ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ - ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ

Transcript

1 Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Καλαμάτας Σχολή Διοίκησης & Οικονομίας Τμήμα Διοίκησης Μονάδων Τοπικής Αυτοδιοίκησης Θέμα: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ - ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ Επιβλέπων καθηγητής : Σπουδάστριες : Αβιζιώτης Γεώργιος Παλήου Μαργαρίτα Φράγκου Μαρία Καλαμάτα, Μάιος 2007

2 Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ιδρυμα Καλαμάτας Σχολή Διοίκησης & Οικονομίας Τμήμα Διοίκησης Μονάδων Τοπικής Αυτοδιοίκησης Θέμα: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ - ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ Επιβλέπων καθηγητής : Σπουδάστριες : Αβιζιώτης Γεώργιος Παλήου Μαργαρίτα Φράγκου Μαρία Καλαμάτα, Μάιος 2007

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Τελειώνοντας την τετράχρονη φοίτησή μας στο TEI Καλαμάτας του Τμήματος Διοίκησης Μονάδων Τοπικής Αυτοδιοίκησης, της Σχολής Διοίκησης - Οικονομίας, παραδίδουμε αυτή την εργασία η οποία πιστοποιεί το τέλος της εκπαίδευσης μας και είναι απαραίτητη για την λήψη του πτυχίου μας. Οι γνώσεις που αποκομίσαμε κατά την διάρκεια της φοίτησης μας στο TEI Καλαμάτας απεικονίζονται σε αυτήν την εργασία. Θέλουμε να ευχαριστήσουμε θερμά τους εργαζόμενους της ΔΕΥΑ Λαμίας και ιδιαίτερα τον προϊστάμενο της Τεχνικής Υπηρεσίας κ. Δ. Παναγιωτόπουλο για την πολύτιμη βοήθειά τους, τις πληροφορίες και το έντυπο υλικό που μας παραχώρησαν. Τέλος θέλουμε να ευχαριστήσουμε τον κ. Αβιζιωτη Γεώργιο, καθηγητή του TEI Καλαμάτας, για τις χρήσιμες συμβουλές του στην εκτέλεση της πτυχιακής μας εργασίας.

4 Περιεχόμενα ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΕΘΝΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΟ ΜΕΣΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΑΛΙΕΙΑΣ (ΧΜΠΑ) ΕΓΠΠΡΟΣΘΕΤΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΤΑΜΕΙΟ ΣΥΝΟΧΗΣ ΕΠΙΛΕΞΙΜΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΑΗ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΙ ΠΟΡΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ - ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΛΑΔΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΝΟΜΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΤΟΜΕΑΚΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ... 40

5 Περιεχόμενα 3. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΩΝ ΤΑΜΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ Η EQUAL LEADER Η URBAN ΤΟ INTERREG HI B ΜΕΡΟΣ - ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ Δ.Ε.Υ.Α.Α ΕΡΓΑ ΤΗΣ Δ.Ε.Υ.Α.Α ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΩΔΕΚΑΕΤΙΑ ΣΥΧΓΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΣΥΝΟΑΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΥΔΡΕΥΣΗ - ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ ΑΑΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΩΝ - ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΛΑΜΙΑΣ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΣΥΝΟΧΗΣ 1 1 ( ) Η ΕΓΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΔΗΜΟΠΡΑΤΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΟΙ ΠΛΗΡΩΜΕΣ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΥΠΟΒΟΛΗ ΑΙΤΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΒΑΣΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΝΤΟΠΙΖΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΣΕ ΠΟΙΟ ΒΑΘΜΟ ΤΟ ΕΡΓΟ Ή ΣΤΑΔΙΟΕΡΓΟΥ Ή ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΩΝ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΛΥΣΗ ΤΟΥΣ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ - ΑΞΙΟΟΓΗΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΟΥ ΠΗΓΗ ΕΣΟΔΩΝ ΘΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ Δ.Ε.Υ.Α.Λ ΤΟ ΕΡΓΟ ΥΔΡΕΥΣΗΣ - ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ ΛΑΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΟΙ ΑΝΑΔΟΧΟΙ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΥΠΟΕΡΓΩΝ... 77

6 Περιεχόμενα 5. ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΗΜ10ΥΡΓΟΥΝΤAI ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΡΓΩ Ν ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 96

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύμφωνα με τις διατάξεις του ισχύοντος Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα οι δήμοι και οι κοινότητες μπορούν να ιδρύουν επιχειρήσεις ή να μετέχουν σε επιχειρήσεις που συνιστούν μαζί με άλλα νομικά ή φυσικά πρόσωπα ή σε επιχειρήσεις που ήδη υπάρχουν. Οι επιχειρήσεις αυτές έχουν τη μορφή είτε της αμιγούς επιχείρησης, όταν αυτή συστήνεται από ένα δήμο ή μια κοινότητα ή της ανώνυμης εταιρείας. Με το ισχύον καθεστώς έχουν δημιουργηθεί μέχρι σήμερα πλήθος επιχειρήσεων με δραστηριότητες στο πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα της οικονομίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχοντας διακρίνει προ πολλού την αποτελεσματικότητα και το κοινωνικό χαρακτήρα ανάπτυξης της τοπικής αυτοδιοίκησης έχει θεσμοθετήσει πολλά οικονομικά κίνητρα μέσα από συγκεκριμένα προγράμματα που απευθύνονται στους δήμους. Ο δήμος όμως θα πρέπει να έχει συγκροτήσει τον κατάλληλο οργανισμό, για να μπορέσει να απορροφήσει τα διαθέσιμα κονδύλια και να προβεί στην εκπόνηση των απαραίτητων μελετών και την εκτέλεση των χρηματοδοτούμενων έργων. Αφορμή αποτέλεσε η προσωπική μας εμπειρία στα πλαίσια της πρακτικής άσκησης στους χώρους εργασίας δημοτικών επιχειρήσεων που εκτελούσαν έργα συγχρηματοδοτούμενα από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους. Σκοπός της πτυχιακής εργασίας είναι να αναδειχτεί ο θετικός ρόλος της Δημοτικής επιχείρησης Ύδρευσης - Αποχέτευσης Ααμίας (Δ.Ε.Υ.Α.Λ.), στη διαχείριση Ευρωπαϊκών προγραμμάτων μέσα από την παρουσίαση του μεγάλου αριθμού προγραμμάτων τα οποία έχει υλοποιήσει ή υλοποιεί. 4

8 Η εργασία αποτελείται από πέντε κεφάλαια: Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται γενικά αναφορά στους εθνικούς και κοινοτικούς πόρους καθώς επίσης και στις δημοτικές επιχειρήσεις. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύονται τα περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται στα πλαίσια των διαρθρωτικών ταμείων τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα για το χρονικό διάστημα καθώς και οι άξονες του κάθε προγράμματος. Επιπλέον γίνεται λεπτομερής αναφορά στις κοινοτικές πρωτοβουλίες αυτής της περιόδου. Στο τέταρτο κεφάλαιο αναλύεται η δημοτική επιχείρηση Ύδρευσης - Αποχέτευσης Λαμίας. Παρουσιάζονται κάποια γενικά στοιχεία για την εταιρεία, για το ρόλο της και τη λειτουργία της, καθώς και για τα έργα της, κατά την δωδεκαετία , τα συγχρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ακολουθεί η λεπτομερής περιγραφή του έργου «Ύδρευση Αποχέτευση Λαμίας και Δημοτικών Διαμερισμάτων - Βελτίωση Βιολογικού καθαρισμού Λαμίας του Ταμείου Συνοχής II ( ). Τέλος, στο πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα προβλήματα που δημιουργούνται κατά την διάρκεια εκτέλεσης των έργων, η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων και οι συνέπειες τους αντίστοιχα. 5

