ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ. Η αποστολή του πνευματικού ανθρώπου

Transcript

1 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: Δ. ΣΑΚΚΑΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: Η αποστολή του πνευματικού ανθρώπου Τελικός στόχος κάθε πνευματικού μόχθου (είτε φιλοσοφικού είτε επιστημονικού είτε καλλιτεχνικού) είναι βέβαια η ανεύρεση, η ερμηνεία και η κατάκτηση του κοσμικού και ζωικού «μυστηρίου, που οδηγούν στην ουσιαστική και βαθύτερη «ευδαιμονία» του ανθρώπου. Ο πόθος, το πάθος και η δυνατότητα της Γνώσης (το μεγάλο προνόμιο, μαρτύριο αλλά και βάλσαμο κάθε λογικού όντος) είναι, για τον πνευματικό ανθρώπου αυτός τούτος ο λόγος της ύπαρξής του. Μέσα στην κοινωνική σφαίρα τα πνευματικά αγαθά είναι τόσο απαραίτητα όσο και τα υλικά. Παραφράζοντας τον αφορισμό του Καντ, θα λέγαμε πως «η ύλη χωρίς το πνεύμα είναι τυφλή, αλλά και το πνεύμα χωρίς την ύλη είναι κενό». Μια κοινωνία που νοιάζεται μόνο για τα υλικά αγαθά, είναι κοινωνία ζώων, μια κοινωνία που νοιάζεται μόνο για τα πνευματικά αγαθά, είναι κοινωνία ασκητών. Αλλά ο άνθρωπος, ο κοινωνικός άνθρωπος δεν είναι ούτε ζώο ούτε ασκητής. Χρειάζεται και τα υλικά αγαθά για να υπάρξει και τα πνευματικά για να υπάρξει σωστά. Τα πρώτα θα του δώσουν το «ζην», τα δεύτερα το «ευ ζην». Κι εδώ προβαίνει βαρύτατη η ευθύνη των πνευματικών ανθρώπων για την πορεία της κοινωνίας. Σ αυτούς έχει λάχει ο κλήρος να την οπλίσουν όχι μόνο με οργάνωση και μέθοδο, αλλά και με έρεισμα, με νόημα, με σκοπό. Μια κοινωνία που δεν ξέρει πως βαδίζει, είναι κοινωνία τυφλών, καταδικασμένη να χαθεί μέσα στο ίδιο της το σκοτάδι. Και τους «πρέποντες δρόμους, λόγους και σκοπούς της δεν μπορούν να της το δείξουν άλλοι από τους πνευματικούς ανθρώπους.

