρεάζει τις σχέσεις μας εδώ και 20 έτη η συμφωνία που θα συναφθεί, ανεξαρτήτως του χαρακτήρα της, θα έχει πιθανότατα εξίσου μακροχρόνια επιρροή. Πρέπει συνεπώς να έχουμε κατά νου ότι εργαζόμαστε για το παρόν, το μέλλον και το απώτερο μέλλον αυτό θα πρέπει να μας είναι σαφές και θα πρέπει να το καταστήσουμε σαφές και σε όλους τους ενδιαφερόμενους παράγοντες. Μια άλλη στρατηγική διάσταση που μας δεσμεύει είναι η χωρική: η Τουρκία υπήρξε ανέκαθεν γείτων χώρα και η προοδευτική παγκοσμιοποίηση θα την καθιστά ολοένα και εγγύτερη. Επομένως, το έργο μας θα επιφέρει ολοένα και εμφανέστερες επιπτώσεις με αυξανόμενη σημασία για τη ζωή μας, και αυτό απαιτεί προσοχή. Καλούμαστε να αξιολογήσουμε τη γενική εικόνα, γνωρίζοντας ότι οι επιπτώσεις θα γίνουν αισθητές ακόμα και στις μικρότερες λεπτομέρειες: αυτό είναι το σενάριο αναφοράς. Πιθανότατα, θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε νέα γλώσσα: ορισμένες από τις προβλεπόμενες τεχνικές επιλογές διευκολύνουν τις καθαρά εμπορικές πτυχές αλλά επιβραδύνουν την ενταξιακή πορεία άλλες έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Σκοπός του παρόντος εγγράφου εργασίας είναι πρωτίστως να τεθεί ορθά το πρόβλημα, λαμβάνοντας υπόψη τη διάρκεια των αποφάσεων που θα ληφθούν, τις επιπτώσεις τους και τους δρόμους που θα ανοίξουν ή θα κλείσουν, μεταξύ άλλων υπό το φως των συμμετεχόντων παραγόντων. 1. ΙΣΤΟΡΙΚΟ Πέρα από την Ιστορία και την κοινή γεωγραφική θέση, οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ της ΕΕ PE v /2 DT\ dcx

3 ως θεσμού και της Τουρκίας ανάγονται, επισήμως, στο Το πραγματικό σημείο καμπής σε διμερές επίπεδο τοποθετείται στο 1995 όταν η Άγκυρα και οι Βρυξέλλες αποφάσισαν να εγκαινιάσουν την τελωνειακή ένωση, η οποία, μέχρι σήμερα, αποτελεί το σημείο εκκίνησης για κάθε εξέταση των οικονομικών και εμπορικών συναλλαγών μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας. Η εν λόγω συμφωνία, η οποία είναι ακόμη σε ισχύ, θεωρείται προϋπόθεση για την ένταξη της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή αγορά και είχε ως αποτέλεσμα τη συμπερίληψη της χώρας μεταξύ των είκοσι κορυφαίων χωρών παγκοσμίως ως προς το ΑΕγχΠ. Η ιλιγγιώδης τουρκική ανάπτυξη των τελευταίων ετών δεν υπήρξε ωστόσο χωρίς αντιφάσεις. Η περιφερειακή αστάθεια, επακόλουθο της «αραβικής άνοιξης» σε διάφορες χώρες, αφενός, και οι πρόσφατες εσωτερικές εξελίξεις, αφετέρου, δημιούργησαν ένα δύσκολο κλίμα και προκάλεσαν αβεβαιότητα μεταξύ των ξένων επενδυτών. Η μαζική αναδιαμόρφωση του πολιτικού, διοικητικού και δικαστικού συστήματος αυξάνει τις ανησυχίες σχετικά με την αποτελεσματική τήρηση του κράτους δικαίου. Ο εκσυγχρονισμός της τελωνειακής ένωσης έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή για τις σχέσεις μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Τουρκίας. Τα δύο μέρη καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τις εμπορικές τους σχέσεις, μεταξύ άλλων προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να ατροφήσει το μοναδικό ουσιαστικά ανοικτό κανάλι επικοινωνίας, γεγονός που θα οδηγούσε σε περαιτέρω απομάκρυνση μεταξύ Άγκυρας και Βρυξελλών σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία ανοίγονται νέες στρατηγικές αγορές (π.