Οι επιπτώσεις των τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας στο Πολεοδοµικό γίγνεσθαι.

Transcript

1 7. Οι επιπτώσεις των τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας στο Πολεοδοµικό γίγνεσθαι. ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 170

2 Η επίδραση των τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας καλύπτει σταδιακά ολόκληρο το φάσµα των επιχειρηµατικών ή διοικητικών συναλλαγών που λαµβάνουν χώρα µέσα στο αστικό σώµα και προσφέρει νέες καινοτόµες επιχειρησιακές δραστηριότητες 1 Με την ανάπτυξη του διαδικτύου, της ψηφιακής τεχνολογίας και των τηλεπικοινωνιών, οι περισσότερες επιχειρηµατικές λειτουργίες σήµερα µετατρέπονται σε ηλεκτρονικές. τα γεωγραφικά και τα χρονικά όρια λειτουργίας των επιχειρήσεων εκµηδενίζονται, καινούργιες µορφές αγορών δηµιουργούνται, νέα υβριδικά προϊόντα δηµιουργούνται, ενώ ταυτόχρονα γίνεται ολοένα και πιο δυσδιάκριτη η φύση των αγαθών από τις υπηρεσίες. οι ιεραρχίες της χρηστικής σηµασίας των προϊόντων και υπηρεσιών αλλάζουν. νέες δυναµικές σχέσεις αναπτύσσονται µεταξύ πελατών και εταιρειών. Η βάση της ηλεκτρονικοποίησης των δραστηριοτήτων στηρίζεται στη δυνατότητα Εξ αποστάσεως αναγνώρισης και παραγγελίας των προϊόντων, Οργανωµένης µαζικής κεντρικής αποστολής τους στους καταναλωτές υπηρεσιών. Τούτο έχει άµεση επίπτωση στη µείωση των κυκλοφοριακών φόρτων και των χώρων στάθµευσης. ιαφοροποίησης της φύσης των προϊόντων σε υλικά και άϋλα µε δυσανάλογη απαίτηση επιφανειών στην παραγωγή και αποθήκευση και εποµένως επίπτωση στη λειτουργία του πολεοδοµηµένου χώρου. Επέκτασης των δυνατοτήτων εξαϋλωµένων διαχειριστικών λύσεων των υλικών προϊόντων. Οι αλλαγές που συντελούνται στη δοµή των δραστηριοτήτων µιας επιχείρησης, µε την εφαρµογή λύσεων πληροφορικής, είναι δραστικές, αλληλεπιδρούν µε τον εξωτερικό κόσµο αφορούν στις 1. Προµήθειες, 2. Πωλήσεις, 3. Σχέσεις µε πελάτες και προµηθευτές, 4. ιαχείριση σχετικής πληροφορίας και διαπραγµατεύσεις Και εκτείνονται σε βάθος και πλάτος και αποκτούν µεγάλη αµεσότητα και ταχύτητα. ιαπιστώνουµε ήδη ευρείας κλίµακας ηλεκτρονικοποίηση, και χρήση του διαδικτύου στις παρακάτω δραστηριότητες. Α) e-business Ένας ριζικός µετασχηµατισµός πραγµατοποιείται στον επιχειρηµατικό κόσµο. - οι ηλεκτρονικές συναλλαγές, - η δηµιουργία των ηλεκτρονικών αγορών (e-markets), και - οι ηλεκτρονικές επιχειρηµατικές κοινότητες (networked business communities), 1 Electronic Commerce Association (ECA) ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 171

