Φάκελος περιοχής: GR Όρος Παρνασσός. Παραδοτέα: 1. Ορνιθολογική Έκθεση 2. Σχέδιο Δράσης 3. Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων.

Transcript

1 Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Φάκελος περιοχής: GR Όρος Παρνασσός Παραδοτέα: 1. Ορνιθολογική Έκθεση 2. Σχέδιο Δράσης 3. Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων Ανάδοχοι: Τ. Δημαλέξης Δ. Μπούσμπουρας Οκτώβριος 2009

2 Ομάδα μελέτης: Τάσος Δημαλέξης Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Δημήτρης Μπούσμπουρας Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Θάνος Καστρίτης Ωκεανογράφος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Άρης Μανωλόπουλος Περιβαλλοντολόγος Συντονισμός ομάδας χαρτογράφησης και βάσης δεδομένων, Υπεύθυνος παραγωγής χαρτών οριοθέτησης, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Victoria Saravia Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Υπεύθυνη παραγωγής χαρτών ενδιαιτημάτων, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Λευτέρης Σταύρακας Μηχανικός Η/Υ Υπεύθυνος συμπλήρωσης βάσης δεδομένων Natura Ρούλα Τρίγκου Δασολόγος Συμμετοχή στη συγγραφή επιμέλεια Σχεδίων Δράσης Κώστας Μαργετουσάκης Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Διονυσία Μαρκοπούλου Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Δανάη Πορτόλου Ζωολόγος Επεξεργασία πληθυσμιακών δεδομένων ΙΒΑ και SPA Jakob Fric Φυσικός Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Κώστας Γαγάνης Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Άγγελος Ευαγγελίδης Περιβαλλοντολόγος Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Παναγιώτης Γκιόκας Διοικητική υποστήριξη Επιστημονική και τεχνική υποστήριξη: Τομέας Διατήρησης Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία

3 ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Β: Ορνιθολογική Αξιολόγηση Περιοχών ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Έκθεση ορνιθολογικής αξιολόγησης της περιοχής «GR107 Νότιο και ανατολικό τμήμα Όρους Παρνασσού», για το χαρακτηρισμό της ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: Ευστράτιος Μπουρδάκης ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009

4 Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Μπουρδάκης Ε. (2009). Έκθεση Ορνιθολογικής αξιολόγησης περιοχής «GR107 Νότιο και ανατολικό τμήμα Όρους Παρνασσού». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Bourdakis E. (2009). Ornithological report for the evaluation of the site «GR107 South and east part of Mount Parnassos». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής Χαρακτηρισμένες ζώνες Διαχειριστικό καθεστώς ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Συνοπτική αξιολόγηση Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης Χάρτες κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ Concise Evaluation Delimitation Proposal ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ...33 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2. ΧΑΡΤΕΣ ΟΠΤΙΚΟΥ ΔΙΣΚΟΥ (CD-ROM) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2

6 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έκθεση εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός της έκθεσης είναι η αξιολόγηση, η οριοθέτηση και ο χαρακτηρισμός της Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά (ΣΠΠ) «ΙΒΑ107 Νότιο και ανατολικό τμήμα Όρους Παρνασσού» ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) της ορνιθοπανίδας, σύμφωνα με το Άρθρο 4 της Οδηγίας για τα Πουλιά 79/409/ΕΟΚ. Το εργαλείο για την επίτευξη του σκοπού είναι η εφαρμογή των προδιαγραφών (Δημαλέξης Α. κ.α & Χατζηχαραλάμπους Ε. κ.α. 2004) που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου «Καθορισμός Μεθοδολογίας και σύνταξη προδιαγραφών για την αξιολόγηση περιοχών και το χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, με πιλοτική εφαρμογή σε 10 περιοχές» (Δημαλέξης κ.α., 2004), στην ανωτέρω περιοχή με παραδοτέα τα οποία αποσκοπούν στην ολοκλήρωση της τεχνικής προετοιμασίας για το χαρακτηρισμό της περιοχής αυτής ως ΖΕΠ. 1.1 Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης Η περιοχή μελέτης είναι η Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά «ΙΒΑ107 Νότιο και ανατολικό τμήμα Όρους Παρνασσού» έκτασης εκταρίων, σύμφωνα με την έκδοση «Important Bird Areas in Europe» (Bourdakis & Vareltzidou 2000) του BirdLife International και τον χάρτη με τα όρια της περιοχής που έχει παραχθεί από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία για το Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ. Η περιοχή περιλαμβάνει το νοτιοανατολικό και το βορειοδυτικό τμήμα του Παρνασσού καθώς και το βορειοδυτικό τμήμα του όρους Κίρφη στα όρια των νομών Βοιωτίας, Φθιώτιδας και Φωκίδας στην Στερεά Ελλάδα. Η ορεινή αυτή περιοχή βρίσκεται στο νότιο τμήμα της οροσειράς της Πίνδου, μεταξύ των ορεινών όγκων της Οίτης και της Γκιώνας, της πεδιάδας του Βοιωτικού Κηφισσού, του Ελικώνα, της Κίρφης και του ελαιώνα της Άμφισσας. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3

7 Η Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά ΙΒΑ 107 «Νότιο και ανατολικό τμήμα Όρους Παρνασσού» αξιολογήθηκε από το BirdLife International (Heath & Evans 2000) ότι πληροί τα κριτήρια για ένταξη στο δίκτυο των Ζωνών Ειδικής Προστασίας για τα είδη της ορνιθοπανίδας: Πετρίτης, Γυπαετός (που έχει εξαφανιστεί πλέον από την ηπειρωτική Ελλάδα), Χρυσαετός, Αιγαιοτσιροβάκος και Φρυγανοτσίχλονο. Πίνακας 1. Κριτήρια ΙΒΑ 2000 Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Πληθυσμός Κριτήριο BirdLife Falco peregrinus Πετρίτης κοινό C6 Gypaetus barbatus Γυπαετός 1 ζευγ. C6 Aquila chrysaetos Χρυσαετός κοινό C6 Sylvia rueppelli Αιγαιοτσιροβάκος κοινό C6 Emberiza caesia Φρυγανοτσίχλονο συχνό C6 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4

8 Χάρτης 1.1. Όρια περιοχής μελέτης (όρια Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά) (Bourdakis & Vareltzidou, 2000) Ο Παρνασσός είναι βουνό με εντυπωσιακές ορθοπλαγιές και βραχώδεις εκτάσεις, εκτεταμένα δάση ελάτης και πεύκης, θαμνώνες με αείφυλλα πλατύφυλλα στα χαμηλότερα υψόμετρα, και μεγάλα υποαλπικά και αλπικά λιβάδια στις κορυφές του, σημαντικό τμήμα των οποίων καλύπτεται από χιονοδρομικά κέντρα. Μέρος της περιοχής καταλαμβάνει ο Εθνικός Δρυμός Παρνασσού, για τον οποίο εκκρεμεί ακόμα η θεσμοθέτηση των ορίων της Περιφερειακής Ζώνης Προστασίας. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5

9 Χάρτης 1.2. Προτεινόμενα όρια περιφερειακής ζώνης προστασίας Εθνικού Δρυμού Παρνασσού (Σφήκας 2002). 1.2 Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής Ένα πολύ μικρό τμήμα του Παρνασσού, κατά κύριο λόγο η περιοχή των Δελφών και η ορθοπλαγιά του Ζεμενού ήταν και είναι δημοφιλείς για παρατήρηση και καταγραφή πουλιών, λόγω της παρουσίας του αρχαιολογικού χώρου και των Γυπαετών ως τα μέσα της δεκαετίας του 90. Στο νοτιοδυτικό αυτό τμήμα του Παρνασσού έχουν γίνει αποσπασματικές καταγραφές της ορνιθοπανίδας τις τελευταίες δεκαετίες, από ορνιθολόγους και παρατηρητές πουλιών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6

