ËáôéíéêÜ Ã Ëõêåßïõ. Åíüôçôá 1 ç. ÊåöÜëáéá: 21, 22, 23

Transcript

1 ËáôéíéêÜ Ã Ëõêåßïõ Åíüôçôá 1 ç ÊåöÜëáéá: 21, 22, 23

2 Απομνημονεύω τα βασικά σημεία της θεωρίας 1. Σε ποια περίπτωση γίνεται λόγος για απόλυτη μετοχή; Όταν το Υποκείμενο της μετοχής είναι διαφορετικό από το Υποκείμενο ή το Αντικείμενο του ρήματος της πρότασης μέσα στην οποία βρίσκεται η μετοχή. Υπενθύμιση: Απόλυτη είναι η επιρρηματική μετοχή. Η αναφορική και η κατηγορηματική μετοχή είναι συνημμένες. 2.α. Σε ποια πτώση τίθεται η απόλυτη μετοχή και το Υποκείμενό της; Σε πτώση αφαιρετική. β. Σε ποιο χρόνο; Σε κάθε χρόνο ενεργητικής ή παθητικής φωνής. 3. Πόσα και ποια είδη αφαιρετικής απόλυτης υπάρχουν; Yπάρχουν τρία είδη και είναι: α. η κανονική: Το Υποκείμενο της μετοχής δεν έχει καμία σχέση με το Υποκείμενο του ρήματος της πρότασης στην οποία ανήκει η μετοχή. Π.χ. Tarquinio regnante Pythagoras in Italiam venit β. η ιδιάζουσα: Μολονότι το Υποκείμενο της μετοχής λογικά είναι το ίδιο με το Υποκείμενο ή Αντικείμενο του ρήματος, η μετοχή τίθεται σε αφαιρετική πτώση. Π.χ. Gallis interemptis Camillus aurum omne recepit. Η μετοχή αυτή είναι μετοχή παθητικού παρακειμένου. Αυτό συμβαίνει, διότι η Λατινική δε διαθέτει ενεργητική μετοχή για το παρελθόν. Η μετοχή στην ενεργητική φωνή διαθέτει χρόνους μόνο για το παρόν (ενεστώτας) και για το μέλλον (μέλλοντας). γ. η ιδιόμορφη: Αποτελείται από δύο αφαιρετικές. Η πρώτη είναι ουσιαστικό ή αντωνυμία που χρησιμοποιείται ως Υποκείμενο. Η δεύτερη είναι επίσης ουσιαστικό που δηλώνει αξίωμα, επάγγελμα, ηλικία και χρησιμοποιείται ως κατηγορηματικός προσδιορισμός στο Υποκείμενο.

3 Π.χ. Brenno duce (Brenno = Yποκείμενο, duce = κατηγορηματικός προσδιορισμός στο Brenno). Αυτό συμβαίνει (γίνεται δηλαδή λόγος για απόλυτη μετοχή χωρίς την παρουσία μετοχής), διότι ανάμεσα στις αφαιρετικές θα έπρεπε να υπάρχει η μετοχή Ενεστώστα του sum. Στη Λατινική, όμως, δεν υπάρχει η μετοχή αυτή και ούτε είναι δυνατό να εννοούμε έναν τύπο που δεν υπάρχει. Γι αυτό και δημιουργήθηκε το φαινόμενο των δύο αφαιρετικών (ιδιόμορφη απόλυτη μετοχή). 4. Σε τι αναλύεται η απόλυτη επιρρηματική μετοχή και με ποιον τρόπο; Αναλύεται στην αντίστοιχή της δευτερεύουσα πρόταση ως εξής: Η μετοχή μετατρέπεται σε ρήμα, στο οποίο προτάσσεται το ανάλογο εισαγωγικό στοιχείο που κρύβεται μέσα της. Παράδειγμα: Tarquinio Superbo regnante Pythagoras in Italian venit. Dum Tarquinius Superbus regnat, Pythagoras in Italiam venit. Παρατηρούμε ότι η μτχ. regnante = χρονική μετοχή που δηλώνει το σύγχρονο (τη συνεχιζόμενη πράξη). Αναλύεται επομένως σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Η μετοχή regnante έγινε ρήμα, χρόνου Ενεστώτα Ενεργητικής Φωνής στο οποίο προτάχθηκε ο χρονικός σύνδεσμος dum. Η ανάλυση συνεπάγεται δύο μετατροπές: α. Η μετοχή γίνεται Ρήμα (ίδιας φωνής με τη μετοχή). β. Το Υποκείμενο της μετοχής γίνεται Υποκείμενο του ρήματος. αλλάζει επομένως πτώση και τίθεται σε ονομαστική. 5. Πώς μετατρέπεται μια πρόταση (που δηλώνει το προτερόχρονο ως προς μια άλλη) με ενεργητική σύνταξη σε μετοχική; Έστω το παράδειγμα: Camillus interemit Gallos, Camillus aurum omne recepit. α. Μετατρέπουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική κατά το σχήμα: γιατί η Ε.Φ. δεν διαθέτει μτχ. για το παρελθόν β. Στη πρόταση Camillus interemit Gallos δηλώνει το προτερόχρονο ως προς την άλλη. Ενεργητική Σύνταξη Παθητική Σύνταξη Υ Ρ ενεργητικό Α Ποιητικό Αίτιο Ρ παθητικό, ίδιου χρόνου με το ενεργητικό Υποκείμενο