3 καταρρίπτουν τα παραδοσιακά επιχειρηµατικά µοντέλα. Η «απο-κεφαλοποίηση» 2 των επιχειρήσεων αποτελεί, ενδεχοµένως, το σηµαντικότερο στοιχείο του νέου επιχειρηµατικού µοντέλου, καθώς οι επιχειρήσεις δηµιουργούν «εξωτερικά δίκτυα», περιορίζοντας σηµαντικά τις εταιρικές λειτουργίες οι οποίες διεξάγονται στο εσωτερικό τους. Αυτό το γεγονός καθιστά χώρο πραγµάτωσης των επιχειρησιακών διεργασιών ολόκληρο το Αστικό ιστό όταν δεν ξεπερνά και τα κρατικά όρια Β) e-commerce Πρέπει να επισηµανθεί, ότι το πραγµατικό ηλεκτρονικό εµπόριο είναι κάτι περισσότερο από απλή πώληση προϊόντων στο web. Μπορεί να διακρίνει κανείς δύο βασικές κατηγορίες δραστηριοποίησης, οι οποίες δηµιουργούν και διαφορετικές επιχειρηµατικές διαδικασίες. α) Το ηλεκτρονικό εµπόριο που απευθύνεται στον καταναλωτή β) Το ηλεκτρονικό εµπόριο που επεκτείνεται σε επιχειρηµατικούς πόρους και διαδικασίες. Γ) e-procurement Η ιαχείριση προµηθειών µέσω Internet, είναι ένα από τα βασικά συστατικά του ηλεκτρονικού «επιχειρείν». Η ηλεκτρονική διαχείριση προµηθειών παρέχει σηµαντικές δυνατότητες µείωσης των δαπανών, και προσφέρει νέες ευκαιρίες κερδοφορίας, στοιχεία που την καθιστούν βασικό κοµµάτι του στρατηγικού σχεδιασµού των επιχειρήσεων στη Νέα Οικονοµία. ) e-government Αλλάζει τον τρόπο που οι Κυβερνήσεις και οι Οργανισµοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης εξυπηρετούν τους πολίτες. Η εποχή της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης έχει ήδη ξεκινήσει. Στην απλή της έκφραση αφορά στη χρήση τεχνολογίας ούτως ώστε να εµπλουτιστούν τα µέσα πρόσβασης και παροχής υπηρεσιών στους πολίτες, και στις επιχειρήσεις µε στόχο µία «πελατο-κεντρική» προσέγγιση. Ε) e-marketplaces. Με τον όρο e-marketplaces εννοούµε ηλεκτρονικές αγορές δοµηµένες για να εξυπηρετήσουν διεπιχειρησιακές συναλλαγές (Β2Β e-marketplaces). 2 decapitalization ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 172

4 ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΜΕΤΑΛΛΑΓΗΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟΥ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ Οι µέχρι σήµερα εκφρασµένες θεωρίες του χώρου εξηγούν τις γενικότερες και ειδικότερες χωροθετήσεις µε βάση: 1. Τις αποστάσεις από τα σηµεία των αγορών 2. Τα διατιθέµενα µέσα µεταφοράς 3. Τη ταυτόχρονη διατύπωση θεµατικών και χωρικών ιεραρχιών των υπηρεσιών για την δηµιουργία των αγορών, και 4. Τη εν γένει λειτουργική θεώρηση του χώρου, Οι χωρικές αυτές θεωρίες προκύπτουν ευθέως από την εφαρµογή των διαφόρων τύπων των οικονοµιών (αγροτική, βιοµηχανική, Υπηρεσιών...) στον χώρο. Αυτό σηµαίνει ότι η χωροθέτηση των «Οικονοµικών ραστηριοτήτων» στο πολεοδοµικό επίπεδο µιας οικονοµίας επηρεάζεται άµεσα από αυτούς τους λειτουργικούς παράγοντες. Τέτοιοι παράγοντες, πέραν των πολιτικών, κοινωνικών, και φορολογικών είναι συνήθως: 1. υνατότητες µετακίνησης ατόµων 2. υνατότητες επικοινωνιών υνατότητες Πληροφόρησης υνατότητες µεταφοράς προϊόντων υνατότητες διανοµής προϊόντων υνατότητες αποθήκευσης υνατότητες Επεξεργασίας προϊόντων 8. ίκτύωση των παραπάνω δυνατοτήτων. Ο εντοπισµός του είδους, της θέσης και του τρόπου λειτουργίας των συστατικών στοιχείων της Αστικής πολεοδοµικής δοµής ανοίγει θεωρητικά το δρόµο για την ερµηνεία της φύσης και του τρόπου λειτουργίας των πόλεων. Τα βασικά συστατικά στοιχεία αφορούν κυρίως στις ανθρώπινες