10 Καταγραφές της ορνιθοπανίδας στον Παρνασσό έχουν γίνει από τον Ben Hallmann για το Υπουργείο Γεωργίας (Hallmann 1985) και στα πλαίσια της αξιολόγησης του Παρνασσού για ένταξη στο δίκτυο των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά (Hallmann 1982, Grimmet & Jones 1989), από τον Β. Χατζηρβασάνη και τους συνεργάτες του (Αδαμακόπουλος κα 1986), από τους Κ. Μισιακό, Γ. Ρουσόπουλο, Α. Σακούλη και Σ. Μπουρδάκη στα πλαίσια του προγράμματος Life για τον Γυπαετό το της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας (ΕΟΕ), και από τον Σ. Μπουρδάκη στα πλαίσια του προγράμματος «Άμεσες ενέργειες για την προστασία των απειλούμενων αρπακτικών στην Ελλάδα» της ΕΟΕ το Τέλος δημοσιεύσεις για συγκεκριμένα ορεινά είδη έχουν γίνει από τον Holzinger, J. στις αρχές της δεκαετίας του 90. Άλλες εργασίες που αφορούν την περιοχή είναι οι ακόλουθες: Geroudet, Ρ Notes d' ornithologie grecque: Le Parnasse. Nos Oiseaux 26: ΕΠΜ: Εθνικός Δρυμός Παρνασσού. ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ. 1.3 Χαρακτηρισμένες ζώνες Διαχειριστικό καθεστώς Στην ΣΠΠΕ «Νότιο και ανατολικό τμήμα Όρους Παρνασσού» έχουν θεσμοθετηθεί και οριοθετηθεί οι εξής προστατευόμενες περιοχές: Εθνικός Δρυμός Παρνασσού, έκτασης εκταρίων. Δεν έχει θεσπιστεί περιφερειακή ζώνη του εθνικού πάρκου. Αισθητικό Δάσος «Περιαστικό Δάσος Τιθορέας», έκτασης 200 εκταρίων, (ΠΔ ΦΕΚ 125/Δ/1979), Καταφύγιο Άγριας Ζωής «Ασπρόχωμα Ψιλό Προντόλη - Κελάρι (Αράχωβας)», έκτασης 4.670,3 εκταρίων, (ΦΕΚ 1043/Β/1976) Εκτροφείο Θηραμάτων «Αμφίκλειας» (κρατικό), έκτασης 250 εκταρίων, (ΦΕΚ 406/Β/76) Περιοχή «GR Εθνικός Δρυμός Παρνασσού», έκτασης εκταρίων, που περιλαμβάνεται στο δίκτυο των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ελλάδας. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7

11 Περιοχή «GR Νοτιοανατολικός Παρνασσός - Εθνικός Δρυμός Παρνασσού - Δάσος Τιθορέας», έκτασης ,57 εκταρίων (εκ των οποίων ,6 εκτάρια εντός της ΣΠΠ), που περιλαμβάνεται στον κατάλογο των Τόπων Κοινοτικής Σημασίας για τη Μεσογειακή βιογεωγραφική περιοχή [Απόφαση 2006/613/ΕΚ της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων της (ΕΕ L.259 της )]. Στη περιοχή έχει συγκροτηθεί Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Δρυμού Παρνασσού, αλλά δεν έχει εκδοθεί Προεδρικό Διάταγμα οριοθέτησης της προστατευόμενης περιοχής. 2. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ Για την έρευνα πεδίου αλλά και για τις απαιτούμενες εργασίες γραφείου εφαρμόστηκαν οι προδιαγραφές που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου «Καθορισμός Μεθοδολογίας και σύνταξη προδιαγραφών για την αξιολόγηση περιοχών και το χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Πριν την έρευνα πεδίου συγκεντρώθηκε η διαθέσιμη δημοσιευμένη βιβλιογραφία για την περιοχή μελέτης καθώς και κάθε διαθέσιμη αδημοσίευτη αναφορά. Έγινε αξιολόγηση των στοιχείων που παρουσιάζονται στις πηγές αυτές, και σε συνδυασμό με προσωπικά δεδομένα από έρευνες στην περιοχή τα τελευταία 23 χρόνια, αναγνωρίστηκαν οι προτεραιότητες όσο αφορά την έρευνα πεδίου, σε σχέση με τα είδη και τα τμήματα της περιοχής μελέτης. Η έρευνα πεδίου έγινε στα μέσα της άνοιξης και το καλοκαίρι του Η περιοχή μελέτης έχει πολύ μεγάλη έκταση και σε συνδυασμό με το έντονο ανάγλυφο και τη δάσωσή της κάνει την καταγραφή της ορνιθοπανίδας της μια πολύ δύσκολη εργασία. Για αυτούς τους λόγους, αλλά και λόγω του περιορισμένου διαθέσιμου χρόνου για εργασία πεδίου, κατά την έρευνα πεδίου δόθηκε έμφαση στη συλλογή στοιχείων για τον εντοπισμό των κρίσιμων ενδιαιτημάτων των ειδών που πληρούν τα κριτήρια ένταξης της περιοχής στο δίκτυο των ΖΕΠ σύμφωνα με το BirdLife International (Heath & Evans 2000), καθώς και όσων άλλων ειδών είχαν αξιόλογους πληθυσμούς σε σχέση με τα πληθυσμιακά όρια των κριτηρίων χαρακτηρισμού και οριοθέτησης ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8

12 των ΖΕΠ. Η έρευνα επικεντρώθηκε στην κάλυψη κατά προτεραιότητα των πιθανών περιοχών αναπαραγωγής και τροφοληψίας των ειδών του πίνακα 1 και των ειδών Πετροπέρδικα, Όρνιο, Χρυσογέρακο, Φιδαετός, Μαύρος Δρυοκολάπτης, Λευκονώτης Δρυοκολάπτης και Βλαχοτσίχλονο που σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία είχαν παρατηρηθεί σε αξιόλογους πληθυσμούς στον Παρνασσό. Κατά την έρευνα πεδίου χρησιμοποιήθηκαν οι ακόλουθες μέθοδοι καταγραφών, σύμφωνα με τις οδηγίες που δίνονται από τους Χατζηχαραλάμπους κ.ά. (2004): Επιλέχτηκαν δειγματοληπτικές διαδρομές στους αντιπροσωπευτικότερους βιότοπους εντός κι εκτός της περιοχής ΙΒΑ Σε καθορισμένα σημεία χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος look and see για ποιοτική καταγραφή των ειδών που εμφανίζονται εκεί, ενώ έγινε πληθυσμιακή εκτίμηση για τα αναπαραγόμενα στρουθιόμορφα και τα μεταναστευτικά και αναγωγή των πληθυσμιακών δεδομένων στον χώρο ή στον χρόνο αντίστοιχα. Για τα είδη που δεν παρουσιάζουν ομοιόμορφη κατανομή ή διατηρούν επικράτειες (π.χ. αρπακτικά) έγιναν παρατηρήσεις σε όλο το εύρος της περιοχής και καταγράφηκε η παρατηρηθείσα δραστηριότητά τους ενώ έγινε προσπάθεια εντοπισμού των θέσεων φωλεοποίησης. Για την έρευνα πεδίου χρησιμοποιήθηκαν κιάλια Optolyth 10Χ40 και τηλεσκόπιο Optolyth 16-60Χ80, Παγκόσμιο Σύστημα Εντοπισμού Θέσης (Global Positioning System-GPS), χάρτες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού κλίμακας 1: και ο οδικός πεζοπορικός χάρτης Παρνασσού Κίρφης κλίμακας 1: (έκδοση 2008) της Ανάβασης. Στους χάρτες καταγράφονταν οι περιοχές τροφοληψίας, οι θέσεις φωλιάσματος και τα εκτιμώμενα όρια επικρατειών τα ειδών ενδιαφέροντος. Από τις καταγραφές και τη διαθέσιμη βιβλιογραφική πληροφορία διαμορφώθηκαν οι χάρτες με τα κρίσιμα ενδιαιτήματα και τις επικράτειες για τα είδη χαρακτηρισμού και οριοθέτησης. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9

