ΣΕΙΡΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Transcript

1 ΣΕΙΡΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 8/2015 Νοέμβριος 2015 Η ΑΗΚ ΚΑΙ Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΤΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ: ΤΑ ΥΠΕΡ, ΤΑ ΚΑΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Ανδρέας Θεοφάνους Νεόφυτος Επαμεινώνδας Κυριάκος Ε. Γεωργίου

2 8/2015 Νοέμβριος 2015 Η ΑΗΚ ΚΑΙ Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΤΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ: ΤΑ ΥΠΕΡ, ΤΑ ΚΑΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Ανδρέας Θεοφάνους Νεόφυτος Επαμεινώνδας Κυριάκος Ε. Γεωργίου

3 Η ΑΗΚ ΚΑΙ Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΤΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ: ΤΑ ΥΠΕΡ, ΤΑ ΚΑΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ 8/2015 Λευκωσία, Νοέμβριος 2015 Copyright Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας Εκδόσεις: Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας

4 Ανδρέας Θεοφάνους Ο Ανδρέας Θεοφάνους είναι Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Πρόεδρος του Τμήματος Ευρωπαϊκών Σπουδών και Διεθνών Σχέσεων καθώς και του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Έχει επισκεφθεί αριθμό πανεπιστημίων και δεξαμενών σκέψης ως επισκέπτης καθηγητής, ανώτερος επιστημονικός συνεργάτης ή/και προσκεκλημένος ομιλητής στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ, τον Καναδά, τη Μέση Ανατολή, την Ιαπωνία και την Αυστραλία. Αυτά περιλαμβάνουν τα ακόλουθα ιδρύματα: London School of Economics and Political Science, Brookings Institution, Woodrow Wilson International Center of Scholars, Center for European Integration Studies University of Bonn, Hebrew University of Jerusalem, Australian Institute of International Affairs και University of Tokyo. Είναι συγγραφέας και συν-επιμελητής διαφόρων βιβλίων και κειμένων πολιτικής για πολιτικά και οικονομικά θέματα καθώς και για θέματα που σχετίζονται με την Κύπρο, την ΕΕ και την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Μεταξύ άλλων, σημειώνονται τα βιβλία του «Η Πολιτική Οικονομία της Λύσης του Κυπριακού Προβλήματος: Η Εξέταση Τεσσάρων Σεναρίων» (2009) και «Η Κύπρος Ενώπιον Διλημμάτων - Σκέψεις και Προβληματισμοί» (2011). Υπογραμμίζεται συναφώς το κείμενο πολιτικής (με τη συμβολή ομάδας εργασίας) Η ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ - Πως θα εξέλθουμε από την κρίση (δημοσιεύθηκε από το Κυπριακό Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας τον Μάιο 2013) και THE WAY OUT OF THE CYPRUS ECONOMIC CRISIS (δημοσιεύθηκε από τη Notre Europe τον Σεπτέμβριο του 2013). Έχει δημοσιεύσει αριθμό συγγραμμάτων, οργάνωσε πολυάριθμα διεθνή συμπόσια και συνέδρια, και ήταν/είναι επιστημονικός συντονιστής σε μεγάλο αριθμό ερευνητικών προγραμμάτων. Στις αρχές του 2010 εισήγαγε τη νέα σειρά Κειμένων Πολιτικής του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας ενώ από το 2004 είναι επίσης επιμελητής του ηλεκτρονικού εντύπου In Depth. Νεόφυτος Επαμεινώνδας Ο Νεόφυτος Επαμεινώνδα είναι επιστημονικός συνεργάτης του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Έχει σπουδάσει Λογιστική στο Πανεπιστήμιο Αρκάνσας των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Κατέχει επίσης μεταπτυχιακό τίτλο ΜΒΑ στη Διοίκηση Επιχειρήσεων από το Πανεπιστήμιο του Τέξας. Το 2005 ολοκλήρωσε με επιτυχία τη σειρά εξετάσεων CPA από το American Institute of Certified Public Accountants της πολιτείας του Κολοράντο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες εργάστηκε για αρκετά χρόνια σε μεγάλη ιδιωτική εταιρεία ως Λογιστής Α με ειδίκευση στους εσωτερικούς ελέγχους και οικονομική ανάλυση. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα του επικεντρώνονται σε θέματα οικονομικού, κοινωνικού και πολιτικού περιεχομένου.

5 Κυριάκος Ε. Γεωργίου Εργάζεται ως ανώτερος διοικητικός λειτουργός και ερευνητής στο Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Στα πλαίσια της εργασίας του, μεταξύ άλλων, συντονίζει διοικητικά εθνικά και ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα, συμμετέχει στην ετοιμασία ερευνητικών προτάσεων και στη διεκπεραίωση ερευνητικών έργων. Διατέλεσε Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Τράπεζας από τον Μάιο του 2006 μέχρι το Μάιο του Την ίδια περίοδο διετέλεσε Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Τράπεζας (Επενδύσεις) Λίμιτεδ και της Limited Liability Company Commercial Bank «Hellenic Bank» (Ρωσία). Ήταν Μέλος των Επιτροπών Ελέγχου, Διαχείρισης Κινδύνων και Αμοιβών του Διοικητικού Συμβουλίου της Τράπεζας. Διετέλεσε επίσης μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Κυπριακής Τράπεζας Αναπτύξεως ( ).

6 Η ΑΗΚ ΚΑΙ Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΤΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ: ΤΑ ΥΠΕΡ, ΤΑ ΚΑΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 8 Ι. ΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΤΟΠΙΟ Ο ρόλος και η προσφορά της ΑΗΚ Η θέση της ΑΗΚ στην αγορά ενέργειας στην Κύπρο Η ΑΗΚ ως οργανισμός ΙΙ. ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΗΚ ΚΑΙ ΟΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ Το θεσμικό πλαίσιο και η νομική υπόσταση της ΑΗΚ Οργανισμός Δημόσιου Δικαίου Vs Οργανισμός Ιδιωτικού Δικαίου Θέματα εθνικής ασφάλειας Οι διαχρονικές επιδιώξεις της πολιτείας σε θέματα ημικρατικών οργανισμών Οι υποχρεώσεις του Μνημονίου και οι επιδιώξεις της κυβέρνησης σε θέματα ημικρατικών οργανισμών Η πορεία των αποκρατικοποιήσεων μέχρι σήμερα ΙΙΙ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΧΩΡΟ Η ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας Ιδιωτικοποιήσεις εταιρειών ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη Ιδιωτικοποιήσεις στον διεθνή χώρο Κατάληξη ΙV. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο Η οικονομική κατάσταση της ΑΗΚ Οι προοπτικές για τα επόμενα χρόνια Προσδιορισμός της αξίας της ΑΗΚ Επεξεργασία οικονομικών σεναρίων κόστους / οφέλους

7 V. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ Συμπεράσματα Εισηγήσεις Επίλογος ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η μελέτη αυτή με τίτλο «Η ΑΗΚ και η προοπτική της ιδιωτικοποίησης: Τα υπέρ, τα κατά και άλλες προσεγγίσεις» λαμβάνει χώρα κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες. Η Κύπρος βρίσκεται σε Μνημόνιο ενώ ταυτόχρονα η οικονομική κρίση συνεχίζεται παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης να δημιουργήσει ένα κλίμα ευφορίας. Είναι πολύ σημαντικό να αξιολογηθεί και η χρονική συγκυρία κατά την οποία λαμβάνει χώρα αυτή η μελέτη: η περιρρέουσα ατμόσφαιρα παραπέμπει σε ένα υπόδειγμα στο οποίο ο ρόλος του κράτους θα πρέπει να είναι περιορισμένος. Στο κλίμα αυτό υπάρχει μια σοβαρή υπερτίμηση των δυνάμεων της αγοράς. Έτσι παρά το γεγονός ότι οι υποχρεώσεις της Κύπρου που απορρέουν από το Μνημόνιο σε σχέση με τους ημικρατικούς οργανισμούς είναι η εξασφάλιση ποσού 1,4 δις γίνεται λόγος για μαζικές ιδιωτικοποιήσεις. Το συγκεκριμένο ποσό των 1,4 δις μπορεί να εξασφαλισθεί μόνο από τη μερική ιδιωτικοποίηση της ΑΤΗΚ, έσοδα από την πώληση δικαιωμάτων καζίνων, αξιοποίηση κρατικής γης και άλλων ακινήτων, κλπ. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει συμβατική ανάγκη για πώληση ολόκληρης της κρατικής περιουσίας συμπεριλαμβανομένου και της ΑΗΚ. Υπάρχουν όμως διάφορες παραινέσεις για να προβεί η κυβέρνηση σε μαζικές ιδιωτικοποιήσεις επικαλούμενη ανάγκη για ενίσχυση ανταγωνισμού, μείωση τιμών, εκσυγχρονισμού και εξυγίανσης των συγκεκριμένων οργανισμών. Ούτως ή άλλως, λαμβάνοντας όλα τα δεδομένα υπ όψιν είναι καθοριστικής σημασίας να επαναξιολογηθεί η φιλοσοφία των ιδιωτικοποιήσεων. Σημειώνεται, μεταξύ άλλων, ότι η κυβέρνηση δεν προτίθεται να χρησιμοποιήσει όλα τα χρήματα που έχουν εγκριθεί για το Μνημόνιο. Πέραν τούτου, οι συγκεκριμένοι οργανισμοί δεν έχουν χρηματοδοτικές ανάγκες για τις οποίες ενδεχομένως να υπήρχε το κίνητρο προσέλκυσης στρατηγικών επενδυτών. 8