δραστηριότητες που λαµβάνουν κατά καιρούς χώρα µέσα στον αστικό ιστό. Η ειδολογική διαφοροποίηση «της φύσης των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων» στην ανάπτυξη των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας έχει επιπτώσεις στην «βασική φύση των πόλεων». Η διαφοροποίηση αυτή εκδηλώνεται αρχικά στη λειτουργία και συνέχεια στη µορφή τους. α) Οι κλασσικοί παράγοντες χωροθέτησης των δραστηριοτήτων στον περιφερειακό και αστικό χώρο ήταν µέχρι σήµερα κυρίως «υλικής άποψης» Και ειδικότερα: η προσπελασιµότητα, το κόστος ενέργειας, το κόστος εργασίας, η σχετική θέση των αγορών διάθεσης, η καταλληλότητα των φυσικών υποδοµών κλπ. ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 173

5 β) Η θεώρηση αυτή συµπληρώνεται σταδιακά µε αντίστοιχους παράγοντες χωροθέτησης «άϋλης άποψης» του χώρου, όπως οι πόροι γνώσης, οι πόροι πολιτισµού, η υποδοµή γνώσης, η δηµιουργία κέντρων, τα δίκτυα πληροφοριών. Η τεχνολογία επικοινωνίας Αυτοί οι άϋλοι παράγοντες αποτελούν τον νέον γενετικό κώδικα µεταλλαγής του παλαιού και δηµιουργίας του νέου αστικού περιβάλλοντος. Ο νέος αυτός γενετικός κώδικας έρχεται να επιδράσει στο πολεοδοµικό γίγνεσθαι δρώντας παράλληλα αλλά και συµπληρωµατικά µε τους παράγοντες υλικής άποψης, µε αποτέλεσµα τη χωρική ανακατανοµή των δραστηριοτήτων. Είναι σηµαντικό να διερευνηθεί ο τρόπος επιρροής των άϋλων παραγόντων. Και τούτο διότι η άϋλη άποψη τους αναφέρεται κυρίως στο γεγονός ότι, αυτοί οι «άυλοι παράγοντες παρουσιάζονται ανεξάρτητοι από τον χώρο» κατά την επιρροή τους στο πολεοδοµικό γίγνεσθαι. Έτσι ενώ µέχρι σήµερα το γίγνεσθαι των πόλεων εξηρτάτο από τους παράγοντες διττής φύσης «χώρος» και «κόστος», εις το εξής η διαµόρφωση του ανθρωπογενούς αστικού περιβάλλοντος παρουσιάζεται εξαϋλωµένη και συνεπώς ανεξαρτητοποιούµενη από τον χώρο, και τις µέχρι τώρα ενεργές ιδιότητές του διότι η δηµιουργία e-δικτύων αποσυνδέει τη διάσταση του χώρου και του κόστους. Συνοψίζοντας µπορούµε να θεωρήσουµε ότι: «η Πληροφορία, η Επικοινωνία και η Τεχνολογία είναι κύριες δυνάµεις ανάπτυξης, οι οποίες ενεργοποιούνται σε περιοχές Αστικής συγκέντρωσης». Για την ολοκλήρωση αυτή των πολλαπλών υβριδικών άϋλων δραστηριοτήτων, και τη διάχυση τους εντός του αστικού ιστού, τα «δίκτυα» αποτελούν τη βασική προϋπόθεση. Το περιβάλλον των αστικών συγκεντρώσεων αποτελεί το ιδανικό λίκνο ανάπτυξης και σύγκλισης των δικτύων γεγονός που συνιστά την κύρια ιδιότητα του. Και τούτο διότι τα δίκτυα απλωνόµενα (βαθµιαία) στον πολεοδοµούµενο χώρο τείνουν να ενοποιήσουν, διαφοροποιήσουν και να βελτιώσουν επί το λειτουργικότερο τις τρεις βασικές ιδιότητες του χώρου. Ήτοι να εξασφαλίσουν τη συνέχεια, και να αµβλύνουν την ανισοµορφία και την ανισοτροπία του. Η επέκταση και το άπλωµα λοιπόν των δικτύων στον «ανθρωπογενή χώρο» στοχεύει στο να καταστήσει όλες τις θέσεις του εξίσου ενεργές και κεντρικές 3. Και αυτό συνιστά στόχο ώστε να βελτιωθεί η λειτουργικότητα