13 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1 Συνοπτική αξιολόγηση Ο ορεινός όγκος του Παρνασσού και της Βόρειας Κίρφης που περιλαμβάνεται στη περιοχή μελέτης είναι σημαντική περιοχή σε διεθνές επίπεδο για ένα αξιόλογο αριθμό και μεγάλη ποικιλία προστατευόμενων ειδών, ιδιαίτερα για αρπακτικά, δασικά και αλπικά είδη, καθώς και για είδη των αείφυλλων πλατύφυλλων. Η έρευνα πεδίου και η συγκέντρωση όλων των διαθέσιμων αξιόπιστων δεδομένων επιβεβαίωσε τη διεθνή σημασία της περιοχής για την προστασία του Χρυσαετού, του Χρυσογέρακου (Falco biarmicus), του Πετρίτη (Falco peregrinus) και του Αιγαιοτσιροβάκου (Sylvia rueppelli), για τα οποία η περιοχή είναι μια είναι μία από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρεια νότιας Ελλάδας, σύμφωνα με τις οδηγίες που δίνονται από τους Χατζηχαραλάμπους κ.ά. (2004). Ο πληθυσμός του Χρυσαετού (Aquila chrysaetos) είχε μειωθεί ανησυχητικά, το διάστημα υπήρχαν πέντε ζευγάρια Χρυσαετών στην περιοχή, ενώ φέτος συγκεντρώθηκαν στοιχεία για τουλάχιστον δύο κατειλημμένες επικράτειες. Εκτός αυτών έχουν εξαφανιστεί ως αναπαραγόμενα είδη όλα τα πτωματοφάγα πουλιά, με τον Γυπαετό (Gypaetus barbatus) να έχει εξαφανιστεί από τα μέσα της δεκαετίας του 90, το Όρνιο (Gyps fulvus) τα τέλη της δεκαετίας του 80, και τον Ασπροπάρη (Neophron percnopterus) τις αρχές της δεκαετίας του 80. Επιπλέον αυτών δεν καταγράφηκαν σημαντικοί πληθυσμοί σε εθνικό επίπεδο (>1% του εθνικού πληθυσμού) των ειδών Φρυγανοτσίχλονο (Emberiza caesia) και Πετροπέρδικα (Alectoris graeca). Αντίθετα από την υποβάθμιση που έχει υποστεί ο Παρνασσός όσον αφορά στα παραπάνω είδη, η περιοχή διατηρεί σημαντικούς πληθυσμούς σε εθνικό επίπεδο (>1% του εθνικού πληθυσμού) των ειδών Φιδαετός (Circaetus gallicus), Βουνοσταχτάρα (Apus melba), Μαύρος Δρυοκολάπτης (Dryocopus martius), Λευκονώτης Δρυοκολάπτης (Dendrocopus leucotos), Ωχροκελάδα (Anthus campestris) και Βλαχοτσίχλονο (Emberiza hortulana). Εκτός από τα ανωτέρω είδη, υπάρχουν ενδείξεις ότι η περιοχή διατηρεί τουλάχιστον ένα ζευγάρι από τα είδη Σταυραετός (Hieraaetus pennatus) στο βορειοδυτικό τμήμα του Παρνασσού (Σακούλης Α. αδημοσίευτα δεδομένα) και Σπιζαετό (Hieraaetus fasciatus) στο νοτιοανατολικά όριά του (Μισιακός Κ.αδημοσίευτα δεδομένα), όπως ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10

14 και σημαντικό πληθυσμό (>1% του εθνικού πληθυσμού) από τα είδη Σβαρνίστρα (Tichodroma muraria), Κιτρινοκαλιακούδα (Pyrrhocorax graculus) και Χιονόστρουθο (Montifringilla nivalis). 3.2 Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης Για την περιοχή μελέτης δημιουργήθηκε αρχικά ένας πίνακας εργασίας με όλα τα είδη που απαντούν στην περιοχή, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για να ετοιμασθούν: α) ο πίνακας αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης και β) οι πίνακες 3.2.a-b του Τυποποιημένου Δελτίου Δεδομένων. Στον πίνακα αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης (βλ. Παράρτημα: Πίνακας Ι) σημειώθηκε ο πληθυσμός του κάθε είδους στη περιοχή μελέτης και εάν το είδος πληροί κάποιο από τα κριτήρια 1, 2, 3 και 6. Τέλος, με βάση την αξιολόγηση που παρουσιάζεται στον παραπάνω πίνακα, ετοιμάστηκε ο πίνακας 2 ο οποίος περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα κριτήρια 1-6 και συνεπώς πρόκειται για τα είδη χαρακτηρισμού της περιοχής και ο πίνακας 3 που περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα πληθυσμιακά όρια οριοθέτησης και αποτελούν τα είδη οριοθέτησης της περιοχής μελέτης (δηλαδή τα είδη τα ενδιαιτήματα των οποίων μπορούν να ληφθούν υπόψη για την οριοθέτησή της ως ΖΕΠ). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11

15 Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Πίνακας 2. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την περιοχή: «GR107 Νότιο και ανατολικό τμήμα Όρους Παρνασσού» A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία 72 Gypaetus barbatus Γυπαετός Είδη χαρακτηρισμού Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 Ισχύει *, extinct 91 >1% ΕΕ Aquila chrysaetos Χρυσαετός Ισχύει * 101 Falco biarmicus Χρυσογέρακο πληθ 103 Falco peregrinus Πετρίτης 334 Sylvia rueppelli Αιγαιοτσιροβάκος >1% πληθ ΕΕ Ισχύει * Ισχύει * * Η περιοχή είναι για το είδος μια από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρειά της και φιλοξενεί >1% του εθνικού πληθυσμού. Γεωγραφικές περιφέρειες: 1) Θράκη Μακεδονία - Θεσσαλία, 2) Ήπειρος-Δυτική Ελλάδα-Στερεά Ελλάδα-Πελοπόννησος, 3) Νησιά Αιγαίου Πίνακας 3. Είδη οριοθέτησης για την περιοχή: «GR107 Νότιο και ανατολικό τμήμα Όρους Παρνασσού» A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη οριοθέτησης 74 Gyps fulvus Όρνιο >1% πληθυσμού Ελλάδας, extinct 76 Circaetus gallicus Φιδαετός >1% πληθυσμού Ελλάδας 234 Apus melba Βουνοσταχτάρα >1% πληθυσμού Ελλάδας 246 Dryocopus martius Μαύρος Δρυοκολάπτης >1% πληθυσμού Ελλάδας 250 Dendrocopos leucotos Λευκονώτης Δρυοκολάπτης >1% πληθυσμού Ελλάδας 269 Anthus campestris Ωχροκελάδα >1% πληθυσμού Ελλάδας 415 Emberiza hortulana Βλαχοτσίχλονο >1% πληθυσμού Ελλάδας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12

16 3.3 Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφεται συνοπτικά ο ελληνικός πληθυσμός των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης, το καθεστώς παρουσίας τους στην περιοχή μελέτης, τα κρίσιμα ενδιαιτήματά (θέσεις φωλιάσματος, τροφοληψίας και καταφυγίου) και οι απειλές τους, καθώς και τα ενδεδειγμένα μέτρα διατήρησης. Γυπαετός (Gypaetus barbatus) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Γυπαετός φώλιαζε μέχρι τη δεκαετία τις αρχές της δεκαετίας του 90 στον Παρνασσό, με γνωστότερη τοποθεσία τα βράχια στο Ζεμενό. Δεν έχει παρατηρηθεί μετά το 1996 στον Παρνασσό. Έχει εξαφανιστεί από τις παραδοσιακές επικράτειες του στην Ηπειρωτική Ελλάδα (Μπουρδάκης 2003). Στην Ελλάδα, υπάρχει στην Κρήτη με 4 ζευγάρια και συνολικό πληθυσμό όχι περισσότερα από 25 άτομα, ενώ στην Ηπειρωτική Ελλάδα έχει καταγραφεί η παρουσία μεμονωμένων ατόμων του είδους σε τρία σημεία των βόρειων συνόρων της χώρας. Οικολογία. Απαντά κυρίως σε περιοχές μεσαίου μεγάλου υψομέτρου, (600 - >3.500 μ.), σε ανοικτές εκτάσεις χωρίς βλάστηση και στην αλπική ζώνη, όπου κατά κύριο λόγο αναζητά την τροφή του το καλοκαίρι. Φωλιάζει σε ήσυχα φαράγγια και απόκρημνες ορθοπλαγιές μέσα σε κοιλότητες ή πεζούλες σε κάθετους βράχους όπου γεννά 1-2 αυγά στα τέλη Δεκέμβρη ή Γενάρη (Μπουρδάκης 2003). Τρέφεται κατά 70-90% με κόκαλα κτηνοτροφικών ζώων κυρίως αιγοπροβάτων ή μικρών οπληφόρων, ακόμη και με νεκρά πουλιά. Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους γύπες που ζουν σε αποικίες, ο γυπαετός αποτελεί χωροτακτικό είδος με μεγάλες επικράτειες οι οποίες μπορεί να φτάνουν τα τετ. χλμ.. Στην Ελλάδα οι επικράτειες κυμαίνονται στα 400 τ. χλμ.. Στην ίδια επικράτεια συχνά κατοικούν τρία ενήλικα πουλιά, πάντα δυο αρσενικά και ένα θηλυκό. Απειλές. Το είδος παρουσιάζει δραματική μείωση. Κύρια αιτία μείωσης ή / και τοπικής εξαφάνισής του αποτέλεσε η λαθροθηρία (Κεντρική Ευρώπη) και η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων (Βαλκάνια) και η καταστροφή βιοτόπων. Τελευταία ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13