9 ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ XΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ H Ä M o ä i Είναι το Πρόγραμμα (ή Προϋπολογισμός) που καθορίζει τους πόρους που μπορούν να διατεθούν για την χρηματοδότηση έργων. Αφορά δαπάνες που πραγματοποιούνται για έργα υποδομής και οικονομικής ανάπτυξης της χώρας σε βάρος του κρατικού Προϋπολογισμού. Το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (Π.Δ.Ε.) καταρτίζεται από το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών ύστερα από προτάσεις που υποβάλλουν τα αρμόδια Υπουργεία και οι Νομαρχίες, οι δε διαδικασίες του ΠΔΕ διεκπεραιώνονται από το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών.Είναι ετήσιας διάρκειας και αποτελεί τμήμα του Γενικού Κρατικού Προϋπολογισμού. Η ένταξη έργων στο ΠΔΕ γίνεται κατά ομάδες έργων, βάσει της έκδοσης ειδικών αποφάσεων, των Συλλογικών Αποφάσεων (ΣΑ), που διακρίνονται σε Συλλογικές Αποφάσεις Έργων (ΣΑΕ), Συλλογικές Αποφάσεις Μελετών (ΣΑΜ), Συλλογικές Αποφάσεις Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης (ΣΑΝΑ) και Συλλογικές Αποφάσεις Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΣΑΤΑ). Για να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση των έργων και να προχωρήσει απρόσκοπτα η υλοποίησή τους, το Π.Δ.Ε. χωρίζεται σε δύο τμήματα. Το ένα περιλαμβάνει έργα, που συγχρηματοδοτούνται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση, και το άλλο έργα που χρηματοδοτούνται από Εθνικούς πόρους. Για το κάθε τμήμα έχει καθοριστεί χωριστό όριο πληρωμών. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται τόσο η απρόσκοπτη χρηματοδότηση των έργων που είναι ενταγμένα στα συγχρηματοδοτούμενα από την Ε.Ε. Προγράμματα, όσο και η καλύτερη παρακολούθηση της υλοποίησής τους, που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την μεγαλύτερη δυνατή άντληση κοινοτικών πόρων. Τα κονδύλια του Π.Δ.Ε. βρίσκονται σε πλήρη αντιστοιχία με τις προτεραιότητες που τίθενται για την χρηματοδότηση των συγχρηματοδοτούμενών με την Ε.Ε. προγραμμάτων και επαρκούν για να υλοποιήσουν τα Προγράμματα σύμφωνα και με τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί. 6

10 Οι Δημόσιοι Πόροι που απαιτούνται για τη χρηματοδότηση των έργων του Γ' Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης εξασφαλίζονται μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ). Για κάθε έργο στο ΠΔΕ εγγράφεται ο συνολικός προϋπολογισμός του καθώς και οι ετήσιες πιστώσεις που προγραμματίζονται για την απρόσκοπτη εξέλιξη της υλοποίησης. Σε τακτά χρονικά διαστήματα οι δαπάνες που έχουν πραγματοποιηθεί για την υλοποίηση των έργων υποβάλλονται στην Ε.Ε., η οποία μέσω των πόρων των Διαρθρωτικών Ταμείων ενισχύει τη χρηματοδότηση κατά το ποσοστό συμμετοχής της (κοινοτική συμμετοχή). Στα έργα με ιδιωτική συμμετοχή το χρηματοδοτικό σχήμα συμπληρώνεται με τους ιδιωτικούς πόρους κατά το ποσοστό συμμετοχής tooc (ιδιωτική συμμετοχή). Εθνική συμμετοχή είναι η δαπάνη που πραγματοποιείται για την κάλυψη μέρους του προϋπολογισμού ενός προγράμματος/ άξονα/ μέτρου/ έργου/ υποέργου, που βαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό και εξασφαλίζεται μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Κοινοτική συμμετοχή είναι η δαπάνη που πραγματοποιείται για την κάλυψη μέρους του προϋπολογισμού ενός προγράμματος/ άξονα/ μέτρου/ έργου/ υποέργου και προέρχεται από κοινοτικούς πόρους των Διαρθρωτικών Ταμείων και των Χρηματοδοτικών Μέσων. Το σύνολο της Εθνικής και της Κοινοτικής συμμετοχής είναι η Δημόσια Δαπάνη. Το τμήμα του Συνολικού Κόστους ενός προγράμματος / άξονα / μέτρου / έργου / υποέργου που καλύπτεται από ιδιωτικά κεφάλαια, επιπλέον της Δημόσιας Δαπάνης είναι η Ιδιωτική Συμμετοχή. 7

11 Οι κοινοτικοί πόροι των Χρηματοδοτικών Μέσων αφορούν στην άσκηση Περιφερειακής πολιτικής, στην οποία παρεμβαίνουν με τη χρηματοδότηση των στόχων αυτής. Τα Διαρθρωτικά Ταμεία είναι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης(ΕΤΠΑ), το Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Ταμείο (ΕΚΤ), το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού(ΕΓΤΠ), το νέο Χρηματοδοτικό Μέσο Προσανατολισμού της Αλιείας καθώς και το Ταμείο Συνοχής ιδρυθέν κατά το 1993,εξυπηρετούν τους στόχους της διαρθρωτικής πολιτικής της Ένωσης.Ο προϋπολογισμός του συνόλου των Διαρθρωτικών ταμείων τετραπλασιάστηκε τα τελευταία έτη και ανήλθε σε 161 δισ. ECU συνολικά στην περίοδο Τέσσερα Διαρθρωτικά Ταμεία επιτρέπουν σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση να χορηγήσει χρηματοδοτικές ενισχύσεις σε πολυετή προγράμματα περιφερειακής ανάπτυξης που κατανέμονται μεταξύ των πεοιφερειών, των κρατών μελών και της Επιτροπής, καθώς και σε ειδικές πρωτοβουλίες και κοινοτικές ενέργειες. Διακρίνουμε : το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) το οποίο χρηματοδοτεί υποδομές, παραγωγικές επενδύσεις για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, έργα τοπικής ανάπτυξης και ενισχύσεις στις MME το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) το οποίο προωθεί την προσαρμογή του ενεργού πληθυσμού στις μεταβολές της αγοράς εργασίας καθώς και την επαγγελματική ένταξη των ανέργων και των μειονεκτικών ομάδων, ιδίως χρηματοδοτώντας δράσεις κατάρτισης και συστήματα ενισχύσεων για προσλήψεις το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ - Τμήμα Προσανατολισμού) το οποίο χρηματοδοτεί δράσεις αγροτικής ανάπτυξης και ενίσχυσης στους γεωργούς, ιδίως στις περιοχές που παρουσιάζουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη καθώς επίσης και στο πλαίσιο της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ) στην υπόλοιπη Ένωση 8

12 το Χρηματοδοτικό Μέσο Προσανατολισμού της Αλιείας (ΧΜΠΑ) το οποίο χρηματοδοτεί τη διαρθοωτική μεταρρύθμιση του τομέα της αλιείας. Επιπλέον, ένα ειδικό ταμείο αλληλεγγύης, το Ταμείο Συνοχής έχει ως στόχο τη χρηματοδότηση έργων για το περιβάλλον και τη βελτίωση των διευρωπαϊκών δικτύων μεταφορών στα κράτη μέλη της Ένωσης των οποίων το ΑΕΠ είναι χαμηλότερο από το 90% του κοινοτικού μέσου όρου: Ισπανία, Ελλάδα, Ιρλανδία και Πορτογαλία. Οι ανάγκες των υποψήφιων χωρών είναι τεράστιες σε όλους τους τομείς : υποδομές βιομηχανία, υπηρεσίες, MME, γεωργία, περιβάλλον. Για την περίοδο , η Ένωση προτίμησε να προετοιμάσει σταδιακά την ένταξη αυτών των χωρών θεσπίζοντας "Εταιρικές σχέσεις ενόψει της προσχώρησης" στρατηγικά έγγραφα προγραμματισμού των ενισχύσεων που χρηματοδοτούν δύο νέα Ταμεία1: το μέσο προενταξιακών διαρθρωτικών πολιτικών (ISPA), το οποίο παρεμβαίνει στις υποψήφιες χώρες σύμφωνα με το πρότυπο του Ταμείου Συνοχής για να χρηματοδοτήσει έργα μεταφορών ή περιβάλλοντος το ειδικό πρόγραμμα ένταξης για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη (SAPARD) το οποίο στηρίζει την προετοιμασία των υποψηφίων χωρών για την Κοινή Γεωργική Πολιτική. Το ΕΤΠΑ παρεμβαίνει στο πλαίσιο του Στόχου 1 και του Στόχου 2 των κοινοτικών πρωτοβουλιών για τη διασυνοριακή, διεθνική και διαπεριφερειακή συνεργασία (INTERREG III ), την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των πόλεων και των περιοχών που αντιμετωπίζουν 1 http: / / L2=2& L3=4& L4=2 9