9 Αξιοσημείωτο είναι ότι η Κύπρος έχει εναρμονιστεί με το ευρωπαϊκό κεκτημένο σε θέματα ενέργειας και έχει εξασφαλίσει κάποιες εξαιρέσεις από τις πρόνοιες του Άρθρου 9 της Οδηγίας 2009/72/EΚ σχετικά με την ελευθεροποίηση της αγοράς ηλεκτρισμού στην Κύπρο και τον νομικό και ιδιοκτησιακό διαχωρισμό των δραστηριοτήτων παραγωγής, μεταφοράς, διανομής και προμήθειας. Σημειώνεται συναφώς ότι στο τελευταίο επικαιροποιημένο Μνημόνιο του Σεπτεμβρίου 2015 γίνεται λόγος για ιδιωτικοποίηση των ημικρατικών οργανισμών, περιλαμβανομένου και της ΑΗΚ. Ενώ αναγνωρίζεται η ανάγκη για εξυγίανση των συγκεκριμένων οργανισμών, οι ιδιωτικοποιήσεις θεωρούνται αχρείαστες, ζημιογόνες και ενδεχομένως με μη ανατρέψιμες συνέπειες. Πέραν του γεγονότος ότι οι ιδιωτικοποιήσεις συνεπάγονται ξεπούλημα εθνικού πλούτου έναντι ενός πινακίου φακής, ένα βασικό ερώτημα που τίθεται είναι πως θα επηρεασθούν οι τιμές και η ποιότητα των συγκεκριμένων προϊόντων και υπηρεσιών και γενικότερα η οικονομία. Είναι επίσης θεμιτό να εγερθεί το ερώτημα πως θα επηρεασθούν οι εργαζόμενοι καθώς και ζητήματα εθνικής ασφάλειας. Η μελέτη αυτή έχει ως κύριο στόχο να αξιολογήσει τα συναφή δεδομένα και να προβεί σε συγκεκριμένες εισηγήσεις για το μέλλον της ΑΗΚ. Το γενικό ερώτημα το οποίο εγείρεται είναι κατά πόσον ή όχι στην περίπτωση που ο δημόσιος αυτός οργανισμός ιδιωτικοποιηθεί, θα προκύψουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα ή τουλάχιστον τα αναμενόμενα. Προφανώς για να απαντηθεί το συγκεκριμένο ερώτημα θα πρέπει να αξιολογηθούν συγκεκριμένα σενάρια καθώς επίσης και εμπειρίες άλλων χωρών. Στο κεφάλαιο Ι «Το Ευρύτερο Τοπίο» παρουσιάζονται συνοπτικά ο ρόλος και η προσφορά της ΑΗΚ. Επιπρόσθετα, αξιολογείται κριτικά η θέση της καθετοποιημένης ΑΗΚ στη μικρή και απομονωμένη αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο και η ευρύτερη παρουσία του οργανισμού. Επίσης αναλύονται τα διάφορα τμήματα της ΑΗΚ σχετικά με την παραγωγή, 9

10 μεταφορά, διανομή και προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας. Παράλληλα, αφού γίνεται αναφορά στην καταστροφή που επήλθε μετά την έκρηξη στο Μαρί στις 11 Ιουλίου 2011, εξετάζονται οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες της ΑΗΚ. Στο κεφάλαιο ΙΙ «Θεσμικό Πλαίσιο της ΑΗΚ και οι Υποχρεώσεις του Μνημονίου» αναλύονται εθνικές νομοθεσίες και ευρωπαϊκές οδηγίες που αφορούν την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο και την ευρύτερη Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Επίσης αξιολογούνται οι διαχρονικές επιδιώξεις της πολιτείας σε θέματα ημικρατικών οργανισμών. Επί τούτου υπογραμμίζεται ότι οι επιδιώξεις δεν ήταν σταθερές αλλά αντίθετα μεταβαλλόμενες. Η συζήτηση αυτή επηρεάζεται από τις τοποθετήσεις κομμάτων και άλλων οργανωμένων συνόλων, από ευρωπαϊκές οδηγίες και εθνικές νομοθεσίες. Ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι ευρωπαϊκές οδηγίες για τη δημιουργία συνθηκών ανταγωνισμού και η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην Οδηγία 2009/72/ΕΚ και την εξαίρεση που εξασφάλισε η Κύπρος για τον διαχωρισμό της ιδιοκτησίας της καθετοποιημένης ΑΗΚ. Εξετάζονται επίσης το θεσμικό πλαίσιο και η νομική υπόσταση της ΑΗΚ καθώς και οι νομικές προεκτάσεις ενός οργανισμού δημόσιου δικαίου σε σχέση με ένα οργανισμό ιδιωτικού δικαίου. Παράλληλα αξιολογούνται οι νόμοι αλλά και οι διαφαινόμενες κυβερνητικές προθέσεις για τις αποκρατικοποιήσεις καθώς και οι προεκτάσεις. Ιδιαίτερη σημασία επίσης αποδίδεται στις υποχρεώσεις της Κύπρου που απορρέουν από το Μνημόνιο καθώς και τις επιδιώξεις της κυβέρνησης. Η όλη εξέταση και αξιολόγηση λαμβάνει επίσης υπ όψιν ευρύτερα θέματα ασφαλείας. Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στην πορεία των αποκρατικοποιήσεων στην Κύπρο. Επίσης γίνεται μια σύντομη αναφορά στα κύρια περιουσιακά στοιχεία του κράτους, τα χρονοδιαγράμματα ιδιωτικοποιήσεων που έχουν ετοιμαστεί και τα ποσά που αναμένεται να εισπραχτούν. 10

11 Στο κεφάλαιο ΙΙΙ με τίτλο «Βιβλιογραφική Ανασκόπηση Ιδιωτικοποιήσεων στον Ευρωπαϊκό και Διεθνή Χώρο» επιχειρούμε να αντλήσουμε διδάγματα από τις εμπειρίες άλλων κρατών σχετικά με τις ιδιωτικοποιήσεις δημόσιων οργανισμών και ιδιαίτερα εταιρειών ηλεκτρικής ενέργειας. Πρώτα απ όλα όμως αξιολογούμε το ευρωπαϊκό κεκτημένο στο συγκεκριμένο θέμα και καταγράφουμε που αποδίδεται ιδιαίτερη έμφαση. Μεταξύ άλλων, σημειώνονται οι κατευθυντήριες γραμμές για την Ενεργειακή Ένωση καθώς και το Τρίτο Ενεργειακό Πακέτο. Παρουσιάζεται επίσης μια βιβλιογραφική ανασκόπηση της διεθνούς εμπειρίας σε άλλες χώρες με έμφαση στις ιδιωτικοποιήσεις εταιρειών ηλεκτρικής ενέργειας. Σημειώνονται επίσης οι εμπειρίες μικρών χωρών όπως η Μάλτα. Επιπρόσθετα, επιχειρείται βιβλιογραφική ανασκόπηση αντίστοιχων περιπτώσεων/υποθέσεων (cases studies) οργανισμών στην ΕΕ. Παράλληλα, αξιολογείται η διεθνής πρακτική όπως έχει αναπτυχθεί μέχρι σήμερα και αντλούνται διδάγματα από τα αποτελέσματα των ιδιωτικοποιήσεων. Το κεφάλαιο IV «Η Περίπτωση της Κύπρου» είναι ιδιαίτερης σημασίας καθώς επιχειρείται η ανάλυση δύο βασικών σεναρίων τα οποία καθορίζουν το στίγμα των εισηγήσεων της Ομάδας Εργασίας. Αξιολογείται κριτικά η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο: οι ανάγκες, οι τάσεις και οι προοπτικές για το προβλεπτό μέλλον. Επιπρόσθετα, εξετάζεται η οικονομική κατάσταση της ΑΗΚ, επίπεδα κερδοφορίας, περιουσιακά στοιχεία, υποχρεώσεις, κτλ., και οι προοπτικές για τα επόμενα χρόνια. Καθοριστικής σημασίας είναι επίσης ο προσδιορισμός της αξίας της ΑΗΚ, συμπεριλαμβανομένου και της υπεραξίας/φήμης και πελατείας (Goodwill) του οργανισμού. Συγκεκριμένα επιχειρείται η κριτική αξιολόγηση και επεξεργασία δύο σεναρίων κόστους/οφέλους: (1) Η ΑΗΚ να παραμείνει ως έχει ένας καθετοποιημένος οργανισμός Δημοσίου Δικαίου με στόχο τη βελτίωση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας. Το σενάριο αυτό περιλαμβάνει την 11

12 εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ). (2) Διαχωρισμός της ΑΗΚ σε δύο ή περισσότερους τομείς με ιδιωτικοποίηση ενός ή περισσότερων τομέων (α) (β) (γ) (δ) παραγωγής του δικτύου μεταφοράς ψηλής τάσης του δικτύου διανομής χαμηλής τάσης, και εξυπηρέτησης των καταναλωτών. Σημειώνεται ότι το σενάριο 2 συνταυτίζεται με το Μνημόνιο και την επιλογή της κυβέρνησης μετά από μελέτη συμβούλων (Exergia-MRC) σχετικά με τον διαχωρισμό των δραστηριοτήτων της ΑΗΚ σε δύο νομικές οντότητες και στη συνέχεια στην ιδιωτικοποίηση μέρους του Οργανισμού. Μέσα από αυτή την ανάλυση και λαμβάνοντας υπ όψιν όλα τα συναφή δεδομένα, αξιολογούμε τι εξυπηρετεί καλύτερα το δημόσιο συμφέρον. Τέλος, στο κεφάλαιο V «Συμπεράσματα και Εισηγήσεις» παρουσιάζονται συνοπτικά τα συμπεράσματα της μελέτης καθώς και εισηγήσεις της Ομάδας Εργασίας. 12