χ. το Ιράν ή η Κεντρική Ασία). Ως εκ τούτου, η λεγόμενη συμφωνία της Άγκυρας απαιτεί επανεξέταση που υπόκειται σε δύο περιορισμούς: αφενός, πρέπει να στηριχθεί σε οικονομική και εμπορική βάση και, αφετέρου, να λάβει υπόψη σοβαρά και συγκεκριμένα την παγκόσμια πολιτική και θεσμική κατάσταση. 2. ΙΣΧΥΟΝ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΤΕΛΩΝΕΙΑΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Το νομικό πλαίσιο για τις εμπορικές σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας διέπεται από τη συμφωνία σύνδεσης του 1963 (συμφωνία της Άγκυρας), το πρόσθετο πρωτόκολλο του 1970, και μια σειρά αποφάσεων (2/76, 1/80, 3/80 και 1/95), οι οποίες εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο Σύνδεσης ΕΕ-Τουρκίας. Η απόφαση 1/95 θέτει τις βάσεις για τους κανόνες της τελωνειακής ένωσης σχετικά με το εμπόριο προϊόντων. Σκοπός όλων αυτών των πράξεων ήταν να χαραχτεί μία πορεία η οποία, μέσω της τελωνειακής ένωσης και της ευθυγράμμισης με τις τέσσερις ελευθερίες, θα οδηγούσε στην προσχώρηση της Τουρκίας. Τον Δεκέμβριο του 1999, η Τουρκία αναγνωρίστηκε επισήμως ως υποψήφια χώρα, και το 2005 ξεκίνησαν οι σχετικές διαπραγματεύσεις. Αυτά τα είκοσι έτη, η τελωνειακή ένωση έχει αποδειχτεί ένα σημαντικό εργαλείο που συνοδεύει την οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας, προάγοντας την ενίσχυση της τουρκικής εγχώριας αγοράς, τις εξαγωγές προς την ΕΕ και τις εισαγωγές από την ΕΕ, τη σταδιακή ευθυγράμμιση με το κοινοτικό κεκτημένο, καθώς και την αύξηση των επιλογών για τους τούρκους καταναλωτές, χωρίς να συνυπολογίζεται ο κύκλος εργασιών από τις εμπορικές συναλλαγές. Οι διάφοροι φορείς του κλάδου τόσο τουρκικοί όσο και ευρωπαϊκοί έχουν επαναλάβει την επιθυμία τους για μια νέα συμφωνία σχετικά με την τελωνειακή ένωση. Η ανάλυση της Παγκόσμιας Τράπεζας υποστηρίζει επίσης αυτή την άποψη. DT\ dcx 3/3 PE v01-00

4 Με βάση τις εργασίες της ομάδας εργασίας ανωτέρων υπαλλήλων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Τουρκίας, η Επιτροπή και η τουρκική κυβέρνηση ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να αρχίσουν τις διαπραγματεύσεις για την ενίσχυση των διμερών εμπορικών σχέσεων τον Μάιο του Οι κρίσιμες πτυχές της λειτουργίας της τελωνειακής ένωσης Ο εισηγητής κρίνει ότι είναι σημαντικό να ακουστούν (μέσω της ομάδας παρακολούθησης) ενδιαφερόμενοι φορείς: Ευρωπαϊκή Ένωση: ΕΖΕΣ (Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελευθέρων Συναλλαγών) FESI (Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία της Βιομηχανίας του Αθλήματος) UNITEE (New Eurpean Business Cnfederatin) EURATEX (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Κλωστοϋφαντουργίας και Ένδυσης) ESF (Ευρωπαϊκό Φόρουμ Υπηρεσιών) EUROMETAUX (Ευρωπαϊκή Ένωση Μετάλλων) Digital Eurpe Spirits Eurpe EFPIA (Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Ενώσεων), Cpa-Cgeca, Cldiretti, Cnftrasprti. Τουρκία: Υπουργείο Οικονομίας Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Τουρκίας στην ΕΕ TÜSİAD (Τουρκική Ένωση Βιομηχανιών και Επιχειρήσεων) Istanbul Ecnmics TOBB (Ένωση Επιμελητηρίων και Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων της Τουρκίας) UND (Ένωση Διεθνών Μεταφορέων) TÜRKONFED (Τουρκική Συνομοσπονδία Επιχειρήσεων). Συνοψίζοντας, τα πορίσματα δείχνουν μια σημαντική και θετική αναγνώριση των πλεονεκτημάτων της τελωνειακής ένωσης όσον αφορά τις εμπορικές και επενδυτικές ευκαιρίες τόσο για τις ευρωπαϊκές όσο και για τις τουρκικές επιχειρήσεις, αλλά συνοδεύεται από αρκετούς λόγους ανησυχίας. Η ευρωπαϊκή σκοπιά: α) σκλήρυνση της στάσης της Τουρκίας από τελωνειακής άποψης σε σχέση με μια σειρά ευρωπαϊκών εμπορευμάτων. Για παράδειγμα, από το 2014, το διάταγμα 6692/2014 της τουρκικής κυβέρνησης επέβαλε μία σειρά δασμών (από 30 έως 50%) στα υποδήματα μη ευρωπαϊκής προέλευσης που εισάγονται στην εν λόγω χώρα το διάταγμα αυτό συνεπάγεται κόστος για τις ευρωπαϊκές εταιρείες που εκτιμάται μεταξύ 30 και 45 εκατομμύρια ευρώ. Άλλα στοιχεία εκτιμούν σε 82 εκατομμύρια ευρώ το κόστος των δασμών, σε 1,3 εκατομμύρια ευρώ το κόστος των περαιτέρω δοκιμών, σε 19 ημέρες τον μέσο χρόνο καθυστέρησης εν αναμονή των αποτελεσμάτων των δοκιμών (με κόστος περίπου 2 εκατομμύρια ευρώ) και σε 27% το ποσοστό των υποδημάτων που εξετάζονται (έναντι ποσοστού μόνο 0,5% υποδημάτων τα οποία όντως δεν πληρούν τις απαιτήσεις) β) υπερβολικά αργή πρόοδο στην ευθυγράμμιση της τουρκικής νομοθεσίας με το κοινοτικό κεκτημένο, ιδίως σε ζητήματα κρατικών ενισχύσεων γ) απουσία ενός συστήματος επίλυσης διαφορών δ) μη εφαρμογή του πρωτοκόλλου της Άγκυρας όσον αφορά την Κύπρο. PE v /4 DT\ dcx

5 Η τουρκική σκοπιά: α) αδυναμία συμμετοχής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης: η Τουρκία οφείλει να ευθυγραμμίσει την τελωνειακή και εμπορική νομοθεσία της με αυτήν της ΕΕ, χωρίς να έχει τη δυνατότητα παρέμβασης στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που προηγείται β) ασυμμετρία στις συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών. Η ΕΕ διαθέτει σήμερα 48 ΣΕΣ σε ισχύ, αλλά, από αυτές, μόνο 19 περιλαμβάνουν την Τουρκία και αυτό θα μπορούσε συχνά να αποδοθεί στην απροθυμία ορισμένων τρίτων χωρών να διαπραγματευθούν μία συνθήκη με την Τουρκία. Η εφαρμογή της λεγόμενης «ρήτρας για την Τουρκία» επισημαίνεται ως απαραίτητη με ιδιαίτερη αναφορά στις τρέχουσες διαπραγματεύσεις για την ΤΤΙΡ γ) δυσκολίες όσον αφορά την έκδοση θεωρήσεων, ιδίως για τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους δ) χρήση μέσων εμπορικής άμυνας. 3. ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΕΝΑ ΝΕΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Βάση για τις μελλοντικές διαπραγματεύσεις, ωστόσο, δεν είναι μόνο η απαρχαίωση και η απογοήτευση που έχει συσσωρευθεί στο πλαίσιο του ισχύοντος νομικού πλαισίου, αλλά και το περιορισμένο εύρος του, καθόσον αποκλείει βασικούς τομείς για τις εμπορικές σχέσεις, όπως τη γεωργία, τις υπηρεσίες, τις δημόσιες συμβάσεις, τις πρώτες ύλες, τη ρυθμιστική συνεργασία, τη βιώσιμη ανάπτυξη, τις ΜΜΕ και την προστασία των επενδύσεων. Η εξέταση των θεμάτων αυτών δεν θα πρέπει να διαχωρίζεται από άλλα ανοικτά ζητήματα, όπως τα δικαιώματα των εργαζομένων και, γενικότερα, η εκτίμηση των επιπτώσεων στην ευρωπαϊκή εσωτερική αγορά στον κοινωνικό τομέα. Η