13 προβλήματα (URBAN II ), καθώς και στις καινοτόμες ενέργειες και στα μέτρα τεχνικής βοήθειας που θεσπίστηκαν από τον γενικό κανονισμό. Για τη μείωση της διαφοράς των επιπέδων ανάπτυξης στις διάφορες περιφέρειες και της καθυστέρησης των πλέον μειονεκτικών περιοχών ή νησιών, συμπεριλαμβανομένων των αγροτικών περιοχών, το ΕΊΓΠΑ συμβάλλει με την αρμονική, ισορροπημένη και διαρκή ανάπτυξη των οικονομικών δραστηριοτήτων, τον υψηλό βαθμό ανταγωνιστικότητας, το υψηλό επίπεδο απασχόλησης και προστασίας του περιβάλλοντος και την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Για την επίτευξη της αποστολής υπέρ της περιφερειακής ανάπτυξης, το ΕΤΠΑ συμμετέχει στη χρηματοδότηση των ακόλουθων μέτρων : παραγωγικές επενδύσεις που επιτρέπουν τη δημιουργία ή τη διατήρηση σταθερών θέσεων απασχόλησης επενδύσεις σε έργα υποδομής που συμβάλλουν, στις περιφέρειες του στόχου 1, στην ανάπτυξη, στη διαρθρωτική προσαρμογή, στη δημιουργία και τη διατήρηση θέσεων απασχόλησης σε όλες τις επιλέξιμες περιφέρειες, στη διαφοροποίηση, στην αναζωογόνηση, στην άρση της απομόνωσης και στην ανακαίνιση των οικονομικών εγκαταστάσεων και των παρακμαζουσών βιομηχανικών περιοχών, των αστικών περιοχών που βρίσκονται σε παρακμή καθώς και των αγροτικών περιοχών και των περιοχών που εξαρτώνται από την αλιεία. Οι εν λόγω επενδύσεις μπορούν επίσης να εστιαστούν στην ανάπτυξη των διευρωπαϊκών δικτύων στους τομείς των μεταφορών, των τηλεπικοινωνιών και της ενέργειας στις περιφέρειες του στόχου 1 ανάπτυξη του ενδογενούς δυναμικού με μέτρα ενίσχυσης των πρωτοβουλιών τοπικής ανάπτυξης και απασχόλησης και των δραστηριοτήτων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων οι εν λόγω ενισχύσεις αφορούν την παροχή υπηρεσιών στις επιχειρήσεις, τη μεταφορά των τεχνολογιών, την ανάπτυξη των χρηματοδοτικών μέσων, τις άμεσες ενισχύσεις στις επενδύσεις, την πραγματοποίηση υποδομών γειτονίας και την ενίσχυση των διαρθρώσεων των υπηρεσιών γειτονίας επενδύσεις στους τομείς της παιδείας και της υγείας, μόνο στο πλαίσιο του στόχου 1. Οι τομείς που ενισχύονται από τα εν λόγω μέτρα είναι ιδίως η ανάπτυξη παραγωγικού περιβάλλοντος, η έρευνα και η τεχνολογική ανάπτυξη, η ανάπτυξη της κοινωνίας της πληροφορίας, η προστασία και η βελτίωση του περιβάλλοντος, η ισότητα μεταξύ ανδρών και 10

14 γυναικών όσον αφορά την απασχόληση, και η διασυνοριακή, διεθνική και διαπεριφερειακή συνεργασία. Σύμφωνα με τον γενικό κανονισμό, η κοινοτική πρωτοβουλία INTERREG III καθώς και οι καινοτόμες ενέργειες (μελέτες, πρότυπα σχέδια και ανταλλαγή εμπειριών) που υπάγονται στον τομέα της περιφερειακής ή τοπικής ανάπτυξης χρηματοδοτούνται μόνο από το ΕΤΠΑ. Ωστόσο, το πεδίο εφαρμογής του εν λόγω Ταμείου μπορεί να διευρυνθεί σε εκείνο των άλλων διαρθρωτικών ταμείων για να καλύψει τα αναγκαία μέτρα για την εφαρμογή των προγραμμάτων πρωτοβουλίας ή του σχετικού πρότυπου σχεδίου. Θέσπιση των λεπτομερειών εφαρμογής του κανονισμού ΕΤΠΑ μπορεί να πραγματοποιηθεί μετά από γνωμοδότηση της επιτροπής για την ανάπτυξη και την ανασυγκρότηση των περιφερειών. Οι καινοτόμες ενέργειες του ΕΤΠΑ για τη περίοδο ανταποκρίνονται σε τρία θέματα προτεραιότητας: περιφερειακή οικονομία που στηρίζεται στη γνώση και στην τεχνολογική καινοτομία: ενίσχυση των μειονεκτικών περιφερειών ώστε να ανυψωθεί το τεχνολογικό τους επίπεδο κοινωνία της πληροφορίας στην υπηρεσία της περιφερειακής ανάπτυξης (eeurope-regio) περιφερειακή ταυτότητα και βιώσιμη ανάπτυξη: ενίσχυση της περιφερειακής συνοχής και ανταγωνιστικότητας μέσω ολοκληρωμένης προσέγγισης των οικονομικών περιβαλλοντικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων. Η εφαρμογή των καινοτόμων ενεργειών θα πρέπει, εξάλλου, να επιτρέπει: τη βελτίωση της ποιότητας των παρεμβάσεων των προγραμμάτων των στόχων 1 και 2 στα οποία συμμετέχει το ΕΤΠΑ την αξιοποίηση και την ενίσχυση της περιφερειακής εταιρικής σχέσης δημόσιουιδιωτικού τομέα την εκμετάλλευση των συνεργασιών μεταξύ της περιφερειακής πολιτικής και των άλλων κοινοτικών πολιτικών τις ανταλλαγές μεταξύ περιφερειών και τη συλλογική εκμάθηση χάρη στη σύγκριση και στη διάδοση των βέλτιστων πρακτικών. 11

15 Ον καινοτόμες ενέργειες πλαισιώνονται από περιφερειακά προγράμματα καινοτόμων ενεργειών των οποίων η στρατηγική καθορίζεται, στο πλαίσιο της τήρησης της αρχής της περιφερειακής εταιρικής σχέσης, από οργανωτική επιτροπή. Οι προτάσεις των προγραμμάτων πρέπει να υποβάλλονται στην Επιτροπή από το 2001 έως το 2005 το αργότερο μέχρι τις 31 Μαΐου κάθε έτους ώστε το όργανο αυτό να είναι σε θέση να επιλέξει τα προγράμματα τα οποία θα συγχρηματοδοτηθούν από το ΕΤΠΑ. Για τις καινοτόμες ενέργειες προβλέπονται ετησίως συνολικά κονδύλια ύψους 400 εκατ. ευρώ, δηλαδή το 0,4% του ετήσιου προϋπολογισμού που χορηγείται στο ΕΤΠΑ. Η συγχρηματοδότηση των εξόδων τους μπορεί να ανέρχεται: έως το 80%, στις περιφέρειες του στόχου 1 έως το 50%, ή και το 60% εφόσον το δικαιολογεί το κοινοτικό συμφέρον των καινοτόμων ενεργειών, στις περιφέρειες του στόχου 2. Για λόγους συνοχής θα ήταν σκόπιμο οι υπεύθυνοι για την πληρωμή και τον έλεγχο των προγραμμάτων καινοτόμων ενεργειών να είναι οι ίδιοι με εκείνους που ορίζονται στο πλαίσιο των προγραμμάτων των στόχων 1 και 2. Σκοπός του ΧΜΠΑ είναι να συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της κοινής αλιευτικής πολιτικής. Το ΧΜΠΑ υποστηρίζει τις διαρθρωτικές δράσεις στον τομέα της αλιείας, της υδατοκαλλιέργειας και της μεταποίησης και εμπορίας των προϊόντων τους. Με τον τρόπο αυτό προάγεται η αναδιάρθρωση του τομέα με τη δημιουργία κατάλληλων όρων για την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό του. Οι διαρθρωτικές δράσεις του ΧΜΠΑ έχουν ως στόχο να2: συμβάλλουν στην επίτευξη ισορροπίας μεταξύ των αλιευτικών πόρων και της εκμετάλλευσής τους 2 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2370/2002 του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 2002, περί θεσπίσεως επείγοντος κοινοτικού μέτρου [Επίσημη Εφημερίδα L 358, ]. 12

16 να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα των διαρθρώσεων εκμετάλλευσης και την ανάπτυξη οικονομικά βιώσιμων επιχειρήσεων στον τομέα να βελτιώσουν τον εφοδιασμό και την αξιοποίηση των προϊόντων της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας να συμβάλλουν στην αναζωογόνηση των περιοχών που εξαρτώνται από την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια. Για να διασφαλιστεί η επιτυχία της αποστολής του ΧΜΠΑ, ο παρών κανονισμός παρέχει τη στήριξη του ταμείου για τα ακόλουθα μέτρα3: την ανανέωση του στόλου και τον εκσυγχρονισμό των αλιευτικών πλοίων την προσαρμογή της αλιευτικής προσπάθειας τις κοινές επιχειρήσεις την παράκτια αλιεία μικρής κλίμακας τα μέτρα κοινωνικοοικονομικού χαρακτήρα την προστασία των αλιευτικών πόρων στις παράκτιες θαλάσσιες περιοχές την υδατοκαλλιέργεια τον εξοπλισμό των αλιευτικών λιμένων τη μεταποίηση και την εμπορία των προϊόντων της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας την εξερεύνηση νέων διεξόδων της αγοράς 3 Κ ανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1263/ EE L 161,