13 Ι. ΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΤΟΠΙΟ Ο ρόλος και η προσφορά της ΑΗΚ Είναι αξιοσημείωτη η πορεία ανάπτυξης, παραγωγής και διάθεσης του ηλεκτρισμού στην Κύπρο και η πρόοδος που επιτεύχθηκε από τις αρχές του 1900 μέχρι σήμερα. Το 1903 εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο οι πρώτες ηλεκτρογεννήτριες επί Αγγλοκρατίας για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες του τότε Άγγλου Αρμοστού και του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας. Σήμερα κάθε γωνιά του νησιού είναι ηλεκτροδοτημένη. Η Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ) από την ίδρυση της το 1952, μέσα σε μόλις 60 χρόνια κατάφερε να εξελιχθεί σε έναν οργανισμό υψηλού τεχνολογικού επιπέδου που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από κανένα αντίστοιχο οργανισμό στην Ευρώπη. Πριν την ΑΗΚ στην Κύπρο είχαν ιδρυθεί διάφορες άλλες εταιρείες ηλεκτρισμού. Το 1912 είχε ιδρυθεί η πρώτη εταιρεία παροχής ηλεκτρισμού στην Κύπρο, η «Ηλεκτροφωτιστική Εταιρεία Λεμεσού», η οποία παρήγε ηλεκτρισμό και τον διέθετε στο κόσμο αρχικά μόνο για φωτιστικούς σκοπούς (εξού και το όνομα Ηλεκτροφωτιστική). Ακολούθησε η ίδρυση της «Ηλεκτρικής Εταιρείας Λευκωσίας» τον επόμενο χρόνο και στη συνέχεια οι υπόλοιπες πόλεις, κωμοπόλεις και διάφορα χωριά ίδρυσαν δικές τους ηλεκτρικές εταιρείες, όπου οι πλείστες ήταν «Δημοτικές Ηλεκτρικές Επιχειρήσεις». Μέχρι την ίδρυση της ΑΗΚ το 1952, συνολικά στην Κύπρο υπήρχαν 28 ανεξάρτητες ηλεκτρικές επιχειρήσεις. Η κάθε ηλεκτρική επιχείρηση είχε τα δικά της μηχανοστάσια και ηλεκτρογεννήτριες και εξυπηρετούσε καταναλωτές μόνο εντός των καθορισμένων δημοτικών της ορίων. Κοινό χαρακτηριστικό όλων εκείνων των εταιρειών ηλεκτρισμού που υπήρχαν τότε στην Κύπρο, ήταν τα πολλαπλά προβλήματα λειτουργίας που αντιμετώπιζαν, πολύ συχνές διακοπές ρεύματος, σοβαρά μηχανολογικά προβλήματα στις εγκαταστάσεις, συνεχόμενη και αφόρητη οχληρία από τις θορυβώδεις ηλεκτρογεννήτριες, και σοβαρά οικονομικά προβλήματα όπου σε αρκετές περιπτώσεις καθιστούσαν τις επιχειρήσεις ζημιογόνες. 13

14 Λαμβάνοντας υπ όψιν όλα τα δεδομένα η εμπιστοσύνη των Κυπρίων για τις υπηρεσίες ηλεκτρισμού ήταν σε χαμηλά επίπεδα. Σημειώνεται επίσης ότι η ηλεκτροδότηση στο νησί γινόταν με πολύ αργούς ρυθμούς και πολλές αγροτικές περιοχές δεν είχαν ηλεκτρισμό. Σε γενικές γραμμές αυτή ήταν η κατάσταση που επικρατούσε πριν την ίδρυση της ΑΗΚ. Στις 30 Οκτωβρίου 1952 ιδρύθηκε η ΑΗΚ σύμφωνα με τον περί Αναπτύξεως Ηλεκτρισμού Νόμο Κεφ. 171 του 1952 για την παραγωγή, μεταφορά, διανομή και προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο. Στη συνέχεια, ο πρώτος ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός τέθηκε σε λειτουργία στις 2 Φεβρουαρίου 1953 στη Δεκέλεια, με ολική δυναμικότητα των 84 ΜW. Σύμφωνα με τον «Περί Αναπτύξεως Ηλεκτρισμού Νόμο», η ΑΗΚ μπορούσε να προχωρήσει σε απαλλοτριώσεις των διαφόρων ηλεκτρικών εταιρειών που υπήρχαν τότε στις πόλεις, κωμοπόλεις και σε αρκετά χωριά της Κύπρου, με απώτερο στόχο τη σταδιακή ενοποίηση της παραγωγής και του δικτύου διάθεσης του ηλεκτρισμού στην Κύπρο. Έτσι η ΑΗΚ ξεκίνησε το μεγάλο έργο της για την ηλεκτροδότηση του νησιού με την απαλλοτρίωση των τότε ιδιωτικών και δημοτικών ηλεκτρικών εταιρειών και την κατασκευή κεντρικού δικτύου μεταφοράς ηλεκτρισμού από τον σταθμό της Δεκέλειας προς τις επαρχίες Λευκωσίας, Λάρνακας και Λεμεσού. Στις επόμενες δεκαετίες, ιδιαίτερα μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960, η ηλεκτροδότηση της Κύπρου προχώρησε με αρκετά γρήγορο ρυθμό. Από την ίδρυση της ΑΗΚ το 1952 είχαν ηλεκτρισμό περίπου 20 χιλιάδες καταναλωτές και σε λιγότερο από μια δεκαετία ο αριθμός αυτός τετραπλασιάστηκε. Το 1960 απολάμβαναν το αγαθό του ηλεκτρισμού περίπου Κύπριοι καταναλωτές. Το 1966 ολοκληρώθηκε και η κατασκευή του δεύτερου ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού στη Μονή για να εξυπηρετηθούν οι καθημερινά αυξανόμενες ανάγκες ηλεκτρισμού στο νησί. Μέσα σε περίπου δύο δεκαετίες από την ίδρυση της, μέχρι το 1972, η ΑΗΚ κατάφερε να ηλεκτροδοτήσει όλες τις τότε καταγραμμένες πόλεις και χωριά της Κύπρου, ανυψώνοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής των Κυπρίων σε 14

15 όλο το νησί. Ακολούθησε η ανέγερση του ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού Δεκέλειας Β το 1982, και του ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού Βασιλικού το Σήμερα η ΑΗΚ εξυπηρετεί πάνω από καταναλωτές. Η θέση της ΑΗΚ στην αγορά ενέργειας στην Κύπρο Η ΑΗΚ είναι οργανισμός δημόσιας ωφελείας που ιδρύθηκε με σκοπό την παραγωγή, μεταφορά, διανομή και προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο. Η ΑΗΚ είναι ο καθοριστικός παροχέας ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο και διατηρεί φυσικό μονοπώλιο. Από τον Ιανουάριο του 2009 η αγορά ενέργειας στην Κύπρο έχει ελευθεροποιηθεί. Υφίστανται επίσης βιομηχανίες που παράγουν ηλεκτρισμό για ίδια χρήση καθώς και η παραγωγή ηλεκτρισμού από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Επί του παρόντος το ποσοστό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ είναι περίπου 9% και αναμένεται να αυξηθεί στο 18% μέχρι το 2020 (εκτενέστερη αναφορά στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ γίνεται στo Κεφάλαιο IV). 1 Η ΑΗΚ σήμερα κατέχει ένα σημαντικό ρόλο στην κυπριακή κοινωνία ως οργανισμός κοινής ωφελείας και παράλληλα αποτελεί και έναν από τους μεγαλύτερους εργοδότες στην Κύπρο, με προσωπικό άτομα (2.000 μόνιμο προσωπικό και 50 άτομα συμβασιούχο προσωπικό). Πρόσφατα η ΑΗΚ εξασφάλισε και την πιστοποίηση της ως Εργοδότης Ισότητας από τον Εθνικό Φορέα Πιστοποίησης Επιχειρήσεων για την Εφαρμογή Καλών Πρακτικών για την Ισότητα των Φύλων στο Εργασιακό Περιβάλλον. 2 Τα νέα (2005) κεντρικά γραφεία της ΑΗΚ στεγάζονται σε ένα επιβλητικό κτίριο στην είσοδο της Λευκωσίας. Επίσης λειτουργούν τέσσερα 1 Σημειώνεται ότι αρχικά ο εθνικός στόχος ήταν ποσοστό παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ 13% μέχρι το Η νέα αποστολή της ΑΗΚ είναι: «Η άριστη εξυπηρέτηση των Πελατών, προσφέροντας με ασφάλεια και αξιοπιστία σε ανταγωνιστικές τιμές, υπηρεσίες στους τομείς της ενέργειας και άλλων δραστηριοτήτων, με σεβασμό στην κοινωνία, το περιβάλλον και τους ανθρώπους μας συνεισφέροντας στην ανάπτυξη της χώρας». Οι στόχοι της ΑΗΚ είναι: «προμήθεια αξιόπιστου προϊόντος και υπηρεσιών, ισάξιο των καλύτερων ευρωπαϊκών εταιρειών ηλεκτρικής ενέργειας προς πλήρη ικανοποίηση των προσδοκιών των πελατών». 15