4 12. ΛΑΤΙΝΙΚΑ - Ενότητα 1η Βήμα 1 ο Camillus = Y Galli = Yποκείμενο Interemit = Ρ interempti sunt = Ρ παθητικό (συμφωνεί στο γένος, στον αριθμό και στο πρόσωπο με το υποκείμενο). Callos = A a Camillo = Ποιητικό Αίτιο β. Παραλείπουμε το sunt (βοηθητικό εδώ) και ελέγχουμε αν το Galli, είναι όρος της άλλης κύριας πρότασης Camillus aurum omne recepit. Παρατηρούμε ότι δεν είναι, οπότε η μετοχή και το Υποκείμενό της τίθενται σε πτώση αφαιρετική. Gallis interemptis γ. Το Ποιητικό Αίτιο παραλείπεται, αν συμπίπτει με το Υ ή το Α/νο του ρήματος της άλλης πρότασης. Gallis interemptis Cam. aurum recepit. * Αν το Υ της μτχ. υπάρχει ως όρος της κύριας πρότασης, το παραλείπουμε και μεταφέρουμε τη μετοχή στην πτώση του όρου της κύριας πρότασης. Π.χ. Dux fortiter pugnavit. Dux occisus est. Dux fortiter pugnatus occisus est. 6. Πώς αναλύουμε μια ιδιάζουσα αφαιρετική απόλυτη σε δευτερ. πρόταση; Την αναλύουμε στην ισοδύναμή της δευτερεύουσα πρόταση.*συγκεκριμένα, για τη δημιουργία της νέας δευτερεύουσας χρονικής πρότασης, μεσολαβούν οι ακόλουθες μετατροπές: α. η μετοχή μετατρέπεται σε ρήμα. β. στο ρήμα προτάσονται είτε: *Υπενθύμιση: Οι αφαιρετικές από-λυτες των κειμένων, είναι χρονικές και μάλιστα χρόνου παρακειμένου με εξαίρεση τη μετοχή Sententia dicta (στο μάθημα 50), οπότε αναλύονται σε δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις. i. οι χρονικοί σύνδεσμοι ubi, ut, simul, postquam, οπότε η έγκλιση είναι η οριστική και ο χρόνος ο παρακείμενος. ii. είτε ο ιστορικός ή διηγηματικός cum, οπότε η έγκλιση είναι η υποτακτική και ο χρόνος ο υπερσυντέλικος. (η ανάλυση αυτή είναι προτιμότερη). γ. Το υποκείμενο της μετοχής γίνεται αντικείμενο του ρήματος και τίθεται σε πτώση αιτιατική. δ. Ως υποκείμενο του ρήματος της νέας δευτερεύουσας πρότασης τίθεται το υποκείμενο του ρήματος της πρότασης στην οποία ανήκει η μετοχή. Π.χ. Deletis legionibus Galli everterunt urbem Romam Deletis = i. ubi, (ut, simul, postquam) deleverunt ii. Cum delevissent legionibus = legiones (αιτιατική) Οπότε: Deletis legionibus = i. cum (Galli) delevissent legiones. ii. Postquam (Galli) deleverunt legiones.