17 τις ενέργειες που τίθενται σε εφαρμογή από τους επαγγελματίες του κλάδου τις καινοτόμες ενέργειες : πρόκειται ιδίως για ενέργειες διεθνικού χαρακτήρα και δικτύωσης των επιχειρηματιών του τομέα και των περιοχών που εξαρτώνται από την αλιεία τη ν τεχνικ ή βοήθεια. Οι διαρθρωτικές δράσεις που χρηματοδοτούνται από το ΧΜΠΑ εγγράφονται σε διάφορα πολυετή προγράμματα ανάλογα με το περιφερειακό πλαίσιο στο οποίο εφαρμόζονται 4: στην περίπτωση των περιφερειών που είναι επιλέξιμες για το στόχο 1 των Διαρθρωτικών Ταμείων, τα μέτρα αποτελούν μέρος του προγραμματισμού αυτού του στόχου στην περίπτωση περιφερειών μη επιλέξιμων στο στόχο 1, τα μέτρα αποτελούν αντικείμενο ενός ενιαίου εγγράφου προγραμματισμού σε κάθε κράτος μέλος. ΟΙ Συγκεκριμένα έχουμε: 1. Τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 2722/2000 της Επιτροπής, της 13ης Δεκεμβρίου 2000, περί καθορισμού των όρων υπό τους οποίους το χρηματοδοτικό μέσο προσανατολισμού της αλιείας (ΧΜΠΑ) μπορεί να συμβάλλει στην εξάλειψη των κινδύνων προσβολής από παθήσεις στον τομέα της υδατοκαλλιέργειας [Επίσημη Εφημερίδα L 314, ]. 2. Τον Κανονισμό(ΕΚ) αριθ. 2792/1999 του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 1999, για καθορισμό λεπτομερών κανόνων και ρυθμίσεων σχετικά με την κοινοτική διαρθρωτική βοήθεια στον τομέα της αλιείας [Επίσημη Εφημερίδα L 83, ]. 4 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1263/1999 του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 1999 για το χρηματοδοτικό μέσο προσανατολισμού της αλιείας. 14

18 3. Το κανονισμό που καθορίζει τις λεπτομέρειες και τους όρους των διαρθρωτικών ενεργειών στον τομέα της αλιείας. Διευκρινίζει τη διαδικασία έγκρισης και την παρακολούθηση των πολυετών προγραμμάτων προσανατολισμού (ΓΊΠΠ) για τους αλιευτικούς στόλους για την περίοδο που αρχίζει την 1η Ιανουάριου Η απόφαση αυτή καθορίζει τα ενδεικτικά ποσά των πιστώσεων, αναλήψεων, υποχρεώσεων για το ΧΜΠΑ εκτός του στόχου 1 για 11 κράτη μέλη (εξαιρούνται η Ελλάδα, η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο και η Πορτογαλία). Το συνολικό ποσό αυτών των πιστώσεων ανέρχεται σε 1106 εκατομμύρια ευρώ (τιμή 1999) για την περίοδο Οι συνολικές χορηγήσεις του ΧΜΠΑ για την περίοδο ανέρχονται σε 4119 εκατομμύρια ευρώ (τιμή 2005). 4. Τον Κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 3760/92 του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 1992, στη θέσπιση κοινοτικού συστήματος για την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια [Επίσημη Εφημερίδα L 389, ]. Ο κανονισμός αυτός θεσπίζει ένα κοινοτικό καθεστώς για την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια. Ο κανονισμός συμβάλλει στη δημιουργία ισορροπίας μεταξύ της διατήρησης και της διαχείρισης των πόρων, αφ ενός, και της αλιευτικής προσπάθειας και της σταθερής εκμετάλλευσης των πόρων, αφ ετέρου. Ένας από τους βασικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής των κρατών - μελών με απώτερο στόχο την μείωση των διαφορών μεταξύ των επιπέδων ανάπτυξης των διαφόρων περιοχών της Ένωσης. Το Ταμείο Συνοχής ιδρύθηκε επίσημα με τον Κανονισμό (ΕΚ) 1164/94 του Συμβουλίου της 14ης Μαΐου 1994 όπως τροποποιήθηκε με τους κανονισμούς 1264/99 και 1265/99 και ορίστηκε ότι η δράση του είναι συμπληρωματική εκείνης των Διαρθρωτικών Ταμείων, της 5 Απόφαση 1999/500/ΕΚ της Επιτροπής, της 1ης Ιουλίου 1999, για την ενδεικτική κατανομή, ανά κράτος μέλος, των πιστώσεων αναλήψεων υποχρεώσεων, στο πλαίσιο του χρηματοδοτικού μέσου προσανατολισμού της αλιείας εκτός των περιοχών του στόχου αριθ. 1 των διαρθρωτικών ταμείων, για την περίοδο 2000 έως 2006 [Επίσημη Εφημερίδα L 194, ], 15

19 Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και των άλλων χρηματοδοτικών μέσων και στοχεύει στην υποβοήθηση των λιγότερο εύπορων Κρατών Μελών. Επιλέξιμες χώρες για συνδρομή από το Ταμείο Συνοχής για την περίοδο αλλά και για την περίοδο είναι η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία. Το Ταμείο Συνοχής παρέχει χρηματοδοτική συνδρομή σε έργα ή σε ανεξάρτητα από τεχνική και χρηματοδοτική άποψη στάδια έργων ή σε ομάδες έργων που συνδέονται με μία ορατή στρατηγική και σχηματίζουν ένα συνεκτικό σύνολο και τα οποία συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων που καθορίζονται στη συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία αφορά τον τομέα του περιβάλλοντος και των μεταφορών. Ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να λαμβάνεται προκειμένου να διασφαλίζεται κατάλληλη ισορροπία μεταξύ των έργων στον τομέα περιβάλλοντος και εκείνων που αφορούν στον τομέα μεταφορών. Το Ταμείο Συνοχής μπορεί επίσης να χορηγεί ενίσχυση για τη σύνταξη προπαρασκευαστικών μελετών που συνδέονται με τα έργα και τη λήψη μέτρων τεχνικής υποστήριξης συμπεριλαμβανομένων των ενεργειών πληροφόρησης και δημοσιότητας. Κανένα από τα προτεινόμενα προς ένταξη έργα, δεν μπορεί να χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Συνοχής και ταυτόχρονα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ), το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων - Τμήμα Προσανατολισμού (ΕΓΤΠΕ) ή το Χρηματοδοτικό Μέσο Προσανατολισμού της Αλιείας (ΧΜΠΑ). Για την περίοδο ισχύει ο ιδρυτικός κανονισμός του Ταμείου Συνοχής όπως τροποποιήθηκε με τους Κανονισμούς (ΕΚ) 1264 και 1265 του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 1999, ο Κανονισμός 1386/2002 «για θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1164/94 του Συμβουλίου όσον αφορά τα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου και τη διαδικασία πραγματοποίησης των δημοσιονομικών διορθώσεων σε σχέση με τις ενισχύσεις που χορηγούνται στο πλαίσιο του Ταμείου Συνοχής», ο Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 16/2003 της Επιτροπής «για τη θέσπιση ειδικών λεπτομερειών εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1164/94 του Συμβουλίου όσον αφορά την επιλεξιμότητα των δαπανών στο πλαίσιο 16

20 ενεργειών που συγχρηματοδοτούνται από το Ταμείο Συνοχής» και ο Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 621/2004 της Επιτροπής «σχετικά με τους κανόνες εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1164/94 του Συμβουλίου όσον αφορά τα μέτρα πληροφόρησης και δημοσιότητας σχετικά με τις δραστηριότητες του Ταμείου Συνοχής». Αν και ο ιδρυτικός κανονισμός του Ταμείου δεν τροποποιήθηκε ριζικά, τροποποιήθηκαν ορισμένες διατάξεις προκειμένου να ληφθούν υπόψη η εμπειρία από τη διαχείριση της περιόδου , η νέα μακροοικονομική κατάσταση (εισαγωγή του ευρώ, πρόοδος της σύγκλισης), η βούληση να ενισχυθούν τα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου, όσο και η ανάγκη απλούστευσης της δημοσιονομικής διαχείρισης, εξορθολογισμού της παρουσίασης των έργων και ένταξής τους σε μία στρατηγική προσέγγιση σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι στο παρελθόν. Κατά την περίοδο , οι διαθέσιμοι πόροι για τη χώρα ανέρχονται σε εκ. Ευρώ (τιμές 1999), οι οποίοι λαμβανομένου υπόψη του πληθωριστή, αναμένεται να διαμορφωθούν σε εκ. Ευρώ περίπου. Στη νέα προγραμματική περίοδο , σύμφωνα με το νέο Σχέδιο Γενικού Κανονισμού, το οποίο συζητείται σε επίπεδο Συμβουλίου των Υπουργών της Ε.Ε, τροποποιείται η φιλοσοφία λειτουργίας του Ταμείου Συνοχής, αφού πλέον το Ταμείο συγχρηματοδοτεί έργα / παρεμβάσεις, οι οποίες αποτελούν μέρος πολυετών επιχειρησιακών προγραμμάτων. Ως εκ τούτου οι διαδικασίες προγραμματισμού, σχεδιασμού, υλοποίησης καθώς και διαχείρισης αυτών των έργων ακολουθούν τις διαδικασίες που διέπουν τα επιχειρησιακά προγράμματα, στο πλαίσιο λειτουργίας όλων των διαρθρωτικών ταμείων (ΕΤΠΑ, ΕΚΤ) αναφερόμενες πλέον σε Πρόγραμμα και όχι σε μεμονωμένα έργα. Για τις ανάγκες διαχείρισης και παρακολούθησης των έργων που συγχρηματοδοτούνται από το Ταμείο Συνοχής έχει συσταθεί στο Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών η Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης και Παρακολούθησης του Ταμείου Συνοχής (ΕΥΔ & ΠΤΣ) με την με αριθμό 31405/ΔΔ&ΠΚΠ 2317/ (ΦΕΚ1270/τ.Β/ ) Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας & Οικονομικών και Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, όπως αυτή τροποποιήθηκε με την με αριθμό 46566/ΕΥΔ&ΠΤΣ 815/ (ΦΕΚ898/τ.Β/ ) και ισχύει. Η Ειδική Υπηρεσία, εκτός του Ταμείου 17