16 περιφερειακά γραφεία (Λευκωσίας Κερύνειας Μόρφου, Λεμεσού, Αμμοχώστου Λάρνακας, και Πάφου). Κάθε περιφερειακό γραφείο διατηρεί τις δικές του αποθήκες με εξοπλισμό, καλώδια, κτλ. Επιπρόσθετα, από τα περιφερειακά γραφεία λειτουργούν και επτά Κέντρα Εξυπηρέτησης Πελατών (ΚΕΠ) σε όλη την Κύπρο (Στρόβολο, Κακοπετριά, Πεδουλά, Λινόπετρα, Πλάτρες, Παραλίμνι και Πόλη Χρυσοχούς). Για την εξασφάλιση της καλύτερης εξυπηρέτησης των πελατών, η ΑΗΚ έχει δημιουργήσει το Κέντρο Τηλεξυπηρέτησης Πελατών (1800), όπου οι πελάτες έχουν τη δυνατότητα να μιλήσουν κατ ευθείαν με κάποιο αρμόδιο λειτουργό της ΑΗΚ σχετικά με το αίτημα τους. Λειτουργεί επίσης και η υπηρεσία βλαβών και παραπόνων με συνεργεία επιφυλακής για άμεση ανταπόκριση σε βλάβες, αιτήματα για κλαδέματα δέντρων, κτλ. Σημειώνεται ότι η υπηρεσία βλαβών και παραπόνων ετησίως ανταποκρίνεται σε περίπου κλήσεις και η υπηρεσία νέων αιτήσεων ανταποκρίνεται σε περίπου αιτήσεις το χρόνο. Από το 1997 η ΑΗΚ διατηρεί ιστοσελίδα στο διαδίκτυο ( η οποία έχει αναβαθμιστεί το 2008 και προσφέρει γενικές πληροφορίες σχετικά με την παραγωγή και διάθεση του ηλεκτρισμού, παραγωγή ηλεκτρισμού από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), κτλ., καθώς επίσης και επιλογές εξόφλησης λογαριασμών μέσω διαδικτύου. Παράλληλα με την παροχή ηλεκτρισμού και την εξυπηρέτηση πελατών, η ΑΗΚ διαχρονικά κατέχει και ένα κοινωνικό ρόλο με τη δημιουργία προγραμμάτων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και παρέχοντας ιδιαίτερη στήριξη στον Αντικαρκινικό Σύνδεσμο Κύπρου. 3 3 Ο Αντικαρκινικός Σύνδεσμος και η ΑΗΚ διοργανώνουν την ετήσια εκδήλωση «Δώσε Φως σε μια Ζωή», και πραγματοποιούνται Χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις στα γραφεία της ΑΗΚ σε όλες τις πόλεις. Στα κεντρικά γραφεία της ΑΗΚ στη Λευκωσία διεξάγεται επίσης και το ολοήμερο παιδικό πανηγύρι του Αντικαρκινικού Συνδέσμου. Όλα τα έσοδα από τις εκδηλώσεις παρέχονται στον Αντικαρκινικό Σύνδεσμο. Επίσης η ΑΗΚ διατηρεί πρόγραμμα στήριξης προς τους εγκλωβισμένους μαθητές και σπουδαστές του Ριζοκαρπάσου. 16

17 Επίσης, κάθε χρόνο η ΑΗΚ σε συνεργασία με την Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων, διοργανώνει την ετήσια έκθεση SavEnergy για ενημέρωση του κοινού σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας και προστασίας του περιβάλλοντος, καθώς επίσης και προώθηση προϊόντων που συμβάλλουν στην εξοικονόμηση ενέργειας. Η ΑΗΚ ως οργανισμός Διοίκηση και Οργανόγραμμα της ΑΗΚ Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΑΗΚ ορίζεται από το Υπουργικό Συμβούλιο και αποτελείται από τον Πρόεδρο, τον Αντιπρόεδρο και άλλα επτά μέλη. Επιπρόσθετα η ΑΗΚ δέχεται κατευθυντήριες οδηγίες από την κυβέρνηση μέσω του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού σχετικά με θέματα γενικής πολιτικής του κράτους. Η ιεραρχία της ΑΗΚ αποτελείται από: τον Γενικό Διευθυντή, πέντε Υποστηρικτικά Τμήματα/ Γραφεία/ Διευθύνσεις: o Γενικής Διεύθυνσης o Ανθρώπινου Δυναμικού o Πληροφορικής o Στρατηγικού Σχεδιασμού o Μονάδα Οικονομικών την Ανεξάρτητη Διεύθυνση Εσωτερικού Ελέγχου τέσσερεις Επιχειρησιακές Μονάδες: o Παραγωγής o Μεταφοράς o Διανομής o Προμήθειας Διοργανώνονται επισκέψεις στους εγκλωβισμένους του Ριζοκαρπάσου, δίνονται δώρα και παρέχεται οικονομική στήριξη προς τους εγκλωβισμένους μαθητές και φοιτητές. 17

18 Συνοπτικά αναφέρονται τα γενικά χαρακτηριστικά και ο ρόλος του κάθε τμήματος: Διεύθυνση Γραφείου Γενικής Διεύθυνσης Αποτελείται από το Τμήμα Διοίκησης, το Τμήμα Δημόσιων Σχέσεων και το Τμήμα Νομικών Υπηρεσιών. Συντονίζει δραστηριότητες κοινωνικού χαρακτήρα, ενημέρωση του κοινού και βελτίωση της εικόνας της ΑΗΚ. Παρέχει νομική στήριξη στα διάφορα τμήματα του οργανισμού και χειρίζεται όλες τις δικαστικές υποθέσεις και πειθαρχικές έρευνες. Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού Ασχολείται με τις εργασιακές σχέσεις, ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού, εκπαίδευση και επιμόρφωση προσωπικού, παραγωγικότητα, θέματα ασφάλειας, υγείας, ευημερίας, προσλήψεις, προαγωγές, αφυπηρετήσεις κτλ. Διεύθυνση Πληροφορικής Είναι υπεύθυνη για την παροχή υπηρεσιών πληροφορικής, την επιλογή, ανάπτυξη, εφαρμογή, συντήρηση και αναβάθμιση λογισμικών συστημάτων, υπηρεσίες τεχνικής υποδομής, συστήματα αυτοματισμού και ελέγχου, συστήματα και υπηρεσίες ασφάλειας. Διεύθυνση Στρατηγικού Σχεδιασμού Στόχος της Διεύθυνσης Στρατηγικού Σχεδιασμού είναι η ανάπτυξη στρατηγικής και ετήσιου επιχειρησιακού σχεδιασμού έτσι ώστε να πετύχουν την επιχειρησιακή βελτίωση και τη βιωσιμότητα της ΑΗΚ. Η επιχειρησιακή στρατηγική της ΑΗΚ επικεντρώνεται σε τρεις τομείς: 1. τομέας ηλεκτρισμού (παραγωγή, μεταφορά, διανομή και προμήθεια) 2. βελτίωση των διαδικασιών του Οργανισμού 3. άλλες δραστηριότητες (φυσικό αέριο, ΑΠΕ, αφαλάτωση και τηλεπικοινωνίες). 18

19 Ο τομέας στρατηγικής ανάπτυξης επίσης συμμετέχει σε διάφορα ερευνητικά προγράμματα και σχέδια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ. Επίσης ασχολείται με τη διασφάλιση της ποιότητας, εξασφάλιση πιστοποιήσεων ISO, μείωση επιπτώσεων προς το περιβάλλον και πρότυπα προστασίας καταναλωτή. Διεύθυνση Εσωτερικού Ελέγχου Ο ρόλος της Διεύθυνσης Εσωτερικού Έλεγχου είναι συμβουλευτικός και εποπτικός. Ως εκ τούτου επιβάλλεται να υφίσταται πλήρης αντικειμενικότητα και ανεξαρτησία από τις υπόλοιπες Διευθύνσεις. Στόχος της Διεύθυνσης Εσωτερικού Ελέγχου είναι η σωστή εφαρμογή των Διεθνών Προτύπων Εσωτερικού Ελέγχου έτσι ώστε να αποτρέπεται η διαφθορά, η αναξιοκρατία, η γραφειοκρατία, και η μη αξιοποίηση των πόρων. Με τον συμβουλευτικό της ρόλο προσφέρει έμμεσα στη βελτίωση της λειτουργίας του οργανισμού, την επίτευξη των στόχων της Αρχής και την αύξηση της παραγωγικότητας και αποτελεσματικότητας. Επιπλέον με τους αναγκαίους εσωτερικούς ελέγχους κατοχυρώνεται η εφαρμογή νόμων, κανονισμών και εσωτερικών πολιτικών. Επιτελική Μονάδα Οικονομικών Στη Μονάδα Οικονομικών εντάσσεται το Γενικό Λογιστήριο, Ταμείο Συντάξεων, Τμήμα Αγορών, καθώς επίσης η Οικονομική Διεύθυνση και Οικονομικές Μελέτες για την ετοιμασία του Προϋπολογισμού και Οικονομικής Ανάλυσης των αποτελεσμάτων του οργανισμού. Επιχειρησιακή Μονάδα Παραγωγής Η Επιχειρησιακή Μονάδα Παραγωγής είναι υπεύθυνη για την παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας, τη λειτουργία, συντήρηση και ανάπτυξη των τριών ηλεκτροπαραγωγικών σταθμών της Δεκέλειας, Μονής και Βασιλικού. Η μονάδα παραγωγής είναι επίσης υπεύθυνη για περιβαλλοντικά θέματα, για την ποιότητα του αέρα, κατανάλωση καυσίμων και τη συντήρηση και 19