5 7. Πώς αναλύεται η ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη; Υπενθύμιση: Η ιδιόμορφες αφαιρετικές απόλυτες που συναντάμε στα κείμενα εκφράζουν χρόνο, οπότε αναλύονται σε δευετευρεύουσες χρονικές προτάσεις ως εξής. α. Ως ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης εννοούμε το βοηθητικό sum β. Ως σύνδεσμο εισαγωγής δευτερεύουσας πρότασης θέτουμε τον ιστορικό ή διηγηματικό cum, οπότε η έγκλιση που ακολουθεί είναι υποτακτική και ο χρόνος ο παρατατικός. γ. Το ουσιαστικό που χρησιμεύει ως υποκείμενο και βρίσκεται σε αφαιρετική πτώση γίνεται υποκείμενο του ρήματος της χρονικής πρότασης σε πτώση ονομαστική. δ. Το ουσιαστικό που δηλώνει αξίωμα και βρίσκεται σε αφαιρετική πτώση γίνεται κατηγορούμενο του υποκειμένου και τίθεται και αυτό σε πτώση ονομαστική. Π.χ. Brenno duce Galli everterunt urbem Romam Brenno = Brennus (υποκείμενο σε ονομαστική) Duce = Dux (κατηγορούμενο σε ονομαστική) Οπότε: Brenno duce = Cum Brennus dux esset 8. Τι εκφράζει η υποτακτική στις κύριες προτάσεις; α. Την υποκειμενικότητα μιας κρίσης και είναι: i. δυνητική π.χ. quis hoc neget? ii. απορηματική π.χ. quid agam? iii. του απραγματοποίητου π.χ. Si hoc faceres, errares Si hoc facias, erres β. Tην υποκειμενικότητα μιας επιθυμίας και είναι: i. προτρεπτική π.χ. Amemus patriam ii. ευχετική π.χ. Utinam valeas iii. παραχωρητική π.χ. Sint sane superbi Rhodienses 9. Ποιες δευτερεύουσες προτάσεις εκφέρονται πάντοτε με Υποτακτική; α. οι τελικές β. οι συμπερασματικές γ. οι πλάγιες ερωτηματικές δ. οι βουλητικές ε. οι ενδοιαστικές στ. οι προτάσεις του quominus και quin 10. Τι είναι η λεγόμενη ακολουθία των χρόνων; Eίναι ένα σύνολο κανόνων που διέπουν το χρόνο εκφοράς της δευτερεύουσας πρότασης σε σχέση με το ρήμα εξάρτησης.

6 Συγκεκριμένα: Ρήμα εξάρτησης Eκφορά δευτερεύουσας Δηλώνει το: με υποτακτική Αρκτικός χρόνος α. Ενεστώτα Σύγχρονο β. Παρακειμένου Προτερόχρονο γ. Ενεστώτα Υστερόχρονο ενεργητικής περιφρ. συζυγίας (Ε.Π.Σ.) Ρήμα εξάρτησης Eκφορά δευτερεύουσας Δηλώνει το: με υποτακτική Ιστορικός Χρόνος α. Παρατατικού Σύγχρονο β. Υπερσυντελίκου Προτερόχρονο γ. Παρατατικού Υστερόχρονο ενεργητικής περιφρ. συζυγίας 12. Ποιοι χρόνοι είναι αρκτικοί; α. ο ενεστώτας όλων των εγκλίσεων β. ο μέλλοντας όλων των εγκλίσεων γ. ο συντελεσμένος μέλλοντας όλων των εγκλίσεων δ. ο παρακείμενος (=Ενεστώτας ) οριστικής, υποτακτικής 13. Ποιοι χρόνοι είναι ιστορικοί; α. ο παρατατικός οριστικής υποτακτικής β. ο υπερσυντέλικος οριστικής υποτακτικής το απαρέμφατο Ενεστώτα - Μέλλοντα Θεωρούνται: η μετοχή Ενεστώτα - Μέλλοντα α. ως αρκτικοί χρόνοι, όταν εξαρτώνται το σουπίνο από ρήμα αρκτικού χρόνου το γερούνδιο β. ως ιστορικοί χρόνοι, όταν εξαρτώνται το γερουνδιακό από ρήμα ιστορικού χρόνου 14. Πώς συντάσσονται τα διάφορα είδη του χρονικού cum; Ο καθαρά χρονικός cum (temporalis) συντάσσεται με οριστική Πχ. Cum in venationibus eris, licebit tibi pugillares atportare

