ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ : ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ MAΪOY-IOYNIOY 2014 ΤΑΞΗ: Α ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26/05/2014

Transcript

1 ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ : ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ MAΪOY-IOYNIOY 2014 ΤΑΞΗ: Α ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26/05/2014 ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2.30 ΩΡΑ: 10:45-13:15 Όνομα Μαθητή/τριας Τμήμα.. Αρ.. Οδηγίες: α) Να γράφετε με μπλε μελάνι. β) Δεν επιτρέπεται η χρήση διορθωτικού υγρού/ταινίας. γ) Να συμμορφώνεστε πρόθυμα με τις οδηγίες των επιτηρητών. δ) Η ΔΟΛΙΕΥΣΗ ΤΙΜΩΡΕΙΤΑΙ ΑΥΣΤΗΡΑ Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από τέσσερα (4) μέρη. Να απαντήσετε σε ΟΛΑ τα ερωτήματα σε κόλλες αναφοράς που θα σας δοθούν. ΤΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΕΞΙ ΣΕΛΙΔΕΣ ΜΕΡΟΣ Α : ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (20 μονάδες) Οι νέοι, για να μπορούν να αισθάνονται νέοι, χρειάζονται ένα νεανικό τρόπο ψυχαγωγίας, που να τους ευχαριστεί και να τους χαλαρώνει. Ψυχαγωγία δεν σημαίνει την κάλυψη του ελεύθερου χρόνου με ασχολίες που διαμορφώνουν χαμηλό ήθος και υποβιβάζουν την προσωπικότητα του ατόμου. Ο πραγματικός στόχος της ψυχαγωγίας είναι η αγωγή της ψυχής, που οδηγεί βαθμιαία στην πνευματική ενδυνάμωση. Ο τρόπος ψυχαγωγίας των νέων βρίσκεται σε συνάρτηση με τις ευκαιρίες, τις διεξόδους και τις λύσεις που τους παρέχει κάθε φορά η κοινωνία. Στις σύγχρονες κοινωνίες υπάρχει αφθονία «προτάσεων» και ποικιλία εναλλακτικών λύσεων ψυχαγωγίας. Η ουσιαστική όμως ψυχαγωγία δεν βρίσκεται πάντα στα άφθονα μέσα διασκέδασης, αλλά εξαρτάται από τον τρόπο, με τον οποίο τα διάφορα αυτά μέσα μπορούν να αποβούν χρήσιμα. Ο τρόπος ψυχαγωγίας είναι ο καθρέπτης μιας κοινωνίας. Σήμερα μέσα στο γενικότερο πλαίσιο της καταναλωτικής κοινωνίας, ακόμη και η διασκέδαση έγινε καταναλωτικό προϊόν που αγοράζεται και πουλιέται. Η λεγόμενη «βιομηχανία του ελεύθερου χρόνου», χρησιμοποιώντας τις τεχνικές του Marketing, επιβάλλει στους νέους ορισμένα στερεότυπα συμπεριφοράς, όσον αφορά στον τρόπο ψυχαγωγίας τους. Οι νέοι, για να μην απομονωθούν από τους συνομήλικούς τους, αναγκάζονται να τα αποδεχθούν. 1