εξέλιξη του ισχύοντος νομικού πλαισίου περιλαμβάνει τρία πιθανά σενάρια: Διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης, δηλαδή της τελωνειακής ένωσης του 1995 χωρίς κάποια τροποποίηση Εκσυγχρονισμός της τελωνειακής ένωσης για να καταστεί πιο ισορροπημένη και λειτουργική, και ταυτόχρονα να ενισχυθεί με μια συμφωνία που καλύπτει τους αποκλειόμενους τομείς Αντικατάσταση της τελωνειακής ένωσης με μια σφαιρική και σε βάθος συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών (DCFTA) κατά το πρότυπο όσων έχουν συναφθεί από την ΕΕ τα τελευταία χρόνια. Η αξιολόγηση των διαφόρων επιλογών, και η πρόοδος στην υλοποίησή τους αποτελεί λεπτό και τεχνικό θέμα. Πρέπει να επιτευχθεί σύγκλιση μεταξύ των συμφερόντων και των DT\ dcx 5/5 PE v01-00

6 οραμάτων και των δύο πλευρών. Η Τουρκία, για παράδειγμα, θα υποστήριζε την απελευθέρωση των υπηρεσιών, αλλά δεν ισχύει το ίδιο για τη γεωργία και τις δημόσιες συμβάσεις. Οι υπηρεσίες αντιπροσωπεύουν σήμερα το 70% της τουρκικής οικονομίας, αλλά ταυτόχρονα επιβαρύνονται σε μεγάλο βαθμό από κανονιστικά εμπόδια. Η γεωργία παρουσιάζει προβλήματα για την ΕΕ, τα οποία οφείλονται ιδίως στα φυτοϋγειονομικά πρότυπα. Επιπλέον, η πλήρης ελευθέρωσή της απαιτεί να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις ιδιαιτερότητες της ευρωπαϊκής γεωργίας της Μεσογείου, όσον αφορά προβλήματα απάτης και παραποίησης. Εάν εισαχθεί η ελευθέρωση των ποσοστώσεων μεταφορών, την οποία η Τουρκία έχει ζητήσει επανειλημμένα, χωρίς την εναρμόνιση των ισχυόντων κανόνων, υπάρχει κίνδυνος ενθάρρυνσης του κοινωνικού ντάμπινγκ. Υπό αυτήν την έννοια, τα αποτελέσματα της εκτίμησης αντικτύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που θα δημοσιευθεί με την προτεινόμενη εντολή, θα λειτουργήσουν βοηθητικά. Τέλος, παραμένει ανοικτό το ενεργειακό ζήτημα κατά πόσον είναι σκόπιμο να περιληφθεί ένα κεφάλαιο για την ενέργεια στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων, δεδομένου ότι η Τουρκία είναι σημαντικός εταίρος για την ασφάλεια και τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Λαμβάνοντας υπόψη όσα αναφέρθηκαν στην αρχή του παρόντος εγγράφου εργασίας, κρίθηκε σκόπιμο να εξετασθεί η σύνταξη ψηφίσματος, για το οποίο είναι αρμόδια η επιτροπή μας, μόνο αφού ληφθεί υπό σημείωση η προτεινόμενη εντολή από την Επιτροπή, προκειμένου να είναι δυνατή η αξιολόγησή του εγγράφου όχι μόνο στο πλαίσιο των θεσμικών δραστηριοτήτων μας (INTA), αλλά και στο συνολικό πλαίσιο της δράσης της ΕΕ. Ως εκ τούτου, θα είμαστε σε θέση να προσφέρουμε πραγματική προστιθέμενη αξία σε πολιτικό επίπεδο και επίπεδο οργάνου εάν επιτύχουμε δύο τύπους αποτελεσμάτων: Διατύπωση συγκεκριμένων, σαφών και εφικτών προτάσεων στο ειδικό επίπεδο της τελωνειακής ένωσης Ταυτόχρονη ενίσχυση της στήριξης για τις κοινωνικές αξίες, τις αξίες των συνδικαλιστικών οργάνων και για τα δικαιώματα της ΕΕ μέσω προοδευτικών και δεσμευτικών διαπραγματευτικών μέσων (όπως η επέκταση των πεδίων αρμοδιότητας των συμφωνιών). Η επιτροπή μας έχει να αντιμετωπίσει μια δύσκολη πρόκληση, η υπέρβαση της οποίας θα μας επιτρέψει να φανούμε έμπρακτα χρήσιμοι τόσο στην ΕΕ όσο και στην Τουρκία. PE v /6 DT\ dcx