21 Συνοχής, διαχειρίζεται πόρους και δράσεις που αφορούν τα Διευρωπαϊκά Δίκτυα Μεταφορών καθώς και τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο. Το Ταμείο Συνοχής προβλέπει την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής της Κοινότητας με την ισορροπημένη χρηματοδότηση έργων, σταδίων των έργων που από τεχνική και οικονομική άποψη είναι ανεξάρτητα, και των ομάδων έργων που αποτελούν ένα συνεκτικό σύνολο στον τομέα του περιβάλλοντος και τον τομέα των διευρωπαϊκών δικτύων υποδομής των μεταφορών. Το Ταμείο Συνοχής συμβάλλει εξάλλου στην υλοποίηση των προπαρασκευαστικών μελετών που συνδέονται με τέτοιου είδους έργα και με την εφαρμογή τους, στη λήψη μέτρων τεχνικής στήριξης καθώς και στις συγκριτικές μελέτες, μελέτες για τις επιπτώσεις παρακολούθησης και μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1264/1999, στη λήψη μέτρων ενημέρωσης και διαφήμισης. Κάθε χρηματοδοτούμενο έργο πρέπει να είναι συμβατό με τις διατάξεις των Συνθηκών, τις πράξεις που θεσπίζονται δυνάμει των διατάξεων αυτών και των κοινοτικών πολιτικών, κυρίως αυτών που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος, τις μεταφορές, τα διευρωπαϊκά δίκτυα, τον ανταγωνισμό και τη σύναψη των δημόσιων συμβάσεων. Είναι επιλέξιμα μόνο τα κράτη μέλη που το κατά κεφαλή ακαθάριστο εθνικό προϊόν τους (ΑΕΠ) είναι χαμηλότερο από το 90% του κοινοτικού μέσου όρου και που έχουν εφαρμόσει πρόγραμμα με στόχο να ικανοποιηθούν τα οικονομικά κριτήρια σύγκλισης, τα οποία καθορίζονται στο άρθρο 104 της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα, η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία μπορούν να καλυφθούν από το Ταμείο Συνοχής. Τα 10 νέα κράτη μέλη της ΕΕ είναι επίσης επιλέξιμα μετά τη διεύρυνση. Η υπέρβαση του ορίου του ΑΕΠ καθιστά τα κράτη δικαιούχους του Ταμείου Συνοχής μη επιλέξιμα για τα νέα έργα ή για τα νέα στάδια έργων. Για το σκοπό αυτό ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1264/1999 προβλέπει αναθεώρηση στα μέσα της περιόδου ισχύος με βάση το κατά κεφαλή ακαθάριστο εθνικό προϊόν (ΑΕΠ), πριν από το τέλος του έτους Εάν αποδειχθεί ότι ένα ή περισσότερα κράτη δεν είναι πλέον επιλέξιμα, τότε παύει να ισχύει η οικονομική ενίσχυση του 18

22 Ταμείου Συνοχής. Κατά την αναθεώρηση του 2003, διαπιστώθηκε ότι η Ιρλανδία δεν ήταν πλέον επιλέξιμη για το Ταμείο Συνοχής από την 1η Ιανουάριου 2004 Η τροποποιημένη χρηματοδότηση υπό όρους επιτρέπει στην Επιτροπή να προσφύγει στο Συμβούλιο, εάν ένα κράτος μέλος δεν πληρεί τις υποχρεώσεις των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης, με βάση όσον αφορά το κριτήριο του υπερβολικού δημόσιου ελλείμματος, χωρίς να αναστείλει τις χρηματοδοτήσεις πριν από την πραγματική επιστροφή, στην περίπτωση ελλείμματος 3%. Στην περίπτωση της αναστολής των χρηματοδοτήσεων, το Συμβούλιο θα μπορούσε να αποφασίσει κατ' εξαίρεση να καθυστερήσει την αναστολή για τα έργα που αφορούν άμεσα περισσότερα από ένα κράτος μέλος ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΙ ίιοροι.. :... ".... ΐ; :S;Æ,v; r V., ^ Ü V:» * Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1264/1999 καθορίζει το σύνολο των διαθέσιμων πόρων για δέσμευση 18 δισ. ευρώ, με τιμές του 1999, για την περίοδο Η πράξη σχετικά με τους όρους προσχώρησης των δέκα νέων κρατών μελών παρέχει συνολικά 7,59 δισ. ευρώ σε πιστώσεις ανάληψης υποχρεώσεων, στις τιμές του 1999, για τις εν λόγω χώρες μεταξύ 1ης Μαΐου 2004 και 31ης Δεκεμβρίου Η ενδεικτική κατανομή των συνολικών πόρων του Ταμείου στα κράτη μέλη εξαρτάται από διάφορα κριτήρια: τον πληθυσμό και την επιφάνεια του κράτους, το ΑΕΠ ανά κάτοικο και κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες όπως τα κονδύλια υποδομών. Ωστόσο, το σύνολο των ετήσιων καταβολών στα εν λόγω κράτη μέλη από το Ταμείο Συνοχής, σε συνδυασμό με την ενίσχυση των Διαρθρωτικών Ταμείων, δεν πρέπει να υπερβαίνει το 4% του ΑΕΠ των εν λόγω κρατών ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΒΗΗΗΒΙΗΒΒΗΒΗΗΒΙΗΗΗΗΗΗΗΗΗΗΒΗΗΗΗΗΗΙΗΗΗΙΙΗΙΗΗΒΗΗΗΗΗΗΒΙ Τα κράτη μέλη υποβάλλουν αιτήσεις ενίσχυσης για τα έργα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι αιτήσεις πρέπει να περιέχουν πληροφορίες που προβλέπονται στον κανονισμό (αρμόδιος οργανισμός για την εφαρμογή, περιγραφή, κόστος - το συνολικό κόστος δεν πρέπει να είναι χαμηλότερο από 10 δισ. ευρώ - τόπος και χρονοδιάγραμμα της επένδυσης, εκτίμηση του αντίκτυπου στις θέσεις εργασίας και στο περιβάλλον, και στοιχεία σχετικά με τις δημόσιες 19

23 συμβάσεις). Οι αιτήσεις πρέπει να πληρούν ορισμένα κριτήρια για την εγγύηση της ποιότητας των έργων (παραγωγή μεσοπρόθεσμων οικονομικών και κοινωνικών πλεονεκτημάτων ανάλογα με τους κινητοποιημένους πόρους, συμβατότητα με τις προτεραιότητες που καθορίζονται από τα κράτη μέλη, σημαντική και ισορροπημένη συμμετοχή στις κοινοτικές πολιτικές περιβάλλοντος - συμπεριλαμβανομένης της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» - και των διευρωπαϊκών δικτύων καθώς και συνοχή με τα άλλα διαρθρωτικά μέτρα της Κοινότητας). Η συμμετοχή του Ταμείου Συνοχής περιορίζεται σε μέγιστο ποσοστό. Καλύπτει από το 80% έως το 85% των δημόσιων ή εξομοιούμενων δαπανών των έργων. Ωστόσο, από την 1η Ιανουάριου 2000, ο κανονισμός ορίζει ότι το ποσοστό αυτό θα μπορεί να μειωθεί για να ληφθούν υπόψη τα ενδεχόμενα έσοδα που προκύπτουν από το έργο καθώς και από την εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει». Στην περίπτωση των έργων που αποφέρουν έσοδα, δηλαδή τις υποδομές που η χρήση τουε συνεπάγεται επιβαρύνσεις άμεσα αναλαμβανόμενες από τους χρήστες, και τις παραγωγικές επενδύσεις στον τομέα του περιβάλλοντος, η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη τα έσοδα που προκύπτουν για να υπολογιστεί η συνδρομή του Ταμείου Συνοχής. Κατ' εξαίρεση, οι προπαρασκευαστικές μελέτες και τα μέτρα τεχνικής στήριξης μπορούν να χρηματοδοτηθούν ως 100% του συνολικού κόστους. Ωστόσο το σύνολο των δαπανών που πραγματοποιούνται με αυτό τον τρόπο δεν πρέπει να υπερβαίνει το 0,5% της συνολικής επιδότησης του Ταμείου. Οι δαπάνες των έργων δεν μπορούν να καλύπτονται ταυτόχρονα από το Ταμείο Συνοχής και από ένα Διαρθρωτικό Ταμείο. Η στήριξη του Ταμείου Συνοχής, των Διαρθρωτικών Ταμείων και των υπόλοιπων κοινοτικών ενισχύσεων δεν μπορεί να υπερβαίνει το 90% των συνολικών δαπανών του έργου. Οι αναλήψεις των πιστώσεων πραγματοποιούνται είτε με ανάληψη του 80% με την απόφαση χορήγησης και του 20% αργότερα - «ενιαία» ανάληψη - είτε για τα έργα για τα οποία οι συνεισφορές υπερβαίνουν τα 50 εκατ. ευρώ με ετήσιες δόσεις. Η Επιτροπή μπορεί, ενδεχομένως, να αναλάβει σε ένα μόνο έτος το συνολικό ποσό της ενίσχυσης που χορηγείται με την απόφασή της. Όσον αφορά την επιστροφή των δαπανών, πρέπει να πραγματοποιούνται από το κράτος μέλος μετά την ημερομηνία παραλαβής της αίτησης από την Επιτροπή. Η καταβολή προκαταβολής ύψους 20% (προχρηματοδότηση) πραγματοποιείται μετά την υπογραφή 20