20 λειτουργία όλων των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων, συστημάτων αυτοματισμού και ελέγχου της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Επιχειρησιακή Μονάδα Δικτύων Η Επιχειρησιακή Μονάδα Δικτύων (ΕΜΔ) είναι η μεγαλύτερη μονάδα της ΑΗΚ και είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη, συντήρηση και διαχείριση του Εθνικού Ηλεκτρικού Δικτύου Μεταφοράς και Διανομής. Η Επιχειρησιακή Μονάδα Δικτύων είναι ο Ιδιοκτήτης του Δικτύου Μεταφοράς και ο Ιδιοκτήτης-Διαχειριστής του Συστήματος Διανομής (ΔΣΔ). Στη Μονάδα Δικτύων υπάγονται η Διεύθυνση Μεταφοράς, Διεύθυνση Διανομής και οι τέσσερεις Περιφερειακές Διευθύνσεις. Διεύθυνση Μεταφοράς Το Δίκτυο Μεταφοράς μεταφέρει την ηλεκτρική ενέργεια από τους τρεις Ηλεκτροπαραγωγικούς Σταθμούς στους 54 Υποσταθμούς/κέντρα φορτίου παγκύπρια. Η Διεύθυνση Μεταφοράς είναι υπεύθυνη για τη λειτουργία και συντήρηση του εναέριου και υπόγειου Δικτύου Μεταφοράς και τη λειτουργία και συντήρηση των Υποσταθμών. Διεύθυνση Διανομής Η Διεύθυνση Διανομής είναι ο Ιδιοκτήτης και Διαχειριστής του Δικτύου Διανομής. Το Δίκτυο Διανομής συνδέει το Δίκτυο Μεταφοράς και τους καταναλωτές, μεταφέροντας την ηλεκτρική ενέργεια από τους Υποσταθμούς στον προορισμό του καταναλωτή. Περιφέρειες - Η ΑΗΚ είναι χωρισμένη σε τέσσερεις περιφέρειες: Περιφέρεια Λευκωσίας - Κερύνειας - Μόρφου Περιφέρεια Λεμεσού Περιφέρεια Αμμοχώστου Λάρνακας Περιφέρεια Πάφου Οι Περιφέρειες αποτελούνται από τρία τμήματα: Μελέτες και Προγραμματισμός Κατασκευές και Συντήρηση Προμήθεια / Εξυπηρέτηση πελατών 20

21 Οι Περιφέρειες ασχολούνται με την παροχή υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένου διαχείριση αιτήσεων καταναλωτών, σχεδιασμό και κατασκευή υπογείων και εναέριων δικτύων διανομής, λειτουργία και παρακολούθηση του συστήματος, συντήρηση υποσταθμών μεταφοράς και διανομής, επιθεωρήσεις εγκαταστάσεων, έλεγχο μετρητών και αποκατάσταση βλαβών. Το Τμήμα Προμήθειας είναι γενικά υπεύθυνο για την εξυπηρέτηση των πελατών της ΑΗΚ, για τη λειτουργία των Κέντρων Εξυπηρέτησης Πελατών (ΚΕΠ), διατιμήσεις, διακοπές/επανασυνδέσεις, πληρωμές λογαριασμών κτλ. Διεύθυνση Προμήθειας Είναι υπεύθυνη για τις πωλήσεις, διατιμήσεις/τιμολογήσεις και εξυπηρέτηση πελατών. Είναι υπεύθυνη επίσης για τη λειτουργία του Κέντρου Τηλεξυπηρέτησης Πελατών (τηλ. 1800), για αναφορά βλαβών, παραπόνων, κλαδέματα, πληροφορίες λογαριασμών, νέες αιτήσεις, πρόγραμμα net metering για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, κτλ. Οι καθημερινές δραστηριότητες της Διεύθυνσης Προμήθειας κυρίως συγκεντρώνονται στα Περιφερειακά Γραφεία της Αρχής με τα Κεντρικά Γραφεία να παρέχουν υποστηρικτικές υπηρεσίες. Παραγωγή και Μεταφορά Ηλεκτρικής Ενέργειας Η παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας γίνεται στους ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς - Βασιλικού, Μονής και Δεκέλειας, μέσω της καύσης μαζούτ και ντίζελ. Οι εγκαταστάσεις των ηλεκτροπαραγωγικών σταθμών συμπεριλαμβάνουν Ατμοηλεκτρικές Μονάδες, Αεριοστρόβιλους, Μονάδες Συνδυασμένου Κύκλου, και Μηχανές Εσωτερικής Καύσης. Η ΑΗΚ έχοντας υπ όψιν την αναμενόμενη έλευση φυσικού αερίου (2017), έχει ήδη προγραμματίσει τις ανάλογες μετατροπές στις μονάδες παραγωγής έτσι ώστε να είναι έτοιμες να λειτουργήσουν με καύση φυσικού αερίου. Οι Μονάδες Συνδυασμένου Κύκλου στο Βασιλικό, συνολικής ισχύος 440 ΜW (2 Χ 220 ΜW), λειτουργούν επί του παρόντος με καύσιμο το ντίζελ, όμως 21

22 έχουν ήδη και τη δυνατότητα μελλοντικής λειτουργίας με καύση φυσικού αερίου. Επίσης, οι Αεριοστρόβιλοι του Βασιλικού λειτουργούν τώρα με μαζούτ, όμως με την αναμενόμενη χρήση του φυσικού αερίου υπάρχει η δυνατότητα μετατροπής τους έτσι ώστε να λειτουργούν με φυσικό αέριο. Με την αντικατάσταση της καύσης μαζούτ και ντίζελ με την καύση φυσικού αερίου, αναμένεται σημαντική μείωση του κόστους παραγωγής το ύψος της οποίας θα καθοριστεί από την τελική τιμή αγοράς του φυσικού αερίου και παράλληλα αναμένεται μείωση εκπομπών ρίπων CO 2. Ο σταθμός του Βασιλικού είναι ο κύριος ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός. Αποτελεί το μεγαλύτερο έργο υποδομής στην Κύπρο και διαθέτει υπερσύγχρονους μηχανισμούς υψηλής τεχνολογίας. Ο σταθμός της Δεκέλειας είναι επίσης σε λειτουργία για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς ο σταθμός της Μονής έχει σχεδόν τεθεί εκτός λειτουργίας, αφού οι ανάγκες πλέον καλύπτονται από την παραγωγή στους σταθμούς του Βασιλικού και της Δεκέλειας. Στον Πίνακα 1 φαίνεται η εγκατεστημένη ισχύς σε κάθε έναν από τους τρεις ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς. Πίνακας 1 Εγκατεστημένη Ισχύς - Ηλεκτροπαραγωγικών Σταθμών 2015 Ηλεκτροπαραγωγικός Σταθμός Βασιλικό Δεκέλεια Μονή ΣΥΝΟΛΟ Πηγή: Εγκατεστημένη Ισχύς 868 MW 460 MW 150 ΜW ΜW Από τους ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς (Η/Π), η ηλεκτρική ενέργεια μεταφέρεται μέσω του δικτύου μεταφοράς στους υποσταθμούς/σημεία φορτίων. Η ΑΗΚ παγκύπρια διατηρεί 54 υποσταθμούς. Από τους υποσταθμούς, μέσω του δικτύου διανομής η ηλεκτρική ενέργεια μεταφέρεται στον καταναλωτή. Το Διάγραμμα 1 απεικονίζει την πορεία της ηλεκτρικής ενέργειας από τους ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς στον καταναλωτή. 22

23 Διάγραμμα 1 Πορεία ηλεκτρικής ενέργειας στη Κύπρο Ηλεκτροπαραγωγικός Σταθμός Δίκτυο Μεταφοράς Υποσταθμός Δίκτυο Διανομής Καταναλωτής Διαχειριστής Συστήματος Διανομής (ΔΣΔ) Καθήκοντα και Υποχρεώσεις Η Επιχειρησιακή Μονάδα Δικτύων όπως έχει αναφερθεί και πιο πάνω είναι η μεγαλύτερη μονάδα της ΑΗΚ, είναι και ο Ιδιοκτήτης - Διαχειριστής Συστήματος Διανομής (ΔΣΔ). Επομένως ο ΔΣΔ διαδραματίζει και έναν από τους σημαντικότερους ρόλους στην ΑΗΚ και την πορεία της ηλεκτρικής ενέργειας από τους Η/Π σταθμούς μέχρι τον καταναλωτή. Καθήκοντα του ΔΣΔ συμπεριλαμβάνουν τη λειτουργία, συντήρηση, αποκατάσταση βλαβών, βελτίωση και ανάπτυξη του Δικτύου Διανομής. Επιπλέον ο ΔΣΔ είναι υπεύθυνος για την εξασφάλιση της αμερόληπτης πρόσβασης των καταναλωτών στο δίκτυο, διαχειρίζεται νέες συνδέσεις καταναλωτών και παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας, διαχείριση μετρητών και καταγραφή κατανάλωσης. Τεχνολογία Μελετώντας την τεχνολογία που έχει υιοθετηθεί τα τελευταία χρόνια, προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση το πόσο αναβαθμισμένη είναι η ΑΗΚ σε όλους τους τομείς των δραστηριοτήτων της. Έχουν γίνει μεγάλες επενδύσεις σε τεχνολογικό εξοπλισμό, συστήματα μετρητών, λογισμικά συστήματα, συστήματα διαχείρισης δεδομένων, κτλ με σκοπό την επίτευξη καλύτερου ελέγχου, αύξηση της αποδοτικότητας, καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών, μείωση των λειτουργικών εξόδων και παράλληλα εξασφαλίζεται έλεγχος και μείωση των εκπομπών CO 2. Πιο κάτω αναφέρονται μερικές από τις σημαντικότερες τεχνολογίες και συστήματα που έχουν υιοθετηθεί και αναπτυχθεί από την ΑΗΚ: 23