2 Η ετεροκατευθυνόμενη διασκέδαση δεν ικανοποιεί τις βαθύτερες ανάγκες των νέων, αφού πρωταρχικά μέσω αυτής αποσκοπείται η εξασφάλιση του κέρδους. Γι' αυτό άλλωστε αντιμετωπίζει τους νέους σαν οικονομικά μεγέθη και όχι ως αυτόνομες προσωπικότητες με ανεπτυγμένη κρίση, βούληση και ευαισθησία. Η ψυχαγωγία από αγωγή της ψυχής γίνεται αγωγή προς κατανάλωση. Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο νέος συχνά κυριεύεται από παθητικότητα. Και αυτό γιατί οι «σερβιρόμενες» μορφές ψυχαγωγίας δεν λειτουργούν ως ερεθίσματα, που θα τον προτρέψουν να εκφραστεί με ένα δικό του δημιουργικό τρόπο ψυχαγωγίας. Tον ωθούν σε μία παθητική στάση ζωής και σε πανομοιότυπες μορφές διασκέδασης που τον διδάσκουν απάθεια και αδιαφορία. Ως εκ τούτου, η παθητικότητα και η έλλειψη δημιουργικότητας από μέρους των νέων πάνε μαζί. Από όλα αυτά, διαπιστώνουμε ότι ο σύγχρονος τρόπος ψυχαγωγίας δεν εξαρτάται σε μεγάλο ποσοστό από τη θέληση των ίδιων των νέων. Μέσω της ελεγχόμενης ψυχαγωγίας περνούν και οι νέοι τρόποι εξάρτησης. Επιβάλλεται λοιπόν να υποβοηθηθούν σήμερα οι προσπάθειες που θα προσφέρουν στους νέους τις δυνατότητες να βρουν τα μέσα ψυχαγωγίας που θα ανταποκρίνονται στο πραγματικά δικό τους όφελος. Σ. Καργάκος, Προβληματισμοί. «Ένας διάλογος με τους νέους» (Διασκευή). Ερωτήσεις: Α1. Να αποδώσεις το περιεχόμενο του κειμένου σε λέξεις. (8 μονάδες) Α2. Πώς αντιλαμβάνεσαι την έννοια «βιομηχανία του ελεύθερου χρόνου», και πώς αυτή επηρεάζει τους νέους σύμφωνα με το συντάκτη του κειμένου; (6 μονάδες) Α3. Να βρεις: (α) τα δομικά μέρη της πέμπτης παραγράφου («Κάτω από αυτές τις συνθήκες απάθεια και αδιαφορία»). (β) τον τρόπο ανάπτυξής της και να τον δικαιολογήσεις. (6 μονάδες) ΜΕΡΟΣ Β : ΓΛΩΣΣΑ (10 μονάδες) Β1. Να γράψεις ένα συνώνυμο για κάθε υπογραμμισμένη λέξη: α) [ ] υποβιβάζουν την προσωπικότητα του ατόμου β) Η ουσιαστική όμως ψυχαγωγία δεν βρίσκεται πάντα στα άφθονα μέσα διασκέδασης [ ] γ) [ ] θα τον προτρέψουν να εκφραστεί με ένα δικό του δημιουργικό τρόπο ψυχαγωγίας Β2. Να γράψεις ένα αντώνυμο (αντίθετο) για κάθε λέξη: α) απομονωθούν β) όφελος (2 μονάδες) 2

3 Β3. Για κάθε μια από τις πιο κάτω λέξεις να γράψεις ένα παράγωγο ουσιαστικό και ένα παράγωγο επίθετο: α) διαμορφώνουν β) περνούν γ) διδάσκουν Β4. Να αναλύσεις τις πιο κάτω λέξεις στα συνθετικά τους (ετυμολογία): α) ενδυνάμωση β) να αποδεχθούν (2 μονάδες) ΜΕΡΟΣ Γ : ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΕΚΘΕΣΗ (40 μονάδες) «Επιβάλλεται λοιπόν να υποβοηθηθούν σήμερα οι προσπάθειες που θα προσφέρουν στους νέους τις δυνατότητες να βρουν τα μέσα ψυχαγωγίας που θα ανταποκρίνονται στο πραγματικά δικό τους όφελος». Το σχολείο σου διοργανώνει εκπαιδευτική ημερίδα με θέμα: «Ελεύθερος χρόνος και ψυχαγωγία». Σε ομιλία σου στην ημερίδα να υποστηρίξεις την αναγκαιότητα της ψυχαγωγίας και να καταθέσεις τις δικές σου προτάσεις για υγιή αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου προς όφελος των νέων. ( λέξεις) ΜΕΡΟΣ Δ : ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ (30 μονάδες) Ι. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ: (22 μονάδες) Α) Διονυσίου Σολωμού, «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», Απ. Β 2 Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν και γελούνε, Κι όσ άνθια βγαίνουν και καρποί τόσ άρματα σε κλειούνε. Λευκό βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζει, Και μες στη θάλασσα βαθιά ξαναπετιέται πάλι, Κι ολόλευκο εσύσμιξε με τ ουρανού τα κάλλη. Και μες στης λίμνης τα νερά, όπ έφθασε μ ασπούδα, Έπαιξε με τον ίσκιο της γαλάζια πεταλούδα, Που ευώδιασε τον ύπνο της μέσα στον άγριο κρίνο Το σκουληκάκι βρίσκεται σ ώρα γλυκιά κι εκείνο. Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη, Η μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι Με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κραίνει Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει. Τρέμ η ψυχή και ξαστοχά γλυκά τον εαυτό της. Α. 1) Ποια επίδραση ασκεί η φύση στις ψυχές των Πολιορκημένων, σύμφωνα με το πιο πάνω ποίημα; Δικαιολόγησε την απάντησή σου. (5 μονάδες) 3