7 O αντίστροφος cum (inversum / inversivum) με οριστική παρακειμένου Π.χ. Cum repente ei apparuit species horenda ibi vix animum sollicitum somno dederat Ο επαναληπτικός cum (iterativum) i. με οριστική ενεστώτα/παρακειμένου για το παρόν μέλλον ii. με οριστική παρατατηκού/ υπερσυντέλικου για το παρελθόν. Π.χ. Cum illa cubiculum mariti intraverat vivere filium simulabat Ο ιστορικός cum (historicum, narativum) συντάσσεται με: i. υποτακτική παρατατικού για το σύγχρονο στο παρελθόν Π.χ. Cum lacrimae suae vincerent, egrediebatur ii. υποτακτική υπερσυντελίκου για το προτερόχρονο στο παρελθόν. Π.χ. Cum Ennius ad Nasicam venisset, exclamavit Nasica Eίδη του χρονικού Cum Καθαρά χρονικός Αντίστροφος Επαναληπτικός Ιστορικός 15. Ποια λειτουργία επιτελεί ο καθαρά χρονικός και ποια ο ιστορικός cum; Ο καθαρά χρονικός cum μας πληροφορεί απλώς για το χρόνο που έγινε κάτι (δικαιολόγηση έγκλισης) Ο ιστορικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρόταση και δημιουργεί ανάμεσά τους σχέση αιτίου -αιτιατού. (δικαιολόγηση έγκλισης) 16. Τι άλλο πρέπει να γνωρίζουμε για τον ιστορικό cum; Ότι ακολουθεί πάντοτε μετά από ιστορικό χρόνο (αφού χρησιμοποιείται για διηγήσεις του παρελθόντος) Να θυμάσαι: Η ενεργητική Υποτακτική και η Υποτακτική των αποθετικών ρημάτων έχουν 5 χρόνους. Η παθητική Υποτακτική έχει 4 χρόνους.

8 Θυμήσου τους ακόλουθους τύπους για το σχηματισμό της Υποτακτικής: Ενεργητική Φωνή Ενεστώτας α συζ.: Τ = θέμα Ενεστ. (χωρίς το α) + e + Βασ. Κατ/ξεις Ε.Φ. β, γ, δ συζ.: Τ = θέμα Ενεστ. + α + Βασ. Κατ/ξεις Ε.Φ. π.χ. am -e -m, am -e -s, am -e -t / responde -a -m / leg -a -m / audi -a -m Παρατατικός α, β, γ, δ συζ.: Τ = Απρμφ. Ενεργ. Ενεστ. + Βασ. Κατ/ξεις Ε.Φ. π.χ. amare -m / delere -m / legere -m / audire -m Μέλλοντας α, β, γ, δ συζυγίες: T = - Μτχ. Μέλ. (στα τρία γένη και στον ενικό αριθμό) + sim, sis, sit - Μτχ. Μέλ. (στα τρία γένη και στον πληθυντικό αριθμό) + simus, sitis, sint π.χ. amaturus,-a,-um sim, sis, sit / amaturi,- ae,-a simus, sitis, sint Παρακείμενος α, β, γ, δ συζ.: T = θέμα Πρκ. + eri + Βασικές Καταλήξεις Ενεργ. Φ. π.χ. amav -erim / delev -erim / leg -erim / audiv -erim Υπερσυντέλικος α, β, γ, δ συζ.: Τ= θέμα Πρκ. + isse + Βασικές Καταλήξεις Ενεργ. Φ. π.χ. amav -issem / delev -issem / leg -issem / audiv -issem Παθητική Φωνή Ενεστώτας α συζυγία: T = θέμα Εν. (χωρίς το α) + e + Βασ. Κατ/ξεις Π.Φ. β, γ, δ συζυγίες: T = θέμα Εν. + α + Βασ. Κατ/ξεις Π.Φ. π.χ. am -e -r, am -e -ris (-re), am -e -tur / dele -a -r / leg -a -r / audi -a -r Παρατατικός α, β, γ, δ συζυγίες: T = Απρμφ. Ενεργ. Ενεστ. + Βασικές Καταλ. Παθ. Φ. π.χ. amare -r / delere -r / legere -r / audire -r

