ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Λέσβος: Κόλπος Γέρας, Έλη Ντίπι και Χαραμίδα»

Transcript

1 ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Γ: Σχέδια Δράσης ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Λέσβος: Κόλπος Γέρας, Έλη Ντίπι και Χαραμίδα» ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: Ελευθέριος Κακαλής Ελένη Γαληνού ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009

2 Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Κακαλής Ε. & Γαληνού Ε. (2009). Σχέδιο δράσης για τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Λέσβος: Κόλπος Γέρας, Έλη Ντίπι και Χαραμίδα». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Kakalis E. & Galinou E. (2009). Action Plan for the Special Protection Area «GR Lesvos: Kolpos Geras, Eli Dipi kai Charamida». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΧΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...13 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2

4 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παρόν Σχέδιο Δράσης εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR Λέσβος: Κόλπος Γέρας, Έλη Ντίπι και Χαραμίδα». Για το σκοπό αυτό προτείνονται κατάλληλα διαχειριστικά και θεσμικά μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ. 2. ΣΤΟΧΟΣ Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι η παροχή γενικών κατευθύνσεων για την αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR Λέσβος: Κόλπος Γέρας, Έλη Ντίπι και Χαραμίδα», ιδίως σε ότι αφορά τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της. Έτσι, προτείνονται κατάλληλα μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ, με τελικό στόχο την επίτευξη Ικανοποιητικού Καθεστώτος Προστασίας στην περιοχή. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3

5 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η περιοχή περιλαμβάνει τον κόλπο της Γέρας στο σύνολό του, τα έλη του Ντιπίου και της Χαραμίδας ενώ μικρή είναι η αντιπροσώπευση από αγροτικές καλλιέργειες όπως ελαιώνες και μακία βλάστηση. Η συνολική έκταση της ΖΕΠ είναι εκτάρια. Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όριά τους. Τα κύρια ενδιαιτήματα της περιοχής πέρα του θαλάσσιου περιβάλλοντος είναι οι εκτεταμένοι καλαμώνες, οι εσωτερικές λίμνες γλυκού νερού και εκτάσεις με αλμυρύθρες και αλόφυτα. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4

6 Χάρτης 1. Όρια Ζώνης Ειδικής Προστασίας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5

7 GR ΚΛΙΜΑΚΑ 1: EΓΣΑ87 Ν. ΛΕΣΒΟΥ ; GR Συντάκτες χάρτη: Άρης Μανωλόπουλος, Victoria Saravia Ν. ΧΙΟΥ GR ΛΕΣΒΟΣ: ΚΟΛΠΟΣ ΓΕΡΑΣ, ΕΛΗ ΝΤΙΠΙ ΚΑΙ ΧΑΡΑΜΙΔΑ Οριογραμμή ΤΚΣ ΤΚΣ:GR GR Κοινή οριογραμμή ΤΚΣ & ΖΕΠ Οριογραμμή ΖΕΠ ΖΕΠ:GR ΤΚΣ GR Προτε νόμενη Οριογραμμή ΖΕΠ

8 Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Πίνακας 1. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Λέσβος: Κόλπος Γέρας, Έλη Ντίπι και Χαραμίδα»: A/A Πιν. Ι 317 Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Acrocephalus melanopogon Ψαθοποταμίδα Είδη χαρακτηρισμού Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 1 ελάχ. διαχ. πληθ. Ε.Ε. Πίνακας 2. Είδη οριοθέτησης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Λέσβος: Κόλπος Γέρας, Έλη Ντίπι και Χαραμίδα»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη οριοθέτησης 47 Anas platyrhynchos Πρασινοκέφαλη πάπια 1 ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 64 Mergus serrator Θαλασσοπρίστης 1 ελάχ. διαχ. πληθ. Ελλάδας 203 Sterna sadnicensis Χειμωνογλάρονο 1 ελάχ. διαχ. πληθ. Ελλάδας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6

9 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Ψαθοποταμίδα Acrocephalus melanopogon Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το είδος είναι επιδημητικό ενώ το χειμώνα ο πληθυσμός της Ψαθοποταμίδας αυξάνεται σημαντικά. Ο συνολικός αναπαραγόμενος πληθυσμός της στην Ελλάδα εκτιμάται σε 100 έως 1000 ζευγάρια (Birdlife, 2004, Handrinos & Akriotis, 1997). Στην περιοχή μελέτης το είδος είναι πολύ κοινό τον χειμώνα καθώς ο εκτεταμένος καλαμώνας στο έλος Ντίπι αλλά και της Χαραμίδας αποτελούν ιδανικό ενδιαίτημα διαχείμασης. Επιπλέον η περιοχή μελέτης εκτιμάται ότι αποτελεί μία από τις 5 σημαντικότερες περιοχές διαχείμασης του είδους στην περιφέρεια των νήσων του Αιγαίου και της Κρήτης καθώς οι συγκεντρώσεις του είδους σε αυτήν είναι εξαιρετικά υψηλές (Κακαλής αδημ.δεδομένα). Οικολογία. Φωλιάζει σε καλαμώνες γλυκού νερού και τρέφεται με έντομα και ασπόνδυλα κοντά στην επιφάνεια του νερού. Κατά τον χειμώνα παρατηρείται σε καλαμώνες συνήθως κοντά σε ανοιχτές επιφάνειες νερού, σε αρδευτικά κανάλια ή υδατοσυλλογές. Οι ανοιχτές επιφάνειες νερού αποτελούν βασικό χαρακτηριστικό του ενδιαιτήματος διαχείμασης (Handrinos & Akriotis, 1997). Πρασινοκέφαλη πάπια Anas platyrhynchos Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7