4 Α. 2) Να εντοπίσεις μέσα σε στίχους του ποιήματος και στη συνέχεια να καταγράψεις μία προσωποποίηση, μία οπτική εικόνα και μία υπερβολή, με τα οποία ο ποιητής πετυχαίνει να παρουσιάσει την ομορφιά της ανοιξιάτικης φύσης. Β) Α. Κάλβου, Εις Αγαρηνούς ια Mε υπερηφάνους πόδας καταφρονητικούς, δεν πατούν το χρυσούν συντριφθέν τώρα ζύγωθρον του ορθού νόμου; ιβ Tο αχόρταστον δρέπανον αυτοί βαστούν θερίζουν πάντ' όσα ο ίδρωτάς μας ωρίμασεν αστάχυα δια τους υιούς μας. κα Και τοιούτοι, εμπρός σας εγώ να γονατίσω! η γη ας σχισθή, εις το βάραθρον η βροντή τ' ουρανού ας με τινάξη. κβ Πρωτού σας ατιμήσω ω γόνατά μου. Ατάρακτον έχω το βλέμμα, οπόταν το καταβάσω εις πρόσωπον ενός τυράννου. 1) Πώς παρουσιάζονται οι τύραννοι στις στροφές ια και ιβ ; 2) Ποια είναι η στάση του ποιητή απέναντι στους τυράννους και ποιο ήθος φανερώνει η στάση αυτή, σύμφωνα με τις στροφές κα και κβ ; Γ) Δ. Λιπέρτη, «Η φτώσιεια» Φτώσιεια, που κάμνεις τόσους λας να πκιάννουσιν καλάθιν, να καρτερούν ποτζεί ποδά έναν βούκκον ψουμίν, φτώσιεια, που η χαρά ποττέ κοντά σου εν εστάθην τζι όσοι σε δούσιν, κλώθουσιν τζαι βρίσκουν αφορμήν να μεν σε σιαιρετήσουσιν, με να σου κοντοφτάσουν, φτώσιεια, πον έχουσιν καρκιάν να σου χαμογελάσουν. Φτώσιεια, που νιάτα κοκκαλιείς τζαι που τα μαραντζιάζεις τζαι πον τ' αφήννεις να χαρούν μήτε μιαν σταλαμήν, που φευκατίζεις τζαι πολλούς τζαι που καταρημάζεις τζαι 'που την πείναν καταλυείς τ' άχαρόν τους κορμίν, που τους βωβώνεις τζι εν μπορούν τα θέλουσιν να πούσιν, πον τους αφήννεις να καμμούν μήτε να τζιοιμηθούσιν. Φτώσιεια, που 'σαι πάντα σσυφτή τζαι παραπονημένη τζαι που σε τρώ' η μισταρκά τζι η βαρετή δουλειά, που παρπατείς με το κοντζιόν τζαι βαρυκαρτισμένη, 4

5 γιατί εν εδοτζίμασες με χάδιν, με φιλιά, φτώσιεια, τζι αν τρων το δίτζιον σου οι λας οι παραπάνω, ποττέ μεν απορπίζεσαι τζι εσει Θεόν που πάνω. Εσούνη κάμνεις την τιμήν περίτου τιμημένην, τήν αθθρωπκιάν ψηλόττερα ακόμα να σταθεί τζι αν σ' έχουσιν ποριψιμιάν τζαι τσαλαπατημένην τζι εν πλάσκεται μήτε ψυσή για να σε λυπηθή, τούτα ούλλα τα κάστια πον το μαρτύριόν σου σηκώννουν σε τζαι βκάλλουν σε ψηλά πον ο Θεός σου. Γ1. Ποιο είναι το μαρτύριο του φτωχού σύμφωνα με το ποίημα; (4 μονάδες) Γ2. Να σχολιάσεις το νόημα των υπογραμμισμένων στίχων. (4 μονάδες) ΙΙ. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ: (8 μονάδες) Δ1. Απόσπασμα Α (Διήγημα: Στο Χριστό στο Κάστρο) «Καπετάν Στεφανή» είπεν ο ιερεύς, «τι λές, μ αυτόν τον καιρό, μπορεί κανείς να πάη στο Κάστρο, με τ βάρκα;» «Με τ βάρκα Στο Κάστρο;» ηκούσθη από της θύρας ως καινή τις πρωθύστερος και ανάστροφος ερωτηματική ηχώ. Ήτον ο μαστρο-πανάγος ο μαραγκός, με την κεφαλήν προέχουσαν εις το ανώφλιον, με την μίαν πλευράν οιονεί κολλημένην επί του παραστάτου. Αλλ ο μπαρμπα-στεφανής, μόλις ήκουσε την ερώτησιν του ιερέως, και χωρίς να σκεφθή πλέον του δευτερολέπτου, με την χονδρήν, ταχείαν, κι εμπερδεμένην προφοράν του ανέκραξε: «Μπράβο! Μπράβο! Ακούς! Ακούς! Στο Κάστρο; μετά χαράς! Όρεξη να χης, όρεξη να χης, παπά». «Να ο άνθρωπος!» είπεν ο παπάς. «Έτσι σε θέλω, Στεφανή! Τι λές, είναι κίνδυνος;» «Κίντυνος, λέει; Ντίπ καταντίπ, καθόλ! Εγώ σας παίρνω απάνου μ, παπά! Μονάχα πως μπορεί να κρυώσετε, τίποτε άλλο. Θα ρθή κι η παπαδιά, θα ρθή κι άλλος κόσμος, πολύς κόσμος; Η βάρκα είναι μεγάλη, κατάλαβες, παίρνει και τριάντα νομάτοι, και σαράντα νομάτοι, και μ ούλα τα πράματά σας. Κι η φουρτούνα τώρα, κατάλαβες, όσον πάει και πεφτ. Ταχιά θα χουμε καλοσύνη, μπονάτσα, κάλμα. Όλο κι καλοσ νεύει, νά τώρα, καλοσύνεψε!» Ως διά να ψεύση την διαβεβαίωσιν του γέροντος πορθμέως, οξύς συρριγμός παγερού βορρά ηκούσθη, σείων τα δένδρα του κήπου και τους ξυλοτοίχους του μαγειρείου επί του σκεπαστού εξώστου της οικίας, αι ύελοι δε και τα παράθυρα απήντησαν διά γοερού στεναγμού. Δ1. Πόσο σημαντική υπήρξε η συμβολή του μπαρμπα-στεφανή στη διεξαγωγή του θαλάσσιου ταξιδιού; Εξήγησε την απάντησή σου. 5