17 έχει αρχίσει η εγκατάσταση αιολικών πάρκων σε μικρή ακτίνα γύρω από τα βράχια του Ζεμενού. Έχει τοποθετηθεί ήδη ένα μικρό αιολικό πάρκο ΒΑ του Δίστομου, ενώ σχεδιάζεται η κατασκευή τριών τουλάχιστον αιολικών πάρκων (έχουν εγκατασταθεί ανεμόμετρα): ένα ΒΑ της Αράχωβας, ένα βόρεια του οικισμού Ζεμενού και ένα στην κορυφή Ξεροβούνι της Κίρφης. Όρνιο (Gyps fulvus) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός..το Όρνιο εξαφανίστηκε από αναπαραγόμενο είδος του Παρνασσού στο τέλος της δεκαετίας του 80 αρχές της δεκαετίας του 90. Αποικίες και κούρνιες υπήρχαν στη θέση Τσούκα πάνω από τη Γραβιά, στα βράχια πάνω και δυτικά από τους Δελφούς και στα βράχια του Ζεμενού. Αναφέρεται ότι φώλιαζε παλιότερα στα βράχια πάνω από την Τιθορέα και το Σερνικάκι. Το είδος πλέον περνά από την περιοχή μόνο κατά τις μετακινήσεις νεαρών ατόμων από βορειότερες αποικίες. Οικολογία. Τα Όρνια σχηματίζουν αποικίες και ζουν σε ανοιχτές, λοφώδεις και ορεινές περιοχές με αραιή φυτοκάλυψη, ενώ αποφεύγουν δασωμένες εκτάσεις, καθώς η πυκνή βλάστηση εμποδίζει τον εντοπισμό της τροφής τους (Μπουρδάκης 2003). Η κατανομή τους συνδέεται με την έντονη εκτατική κτηνοτροφία, αφού τα νεκρά κτηνοτροφικά ζώα μεσαίου ή μεγάλου μεγέθους αποτελούν την κύρια πηγή τροφής του, αφού στις περισσότερες χώρες έχουν μειωθεί πολύ οι πληθυσμοί των μεγάλων μηρυκαστικών που αποτελούσαν τη φυσική πηγή τροφής του. Απαιτεί μεγάλες ασφαλείς ορθοπλαγιές και βράχια χαμηλού συνήθως υψομέτρου, με κατάλληλες θέσεις για φώλιασμα χωρίς ανθρώπινη όχληση, ακόμα κι εάν αυτά βρίσκονται σε μικρά νησιά ή πάνω από τη θάλασσα. Φωλιάζει σε αποικίες αρκετών ζευγαριών, ενώ σπάνια αναπαράγεται μοναχικά. Τρέφεται κυρίως με μαλακούς ιστούς ζώων, μεσαίου και μεγάλου μεγέθους και ψάχνει την τροφή του σε ακτίνα έως χλμ, από την αποικία του. Εντοπίζει την λεία του με την οξύτατη όρασή του, αλλά και από τις κινήσεις άλλων πουλιών. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14

18 Μεγάλοι αριθμοί Όρνιων μπορεί να συγκεντρωθούν σε πτώματα μεγάλων ζώων από μακρινή απόσταση, αφού περιπλανώμενα Όρνια που ψάχνουν για τροφή μπορεί να παρατηρηθούν πολύ μακρύτερα. Απειλές. Οι πληθυσμοί του Όρνιου μειώνονται σε πολλές χώρες της Ευρώπης, της ηπειρωτικής Ελλάδας συμπεριλαμβανόμενης, κυρίως λόγω της μειωμένης διαθεσιμότητας τροφής και της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων (Μπουρδάκης 2003). Οι αιτίες της εξαφάνισής του από τον ορεινό όγκο του Παρνασσού, σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα (Hallmann 1985), ήταν η λαθροθηρία (παλιότερα και για ταρίχευση), η όχληση από τη κατασκευή ορυχείων (αποικία στη Γραβιά), η κατασκευή δρόμων κοντά στις αποικίες του, η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων, η μείωση της εκτατικής κτηνοτροφίας και η μειωμένη διαθεσιμότητα τροφής, Τελευταία έχει αρχίσει η εγκατάσταση αιολικών πάρκων σε μικρή ακτίνα στο ΝΑ τμήμα της περιοχής. Έχει τοποθετηθεί ήδη ένα μικρό αιολικό πάρκο ΒΑ του Δίστομου, ενώ σχεδιάζεται η κατασκευή τριών τουλάχιστον αιολικών πάρκων (έχουν εγκατασταθεί ανεμόμετρα): ένα ΒΑ της Αράχωβας, ένα βόρεια του οικισμού Ζεμενού και ένα στην κορυφή Ξεροβούνι της Κίρφης. Φιδαετός (Circaetus gallicus) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός του είδους στη περιοχή μελέτης εκτιμάται σε 4-5 ζευγάρια, στο νότιο κυρίως τμήμα του βουνού. Οικολογία. Είναι καλοκαιρινός επισκέπτης στην περιοχή. Ο Φιδαετός προτιμάει ψηλά δέντρα για το φώλιασμα, αλλά αν δεν υπάρχουν, φτιάχνει τη φωλιά του σε ψηλούς θάμνους. Τρέφεται κυρίως με φίδια, αλλά και με σαύρες που βρίσκει σε ανοιχτές εκτάσεις με φρύγανα, αραιή δενδρώδη ή θαμνώδη βλάστηση, ανοίγματα δασών, οι βοσκότοποι και οι εκτατικές καλλιέργειες. Η αναπαραγωγική πυκνότητα του Φιδαετού σε κατάλληλο βιότοπο ποικίλει από 2 ζευγ/km² στην Ιταλία ως 15,7 ζευγ/ στην ΒΕ Ελλάδα (Hagemeijer and Blair 1997). Απειλές. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15

19 Ο πληθυσμός του Φιδαετού μπορεί να επηρεαστεί με την υποβάθμιση ή την απώλεια του βιοτόπου κυνηγίου στις αγροτικές περιοχές, λόγω της εγκατάλειψης των παραδοσιακών χρήσεων και την επακόλουθη φυσική δάσωση και κλείσιμο των ξέφωτων στο δάσος. H καταστροφή των θέσεων φωλιάσματος των φιδιών (όπως φυτοφράκτες, συδενδρίες) λόγω της επέκτασης των καλλιεργειών επηρεάζει επίσης το είδος. Χρυσαετός (Aquila chrysaetos) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Παρνασσός αποτελεί σημαντικό βιότοπο αναπαραγωγής του Χρυσαετού, όπου έχουν καταγραφεί σε έρευνα το (Μπουρδάκης αδημοσίευτα δεδομένα) 5 επικράτειες, πληθυσμός πολύ σημαντικός για το είδος στη νότια Ελλάδα. Κατά την έρευνα πεδίου φέτος καταγράφηκαν ενδείξεις παρουσίας του είδους σε δύο επικράτειες, στο κεντρικό και στο ανατολικό τμήμα του βουνού. Η μείωση είναι πολύ ανησυχητική και πιθανά να οφείλεται στην εκτεταμένη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων για την «καταπολέμηση» λύκων και αλεπούδων, καθώς και τη λαθροθηρία λόγω της διάνοιξης δρόμων και στα πιο απρόσιτα σημεία του βουνού. Οικολογία. Ο Χρυσαετός αναπαράγεται στις αδιατάρακτες ορεινές περιοχές. Χρησιμοποιεί συνήθως μικρά ζωνάρια σε ορθοπλαγιές για να φτιάξει τη φωλιά του, αλλά και μεγάλα δέντρα αν δεν υπάρχουν διαθέσιμα βράχια. Ο Χρυσαετός χρησιμοποιεί ανοιχτές εκτάσεις ως ενδιαιτήματα τροφοληψίας, ανάμεσα σε φυσικές περιοχές με δάσος και θάμνους ή γυμνές ράχες και ανοιχτούς βοσκοτόπους. Απειλές. Η συστηματική καταδίωξη και φόνευση του Χρυσαετού είναι ο κυριότερος παράγοντας που έχει περιοριστεί η εξάπλωσή του σε πολλές χώρες. Η καταδίωξή τους οφείλεται είτε στους βοσκούς που θεωρούν ότι οι Χρυσαετοί σκοτώνουν μεγάλο αριθμό αρνιών, ή στους κυνηγούς που θεωρούν ότι αποτελεί απειλή για τα θηράματα (Watson 1997). Άλλοι παράγοντες που αποτελούν απειλή για τον Χρυσαετό, οφείλονται κυρίως στις ανθρώπινες δραστηριότητες που επηρεάζουν την ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16