10 Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το είδος είναι επιδημητικό ενώ το χειμώνα ο πληθυσμός της Πρασινοκέφαλης πάπιας αυξάνεται σημαντικά. Ο συνολικός αναπαραγόμενος πληθυσμός της στην Ελλάδα εκτιμάται σε 100 έως 1000 ζευγάρια (Birdlife, 2004, Handrinos & Akriotis, 1997). Στην περιοχή μελέτης εκτιμάται ότι αναπαράγεται τουλάχιστον 1 ή 2 ζευγάρια στο έλος του Ντιπίου. Οικολογία. Το είδος αναπαράγεται σε παράκτιους υγροτόπους, λιμνοθάλασσες, έλη και λίμνες γλυκού νερού. Επίσης, παρατηρείται σε τεχνητούς υγροτόπους πχ ταμιευτήρες, αρδευτικά ή αποστραγγιστικά κανάλια (Καζαντζίδης και Νοίδου, 2008). Τρέφεται σε ρηχά, γλυκά ή υφάλμυρα νερά, λιμνοθάλασσες, έλη κα. Θαλασσοπρίστης Mergus serrator Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Θαλασσοπρίστης είναι είδος που διαχειμάζει στη χώρα μας. Η παράκτια ζώνη της Θράκης και της δυτικής Ελλάδας αποτελεί την κύρια περιοχή διαχείμασης του είδους ενώ μικρότεροι πληθυσμοί παρατηρούνται κατά μήκος των ακτών της Μακεδονίας, της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας. Στα νησιά του Αιγαίου παρατηρείται κυρίως σε μεγάλα νησιά ιδιαίτερα στο βόρειο Αιγαίο (πχ Λέσβος και Λήμνος). Στην περιοχή μελέτης παρατηρείται στον κόλπο του Γέρας όπου κάθε χρόνο διαχειμάζουν μικρά κοπάδια της τάξης των 5 έως 10 ατόμων. Οικολογία. Το είδος παρατηρείται κατά μήκος των ακτών συνήθως σε απήνεμους κόλπους με ρηχές παραλίες. Τρέφεται με μικρά ψάρια τα οποία τα συλλαμβάνει συνήθως με ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8

11 κατάδυση. Συνήθως κυνηγά σε ζευγάρια ή μικρές ομάδες λίγων ατόμων τα οποία συνεργάζονται για την απόκτηση της τροφής. Χειμωνογλάρονο Sterna sadvicensis Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Η αναπαραγωγή του είδους στη χώρα μας λαμβάνει χώρα κυρίως στο Δέλτα του Έβρου και τον Αμβρακικό με πληθυσμό που κυμαίνεται από 0 έως 30 ζευγάρια (Handrinos & Akriotis, 1997). Το χειμώνα το είδος είναι πιο κοινό όπου παρατηρείται σε πολλούς υγροτόπους της βόρειας, κεντρικής και δυτικής Ελλάδας. Στο Αιγαίο παρατηρείται στους κόλπους κατά μήκος της ακτογραμμής και σε υγροτόπους σε αρκετά νησιά. Η περιοχή μελέτης αποτελεί σημαντικό χώρο διαχείμασης του Χειμωνογλάρονου με τακτική παρουσία του είδους από τις αρχές Οκτωβρίου έως τον Απρίλιο (Κακαλής αδημ.δεδομένα). Οικολογία. Φωλιάζει σε μικρές νησίδες ή σε θέσεις που βρίσκονται σε λουρονησίδες και αναχώματα ή νησίδες αλυκών. Συνήθως οι θέσεις αυτές είναι ελεύθερες από θηρευτές και ανθρώπινη όχληση και σε απήνεμους κόλπους. Η κάλυψη της βλάστησης είναι χαμηλή ή συχνά απουσιάζει. Τρέφεται με μικρά ψάρια και περιστασιακά με πλαγκτονικά καρκινοειδή κυρίως στη θάλασσα, σε υφάλμυρα κανάλια και λιμνοθάλασσες. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9