24 σημαντικών δημόσιων συμβάσεων. Επιπλέον, οι ενδιάμεσες πληρωμές πρέπει να συνδέονται άμεσα με την εφαρμογή του έργου.. «g * \ Τ Λ:Γ ν. ' " \ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ fta&j «_ - - ' ί Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1264/99 ορίζει ότι ο δημοσιονομικός έλεγχος των έργων ανήκει καταρχήν στην ευθύνη των κρατών μελών. Για να εξασφαλιστεί η χρήση του Ταμείου σύμφωνα με την αρχή της ορθής χρηματοδοτικής διαχείρισης, τα κράτη μέλη ελέγχουν εάν τα χρηματοδοτούμενα μέτρα έχουν εφαρμοστεί ορθά, προλαμβάνουν και διαπιστώνουν τις παρατυπίες και ανακτούν τα κεφάλαια που έχουν απολεσθεί στις περιπτώσεις αυτές. Από την πλευρά της η Επιτροπή εξασφαλίζει την ορθή λειτουργία των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου των κρατών μελών. Για το σκοπό αυτό μπορεί να προβεί επιτόπου σε έλεγχο των συστημάτων και των έργων που χρηματοδοτούνται από τα Ταμεία. Μπορεί επίσης να ζητήσει από τα κράτη μέλη να ελέγχουν την κανονικότητα των ενεργειών. Πριν εγκριθεί ένα έργο, κατά την εφαρμογή του και μετά την υλοποίησή του, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη προβαίνουν στην αξιολόγησή του για να διαπιστώσουν τη συμφωνία του με τον παρόντα κανονισμό, πραγματοποιούν, ενδεχομένως, προσαρμογές ή εκτιμούν τα αποτελέσματα του έργου σε σχέση με τους αρχικούς στόχους. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1265/1999 του Συμβουλίου, που εκδόθηκε με βάση τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1164/94, εισάγει ορισμένες αλλαγές στις διατάξεις εφαρμογής του κανονισμού αυτού για να βελτιώσει τη χρήση του Ταμείου Συνοχής. Οι τροποποιήσεις αφορούν κυρίως τα εξής μέρη6: τη διευκρίνιση της έννοιας του «έργου», των «σταδίων των έργων» και των «ομάδων έργων» την εκ των προτέρων αξιολόγηση των έργων η οποία ενισχύεται στο βαθμό που ο κανονισμός απαιτεί από τα κράτη μέλη πληρέστερη μελέτη των εναλλακτικών λύσεων και του αντίκτυπου που έχει το έργο στο περιβάλλον 6 Επίσημη Εφημερίδα C361, , Επίσημη Εφημερίδα C126,

25 τη χρηματοδοτική διαχείριση: για να απλοποιηθεί το σύστημα ανάληψης υποχρεώσεων, ο κανονισμός αυτός εισάγει την υποχρέωση να υλοποιούνται οι υποχρεώσεις στην αρχή κάθε έτους προϋπολογισμού. Εξάλλου, οι πληρωμές πρέπει να γίνονται σύμφωνα με τις εξής λεπτομέρειες : μία και μόνο αρχική προκαταβολή έως 20% της συνδρομής του Ταμείου και ενδιάμεσες πληρωμές που αποβλέπουν αποκλειστικά στην επιστροφή των δαπανών που έχουν πιστοποιηθεί και έχουν καταβληθεί πραγματικά- ένα υπόλοιπο ύψους κανονικά 20% θα καταβάλλεται μετά την υλοποίηση του έργου τις χρηματοδοτικές διορθώσεις: ο κανονισμός διευκρινίζει τις λεπτομέρειες για τον καθορισμό των χρηματοδοτικών διορθώσεων και προβλέπει διάφορα μέτρα για την επιβολή κυρώσεων όταν δεν εκτελούνται τα έργα, δηλαδή ακύρωση της χορηγούμενης συνδρομής ΧΤ1χρησιμοποίηση του ευρώ για όλες τις ενέργειες του Ταμείου Συνοχής. Η ΠΕΤΑ Α.Ε. τηρεί το Μητρώο των Δημοτικών Επιχειρήσεων της Αυτοδιοίκησης Α' βαθμού εδώ και μία δεκαετία, μετά από αναθέσεις της Κ.Ε.Δ.Κ.Ε. και του ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α. Στο διάστημα αυτό έχουν πραγματοποιηθεί τρεις απογραφές των Επιχειρήσεων της Αυτοδιοίκησης (1997, 2001, 2004). Στόχος του έργου είναι η καταγραφή και αξιολόγηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας των Δήμων και των Κοινοτήτων, η δημιουργία ολοκληρωμένου Μητρώου Εργαζομένων των Επιχειρήσεων της Αυτοδιοίκησης και η διαμόρφωση τεκμηριωμένων προτάσεων για την οργάνωση και λειτουργία των επιχειρήσεων αυτών. Τα στοιχεία και τα συμπεράσματα των απογραφών αυτών, αποτέλεσαν βασικό υλικό για τη διαμόρφωση των θέσεων της Κ.Ε.Δ.Κ.Ε., στο κεφάλαιο των Δημοτικών Επιχειρήσεων, στη διαβούλευση για το Νέο Δημοτικό & Κοινοτικό Κώδικα. Σύμφωνα με το Νέο Δημοτικό και Κοινοτικό Κώδικα, θεσπίζονται μια σειρά σοβαρές αλλαγές για τις Δημοτικές Επιχειρήσεις με βάση τα άρθρα Η προσαρμογή στο νέο καθεστώς των Δημοτικών & Κοινοτικών Επιχειρήσεων που επιβάλλει ο Νέος Κώδικας οφείλει να έχει ολοκληρωθεί έως το τέλος του

26 Η σύσταση επιχειρήσεων από τους Ο.Τ.Α. καλύπτει το σύνολο της ελληνικής επικράτειας, καθώς αποτελεί μια συνηθισμένη πρακτική άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας και κοινωνικής πολιτικής. Στη τωρινή απογραφή κατέστη δυνατό να καταγραφούν 1800 επιχειρήσεις, σχεδόν το 96% του συνόλου. Η χωροθέτηση έγινε τόσο σε περιφερειακό όσο και σε νομαρχιακό επίπεδο. Σε περιφερειακό επίπεδο, η Κεντρική Μακεδονία η Θεσσαλία και η Αττική συγκεντρώνουν το 40% των επιχειρήσεων, ενώ οι λιγότερες επιχειρήσεις έχουν ιδρυθεί στο Βόρειο Αιγαίο (3,3% επί του συνόλου) και ακολουθούν τα Ιόνια Νησιά (4,6%), η Δυτική Μακεδονία (5,4%) και η Δυτική Ελλάδα (5%). Σε επίπεδο νομαρχίας, ο νομαρχία Αθηνών εμφανίζει τις περισσότερες επιχειρήσεις (6,4%) και ακολουθεί η Θεσσαλονίκη (5,6%), η Μαγνησία με ποσοστό 4,8%, και τα Ιωάννινα με 4,7%. Τις λιγότερες επιχειρήσεις έχουν η Αευκάδα (0,3), η Ευρυτανία (0,4%) και Λακωνία (0,6%). Επιπλέον, σε πανελλαδικό επίπεδο αντιστοιχούν 1,74 επιχειρήσεις ανά δήμο/ κοινότητα. Σε 7 νομαρχίες αναλογεί μέχρι μία επιχείρηση ανά δήμο/ κοινότητα, σε 30 νομαρχίες αντιστοιχούν από μία έως δύο επιχειρήσεις ενώ στις υπόλοιπες 17 νομαρχίες αναλογούν πάνω από δύο επιχειρήσεις ανά δήμο/ κοινότητα. 23