20 καταλληλότητα του βιότοπου και την επάρκεια τροφής του, και οδηγούν σε μόνιμη μείωση των αριθμών του. Η βιωσιμότητα των επικρατειών του μειώνεται, εξαιτίας της υποβάθμισης των οικοτόπων και μείωση των ειδών που αποτελούν τη λεία του. Με αυτό τον τρόπο μια επικράτεια Χρυσαετού μπορεί να μην μπορεί πια να συντηρήσει κατ αρχήν την επιτυχή αναπαραγωγή του, και στη συνέχεια το ίδιο το ζευγάρι ενηλίκων πουλιών. Οι κυριότερες απειλές για τον Χρυσαετό είναι: o o o o o Η παράνομη φόνευση και καταστροφή φωλιών, Η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων, που στον Παρνασσό σύμφωνα με διαθέσιμες πληροφορίες έχει μεγάλη έξαρση για την καταπολέμηση των λύκων και των αλεπούδων, Οι οχλούσες δραστηριότητες (ανατινάξεις, κυνήγι, χρήση δρόμων, μονοπατιών, κλπ) και κατασκευή υποδομών (διάνοιξη δρόμων, κατασκευή ορυχείων, κτιρίων, κεραιών, ανεμογεννητριών, πυλώνων, δικτύων μεταφοράς ρεύματος, κλπ) στους χώρους διατροφής και σε μικρή απόσταση από τις φωλιές του, Η εντατικοποίηση της δασικής εκμετάλλευσης στις θέσεις που φωλιάζει, Η όχληση κατά την αναπαραγωγική περίοδο από αναρρίχηση και άλλες δραστηριότητες, o Ο περιορισμός των χώρων διατροφής του, λόγω φυσικής δάσωσης εγκαταλειμμένων αγρών. o o Η μείωση της λείας του λόγω της υποβάθμισης των βιοτόπων των ειδών που τρέφεται (μικρά θηλαστικά, αμφίβια, ερπετά, χελώνες, πέρδικες, νεκρά άγρια και εκτρεφόμενα μηρυκαστικά), από την εγκατάλειψη των παραδοσιακών χρήσεων ή την υπερβόσκηση, αλλά και από το έντονο κυνήγι. Η επέκταση των χιονοδρομικών κέντρων και η διάνοιξη δασικών δρόμων ως τις ψηλές κορυφές έχον συμβάλει στη μείωση της λείας του. Η ηλεκτροπληξία και πρόσκρουση σε καλώδια, ανεμογεννήτριες και άλλες κατασκευές. Εντός της νοτιοανατολικής επικράτειας Χρυσαετών του Παρνασσού έχει τοποθετηθεί ένα μικρό αιολικό πάρκο ΒΑ του Δίστομου, ενώ σχεδιάζεται η κατασκευή τριών τουλάχιστον αιολικών πάρκων και έχουν εγκατασταθεί ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 17

21 ανεμόμετρα, ένα ΒΑ της Αράχωβας, ένα βόρεια του οικισμού Ζεμενού και ένα στην κορυφή Ξεροβούνι της Κίρφης. o Η κλοπή αυγών και νεοσσών. Στη χώρα μας είναι άγνωστη η έκταση του προβλήματος, καθώς δεν υπάρχει οργανωμένη φύλαξη και συστηματική παρακολούθηση της αναπαραγωγής του. Η απειλή αυτή αποτελεί και τον σοβαρότερο λόγο για τον οποίο οι πληροφορίες σχετικά με τις θέσεις των φωλιών του Χρυσαετού, αλλά και των άλλων αρπακτικών θα πρέπει να παραμένουν αυστηρά εμπιστευτικές και να μην δημοσιοποιούνται. Χρυσογέρακο (Falco biarmicus) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός του Χρυσογέρακου στον Παρνασσό εκτιμάται σε 0-1 ζευγάρια. Έχει καταγραφεί στην περιοχή του Ζεμενού, ενώ υπάρχουν παλιότερες αναφορές για το βορειοδυτικό τμήμα του βουνού (Hallmann 1996) και την περιοχή των Δελφών. Το Χρυσογέρακο φωλιάζει σε ορθοπλαγιές και κυνηγάει στις γύρω ανοιχτές ξηρές λιβαδικές, στεπικές, φρυγανικές περιοχές και το χειμώνα σε καλλιέργειες και υγροτοπικές εκτάσεις. Τρέφεται με μικρά ως μεσαίου μεγέθους πουλιά, αλλά και μικρά θηλαστικά, ερπετά και μεγάλα έντομα (Tucker and Heath 1994). Χαρακτηριστικός βιότοπός του είναι οι ξηρές ανοικτές, λοφώδεις, υποορεινές περιοχές. Κυνηγά σε περιοχές με αραιή βλάστηση διάσπαρτες από βράχια και αποφεύγει τις δασωμένες περιοχές. Απειλές. Η δραματική μείωση που γνώρισε το είδος την περίοδο οφειλόταν σε διάφορους παράγοντες, οι κυριότεροι από τους οποίους ήταν η λαθροθηρία, η συλλογή αυγών, η όχληση στους χώρους φωλεοποίησης από αναρριχητές, καθώς και η ρύπανση από φυτοφάρμακα. Σημαντικός ακόμη παράγοντας μείωσης είναι η αλλαγή του βιοτόπου του που προκαλείται από την εντατικοποίηση των καλλιεργειών και την μετατροπή άγονων ή ξηρικών εκτάσεων σε αρόσιμες εντατικές καλλιέργειες ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 18

22 και τα εκτενή προγράμματα αναδάσωσης στεπικών και ξηρικών ηπειρωτικών περιοχών. Η κυριότερη ίσως απειλή που αντιμετωπίζει το Χρυσογέρακο είναι η κλοπή νεοσσών και αυγών από τις φωλιές του. Καθώς το πρόβλημα αυτό είναι πολύ οξύ διεθνώς, θα πρέπει να τηρηθεί αυστηρή μυστικότητα ως προς τις θέσεις φωλιάσματος του Χρυσογέρακου στην περιοχή. Πετρίτης (Falco peregrinus) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός του είδους στην περιοχή μελέτης εκτιμάται σε τουλάχιστον 6-7 ζευγάρια περιφερειακά του ορεινού όγκου του Παρνασσού. Οικολογία. Ο Πετρίτης φωλιάζει σε απόκρημνα βράχια και χαράδρες ή σε ψηλά δένδρα, από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι την υποαλπική ζώνη. Τρέφεται κυρίως σε ανοιχτές εκτάσεις με πουλιά μεσαίου μεγέθους, ανάλογα με την κατά τόπο διαθεσιμότητα, αλλά και με ένα μεγάλο αριθμό άλλων ειδών πουλιών. Τον χειμώνα κυνηγάει και σε άλλες περιοχές από αυτές που φωλιάζει. Απειλές. Κύρια απειλή για το είδος είναι η χρήση γεωργικών φαρμάκων. Μετά την απαγόρευση των οργανοχλωρικών ο πληθυσμός τους στην βόρεια Ευρώπη έχει ανακάμψει. Άλλες απειλές είναι η λαθροθηρία, η όχληση στις θέσεις φωλιάσματος (η αναρρίχηση και άλλα ορεινά αθλήματα), η οδική διάνοιξη ορεινών όγκων και πρόσβαση σε απρόσιτες περιοχές και βραχώδεις σχηματισμούς, η καταστροφή των θέσεων φωλιάσματος (εγκατάσταση λατομείων - εξορύξεων σε κοντινή απόσταση στην φωλιά του), η δάσωση της περιοχής (λόγω εγκατάλειψης παραδοσιακών χρήσεων ή αναδασώσεων), και η συλλογή αυγών από ιερακοθήρες. Βουνοσταχτάρα (Apus melba) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 19