2 Αν αληθεύει αυτό που είπαμε πιο πάνω πως το μεγάλο και ακαταμάχητο όπλο τους είναι η Γνώση, οι πνευματικοί άνθρωποι θα ήταν ένοχοι προδοσίας και εσχάτης προδοσίας, αν το όπλο αυτό δεν το χρησιμοποιούσαν για τον ανώτατο και απώτατο προορισμό που τους δόθηκε, για την υπηρέτηση και τη διαφώτιση της κοινωνίας. Γνώση που μένει μόνο προνόμιο μερικών μεμονωμένων, προικισμένων ατόμων, είναι γνώση στείρα, άγονη και άσκοπη. Σοφία, επιστήμη, τέχνη-όσο μεγάλες, όσο σπουδαίες κι αν είναι- δεν «τελειώνονταυ παρά όταν υπάρχουν για το σύνολο. Κλεισμένες μέσα στο εργαστήρια μοιάζουν με τον λύχνο που «τίθεται υπό το μόδιον*» με τον θησαυρό που ο φιλάργυρος κρύβει στο χώμα και τον αχρηστεύει τόσο για τον εαυτό του όσο και για τους άλλους. «Όσο μεγαλύτερος είναι ένας ποιητής, λέει ο Ρώσος κριτικός Μπελίνσκι, τόσο περισσότερο ανήκει στην κοινωνία, τόσο στενότερα δένεται η εξέλιξη, ή κατεύθυνση, ακόμα και ο χαρακτήρας του ταλέντου του με την ιστορική της εξέλιξη». Ο άνθρωπος «ζώον φύσει πολιτικὁν, κοινωνικὁν και οικονομικόν» δεν μπορεί να ευτυχήσει παρά μόνο μέσα στην κοινωνία των ανθρώπων. Αλλά ο πνευματικός άνθρωπος ζώον «φύσει υπηρετικόν δεν μπορεί να ευτυχήσει παρά μόνον όταν με τις όποιες κατακτήσεις του κάνει ευτυχέστερη την κοινωνία των ανθρώπων [...] Μάριος Πλωρίτης από τον Τύπο *μόδιον=μονάδα μέτρησης χωρητικότητας Η φράση αναφέρεται στον άνθρωπο που κάνει οικονομία ακόμα και στο λυχνάρι του, τον τσιγκούνη. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε λέξεις. Μονάδες 25 Β1.Σχολιάστε τη θεματική περίοδο που ακολουθεί σε μία παράγραφο ( λέξεις): «Γνώση, που μένει προνόμιο μερικών μεμονωμένων, προικισμένων ατόμων, είναι γνώση στείρα άγονη, άσκοπη». Μονάδες 12 Β.2. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία που ακολουθεί ο συγγραφέας στη δεύτερη

3 παράγραφο του κειμένου («Μέσα στην... ευ ζην»); Μονάδες 5 Β.3. α) Τι είδους κείμενο είναι το συγκεκριμένο και γιατί; Μονάδες 4 β) Ποια είναι η λειτουργία της διπλής παύλας στην τελευταία παράγραφο του κειμένου; Μονάδες 3 Β.4α) Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τρίτη παράγραφος του κειμένου («Κι εδώ προβαίνει ανθρώπους»); Μονάδες 4 β)ποια είναι η δομή της τρίτης παραγράφου; Μονάδες 2 Β.5. Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: στόχος, μόχθου, απαραίτητα, πορεία, ακαταμάχητο. Μονάδες 5 Γ. Σε ημερίδα σχετική με τον ρόλο των πνευματικών ανθρώπων που διοργανώνει ο δήμος σας, να εκφωνήσετε μία ομιλία ( λέξεις) στην οποία, αφού αναφερθείτε στις ευθύνες του διανοουμένου, να επισημάνετε τις βασικές αιτίες που ευθύνονται για την «απουσία των πνευματικών «ταγών» από το κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι. Μονάδες 40 ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ

4 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α Ο αρθρογράφος αναφέρεται στον ρόλο των διανοουμένων. Αρχικά τονίζεται ότι βασικό στόχο κάθε πνευματικού ανθρώπου αποτελεί η κατάκτηση της γνώσης, στόχος που δίνει νόημα στη ζωή του και οδηγεί τους ανθρώπους στην «ευτυχία. Αφού επισημανθεί η ανάγκη συνύπαρξης υλικών και πνευματικών αγαθών σε κάθε κοινωνία, θέση με την οποία συμφωνεί και ο Καντ, υπογραμμίζεται το καθήκον του πνευματικού ανθρώπου να «χαράσσει» δρόμους, να οργανώνει και να νοηματοδοτεί τις ανθρώπινες στοχεύσεις. Η όποια γνώση του οφείλει να υπηρετεί το σύνολο, καθώς όπως αναφέρει και ο Μπελίνσκι, η σχέση διανοουμένου και κοινωνίας είναι άρρηκτη, η μοίρα τους είναι κοινή και όπως ο άνθρωπος ζει καλά, μόνο όταν ζει σε κοινωνίες, έτσι και ο πνευματικός άνθρωπος ευτυχεί μόνο όταν «βοηθά» τις κοινωνίες αυτές. Β 1.Είναι γεγονός ότι το «θαύμα» της γνώσης, συχνά δε γίνεται δυνατό να προσεγγιστεί από ένα ευρύτερο κοινό, παραμένοντας «κτήμα» αποκλειστικά κάποιων τυχερών προνομιούχων με αποτέλεσμα να χάνεται το νόημα του, να υποβαθμίζεται το μεγαλείο του. Πιο συγκεκριμένα οι πνευματικοί ηγέτες κάθε κοινωνίας οφείλουν να βοηθούν στη διάχυση της γνώσης που κατέχουν, γιατί μόνον έτσι εξασφαλίζεται η βελτίωση, η εξέλιξη και η μακροημέρευση της κοινωνίας στην οποία οι ίδιοι ζουν και την οποία έχουν δεσμευτεί να υπηρετούν. Πολλές φορές όμως οι διανοούμενοι κρατώντας μια ελιτίστικη στάση δείχνουν να αδιαφορούν για αυτό που θα έπρεπε να είναι ο βασικός τους στόχος με αποτέλεσμα η γνώση να περιορίζεται σε ένα στενό κύκλο ανθρώπων αντί του συνόλου της κοινωνίας όπως θα όφειλε. Απόρροια αυτής της στάσης είναι η αναίρεση της αξίας της γνώσης, η οποία δείχνει πια ανίκανη να υπηρετήσει υψηλούς στόχους, να γεννήσει καινούρια πράγματα, να είναι δημιουργική.

5 Β.2 Η συλλογιστική πορεία που ακολουθεί ο συγγραφέας είναι παραγωγική, καθώς ξεκινά από κάτι γενικό, όπως είναι η κοινωνία, και καταλήγει σε κάτι ειδικό, όπως είναι ο άνθρωπος. Β.3. α) Το συγκεκριμένο κείμενο είναι άρθρο, καθώς είναι δημοσιευμένο στον Τύπο. Εξάλλου, ασχολείται με ένα θέμα της επικαιρότητας, όπως είναι ο ρόλος του πνευματικού ανθρώπου. Σε αυτό εκφράζονται προσωπικές θέσεις και απόψεις του συντάκτη και επιπλέον έχει τίτλο. β)η διπλή παύλα περιέχει φράσεις που διασαφηνίζουν, επεξηγούν και συμπληρώνουν τα λεγόμενα και είναι απαραίτητες για τη νοηματική πληρότητα του λόγου. Β.4. α)η συγκεκριμένη παράγραφος αναπτύσσεται με αιτιολόγηση. Ειδικότερα στα σχόλια αιτιολογείται αυτό που ο συγγραφέας διατύπωσε ως θέση στη θεματική περίοδο. Ο συγγραφέας επιλέγει τον συγκεκριμένο τρόπο ανάπτυξης προκειμένου να αιτιολογήσει τη θέση αυτή. β) ΔΟΜΗ Θεματική περίοδος; «Κι εδώ κοινωνίας». Σχόλια-λεπτομέρειες: «Σ` αυτούς ανθρώπους. Κατακλείδα: Δεν έχει. Β.5. στόχος=σκοπός μόχθου=προσπάθειας, κούρασης απαραίτητα=αναγκαία πορεία=κατεύθυνση ακαταμάχητο=ανίκητο Γ. Αγαπητοί συνδημότες