27 Επίσης, ο διαχωρισμός σε ενεργές και αδρανείς επιχειρήσεις είναι ιδιαίτερα σημαντικός δεδομένου ότι πολλές επιχειρήσεις έχουν ιδρυθεί αλλά για διαφόρους λόγους δεν βρίσκονται σε λειτουργία. Αδρανείς χαρακτηρίζονται όσες επιχειρήσεις δεν ασκούν οικονομική δραστηριότητα και δεν απασχολούν προσωπικό. Συγκεκριμένα, αποτελούν το 22,4% των επιχειρήσεων ενώ το υπόλοιπο 77,6% είναι ενεργές. Παρατηρούνται δύο κατηγορίες αδρανών επιχειρήσεων, οι επιχειρήσεις οι οποίες δεν έχουν ασκήσει καμία δραστηριότητα από την ίδρυση τους και οι επιχειρήσεις οι οποίες λειτούργησαν για ορισμένα χρόνια και κατόπιν αδράνησαν. Στη δεύτερη κατηγορία κατατάσσονται πολλές κοινοτικές επιχειρήσεις οι οποίες περιέπεσαν σε αδράνεια ύστερα από την εφαρμογή του νόμου Καποδίστρια. Η Ήπειρος εμφανίζει τη μεγαλύτερη ποσοστιαία αναλογία αδρανών επιχειρήσεων καθώς αποτελούν το 40% των υφιστάμενων επιχειρήσεων της συγκεκριμένης περιφέρειας. Σε νομαρχιακό επίπεδο, ο νομός Ιωαννίνων παρουσιάζει το υψηλότερο ποσοστό επί του συνόλου των αδρανών επιχειρήσεων (9,4%) αλλά και επί του συνόλου των υφισταμένων επιχειρήσεων του νομού (45%). Γενικά το φαινόμενο των αδρανών επιχειρήσεων αποτελεί ένα πρόβλημα το οποίο οφείλει να αντιμετωπίσει η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Οι κλάδοι των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά οι πρωτοβάθμιοι και δευτεροβάθμιοι ΟΤΑ και συγκεντρώνουν την συντριπτική πλειοψηφία του πλήθους (83%), είναι ο πολιτισμός με την ψυχαγωγία και τον αθλητισμό, οι άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες, η υγεία και κοινωνική μέριμνα, η συλλογή και διανομή νερού, η εκπαίδευση, η καθαριότητα και οι κατασκευές. Οι συγκεκριμένοι κλάδοι έχουν άμεση σχέση τόσο με την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών όσο και την προώθηση της τοπικής ανάπτυξης. Στον πρωτογενή τομέα (γεωργία, κτηνοτροφία, Θήρα, δασοκομία, αλιεία, ορυχεία και λατομία) εντάσσεται το 3% των επιχειρήσεων. Οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις εδρεύουν κυρίως στη περιφέρεια, καθώς σκοπός τους είναι η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και των 24

28 πλουτοπαραγωγικών πηγών της ελληνικής επικράτειας. Στον δευτερογενή τομέα (μεταποίηση, κατασκευές, παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, νερού) εντάσσεται το 21% των επιχειρήσεων, όπου η επιχειρηματική δραστηριότητα των ΟΤΑ σχετίζεται άμεσα με την άσκηση συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων για την κάλυψη διαφόρων αναγκών των δημοτών, καθώς με την αξιοποίηση τοπικών πόρων. Στον τριτογενή τομέα (εμπόριο, ξενοδοχεία και εστιατόρια, μεταφορές, διαχείριση ακίνητης περιουσίας, εκμισθώσεις, εκπαίδευση, υγεία και κοινωνική μέριμνα, άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών υπέρ του κοινωνικού συνόλου), δηλαδή τον τομέα των υπηρεσιών που αποτελείται από τον ΟΤΑ εντάσσεται το 76% επί του συνόλου. Οι επιχειρήσεις αυτές συμβάλλουν στην απορρόφηση οικονομικών πόρων που προέρχονται κυρίως από κοινοτικές πηγές χρηματοδότησης και αποτελούν σημαντικό μοχλό τοπικής ανάπτυξης. Επίσης, προσφέρουν σημαντικές κοινωνικές υπηρεσίες και βοηθούν στην βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των δημοτών. Επιπλέον, συμβάλλουν στην ανάπτυξη του τουρισμού και κατά συνέπεια στην προσέλκυση οικονομικών πόρων που τονώνουν τις τοπικές οικονομίες. Τέλος ένας μικρός αριθμός επιχειρήσεων, σε όλους τους τομείς, λειτουργεί ως αποτέλεσμα επιχειρηματικής παρέμβασης των ΟΤΑ στην αγορά. Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθμού συστήνουν επιχειρήσεις ή συμμετέχουν σε αυτές σύμφωνα με τις διατάξεις του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα (ΔΚΚ), του Κώδικα Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης (ΚΝΑ) και άλλων νόμων και προεδρικών διαταγμάτων. Οι επικρατέστερες νομικές μορφές είναι οι αμιγείς δημοτικές επιχειρήσεις, οι επιχειρήσεις ύδρευσης αποχέτευσης, οι ανώνυμες εταιρείες και οι αστικές εταιρείες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Οι αμιγείς δημοτικές επιχειρήσεις αποτελούν την πλέον πρόσφορη μορφή και συγκεντρώνει το 61% του πλήθους των επιχειρήσεων. Οι διοικήσεις των ΟΤΑ προτιμούν να ιδρύουν επιχειρήσεις τέτοιας μορφής, διότι υπάρχει ευχέρεια σύστασης από τις διατάξεις του ΔΚΚ καθώς επίσης και διαρκής έλεγχος από αυτούς. 25

29 Επιπλέον οι επιχειρήσεις αυτές έχουν μεγάλο φάσμα δραστηριοτήτων και μέσω αυτών οι ΟΤΑ ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα. Οι ανώνυμες εταιρείες της αυτοδιοίκησης κατέχουν το 11% επί του συνόλου, αποτελούν το βασικό εταιρικό σχήμα μέσω του οποίου οι ΟΤΑ συνεργάζονται επιχειρηματικά με άλλα νομικά, φυσικά πρόσωπα ή και μεταξύ τους. Οι μονάδες που συμμετέχουν σε ανώνυμες εταιρείες έχουν τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις με αυτά των υπολοίπων μετόχων και ο βαθμός ελέγχου και επιρροής τους εξαρτάται άμεσα από το ποσοστό του μετοχικού κεφαλαίου που κατέχουν. Οι αστικές εταιρείες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα αποτελούν το 8% των επιχειρήσεων και είναι το μοναδικό εταιρικό σχήμα που δεν έχει το κέρδος ως σκοπό αλλά το κοινωνικό όφελος. Αυτή η νομική μορφή παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα, καθώς δεν έχει θεσμοθετηθεί ρητά ως δημοτική επιχείρηση κατά τα οριζόμενα του ΔΚΚ. Η οικονομική ανάλυση και αξιολόγηση των επιχειρήσεων της Τ.Α. ήταν μια δύσκολη και πολυσύνθετη διαδικασία, καθώς κατά τη διάρκεια της συλλογής και της επεξεργασίας των οικονομικών στοιχείων παρουσιάστηκαν αρκετές δυσχέρειες. Τα φαινόμενα αυτά οφείλονται κατά κύριο λόγο στην έλλειψη οργάνωσης και απαραίτητης υποδομής αρκετών επιχειρήσεων μικρού κυρίως μεγέθους. Για λόγους ομοιογένειας και αξιοπιστίας χρησιμοποιήθηκαν για την ανάλυση οικονομικά στοιχεία κοινά σε όλα τα έντυπα. Ανάλογα με τη κατηγορία βιβλίων που τηρεί κάθε επιχείρηση, τα οικονομικά στοιχεία αντλήθηκαν από τους ισολογισμούς, την κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης, το ειδικό έντυπο Ε3 και τις καταστάσεις εσόδων - εξόδων. Με βάση τα συγκεκριμένα στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν ορισμένοι αριθμοδείκτες για τη διεξαγωγή της οικονομικής ανάλυσης. Μια σημαντική λεπτομέρεια που παρατηρήθηκε και αξίζει να τονιστεί ιδιαίτερα αφορά την λογιστική εγγραφή των επιδοτήσεων από κοινοτικά προγράμματα, επιχορηγήσεων απασχόλησης κτλ. Συγκεκριμένα, εμφανίστηκε το φαινόμενο σε ορισμένες περιπτώσεις τα έσοδα αυτά να καταχωρούνται στον κύκλο εργασιών ενώ σύμφωνα 26