23 Περιφερειακά κυρίως του ορεινού όγκου του Παρνασσού αναπαράγονται περισσότερα από 80 ζευγάρια Βουνοσταχτάρων. Οικολογία. Η Βουνοσταχτάρα αναπαράγεται σε σπηλιές και σε ορθοπλαγιές και κυνηγά σε μεγάλη ποικιλία οικοτόπων από καλλιέργειες, δασικές εκτάσεις, ορεινές περιοχές μέχρι πόλεις. Τρέφεται με έντομα. Απειλές. Δεν έχουν αναφερθεί απειλές για την περιοχή. Μαύρος Δρυοκολάπτης (Dryocopus martius) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το είδος καταγράφηκε σε δάση ελάτης μεγάλου σχετικά υψομέτρου. Οικολογία. Επιδημητικό είδος των ώριμων ορεινών δασών ελάτης, οξυάς ή μικτών δασών κωνοφόρων - φυλλοβόλων ως τα δασοόρια, με μεγάλο αριθμό υπερώριμων και κατακείμενων σάπιων δέντρων. Δάση τέτοιας δομής σπανίζουν λόγω της σύγχρονης δασοπονικής εκμετάλλευσης και θα πρέπει να διατηρούνται σε ειδικά διαχειριζόμενες προστατευόμενες περιοχές. Οι επικράτειες του κατά την αναπαραγωγική περίοδο είναι μεγάλες, στην κεντρική Ευρώπη απαιτείται δάσος έκτασης τουλάχιστον εκταρίων (Snow and Perrins 1998). Η τροφή του αποτελείται κυρίως από λάρβες εντόμων, ενήλικα κολεόπτερα, μυρμήγκια και άλλα είδη που βρίσκει μέσα στο ξύλο σάπιων δέντρων αλλά και στο έδαφος. Απειλές. Απειλείται κυρίως από την εντατικοποίηση της διαχείρισης των δασών και κυρίως την απομάκρυνση των ώριμων, γηραιών και νεκρών δένδρων. Για την διατήρηση του είδους θα πρέπει να προβλέπεται η διατήρηση μεγάλου αριθμού υπερώριμων και νεκρών δέντρων ανά εκτάριο. Το είδος ευνοείται στον Παρνασσό από το γεγονός ότι ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 20

24 μεγάλα του τμήματα του δάσους είναι εκτός δασικής διαχείρισης, όντας εντός του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού. Λευκονώτης Δρυοκολάπτης (Dendrocopos leucotos) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Δεν υπάρχουν δεδομένα σχετικά με το μέγεθος του πληθυσμού του, ενώ το είδος δεν καταγράφηκε στα χρονικά όρια της παρούσης μελέτης. Έχει καταγραφεί (Hallmann 1985, Holzinger 1990) σε δάση ελάτης, εντός του Εθνικού Δρυμού. Οικολογία. Ζει σε ώριμα δάση με μεγάλο αριθμό υπερώριμων και κατακείμενων σάπιων δέντρων, στις ορεινές κυρίως περιοχές. Δάση τέτοιας δομής σπανίζουν λόγω της σύγχρονης δασοπονικής εκμετάλλευσης και θα πρέπει να διατηρούνται σε ειδικά διαχειριζόμενες προστατευόμενες περιοχές. Η τροφή του αποτελείται κυρίως από λάρβες εντόμων (Κολεόπτερων) που βρίσκει μέσα στο ξύλο σάπιων δέντρων. Απειλές. Απειλείται κυρίως από την εντατικοποίηση της διαχείρισης των δασών και κυρίως την απομάκρυνση των ώριμων, γηραιών και νεκρών δένδρων. Για την διατήρηση του είδους θα πρέπει να προβλέπεται η διατήρηση μεγάλου αριθμού υπερώριμων και νεκρών δέντρων ανά εκτάριο. Το είδος ευνοείται στον Παρνασσό από το γεγονός ότι μεγάλα του τμήματα του δάσους είναι εκτός δασικής διαχείρισης, όντας εντός του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού. Ωχροκελάδα (Anthus campestris) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Είναι μεταναστευτικό είδος που φωλιάζει στην περιοχή μελέτης σε ξηρά βραχώδη λιβάδια μεσαίου και μεγάλου υψομέτρου. Οικολογία. Χαρακτηριστικό είδος των βοσκοτόπων της ημιορεινής ζώνης με βασικές απαιτήσεις σε ενδιαίτημα την παρουσία λιβαδικών εκτάσεων μαζί με θαμνώνες και γυμνά από ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 21

25 βλάστηση τμήματα. Εμφανίζεται και σε φρυγανικά οικοσυστήματα. Τρέφεται κυρίως με ασπόνδυλα. Απειλές. Η σοβαρότερη άμεση απειλή για το είδος θεωρείται ότι είναι η υποβάθμιση και συρρίκνωση των ενδιαιτημάτων της που προέρχεται κυρίως από τις αλλαγές χρήσεων γης (εγκατάλειψη της εκτατικής και νομαδικής κτηνοτροφίας, μετατροπή βοσκοτόπων και εκτατικών καλλιεργειών σε εντατικές καλλιέργειες, αναδασώσεις βοσκοτόπων, εγκατάλειψη ορεινών καλλιεργειών με επακόλουθη δάσωση εγκατάσταση πυκνής θαμνώδους βλάστησης). Έμμεση αλλά σημαντική απειλή είναι η μείωση των πληθυσμών των ασπονδύλων που συνιστούν τη λεία του είδους εξαιτίας της χρήσης γεωργικών φαρμάκων και εντομοκτόνων στη σύγχρονη γεωργία. Οι πληθυσμοί της Χαμοκελάδας έχουν μειωθεί στην Ευρώπη κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Αιγαιοτσιροβάκος (Sylvia rueppelli) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Αιγαιοτσιροβάκος έχει καταγραφεί στην ημιορεινή ζώνη με αραιή μακία του νότιου Παρνασσού δυτικά και ανατολικά των Δελφών. Οικολογία. Αναπαράγεται σε ξηρές και θερμές περιοχές με σχετικά αραιή μακία με χαμηλά δέντρα και βραχώδεις πλαγιές, σε υψόμετρο συνήθως πάνω από 500 μέτρα. Ένα από τα ελάχιστα ενδημικά είδη της ανατολικής Μεσογείου, με περιορισμένη τοπική εξάπλωση κυρίως στη νότια και νησιωτική Ελλάδα. Απειλές. Οι σοβαρότερες απειλές για το είδος είναι οι πυρκαγιές, η υπερβόσκηση αλλά και η εγκατάλειψη της βόσκησης της μακία, και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων με την κατασκευή υποδομών. Στην περιοχή κινδυνεύει τμήμα του βιοτόπου του είδους δυτικά των Δελφών λόγω της δόμησης. Βλαχοτσίχλονο (Emberiza hortulana) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 22