του. Έτσι το λειτουργικό, αναπτυξιακό και πολιτισµικό δυναµικό µιας πόλης καθορίζεται και εξαρτάται από τη δυνατότητα, ποιότητα και ταχύτητα των επικοινωνιών της. Αυτό ταυτίζεται µε τη δυνατότητα δηµιουργίας δικτύων και ανάπτυξης των ιδιοτήτων τους που είναι η άνεση ένταξης νέων στοιχείων σ αυτά, και η δυνατότητα συνδυασµού τους. 3 Καλύπτεται έτσι η ανάγκη, µέσω της εξάπλωσης των δικτύων, αλλά και του τρόπου διαχείρισής των), η οποία δηµιούργησε τους ουρανοξύστες λόγω της εύκολης καθ ύψος κινησής τους δηλ. το να βρίσκεσαι πάντοτε εκεί που βρίσκονται όλοι. ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 174

6 Η ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ ΜΕΤΑΛΛΑΓΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Οι αλλαγές, που προέρχονται από την εξέλιξη των δραστηριοτήτων και την µεταλλαγή των Αγορών επιδρούν στο πολεοδοµικό γίγνεσθαι διαµορφώνοντας : 1. - Ηλεκτρονικό τρόπο συλλειτουργίας όλων των Αστικών δραστηριοτήτων. 2.Νέες χωρικές µορφές ανάπτυξης σε κατοικία, παραγωγικές δραστηριότητες και τριτογενή τοµέα. 3. Αλλαγή τρόπου λειτουργίας των κεντρικών περιοχών λόγω διαφοροποίησης του ρόλου τους, και Άµβλυνση της Κεντρικότητας. 4. Ανάπτυξη λειτουργιών κλίµακος (πχ. µεγάλες καθηµερινές µετακινήσεις, µεγάλα εµπορικά κέντρα, διασύνδεσή τους µε άξονες...) 5. Ανάπτυξη χωροθετήσεων κλίµακος (επέκταση των κεντρικών περιοχών µε δικτυακή µορφή αλλά και γραµικά επί των κεντρικών αξόνων. 6. Εντατικοποίησης χρήσεων γης µε συνακόλουθη αύξηση τιµών γης, Τα παραπάνω έχουν διαχειριστική συνέπεια τη σταδιακή Αναδόµηση των Αστικών περιοχών ιαµορφώνοντας νέες λειτουργικές διατάξεις, µέσω 1) ανάπτυξης πυρήνων µε εξελιγµένες εξειδικευµένες λειτουργίες 2) διασυνδεδεµένων µε µεγάλους υπερτοπικούς άξονες και 3) ανάπτυξης µέσων µαζικής µεταφοράς σταθερής τροχιάς (µετρό, τραµ). Πρέπει να διευκρινίσουµε ότι η αναφερόµενη «διαφοροποίηση της φύσης» λαµβάνει χώρα σε διακεκριµένα τµήµατα των πόλεων, η λειτουργική φύση των οποίων κυρίως µεταβάλλεται. Οι µεταβολές αυτές γίνονται αρχικά στο «λειτουργικό τµήµα της πόλης» που έχει διατηρήσει κάποιες µεταβολικές ιδιότητες και επεκτείνεται στην «αδρανή µάζα της πόλης» καταλαµβάνοντας τον απαραίτητο χώρο. Πρόκειται δηλαδή για «εσωτερική χωρική µεταβολή» µε θεµατική - κλαδική διαφοροποίηση. Η ΑΜΒΛΥΝΣΗ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΟΤΗΤΑΣ. Το «διαδίκτυο» απλωνόµενο στο σύνολο του Αστικού χώρου καθιστά τις καθοριστικές ιδιότητες της επισκεψιµότητος και προσβασιµότητας κτήµα όλων των αστικών περιοχών. Η πολύ-διαλαληθείσα κεντρικότητα βασιζόµενη στην ιεράρχηση των Αστικών λειτουργιών αµβλύνεται δεδοµένου ότι η νοµενκλατούρα των λειτουργιών αυτών µεταλάσσεται από την ηλεκτρονικοποίηση των παλαιών αλλά και την προσθήκη νέων και το διαδίκτυο προσδίδει σε όλες τις περιοχές την κεντρική διάσταση από την άποψη της γιγαντούµενης ροής της πληροφόρησης. Παράλληλα «ο ηλεκτρονικός έλεγχος των προµηθειών» ορθολογικοποιεί τη διαχείριση τους και µειώνει την κυκλοφοριακή επιβάρυνση για την ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 175