24 1. Γεωγραφικό Διαχειριστικό Σύστημα Δεδομένων Δικτύου ΓεωΔιαΣ (GIS), αποτελεί ένα κεντρικό σύστημα δεδομένων στο οποίο γίνεται προσπάθεια ηλεκτρονικής καταγραφής όλων των τμημάτων του δικτύου, Υποσταθμών Μεταφοράς και Διανομής, πορεία και κυκλώματα εναέριων και υπόγειων δικτύων, σημεία καταναλωτών, σημεία παραγωγής από φωτοβολταϊκά πάρκα με όλες τις σχετικές πληροφορίες κτλ. Το σύστημα ενημερώνεται καθημερινά και καταχωρείται ένας μεγάλος όγκος πληροφοριών σχετικά με όλες τις εργασίες των τμημάτων του δικτύου, καταχωρούνται αιτήσεις και σε πιο στάδιο αποπεράτωσης βρίσκονται κτλ. Με το ενοποιημένο σύστημα ΓεωΔιαΣ δίνεται μια ολική εικόνα άμεσης ηλεκτρονικής ενημέρωσης σε όλο το φάσμα δραστηριοτήτων του δικτύου της ΑΗΚ. 2. Εξειδικευμένο Λογισμικό Έρευνας και Διαχείρισης Φορτίου, το οποίο επιτρέπει στην ΑΗΚ να παρακολουθεί από τα κέντρα ελέγχου τις καμπύλες φορτίου και την κατανάλωση από μεγάλους πελάτες, εμπορικούς και βιομηχανικούς καταναλωτές. 3. Αναβαθμισμένα ηλεκτρονικά συστήματα Ισχύος, Μέτρησης και Τηλεπικοινωνιών, τα οποία επιτρέπουν τον έλεγχο, διαχείριση και διακίνηση της ηλεκτρικής ενέργειας ταυτόχρονα από διαφορετικά σημεία κέντρων ελέγχου. 4. Εξειδικευμένο Λογισμικό Σύστημα Εξυπηρέτησης και Τιμολόγησης Πελατών, στο όποιο καταγράφονται αιτήματα πελατών, παράπονα, αναφορές βλαβών κτλ, γίνεται καλύτερη διαχείριση και παρακολουθείται η πρόοδος των αιτημάτων των καταναλωτών, καθώς επίσης παρέχεται αυτόματη πρόσβαση στους καταναλωτές σχετικά με πληροφορίες του λογαριασμού τους. Το σύστημα αυτό έχει συνεισφέρει στη βελτίωση της εξυπηρέτησης και ενημέρωσης πελατών καθώς επίσης έχει αυξηθεί η αποδοτικότητα των τμημάτων εξυπηρέτησης. 5. Έξυπνοι Μετρητές και Έξυπνα Δίκτυα (Smart Meters and Smart Grids). Η εγκατάσταση έξυπνων μετρητών είναι εναρμονισμένη με την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2009/72/ΕΚ, έτσι ώστε να βοηθήσουν τους ίδιους 24

25 τους καταναλωτές να μειώσουν την κατανάλωση τους σε ηλεκτρική ενέργεια. 6. Σύστημα Αυτόματης Διαχείρισης Μετρητών (ΑΔΜ), το οποίο επιτρέπει την αυτόματη σύνδεση/αποσύνδεση μετρητών και την αυτόματη συλλογή και επεξεργασία δεδομένων από τους μετρητές. 7. Τηλεπικοινωνιακά Συστήματα Οπτικών Ινών SDH/PDH, 10Gbps/MPLS Ethernet, για βέλτιστη εξυπηρέτηση των τηλεπικοινωνιακών αναγκών (συμπεριλαμβανομένου μεταφοράς πληροφοριών μέσω internet), μεταξύ των Ηλεκτροπαραγωγικών Σταθμών, Υποσταθμών Μεταφοράς και τα γραφεία της ΑΗΚ. 8. Εικονικός Σταθμός Παραγωγής (ΕΣΠ/Virtual Plant), σχέδιο το οποίο συμπεριλαμβάνει την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ιδιωτικές ηλεκτρογεννήτριες σε περιπτώσεις αιχμής ζήτησης και έκτακτης ανάγκης. 9. Εναέρια Συνεστραμμένα Καλώδια (ABC), ανώτερης ποιότητας και αντοχής σε σχέση με τα συνηθισμένα καλώδια, έχουν ήδη εγκατασταθεί στο δίκτυο χαμηλής τάσης και η εγκατάσταση τους συνεχίζεται και στο υπόλοιπο δίκτυο. Ασφάλεια και Υγεία Η επαγγελματική Ασφάλεια και Υγεία αποτελεί αναμφίβολα προτεραιότητα της ΑΗΚ σε όλο το φάσμα των εργασιών της. Η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού είναι υπεύθυνη για την ασφάλεια και υγεία του προσωπικού της ΑΗΚ και για την εξασφάλιση των μέγιστων συνθηκών ασφαλείας και υγείας, η ΑΗΚ έχει αναπτύξει ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Ασφαλείας και Υγείας (ΣΔΑΥ). Επίσης έχει γίνει καταγραφή και εκτίμηση πιθανών κινδύνων που συνδέονται με τις διάφορες δραστηριότητες της ΑΗΚ και παράλληλα έχουν σχεδιαστεί μέτρα πρόληψης αυτών των κινδύνων. Μέλη των Τοπικών Επιτροπών Ασφάλειας και της Κεντρικής Επιτροπής Ασφάλειας πραγματοποιούν συχνές επισκέψεις και επιθεωρήσεις στους χώρους διεξαγωγής των δραστηριοτήτων της ΑΗΚ και παρέχουν χρήσιμες 25

26 συμβουλές σε θέματα ασφάλειας στα διάφορα συνεργεία της ΑΗΚ. Επιπλέον, γίνονται έλεγχοι έτσι ώστε να επιβεβαιωθεί ότι οι εργολάβοι που εξασφάλισαν προσφορές από την ΑΗΚ, ακολουθούν τα προβλεπόμενα από τη νομοθεσία μέτρα ασφαλείας και υγείας. Επίσης μελετούνται διάφορα ατυχήματα και δίνονται συμβουλές για μελλοντική πρόληψη και αποφυγή ατυχημάτων. Το Τμήμα Ασφάλειας και Υγείας της Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού διατηρεί αρχείο και στατιστικά δεδομένα σχετικά με το ιστορικό ατυχημάτων που συνδέονται με τις εργασίες της ΑΗΚ. Υπολογίζονται στατιστικοί δείκτες που αφορούν τη συχνότητα των ατυχημάτων (Δείκτης F), σοβαρότητα ατυχήματος (Δείκτης S) και δείκτης Εμφάνισης ατυχημάτων (FO). Ποιότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη Το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας της Κύπρου θεωρείται από τα πιο αξιόπιστα στην Ευρώπη με απρόσκοπτη παροχή. Μέχρι σήμερα, η ΑΗΚ αναμφισβήτητα έχει επιτελέσει το έργο της για ασφαλή και αειφόρο προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας σε όλους του τομείς των δραστηριοτήτων της. Προτεραιότητα της ΑΗΚ είναι η διατήρηση της μέγιστης ασφάλειας εφοδιασμού. Η ΑΗΚ έχει προβεί στις ανάλογες επενδύσεις σε υποδομές και τεχνολογία έτσι ώστε να εξασφαλίσει τη μέγιστη ασφάλεια του εφοδιασμού τόσο μακροπρόθεσμα όσο και βραχυπρόθεσμα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αποτελεσματική διαχείριση διάφορων ρίσκων διακοπής και πίεσης που δέχεται το ενεργειακό σύστημα καθώς και στην άμεση ανταπόκριση στις βραχυπρόθεσμες βλάβες. Σημαντική είναι και η διατήρηση του απαραίτητου μείγματος καυσίμων έτσι ώστε σε περιπτώσεις ελλείμματος να υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις και να αποφευχθεί η διακοπή του συστήματος. Η ΑΗΚ παράλληλα με τη βελτίωση των εργασιών της, επικεντρώνει τις προσπάθειες της στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Το σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας και Περιβάλλοντος της ΑΗΚ τηρεί όλες τις 26