30 με τις αρχές του Ελληνικού Γενικού Λογιστικού Σχεδίου θα έπρεπε να εγγράφονται στα άλλα έσοδα εκμετάλλευσης. Η γενική εικόνα που παρουσιάζει η οικονομική κατάσταση των επιχειρήσεων είναι ιδιαίτερα αποθαρρυντική. Σε πανελλαδικό επίπεδο ο κύκλος εργασιών των ενεργών επιχειρήσεων έφτασε τα ,98, τα άλλα έσοδα εκμετάλλευσης έφτασαν τα ,96 ενώ τα συνολικά καθαρά αποτελέσματα ήταν αρνητικά στο ύψος των ,90. Τα συνολικά έσοδα, δηλαδή το άθροισμα του κύκλου εργασιών και των άλλων εσόδων εκμετάλλευσης έφθασε τα ,94. Επίσης, το σύνολο των κερδών είναι ,14 ενώ το σύνολο των ζημιών έφθασε τα ,04. Τα άλλα έσοδα εκμετάλλευσης αποτελούν το 1/5 των συνολικών εσόδων ενώ η αποδοτικότητα των επιχειρήσεων (καθαρά αποτελέσματα προς συνολικά έσοδα) ήταν αρνητική και πιο συγκεκριμένα -10,86%. Οι κερδοφόρες ενεργές επιχειρήσεις αποτελούν το 39,5% (449 επιχειρήσεις), οι ζημιογόνες το 58,5% (663 επιχειρήσεις) ενώ το υπόλοιπο 2% (20 επιχειρήσεις) είχαν μηδενικά καθαρά αποτελέσματα δηλαδή δεν παρουσιάζουν ούτε κέρδη ούτε ζημιά. Οι περισσότερες επιχειρήσεις κατατάσσονται στη κατηγορία των μικρομεσαίων καθώς μόλις το 16% ξεπερνά το ένα εκατομμύριο ευρώ συνολικά έσοδα ενώ 4 επιχειρήσεις ξεπερνούν τα δέκα εκατομμύρια ευρώ. Έσοδα από επιδοτήσεις και επιχορηγήσεις έχουν τα 2/3 των επιχειρήσεων και από αυτές το 40% εμφανίζει πολύ υψηλό βαθμό εξάρτησης, καθώς τα άλλα έσοδα εκμετάλλευσης υπερβαίνουν το κύκλο εργασιών. Σημαντικά εύρωστες εμφανίζονται 27 επιχειρήσεις με αποδοτικότητα άνω του 50%, ενώ πολύ έντονα οικονομικά προβλήματα αντιμετωπίζουν 186 οικονομικές μονάδες με αρνητική αποδοτικότητα που ξεπερνά το -50%. Όσον αφορά την οικονομική ανάλυση ανά τομέα, ο πρωτογενής τομέας συμμετέχει με 1,30% στο κύκλο εργασιών, με 0,65% στα άλλα έσοδα εκμετάλλευσης και με 1,16% στα συνολικά έσοδα. Επίσης, εμφανίζεται οριακά ζημιογόνος (-1,12%) και με βαθμό εξάρτησης από τα άλλα έσοδα εκμετάλλευσης 11,51%, ο οποίος είναι χαμηλότερος από το μέσο όρο (20%). Στο δευτερογενή τομέα ο κύκλος εργασιών κατέχει μερίδιο 44,67% επί του συνόλου, τα άλλα έσοδα εκμετάλλευσης 19,35% και τα συνολικά έσοδα 39,47%. Εμφανίζει σημαντικές ζημιές ως ποσοστό των συνολικών εσόδων (-16,14%) και τα άλλα έσοδα εκμετάλλευσης αποτελούν το 10,07% των συνολικών εσόδων. Ο τριτογενής τομέας είναι επίσης ζημιογόνος (-7,55%) και ο 27

31 κύκλος εργασιών κατέχει το 54% του συνόλου ενώ τα συνολικά έσοδα το 59,35%. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος των επιδοτήσεων και επιχορηγήσεων κατευθύνεται προς το τριτογενή τομέα καθώς απορροφά το 80% επί των συνολικών άλλων εσόδων εκμετάλλευσης και των τριών τομέων (πρωτογενής, δευτερογενής, τριτογενής). Τέλος, σύμφωνα με τη ανάλυση ανά κλάδο μόνο οι κλάδοι «Πώληση, συντήρηση και επισκευή αυτοκινήτων... κλπ», «Άλλες εξορυκτικές και λατομικές δραστηριότητες» και «Υγεία και κοινωνική μέριμνα» παρουσίασαν κέρδη και θετική αποδοτικότητα 11,77%, 6,23% και 0,07% αντίστοιχα, ενώ όλοι οι υπόλοιποι ήταν ζημιογόνοι. Επομένως, είναι φανερό ότι η οικονομική κατάσταση των επιχειρήσεων της Τ.Α. είναι ιδιαίτερα δυσχερής και πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα με δραστικά μέτρα με στόχο την αύξηση των εσόδων και μείωση των ελλειμμάτων. Το προσωπικό των επιχειρήσεων και των Ν.Π.Ι.Δ. της Αυτοδιοίκησης αριθμεί τα άτομα. Από αυτά (55%) είναι άνδρες και (45%) γυναίκες. Παρατηρείται ότι οι γυναίκες κατέχουν ένα ιδιαίτερα ικανοποιητικό ποσοστό το οποίο οφείλεται στην επέκταση των δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων σε υπηρεσίες κοινωνικού οφέλους όπως υγείας και πρόνοιας που απασχολούν ειδικότητες τις οποίες επιλέγουν επί το πλείστον γυναίκες. Στο πλήθος των εργαζόμενων σημειώνεται ένα ποσοστό 7% που απαρτίζεται από άτομα με ειδικές ανάγκες, τα οποία απασχολούνται μέσω κοινοτικών προγραμμάτων που αποσκοπούν στην ενσωμάτωση ιδιαίτερων κοινωνικών ομάδων στην αγορά εργασίας. Όσον αφορά την κατανομή των απασχολούμενων ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας παρατηρείται ότι η πλειοψηφία τους απασχολείται στον τριτογενή τομέα 69,7%, στον δευτερογενή τομέα απασχολείται το 29,3% και μόλις το 1% στον πρωτογενή τομέα. Επιπλέον, το μεγαλύτερο ποσοστό του προσωπικού που απασχολείται στον δευτερογενή τομέα είναι άνδρες, γεγονός φυσιολογικό καθώς στο συγκεκριμένο τομέα δημιουργούνται θέσεις εργασίες που καλύπτονται από άνδρες λόγω του αντικειμένου των εργασιών σε αντίθεση με τον τριτογενή τομέα όπου απασχολούνται περισσότερες γυναίκες. 28

32 Όσον αφορά το επίπεδο εκπαίδευσης το 30% του προσωπικού έχει ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση. Οι συγκεκριμένοι εργαζόμενοι απασχολούνται κυρίως σε επιχειρήσεις του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα και καλύπτουν θέσεις εργασίας στις οποίες δεν απαιτείται υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης. Το μεγαλύτερο ποσοστό των απασχολουμένων 43,5% έχει ολοκληρώσει την δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Τέλος σχεδόν ένας στους τέσσερις εργαζόμενους έχει υψηλό μορφωτικό επίπεδο καθώς όσοι κατέχουν τίτλο σπουδών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αποτελούν το 26,5% του συνόλου. Το ποσοστό αυτών των εργαζομένων κατανέμεται κυρίως στις επιχειρήσεις του τριτογενούς τομέα όπου οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται απαιτούν υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και εξειδίκευσης. Επιπλέον, το μορφωτικό επίπεδο των γυναικών είναι ανώτερο από αυτό των ανδρών. Μ μεγάλη πλειοψηφία του προσωπικού, το 81,8%, απασχολείται με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας αλλά το έκτακτο προσωπικό προσεγγίζει το 48,5% του συνόλου. Οι συμβάσεις μίσθωσης έργου φθάνουν το 11,2%, ενώ οι αποσπασμένοι εργαζόμενοι από ΟΤΑ ή από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα αποτελούν το 3,6% του συνόλου και με άλλη σχέση εργασίας συνδέεται το 3,3%. Το υψηλό ποσοστό του έκτακτου προσωπικού και η ανάγκη μετατροπής των συμβάσεων τους σε αορίστου χρόνου τους αποτελεί ένα από πολύ σημαντικό και δυσεπίλυτο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Αυτοδιοίκηση. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι, αν και τα εκπαιδευτικά προσόντα των γυναικών είναι υψηλότερα από αυτά των ανδρών, οι εργασιακές τους σχέσεις χαρακτηρίζονται από προσωρινότητα και αστάθεια. 29