7 πραγµατοποίησή τους. Την αυτή επίπτωση είναι προφανές ότι έχει και η νοµιµοποίηση των ηλεκτρονικών υπογραφών 4. Οµοίως η τελική επίπτωση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στην λειτουργίας της πόλης είναι καθοριστική δεδοµένου ότι η µέχρι τώρα διακίνηση πολιτών δια των οδικών αξόνων, από και προς τα διάφορα κυβερνητικά κτίρια, τώρα επιτελείται ηλεκτρονικά διαµέσου των αξόνων της πληροφορικής. Οι παράγοντες και οι επιρροές αυτές διαµορφώνουν σε νέα βάση τις σχέσεις µεταξύ Α) χωροθέτησης της παραγωγής, Β) κόστους µεταφοράς, και Γ) θέσεων διάθεσης των προϊόντων και υπηρεσιών επιφέροντας την συνολική αναδιοργάνωση και µεταλλαγή όλων των µερών παραγωγής διάθεσης και µεταξύ τους επικοινωνιών. Και τούτο διότι η συνεχής διόγκωση-µεγέθυνση φέρει νοµοτελειακά και την εσωτερική διαφοροποίηση. ιαµορφώνονται έτσι τα ειδικότερα λειτουργικά χαρακτηριστικά, που εξυπηρετούν το στόχο της κάθε πόλης η οποία διευρύνεται συνεχώς εντασσόµενη σταδιακά σε µια συνολική πολυκεντρική αστική συγκέντρωση. Πράγµατι, οι πόλεις αναπτυσσόµενες, υπό την επίδραση των αναφερθέντων υβριδικών παραγόντων, µεταλλάσσονται σταδιακά σε νέες "οντότητες" δηλ. σε "πολυκεντρικές αστικές συγκεντρώσεις" που θα µπορούσαµε να τις καθορίσουµε ως "αστικοποιηµένες περιφέρειες". Οι νέες δυνατότητες των τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας απαλλάσσουν τον ιδιώτη-καταναλωτή από την ανάγκη να προσφύγει στους κεντρικούς τόπους για να προµηθευτεί αγαθά και υπηρεσίες. Έτσι η κεντρικότητα παύει να αποτελεί απαραίτητη ιδιότητα και πλεονέκτηµα των κεντρικών τόπων οι οποίοι πλέον εξισούνται λειτουργικά µε όλους τους τόπους, ενώ ταυτόχρονα αµβλύνεται σταδιακά και η συµπληρωµατικότητα του χώρου. Σταδιακά νέες ιδιότητες θα αναπτυχθούν για την χωροθέτηση των δραστηριοτήτων. Οι οποίες θα αναρτώνται πλέον στο διαδίκτυο. Είναι προφανές ότι η ηλεκτρονικοποίηση των δραστηριοτήτων δεν θα συµβεί αυτόµατα, αλλά θα εξελιχθεί σταδιακά και βαθµιδωτά και σε διαφορετικό βαθµό το κάθε στάδιο, εξαρτωµένου τούτου από την δυνατότητα ηλεκτρονικοποίησης της κάθε δραστηριότητας. Η αλλαγή αυτή του τρόπου λειτουργίας των ιδιωτών, των υπηρεσιών και των επιχειρήσεων µέσα στον χώρο, δια του διαδικτύου το οποίο στην ουσία αποτελεί νέα τεχνολογία πληροφόρησης-επικοινωνίας αλλά και δράσεων, διαφοροποιεί σταδιακά και την φύση του ανθρωπογενούς χώρου. Τουλάχιστον τη φύση που αντιλαµβανόµαστε. Η διαφοροποίηση αυτή θα αρχίσει µε τη σταδιακή άµβλυνση της κεντρικότητας, και αργότερα µε την απελευθέρωση και των τοπικών κέντρων από αυτήν σε όσο βαθµό θα επιτρέπουν και καθορίζουν οι νέες τεχνολογίες επικοινωνίας. 4 Γεγονός που βέβαια εξασφαλίζει αυτό που τα τελευταία χρόνια πραγµατοποιούµε µε την διπλή χρήση του fax. ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 176