27 προϋποθέσεις, ικανοποιεί τα διεθνή πρότυπα και έχει εξασφαλίσει τις πιστοποιήσεις ISO9001:2008 και ISO14001:2004. Επιπλέον, γίνονται μετρήσεις ποιότητας αέρα γύρω από τους σταθμούς Βασιλικού και Δεκέλειας από ειδικά εξοπλισμένες κινητές μονάδες, οι οποίες μετρούν σκόνη, οξείδια του αζώτου, διοξειδίου του θείου, μονοξειδίου του άνθρακα και του όζοντος, καθώς επίσης γίνονται μετρήσεις μετεωρολογικών δεδομένων, όπως η ταχύτητα του ανέμου, θερμοκρασία και υγρασία. Η επιστημονική έρευνα και η συνεχής αναβάθμιση της τεχνολογίας και τεχνογνωσίας αποτελούν τομείς στους οποίους η ΑΗΚ επενδύει συνεχώς. Η ΑΗΚ συμμετέχει ενεργά σε διάφορα ερευνητικά προγράμματα της ΕΕ, ανταλλάσσοντας τεχνογνωσία και πρακτικές με άλλους ευρωπαϊκούς οργανισμούς σχετικά με τη χρήση ΑΠΕ στην παραγωγή ενέργειας, θέματα ασφάλειας και βελτίωση της αποδοτικότητας πρακτικών που εφαρμόζονται εντός του οργανισμού. Το Συμβούλιο Αειφόρου Ανάπτυξης (ΣΑΑ) και η Επιτροπή Αειφορίας έχουν καθοριστικό ρόλο σχετικά με τις πολιτικές που ακολουθούνται και την εκπλήρωση των στόχων σχετικά με θέματα ποιότητας και περιβαλλοντικής διαχείρισης. Η ΑΗΚ στο Βασιλικό διατηρεί σύστημα διαχείρισης χημικών αποβλήτων όπως υπολειμμάτων αμιάντου, τα οποία συγκεντρώνονται, επεξεργάζονται και εξουδετερώνονται σε ειδική δεξαμενή αργίλου. Στο σταθμό της Δεκέλειας λειτουργεί μονάδα χημικής επεξεργασίας όλων των χημικών παραγωγών. Επίσης, ιδιαίτερη ευαισθησία δίνεται στην προστασία της θάλασσας και την αποφυγή διαρροής αποβλήτων. Ήδη στο Βασιλικό λειτουργούν λιποπαγίδες για την αποφυγή διαρροής χημικών ουσιών στη θάλασσα. Επιπλέον, και στους δυο ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς λειτουργούν μονάδες βιολογικής εξεργασίας λυμάτων. Προκλήσεις και Ευκαιρίες της ΑΗΚ Η ΑΗΚ μετά την ολοκλήρωση της ανοικοδόμησης του σταθμού στο Βασιλικό συνεχίζει να αντιμετωπίζει άλλες προκλήσεις όπως υψηλό κόστος καυσίμων 27

28 και εξάρτηση από το μαζούτ και το ντίζελ για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, με αποτέλεσμα η τιμή ηλεκτρικής ενέργειας στη Κύπρο να είναι από τις υψηλότερες στην Ευρώπη. Μείωση του κόστους παραγωγής με εναλλακτικές λύσεις καυσίμων όπως το φυσικό αέριο, προώθηση ΑΠΕ και μείωση εκπομπών ρύπων συμπεριλαμβάνονται στον κατάλογο προτεραιοτήτων της ΑΗΚ. Όπως και οι υπόλοιποι ημικρατικοί οργανισμοί, η ΑΗΚ εν μέσω της μνημονιακής περιόδου βρίσκεται αντιμέτωπη με τις απαιτήσεις της Τρόικα για ιδιωτικοποιήσεις. Η πολιτεία και οι πολιτικές παρατάξεις τοποθετούνται είτε υπέρ είτε κατά των ιδιωτικοποιήσεων τόσο της ΑΗΚ όσο και άλλων ημικρατικών οργανισμών. Οι υπάλληλοι της ΑΗΚ και οι συντεχνίες ελπίζουν να βρεθεί η χρυσή τομή και να αποφευχθούν οι ιδιωτικοποιήσεις. 4 Διάφορα σκάνδαλα κακοδιαχείρισης έχουν δημοσιοποιηθεί με πιο πρόσφατο το σκάνδαλο με τους ελαττωματικούς πασσάλους το οποίο υπολογίζεται να κοστίσει στην ΑΗΚ 10 εκατ. Αναπόφευκτα το κλίμα που επικρατεί σχετικά με τις ιδιωτικοποιήσεις δεν μένει ανεπηρέαστο. Παρ όλο που η ΑΗΚ μείωσε τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας τα τελευταία τρία χρόνια, εν τούτοις εξακολουθούν να είναι από τις υψηλότερες στην Ευρώπη. Αυτό εν πολλοίς προκύπτει από το γεγονός του μικρού και απομονωμένου συστήματος της Κύπρου και ότι η ΑΗΚ βασίζεται στην καύση μαζούτ και ντίζελ για την παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας, στην εποχικότητα και τις ημερήσιες διακυμάνσεις της ζήτησης. Επιπλέον, μετά την έκρηξη στο Μαρί το 2011, επεβλήθησαν προσαυξήσεις για επιπρόσθετο κόστος παραγωγής μέχρι την αποκατάσταση του σταθμού στο Βασιλικό. Παρά τη μείωση που παρατηρήθηκε στις διεθνείς τιμές πετρελαίου, το κόστος των καυσίμων παραμένει αρκετά υψηλό και αποτελεί περίπου το 60% των λειτουργικών 4 Σημειώνεται συναφώς ότι οι Συντεχνίες προβάλλουν σθεναρά ότι μια δημόσια καθετοποιημένη ΑΗΚ, λαμβανομένου υπ όψιν των ιδιαιτεροτήτων του τομέα για την Κύπρο, εξυπηρετεί καλύτερα το δημόσιο συμφέρον και τον στόχο για την όσο το δυνατό χαμηλότερη τιμή προς όφελος των καταναλωτών και της οικονομίας γενικότερα. 28

29 εξόδων της ΑΗΚ. Η εξεύρεση εναλλακτικών καυσίμων αποτελεί έναν από τους στρατηγικούς στόχους της ΑΗΚ. Η ΑΗΚ έχοντας υπ όψιν την αναμενόμενη έλευση του φυσικού αερίου επενδύει συνεχώς στις αναγκαίες μετατροπές των μονάδων παραγωγής ούτως ώστε να μπορούν να λειτουργήσουν με καύση φυσικού αερίου όταν αυτό θα είναι διαθέσιμο. Ήδη κάποιες από τις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας έχουν μετατρέπει και είναι σχεδόν έτοιμες για λειτουργία με φυσικό αέριο. Με τη χρήση φυσικού αερίου, αναμένεται ότι το κόστος καυσίμων θα μειωθεί και η εξοικονόμηση αυτή θα επιφέρει μείωση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος για τον καταναλωτή αλλά και για την ευρύτερη οικονομία. Το ποσοστό του οφέλους θα εξαρτηθεί από την τιμή αγοράς του φυσικού αερίου σε συνάρτηση και από τις διεθνείς τιμές των καυσίμων που χρησιμοποιούνται σήμερα. 29

30 ΙΙ. ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΗΚ ΚΑΙ ΟΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ Στο κεφάλαιο αυτό εξετάζεται το θεσμικό και νομικό πλαίσιο της ΑΗΚ και οι συναφείς υποχρεώσεις που απορρέουν από το Μνημόνιο. Στα πλαίσια αυτά παρουσιάζονται συνοπτικά, μεταξύ άλλων, οι συναφείς εθνικές νομοθεσίες καθώς και οι ευρωπαϊκές οδηγίες. Επιπρόσθετα, γίνεται εκτεταμένη αναφορά στα θέματα των ιδιωτικοποιήσεων, τις απαιτήσεις των δανειστών, τον οδικό χάρτη της κυβέρνησης και μια ανάλυση των συγκεκριμένων δεδομένων. Το θεσμικό πλαίσιο και η νομική υπόσταση της ΑΗΚ Πιο κάτω αναφέρονται οι συναφείς εθνικές και ευρωπαϊκές νομοθεσίες / οδηγίες που αφορούν τη λειτουργία της ΑΗΚ σχετικά με την παραγωγή, μεταφορά, διανομή και προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο. Εθνική Νομοθεσία Ο Περί Ανάπτυξης Ηλεκτρισμού Νόμος H Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου ιδρύθηκε σύμφωνα με τον Περί Αναπτύξεως Ηλεκτρισμού Νόμο Κεφ. 171 του Ο εν λόγω Νόμος προνοεί μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: 1. Τη σύσταση του Διοικητικού Συμβουλίου της AHK, τον διορισμό των μελών της, τον καθορισμό της αμοιβής τους, τον τρόπο λειτουργίας και τις διαδικασίες. Επίσης καθορίζονται οι εξουσίες του Υπουργού Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού. 2. Τα μέλη, λειτουργοί και οι υπάλληλοι της ΑΗΚ θεωρούνται δημόσιοι υπάλληλοι και καλύπτονται από τον Περί Προστασίας των Δημοσίων Υπαλλήλων Νόμο. 3. Στα καθήκοντα της Αρχής συμπεριλαμβάνεται η παραγωγή, μεταφορά, διανομή και προμήθεια ηλεκτρισμού, καθώς επίσης και η συντήρηση και λειτουργία των εγκαταστάσεων. 30