26 Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το Βλαχοτσίχλονο είναι κοινό είδος στα υποαλπικά και αλπικά λιβάδια του Παρνασσού, ενώ καταγράφηκε και στο Λιβάδι της Αράχωβας. Οικολογία. Καλοκαιρινός επισκέπτης που προτιμά ανοιχτές αγροτικές εκτάσεις με αραιά δέντρα, ενώ στη νότια Ευρώπη αναπαράγεται σε βραχώδεις λιβαδικές εκτάσεις με διάσπαρτους θάμνους και ελαιώνες (Tucker and Heath 1994). Τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά στο έδαφος με σπόρους και μικρά ασπόνδυλα (Snow and Perrins 1998). Το είδος έχει γνωρίσει σημαντική μείωση σε όλο το εύρος της εξάπλωσής του στην Ευρώπη λόγω της εκμηχάνισης της γεωργίας και της ενόχλησης που προκαλείται ατά την περίοδο φωλεοποίησης. Απειλές. Οι σοβαρότερες απειλές για το είδος είναι η εγκατάλειψη της εκτατικής βόσκησης των λιβαδιών μεγάλου και μέσου υψομέτρου και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων με την κατασκευή υποδομών. Η σοβαρότερη απειλή που αντιμετωπίζει το είδος είναι η λειτουργία και η πολύ μεγάλη επέκταση του χιονοδρομικών κέντρων του Παρνασσού, με τις διανοίξεις δρόμων και όλα τα συνοδά έργα και χρήσεις που απαιτούνται για τη λειτουργία τους. Τμήμα του βιοτόπου του είδους στο Λιβάδι Αράχωβας κινδυνεύει λόγω της ανεξέλεγκτης δόμησης. Φρυγανοτσίχλονο (Emberiza caesia) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το Φρυγανοτσίχλονο έχει καταγραφεί στη ζώνη με αραία μακία και βραχώδεις εκτάσεις στα νότια τμήματα του Παρνασσού, μεταξύ των Δελφών και της Αράχωβας, ενώ έχει καταγραφεί στα Λιβάδια Αράχωβας (Hallmann 1985) καθώς και σε βραχώδεις εκτάσεις στα υποαλπικά, κοντά στο χιονοδρομικό κέντρο της Φτερόλακκας (Προμπονάς Ν. προσ. επικ.). Οικολογία. Καλοκαιρινός επισκέπτης που προτιμά γυμνές πετρώδεις εκτάσεις με φρύγανα, αλλά και ηλιόλουστες ανοιχτές περιοχές με αραιούς θαμνώνες, μεμονωμένα δένδρα ή και ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 23

27 ανοιχτά δρυοδάση. Απουσιάζει από γεωργικές εκτάσεις και πεδιάδες στα χαμηλά υψόμετρα. Τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά στο έδαφος με σπόρους, και μικρά ασπόνδυλα όταν ταΐζει τα μικρά του (Snow and Perrins 1998). Απειλές. Οι σοβαρότερες απειλές για το είδος είναι η εγκατάλειψη της εκτατικής κτηνοτροφίας στη ζώνη της μακίας και η δάσωση των ανοιχτών εκτάσεων που αναπαράγεται το είδος. Στην περιοχή κινδυνεύει τμήμα του βιοτόπου του είδους (Δελφοί, Λιβάδι Αράχωβας) λόγω της ανεξέλεγκτης δόμησης κατοικιών δεύτερης κατοικίας. 3.4 Χάρτες κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης Στον επισυναπτόμενο χάρτη 2 παρουσιάζονται τα κρίσιμα ενδιαιτήματα των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης. Ο χάρτης 2 διαμορφώθηκε από τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από την εργασία πεδίου ενώ συμπληρωματικά χρησιμοποιήθηκαν αξιόπιστα δεδομένα από βιβλιογραφικές πηγές. Επισημαίνεται ότι για τα περισσότερα είδη αρπακτικών πουλιών δεν ήταν δυνατόν να γίνει λεπτομερής χαρτογράφηση των κρίσιμων ενδιαιτημάτων, αλλά σημειώθηκαν οι επικράτειες τους οι οποίες περιλαμβάνουν τις περιοχές τροφοληψίας, φωλιάσματος και κουρνιάσματος. Η καταγραφή των δρυοκολαπτών και νυκτοβίων ειδών όπως ο Μπούφος δεν ήταν πλήρης, καθώς η περίοδος της έρευνας δεν ήταν κατάλληλη για τον εντοπισμό των ειδών αυτών. Η εκτίμηση των επικρατειών έγινε με βάση τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν κατά τις καταγραφές και σημειώθηκαν στους χάρτες πεδίου, σε συνδυασμό με βιβλιογραφικά δεδομένα και την εμπειρία μας όσον αφορά στην οικολογία των ειδών αυτών. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 24

28 4. ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ Στον επισυναπτόμενο χάρτη 3 (κλίμακας 1: ) παρουσιάζονται: α) η προτεινόμενη οριοθέτηση της περιοχής μελέτης ως ΖΕΠ και β) τα υφιστάμενα όρια ΤΚΣ και ΖΕΠ πλησίον ή εντός της περιοχής μελέτης. Η πρόταση οριοθέτησης της περιοχής μελέτης ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας διαμορφώθηκε έτσι ώστε να περιλάβει τα κρίσιμα ενδιαιτήματα των ειδών χαρακτηρισμού για όλες τις εποχές που αυτά χρησιμοποιούν την περιοχή, καθώς και τα αντίστοιχα ενδιαιτήματα των ειδών οριοθέτησης, σύμφωνα με τις προδιαγραφές οριοθέτησης ΖΕΠ. Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όρια τους. Τα προτεινόμενα όρια περιλαμβάνουν τα όρια της περιοχής που είχε χαρακτηριστεί το 1987 ως ΖΕΠ, στα πλαίσια χαρακτηρισμού ως ΖΕΠ των ήδη θεσμοθετημένων προστατευόμενων περιοχών βάσει του ΝΔ 996/71 (Εθνικοί Δρυμοί, Αισθητικά Δάση και Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης). Η ανεπάρκεια του τότε χαρακτηρισμού είναι χαρακτηριστική, αφού είχαν αποκλειστεί σημαντικότατες για την ορνιθοπανίδα περιοχές, όπως οι περιφερειακές ορθοπλαγιές του Παρνασσού, που φώλιαζε μεταξύ άλλων ο Γυπαετός (Μπουρδάκης 2003α). Πιο αναλυτικά ο Χρυσαετός, το Χρυσογέρακο, ο Πετρίτης και ο Αιγαιοτσιροβάκος έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην επιλογή της προτεινόμενης οριοθέτησης, περιλαμβάνοντας τις γνωστές θέσεις που έχουν καταγραφεί ως τώρα στα όρη Παρνασσός και Κίρφη. Επιπλέον των παραπάνω ειδών λήφθηκαν υπόψη τα κρίσιμα ενδιαιτήματα των ειδών: Γυπαετός και Όρνιο που εξαφανίστηκαν πρόσφατα από την περιοχή μετά τον χαρακτηρισμό της ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας, και των ειδών οριοθέτησης: Φιδαετός, Βουνοσταχτάρα, Μαύρος Δρυοκολάπτης, Λευκονώτης Δρυοκολάπτης, Ωχροκελάδα και Βλαχοτσίχλονο. Τα προτεινόμενα όρια της ΖΕΠ, εκτείνονται πέραν των ορίων της ΣΠΠ στο κεντρικό τμήμα του Παρνασσού. Κατά αυτό τον τρόπο έτσι ώστε να περιληφθούν τα ενδιαιτήματα δασικών ειδών που βρίσκονται στο κεντρικό τμήμα του δάσους του ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 25