12 6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1 Επέκταση καλλιεργειών σε υγροτόπους Αντιδιαβρωτικά έργα, καθαρισμοί της κοίτης χειμάρρων, επιχωματώσεις αιγιαλού και κοιτών ρεμάτων Ρύπανση από αστικά λύματα Ρύπανση από βιομηχανικές ή στρατιωτικές δραστηριότητες Πρόσχωση εδαφών, ρεμάτων, ακτών Καταστροφή παρόχθιων οικοσυστημάτων 1: Η κατηγοριοποίηση ορολογία των απειλών ακολουθεί την αντίστοιχη του BirdLife International, σύμφωνα και με τις τροποποιήσεις και τις περιγραφές του προγράμματος «Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας» (Δημαλέξης κ.α., 2009) ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10

13 7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ Γενικές προϋποθέσεις για την ορθή διαχείριση των ελληνικών ΖΕΠ: Εθνικός Συντονισμός Διαχείρισης Παρακολούθησης των ΖΕΠ με κατάλληλο μηχανισμό διοικητικής και επιστημονικής υποστήριξης. Χαρτογράφηση πυρήνων κατανομής και κρίσιμων ενδιαιτημάτων των ειδών χαρακτηρισμού στο σύνολο των ΖΕΠ. Καθορισμός Επιθυμητών Τιμών Αναφοράς για τα είδη χαρακτηρισμού (FRVs) στο σύνολο των ΖΕΠ. Παρακολούθηση πληθυσμιακών τάσεων των ειδών προτεραιότητας των ΖΕΠ. Εθνικά Σχέδια Δράσης για τα είδη χαρακτηρισμού. Απαγόρευση εισαγωγής αλλόχθονων ειδών ή υβριδίων. Χαρτογράφηση και οριοθέτηση υγροτόπων εντός των ΖΕΠ. Απαγόρευση χρήσης μολύβδινων βολίδων στους υγροτόπους. Υποχρέωση εκπόνησης Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης για τα έργα των κατηγοριών Α1,Α2,Β3 στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ειδικών ομάδων χρηστών της περιοχής. Ειδικά μέτρα για την περιοχή: Μέτρο Εκπόνηση Σχεδίου Διαχείριση για τη ΖΕΠ Διαχείριση των καλαμιώνων Έλεγχος των μπαζωμάτων, της αλλοίωσης των καλαμιώνων και της υποβάθμισης των υγρών λιβαδιών Δημιουργία τεχνητών ή ημιφυσικών υγροτόπων (πχ εκβαθύνσεις) με γλυκό ή υφάλμυρο νερό το οποίο θα είναι διαθέσιμο στα πουλιά ιδιαίτερα την θερινή περίοδο Διερεύνηση των επιπτώσεων της παράκτιας αλιείας στους πληθυσμούς του Θαλασσοπρίστη Διερεύνηση της οικολογίας του Χειμωνογλάρονου κατά τη χειμερινή περίοδο Ορθή οριοθέτηση των Καταφυγίων Άγριας Ζωής έτσι ώστε να μετριαστεί η όχληση εξαιτίας της άσκησης της θήρας κατά τη Προτεραιότητα Υψηλή Υψηλή Υψηλή Υψηλή Ενδιάμεση Ενδιάμεση Υψηλή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11

14 διαχείμαση Θεσμοθέτηση ΚΑΖ στα όρια της ΖΕΠ με στόχο τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της. Υψηλή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12

15 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ BirdLife International, Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. BirdLife Conservation series No. 12. BirdLife International. Cambridge. Bourdakis S. & Vareltzidou, S Greece pp In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p Brooks R Birding on the Greek Island of Lesvos. Brookside Publisging, p. 248 Handrinos, G. & Akriotis, T The Birds of Greece. Helm Publishers. London ΕΟΕ Συνοπτική έκθεση δραστηριότητας στα πλαίσια του προγράμματος παρακολούθησης υγρότοπων 1995 για τις περιοχές 1) Υγρότοπος κόλπου Καλλονής, Λέσβου, 2) υγρότοπος Ντίπι Λάρσος, Λέσβου, 3) Λ/Θ Αλυκής και Χορταρολίμνη, Λήμνου και 4) Αλυκή Χώρας, Νάξου. Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους Προδιαγραφές οριοθέτησης Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. Δημαλέξης Τ., Καστρίτης Θ., Μανωλόπουλος Α., & Κ. Γρίβας Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Τελική Έκθεση, ΥΠΕΧΩΔΕ Καζαντζίδης, Σ. και Μ. Νοίδου (συντονιστές έκδοσης) Προσδιορισμός της φαινολογίας μετανάστευσης των θηρεύσιμων υδρόβιων πουλιών - Τελική αναφορά. Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, Θεσσαλονίκη. 255 σελ. + Παράρτημα. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13

16 Χανδρινός Γ., Καστρίτης Θ Πουλιά Στο: Α. Λεγάκις & Π. Μαραγκού (επιμ.) (2009). Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία. Αθήνα (υπό έκδοση). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14