31 4. Η ΑΗΚ διατηρεί δικαίωμα απόκτησης ακίνητης περιουσίας/απαλλοτρίωσης και την ευρύτερη διεξαγωγή οποιονδήποτε εργασιών σχετικά με την επιχείρηση του ηλεκτρισμού. 5. Για τη διεξαγωγή των εργασιών, η ΑΗΚ μπορεί να δανείζεται και να εκδίδει χρεόγραφα με σκοπό την εξεύρεση κεφαλαίων. Το κράτος είναι σε θέση να εγγυάται τον δανεισμό της ΑΗΚ. 6. Τηρούνται λογαριασμοί και ετοιμάζεται ετήσια έκθεση λογαριασμών, τα οποία ελέγχονται και αποστέλλονται στον αρμόδιο Υπουργό. 7. Με την έγκριση του Υπουργικού, η ΑΗΚ μπορεί να εκδώσει κανονισμούς σχετικά με τη λειτουργία της Αρχής, ταμεία προνοίας, θέματα προσωπικού, αγροτικές διευκολύνσεις, κτλ, με την προϋπόθεση ότι αυτοί οι κανονισμοί δεν είναι αντίθετοι με τον Περί Ανάπτυξης Ηλεκτρισμού Νόμο. Ο Περί Ηλεκτρισμού Νόμος Με βάση τον Περί Ηλεκτρισμού Νόμο, ρυθμίζεται η παραγωγή, μεταφορά, διανομή, προμήθεια, παροχή και χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας. Συγκεκριμένα προνοείται ότι: 1. Το Υπουργικό Συμβούλιο σε συνεργασία με τον Υπουργό Συγκοινωνιών και Έργων έχουν την εξουσία να εκδώσουν σχετικούς Κανονισμούς για την προστασία ατόμων και περιουσίας, για καθορισμό Πρότυπων και Κώδικα Πρακτικής, απαιτούμενα προσόντα ηλεκτρολόγων μηχανικών και άλλων τεχνικών ηλεκτρολογίας. 2. Ο Υπουργός Συγκοινωνιών και Έργων διορίζει Ηλεκτρολόγους Επιθεωρητές. 3. Ο Ιδιοκτήτης του Συστήματος Μεταφοράς και ο Ιδιοκτήτης του Συστήματος Διανομής (γνωστοί ως Ανάδοχοι), έχουν την αρμοδιότητα να εγκαθιδρύουν όπου κρίνεται αναγκαίο σταθμούς ελέγχου μετρητών, να προμηθεύουν και να συντηρούν μετρητές και άλλα όργανα καταγραφής. 4. Οι Ανάδοχοι μπορούν να εγκαταστήσουν ηλεκτρικές γραμμές δια μέσου τεμαχίων γης, να προβαίνουν σε εκσκαφές οδών και άνοιγμα 31

32 υπονόμων, αφού ακολουθηθούν οι προβλεπόμενες διαδικασίες και γίνει αποκατάσταση της ζημιάς. 5. Οι Ανάδοχοι έχουν την εξουσία εγκατάστασης μετρητών και εισόδου σε κτήματα ή υποστατικά για την εξακρίβωση των ποσοτήτων ηλεκτρισμού ή μετακίνηση εξαρτημάτων. 6. Καθορίζονται οι περιπτώσεις που μπορεί να διακοπεί η παροχή ή/και να γίνει άρνηση παροχής. 7. Καθορίζονται τα καθήκοντα και οι εξουσίες των Επιθεωρητών σχετικά με έρευνες για σωστή εγκατάσταση των ηλεκτρικών γραμμών και άλλων εγκαταστάσεων, έρευνες για τα αίτια ατυχήματος και ελέγχου μετρητών. Οι Περί Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας Νόμοι του 2003 εώς 2012, Ν.123(3)/2003 Ο συγκεκριμένος Νόμος ψηφίστηκε για σκοπούς εναρμόνισης με την Ευρωπαϊκή Οδηγία 96/92/ΕΚ, η οποία αντικαταστάθηκε από την Οδηγία 2003/54/ΕΚ, και μετέπειτα από την Οδηγία 2009/72/ΕΚ σχετικά με τους Κοινούς Κανόνες για την Εσωτερική Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας. Στον Νόμο Περί Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, οι ακόλουθες ρυθμίσεις: 1. Ιδρύεται η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κύπρου (ΡΑΕΚ) και το Γραφείο της ΡΑΕΚ. Καθορίζονται οι στόχοι, τα καθήκοντα και οι εξουσίες τους. 2. Καθορίζονται οι αρχές που ρυθμίζουν τις διατιμήσεις και χρεώσεις ηλεκτρικής ενέργειας. 3. Καθορίζονται οι κανονισμοί χορήγησης αδειών σε σχέση με την παραγωγή, μεταφορά, διανομή και προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας. 4. Καθορίζονται οι υποχρεώσεις και οι αρμοδιότητες του Ιδιοκτήτη Συστήματος Μεταφοράς και του Ιδιοκτήτη Συστήματος Διανομής. 5. Καθορίζονται οι Υποχρεώσεις του Διαχειριστή Συστήματος Διανομής. 6. Συγκροτείται η Μονάδα Διαχείρισης Συστήματος Μεταφοράς, και καθορίζεται ο ρόλος του Διευθυντή του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς. 32

33 7. Ρυθμίζεται η πρόσβαση στο σύστημα μεταφοράς και στο σύστημα διανομής και καθορίζονται Κανόνες Μεταφοράς και Διανομής. 8. Συστήνεται η Συμβουλευτική Επιτροπή Κανόνων Μεταφοράς και Διανομής και η Συμβουλευτική Επιτροπή Κανόνων Αγοράς Ηλεκτρισμού. 9. Ρυθμίζονται θέματα σχετικά με την προστασία του καταναλωτή και θέματα προστασίας του περιβάλλοντος. Κανόνες Μεταφοράς και Διανομής Ο Περί Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρισμού Νόμος του 2003 έως 2012, Ν.122(Ι)/2003, Άρθρο 73, προβλέπει τον καθορισμό Κανόνων Μεταφοράς και Διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας από τον Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς και από τον Διαχειριστή του Συστήματος Διανομής. Οι Κανόνες Μεταφοράς και Διανομής εγκρίνονται από την ΡΑΕΚ και συμπεριλαμβάνουν: 1. Τεχνικούς κανόνες σχετικά με τη λειτουργία του Συστήματος Μεταφοράς και του Συστήματος Διανομής. 2. Καθορίζονται οι τεχνικές απαιτήσεις και περιορισμοί προς τους κατόχους αδειών που επιθυμούν να συνδεθούν ή να χρησιμοποιήσουν το Σύστημα Μεταφοράς ή/και το Σύστημα Διανομής. 3. Εφαρμόζονται τεχνικοί όροι έτσι ώστε να αποφεύγεται η διάκριση μεταξύ των κατόχων αδειών. 4. Επιδιώκεται η αποδοτικότητα, αξιοπιστία, οικονομία στη χρήση και ανάπτυξη του Συστήματος Μεταφοράς και του Συστήματος Διανομής. Γενικοί Όροι Παροχής Ηλεκτρικού Ρεύματος Αποτελούν γενικούς κανονισμούς που πρέπει να τηρούνται έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στον καταναλωτή, συμπεριλαμβανομένου: 1. Κάθε καταναλωτής που επιθυμεί την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει πρώτα να υποβάλει αίτηση στην ΑΗΚ, έτσι ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσον η ΑΗΚ είναι σε θέση να ικανοποιήσει το αίτημα και να υπολογιστεί το απαιτούμενο κόστος εγκατάστασης. 33

34 2. Όλες οι εγκαταστάσεις πρέπει να πληρούν τις πρόνοιες του Περί Ηλεκτρισμού Νόμου, του Περί Ηλεκτρισμού Κανονισμών του Περί Αναπτύξεως Ηλεκτρισμού Νόμου, του Περί Αναπτύξεως Ηλεκτρισμού Κανονισμών, και τους Γενικούς Όρους Παροχής. 3. Πριν τη σύνδεση της εγκατάστασης με το δίκτυο της ΑΗΚ, είναι απαραίτητη η επιθεώρηση και δοκιμή όλων των εγκαταστάσεων από αντιπρόσωπο της ΑΗΚ και επί της παρουσίας του αδειούχου ηλεκτρολόγου που ολοκλήρωσε την εγκατάσταση. 4. Καθορίζονται Γενικοί Κανόνες χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας από τον καταναλωτή, έλεγχος μετρητών, πληρωμή λογαριασμών, σύνδεση/ αποσύνδεση ηλεκτρικού ρεύματος. Σχέδιο Αγροτικής Πολιτικής Η ΑΗΚ παρέχει διευκολύνσεις σχετικά με την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας σε φυσικά και νομικά πρόσωπα που ασχολούνται με τη γεωργία και κτηνοτροφία. Στο σχέδιο Αγροτικής Πολιτικής καθορίζονται ποιοι είναι δικαιούχοι Αγροτικής Πολιτικής. Συγκεκριμένα: 1. Δικαιούχος αγροτικής πολιτικής είναι φυσικό πρόσωπο, μόνιμος κάτοικος αγροτικής περιοχής, να ασχολείται με τη γεωργία και να είναι εγγεγραμμένος ως γεωργός στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, ή να έχει εγκριθεί ως νέος γεωργός από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης. 2. Δικαιούχος είναι επίσης νομικό πρόσωπο που δραστηριοποιείται στον πρωτογενή ή δευτερογενή γεωργοκτηνοτροφικό τομέα. 3. Τα εγκεκριμένα υποστατικά και εγκαταστάσεις πρέπει να χρησιμοποιούνται στο γεωργοκτηνοτροφικό τομέα για τουλάχιστον τα επόμενα πέντε χρόνια μετά την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος. 4. Τα αναγκαία έγγραφα και πιστοποιήσεις, όπως βεβαιώσεις από το Υπουργείο Γεωργίας, άδεια οικοδομής του υποστατικού, άδεια υδροληψίας από το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, κτλ πρέπει να προσκομιστούν στην ΑΗΚ. 34