6 ΘΕΜΑ: Πνευματικός άνθρωπος ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΘΕΣΗ: Ανάγκη «επιστροφής» του στην κοινωνία ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ Α' ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: «Ευθύνες του πνευματικού ανθρώπου» Ο διανοούμενος οφείλει να: Καλλιεργεί την κριτική σκέψη, να προβάλλει την «αμφιβολία» ως τρόπο ζωής και δράσης Αποτελεί πρότυπο συμπεριφοράς όντας αντισυμβατικός και ριζοσπάστης, να ασκεί γόνιμη ηθική και πνευματική επίδραση στους άλλους, όχι μόνο μέσα από τον λόγο αλλά κυρίως μέσα από το παράδειγμα της πράξης και της ζωής του Κατανοεί τη σπουδαιότητα του ρόλου του ως «αφυπνιστή» συνειδήσεων, να συμμετέχει στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα, να αναλαμβάνει δράση για την αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων, να καθοδηγεί συνετά τις μάζες σε κρίσιμες στιγμές Έχει αυτογνωσία και να αποφεύγει την παγίδα της ματαιοδοξίας, να είναι ανιδιοτελής, να αντιμάχεται τον ατομικισμό και τον αρριβισμό Προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα και να ελέγχει την εξουσία Υπερασπίζει σταθερά τις αξίες της ειρήνης, ταις δικαιοσύνης, της ισότητας, της δημοκρατίας, να στηλιτεύει τον φανατισμό και τον ολοκληρωτισμό Διαθέτει ευρύτητα πνεύματος, να προβάλλει τον διάλογο ως μέσο επίλυσης των προβλημάτων, να αποκηρύσσει τον δογματισμό και τη μισαλλοδοξία Λειτουργεί με γνώμονα το συλλογικό συμφέρον, τον ανθρωπισμό, την ηθική

7 Συμβάλλει στη διάχυση της γνώσης, στην πρόοδο των επιστημών και των τεχνών, στην άνοδο της πολιτιστικής και πνευματικής στάθμης της κοινωνίας Β' ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: «Παράγοντες που ευθύνονται για την απουσία των διανοουμένων» Η επιβολή του θετικιστικού μύθου και η κατίσχυση των αυστηρά τεχνικών γνώσεων των επιστημόνων που οδηγούν στη στρεβλή αντίληψη πώς μόνο η επιστήμη μπορεί να δώσει απαντήσεις στα ανθρώπινα προβλήματα Η παντοδυναμία των ΜΜΕ και η, όχι τυχαία, προσπάθεια «σπίλωσης των διανοουμένων, καθώς ἑτσι επιχειρούν να πάρουν τη θέση τους και να διαμορφώνουν εκείνα αντί αυτών την κοινή γνώμη Η αποξένωση των πνευματικών ανθρώπων από την κοινωνία λόγω της κατάστασης σύγχυσης, αποπροσανατολισμού και χειραγώγησης στην οποία αυτή βρίσκεται Η γενικότερη ιδεολογική κρίση, η έκπτωση των συλλογικών οραμάτων και αξιών, η υποχώρηση των κοινωνικών κινημάτων, η μαζοποίηση και η αλλοτρίωση των πολιτών Η εξειδίκευση και η ανάγκη που δημιουργείται για ολοκληρωτική αφοσίωση σε ένα περιορισμένο πεδίο πνευματικής δράσης, καθώς και οι δυσκολίες που ανακύπτουν στην προσπάθεια ανάπτυξης μιας ολοκληρωμένης θεώρησης των πραγμάτων Βασικά χαρακτηριστικά της εποχής μας όπως το καταναλωτικό πνεύμα, το κυνήγι του χρήματος, ο ατομικισμός, ο ωφελιμισμός δεν επιτρέπουν στον

8 μέσο πολίτη να αντιληφθεί τη σημασία των διανοουμένων και συχνά τον οδηγούν στο να τους απαξιώνει Η υποβάθμιση της παιδείας και η αδυναμία των πολιτών να σταθμίσουν τις προτεραιότητες τους στερούν από αυτούς τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν ουσιαστικά με τους πνευματικούς ηγέτες τους ΕΠΙΛΟΓΟΣ Συμπέρασμα: Ανάγκη «επιστροφής των πνευματικών ανθρώπων Ευχαριστήρια *Το κείμενο πρέπει να διανθίζεται με στοιχεία προφορικὁτητας.