29 Παρνασσού εντός του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού ή/και των υφιστάμενων περιοχών του δικτύου Φύση 2000 (ΖΕΠ «GR Εθνικός Δρυμός Παρνασσού» και Τόπος Κοινοτικής Σημασίας «GR Νοτιοανατολικός Παρνασσός - Εθνικός Δρυμός Παρνασσού - Δάσος Τιθορέας»). Τα προτεινόμενα όρια της ΖΕΠ επιδιώχθηκε, στο μέτρο της ακρίβειας που παρέχουν οι ασπρόμαυροι χάρτες της ΓΥΣ κλίμακας 1:50.000, να είναι εύκολα αναγνωρίσιμα από τους υπεύθυνους για τη διαχείριση της περιοχής, με βάση φυσιογραφικά (θαλάσσια ακτογραμμή, ρέματα, κορυφογραμμές) ή άλλα γνωρίσματα (π.χ. δρόμοι, μονοπάτια) της περιοχής. Η προτεινόμενη περιοχή έχει ενιαίο οικολογικό χαρακτήρα και διαφέρει σε γενικά πλαίσια από την περιβάλλουσα περιοχή, καθώς περιλαμβάνει τον ορεινό όγκο του Παρνασσού, με πολυάριθμες ορθοπλαγιές και γυμνές βραχώδεις εκτάσεις, εκτεταμένα δάση ελάτης και υποαλπικά λιβάδια των ψηλών κορυφών, και τους αραιούς θαμνότοπους των νότιων εκθέσεων του βουνού. Το παραπάνω σκεπτικό χρησιμοποιήθηκε κατά την οριοθέτηση της προτεινόμενης περιοχής, στο μέτρο του εφικτού (λόγω απουσίας λεπτομερούς χάρτη βλάστησης και ορθοφωτοχαρτών) ώστε να διασφαλιστεί η αποτελεσματική διαχείριση της περιοχής. Το όριο της προτεινόμενης ΖΕΠ, ξεκινώντας από τον οικισμό των Δελφών στο νότιο τμήμα του Παρνασσού, ακολουθεί την επαρχιακή οδό Άμφισσας - Λιβαδειάς προς την Αράχωβα παρακάμπτοντας τον οικισμό, συνεχίζει ανατολικά προς τον οικισμό Ζεμενό που τον παρακάμπτει και στη συνέχεια ακολουθώντας περικλείει τον ορεινό όγκο Ξηροβούνι (όρος Κίρφη) δασικούς δρόμους ως το νότιά του, από όπου ακολουθώντας τα όρια των καλλιεργειών και του βουνού από το ύψος του οικισμού Δίστομο φτάνει ως την επαρχιακή οδό Άμφισσας Λιβαδειάς. Στη συνέχεια ακολουθεί την επαρχιακή οδό προς τον οικισμό Δαύλεια ως τη θέση Αυφαντινός, από όπου ακολουθεί τα όρια των γεωργικών καλλιεργειών ως τη διασταύρωση για τη Μονή Ιερουσαλήμ, στη συνέχεια ακολουθεί χωματόδρομο προς τον οικισμό Αγία Μαρίνα, από όπου ακολουθεί χωματόδρομους προς τους οικισμούς Τιθορέα και Αμφίκλεια τους οποίους παρακάμπτει. Στη συνέχεια ακολουθώντας κορυφογραμμή και χωματόδρομο πέφτει στην επαρχιακή οδό Αμφίκλειας χιονοδρομικού από τη θέση Περδικόβρυση ως την κορυφή Αγνάντιο Λιθάρι, από όπου ακολουθώντας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 26

30 δασικούς δρόμους κατευθύνεται προς τα δυτικά περικλείντας τον ορεινό όγκο του Παρνασσού, παρακάμπτει τους οικισμούς Επτάλοφο, Λιλαία, Μαριολάτα και Γραβιά. Στη συνέχεια διασχίζει την Εθνική Οδό Λαμίας Πατρών και ακολουθώντας δασικούς δρόμους περικλείει την κορυφή Τσούκα, διασχίζει ξανά την Εθνική Οδό Λαμίας Πατρών στη θέση Παλιάμπελα, παρακάμπτει τον οικισμό Βάργιανη και ακολουθεί δασικούς δρόμους περικλείοντας τις κορυφογραμμή Καστρινού Κορτινό Καρυοβούνι έως τον οικισμό Δροσοχώρι που παρακάμπτει. Στη συνέχεια ακολουθεί δασικούς δρόμους περικλείοντας τις κορυφές Γερολέκας, Κοκκινόβραχος, ΚαμινόΡάχη και Σαμαδαριό μέχρι τη θέση Παληοαηλιά, από όπου ακολουθεί το ρέμα Αηλιόρεμα ως τη μονή Πρ. Ηλία. Στη συνέχεια ακολουθεί τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο ως την επαρχιακή οδό Άμφισσας Λιβαδιά και στη συνέχεια ως τον οικισμό των Δελφών τον οποίο παρακάμπτει. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 27

31 5. SUMMARY OF ORNITHOLOGICAL EVALUATION AND PROPOSED DELIMITATION 5.1. Concise Evaluation Present fieldwork and concentration of all available reliable data have reconfirmed the importance of Mountain Parnassos for the avifauna. The international importance of the study area is supported by the presence of Golden Eagle (Aquila chrysaetos) (that have decreased from five pairs in to at least two occupied territories), Lanner (Falco biarmicus), Peregrine (Falco peregrinus) and Rüppell's Warbler (Sylvia rueppelli). At national level the area is holding significant breeding population (>1% of national population) of Short-toed Eagle (Circaetus gallicus), Alpine Swift (Apus melba), Black Woodpecker (Dryocopus martius), White-backed Woodpecker (Dendrocopus leucotos), Tawny Pipit (Anthus campestris) and Ortolan Bunting (Emberiza hortulana). In contrary to the above the three vultures (Bearded, Griffon and Egyptian Vultures) do not breed any more at Parnassos massive. Bearded vultures has disappeared since mid 90s, and Griffon and Egyptian Vulture do not breed any more since late and early 80s respectively. Furthermore we did not record significant breeding populations (>1% of national population) of the species Rock Partridge (Alectoris graeca) and Cretzschmar's Bunting (Emberiza caesia), species with criterion at IBA 2000 (Heath & Evans 2000). The aforementioned extinctions or decreases of populations are due to the lack of proper management of this protected area, and especially the decrease of extensive stock-raising, the illegal use of poisoned baits for large carnivores and the development of a dense network of roads at the alpine meadows that have increased the hunting pressure. From the data that was collected during this study it was not possible to determine whether the area fulfils criteria 4 and 5 as they are prescribed in Dimalexis A., S. Bourdakis and H. Hadjicharalambous A firm conclusion, especially regarding criterion 5 (for passerines and raptors) can be reached after more specific field work during the migratory periods. The latter was not feasible in the framework of the present study. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 28

32 5.2 Delimitation Proposal The attached map (scale 1: ) depicts: the boundaries of the proposed Specially Protected Area. The boundaries of the proposed SPA have been designed so as to include all critical habitats of the selection species during all seasons that they are using the area, and the relevant habitats of demarcation species, in accordance with the boundaries prescription for the SPA (Dimalexis A., S. Bourdakis and E. Chatzicharalampous 2004). Particularly Golden Eagle, Lanner, Peregrine and Rüppell's Warbler were the key species that generally shaped the proposed boundaries, which include all known localities where they have been observed so far at mountains Parnassos and Kirfi. Additionally habitats of demarcation species Short-toed Eagle, Alpine Swift, Black Woodpecker, White-backed Woodpecker, Tawny Pipit and Ortolan Bunting were taken into account. The breeding sites of Bearded and Griffon Vultures were taken into account as they were extinct recently after designation of the area as SPA) and there is high possibility of reintroduction if proper management measures are applied at the wider area. The boundaries of the proposed SPA are larger than those of the study area (IBA), due to the inclusion of critical habitats of selection and demarcation species. The boundaries of the proposed SPA were drawn at the closest possible precision based on the available black and white topographic maps and a map with Corine habitats, using natural landmarks (streams, ridges) or other landscape characteristics (roads, paths, etc.) of the area. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 29

33 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αδαμακόπουλος Τ., Ματσούκα Π. και Β. Χατζηρβασάνης Τα βουνά της Ρούμελης, Εκδόσεις Πιτσιλός, Αθήνα. BirdLife International Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. Cambridge, UK: BirdLife International. (BirdLife Conservation Series No.12). Bourdakis S. & Vareltzidou, S Greece pp In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους Προδιαγραφές οριοθέτησης Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος. Σχέδιο Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Παρνασσού. Υπουργείο Γεωργίας. Γεωργίου Κ., Αριανούτσου Μ., Παπαβασιλείου Σ., Λεγάκις Α., Βαλάκος Ε., Καζαντζίδης Σ., Ακριώτης Τ GR Εθνικός Δρυμός Παρνασσού, Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων για τους επιλέξιμους τόπους Κοινοτικού Ενδιαφέροντος, Φύση ΕΚΒΥ. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά της Ελλάδας: Μια γνωριμία με τους σημαντικούς βιοτόπους της Ελλάδας. Ειδική Έκδοση, Αθήνα. 272 σ. Geroudet, Ρ Notes d' ornithologie grecque: Le Parnasse. Nos Oiseaux 26: Grimmett, R. F. A. and Jones, T. A Important Bird Areas in Europe. Cambridge, UK: International Council for Bird Preservation (ICBP Technical Publication 9). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 30