6 Δ2. Απόσπασμα Β (Διήγημα: Πατέρα στο σπίτι) Μετά την τελευταίαν φοβεράν σκηνήν, από την οποίαν η Γιαννούλα εβγήκε με μισήν πλεξίδα, με εν μάγουλον αιματωμένον, και με σχισμένον υποκάμισον και όλοι οι φρονιμότεροι άνθρωποι της γειτονιάς έτρεφον την πεποίθησιν, την οποίαν συμμερίζεται και ο γράφων, ότι η Γιαννούλα ήτον αθώα ο Μανώλης έγινεν άφαντος. Επήγε να ανταμώση οριστικώς την παλαιάν του γνωριμίαν. ( ) Και η Γιαννούλα έμεινε με τα τέσσερα παιδιά το πέμπτον είχεν αποθάνει, ανακληθέν ενωρίς υπό του Πολυευσπλάγχνου και Πανσόφου εις τον κήπον τον ανθηρόν, εις το ωραίον περιβολάκι με τα κρίνα και με τους ναρκίσους, μετά των οποίων φυτεύονται και ανθούσιν εσαεί και τα άκακα νήπια έμεινε, λέγω, με τα τέσσαρα παιδία, χωρίς πατέρα, και χωρίς κουμπάρον. Έμεινε χωρίς άρτον εις το ερμάρι και χωρίς φωτιάν εις την εστίαν, χωρίς φόρεμα, χωρίς στρωμνήν, χωρίς σκέπασμα, χωρίς χύτραν και χωρίς στάμναν και χωρίς ραπτικήν μηχανήν! Και το τρίτον παιδίον, ο Μήτσος, εκείνο το οποίον έβλεπα, ήρχετο εις το παντοπωλείον, και εζήτει από τον μικρόν μπακάλην, όστις ήτο ακριβής εις τα σταθμά, αλλά δεν εννόει από ελεημοσύνην, ήρχετο και εζήτει να του στάξη «μια σταξιά λάδι στο γυαλί», αυτό το οποίον θα ήτο άξιον να στάξη μίαν σταγόνα νερού εις πολλών πλουσίων χείλη, εις τον άλλον κόσμον. Και ητιολόγει την αίτησίν του, λέγον: «Δεν έχουμε πατέρα στο σπίτι». Δ2. α. Ποια προβλήματα είχε να αντιμετωπίσει η Γιαννούλα; Να εντοπίσετε και να σχολιάσετε τρία, όπως φαίνονται στο πιο πάνω απόσπασμα. Δ2 β. Να εντοπίσεις δύο βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του έργου του Παπαδιαμάντη και να τα τεκμηριώσεις μέσα από το πιο πάνω απόσπασμα. (2 μονάδες) Τέλος δοκιμίου Οι Εισηγητές Η Συντονίστρια Β.Δ. Σοφία Ιωάννου Δήμητρα Α. Θεοκλέους Ειρήνη Χατζηαγαθαγγέλου Ανδρέας Λευτέρη Παναγιώτα Ονησιφόρου - Ιορδάνου Ο Διευθυντής Ανδρέας Φιλίππου 6