9 Βήμα 2 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Yποτακτική sum Eνεστώτας: Παρατατικός: Μέλλοντας: Παρακείμενος: Υπερσυντέλικος: Παρακείμενος α, β, γ, δ συζυγίες: T = - Μτχ. Παθ. Πρκ. (στα τρία γένη και στον ενικό αριθμό) + sim, sis, sit - Μτχ. Παθ. Πρκ. (στα τρία γένη και στον πληθ. αριθμό) + simus, sitis, sint π.χ. amatus, -a, -um sim, sis, sit, amati, -ae, -a simus, sitis, sint lectus, -a, -um sim, sis, sit, lecti, -ae, -a simus, sitis, sint Υπερσυντέλικος α, β, γ, δ συζυγίες: T = - Μτχ. Παθ. Πρκ. (στα τρία γένη και στον εν. αριθμό) + essem, esses, esset - Μτχ. Παθ. Πρκ. (στα τρία γένη και στον πληθ. αριθμό) + essemus, essetis, essent π.χ. amatus, -a, -um essem, esses, esset, amati, -ae, -a essemus, essetis, essent lectus, -a, -um essem, esses, esset, lecti, -ae, -a essemus, essetis, essent sim, sis, sit, simus, sitis, sint essem, esses, esset, essemus, essetis, essent futurus -a - um sim, sis, sit / futuri -ae -a simus, sitis, sint fuerim, fueris, fuerit, fuerimus, fueritis, fuerint fuissem, fuisses, fuisset, fuissemus, fuissetis, fuissent ÂÞìá 2 ÂÞìá 1 Λύνω τις ασκήσεις - κλειδιά του σχολικού βιβλίου α. σελ. 13 (άσκηση 1, άσκηση 2) β. σελ. 20 (άσκηση 1) γ. σελ. 26 (άσκηση 1) EΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚEΣ AΣΚΗΣΕΙΣ ΙΙ. Στην παρακάτω άσκηση η πρώτη από τις δύο προτάσεις να μετατραπεί σε απόλυτη αφαιρετική. ΙΙΙ. Να μετατραπούν οι προτάσεις με τα μαύρα γράμματα σε μετοχικές με συνημμένη μετοχή και να συμπτυχθούν οι δύο προτάσεις σε μία. Claudius in castra delatus est et imperator factus est. Gallus legatus Pauli erat, qui bellum adverus Persen gerebat. Species Cassium terrore concussit et e somno eum excitavit.

10 18. ΛΑΤΙΝΙΚΑ - Ενότητα 1η Βήμα 2 ο Galli Roman occupaverunt et deleverunt. Camillus Gallos, qui abituri erant, secutus est. Vidi imperatorem milites adhortari. IV. Να συμπληρωθούν οι σωστοί τύποι της υποτακτικής (ενεργητικής ή παθητικής) του ενεστώτα ή του παρατατικού. Να δικαιολογηθεί ο χρόνος με βάση τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων. Rogat Paulus, num Caligula... ab insidiatoribus (excludo) Rogat Paulus, num Caligula... (me abdo) Rogat Paulus, num equitatus... (appropiquo) Rogabat Paulus, num hostes... (fugio) Rogabat Paulus, num dux Arvernorum... (capior) Rogabat Paulus, num arma... (proicior) Rogabat Paulus, num nos lacte... (nutrior) Rogabat Paulus, num vos in fluminibus... (lavor) V. Να συμπληρωθούν οι σωστοί τύπο της υποτακτικής (ενεργητικής ή παθητικής) του παρακείμενου ή του υπερσυντέλικου. Να δικαιολογηθεί ο χρόνος με βάση τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων. Rogabat Paulus, num Galli legiones Romanas... (deleo) Rogavit Paulus, num urbs Roma... (evertor) Rogat Paulus, num Camillus Gallos... (sequor) Rogavit Paulus, num Camillus Gallos... (sequor) Rogat Paulus, num Scribonianus arma... (moveo) Rogavit Paulus, num Scribonianus... (occidor) Rogat Paulus, num Arria naviculam... (conduco) Rogavit Paulus, num filius cibum... (sumo) ÂÞìá 3 ÂÞìá 2 ÂÞìá 1 Λύνω περισσότερες ασκήσεις 1. Οι υπογραμμισμένες προτάσεις να μετατραπούν σε μετοχικές. α. Arria piscatoriam naviculam conduxit. Arria ingentem navem secuta est.

11 Βήμα 3 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ β. Puer cibum sumpsit. Puer quievit. γ. Milites Claudi Romam Pαetum traxerunt.μilites Claudi in castra redierunt. δ. Camillus Gallos interemit. Camillus in exilium reversus est. 2. Oι υπογραμμισμένες προτάσεις να μετατραπούν στην ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη: α. Gato consul erat. Punicum bellum tertium sumptum est. β. Octavianus imperator erat. Sutor quidam corvum instituit dicere: Αve, Caesar, victor, imperator. γ. Camillus dictator erat. Hostes fugati sunt. δ. Titus Manlius consul erat. Hostes fuga salutem petiverunt. ε. Quintus Mucius Scaevola senex erat. Sulla senatum armatus coegit. 3. Να αναλυθούν οι ακόλουθες αφαιρετικές απόλυτες σε ισοδύναμες δευτερεύουσες προτάσεις και να δηλωθεί ποιές από αυτές είναι ιδιάζουσες (νόθες) και ποιές ιδιόμορφες. α. deletis legionibus (a Gallis) - Galli everterunt urbem Romam. β. quibus interemptis (a Camillo) - aurum omne recepit. γ. abiectis armis (a praedonibus) - ianuae appropinquaverunt. δ. occupata urbe (a Sulla) - senatum armatus coegerat. ε. hac re audita (ab Octaviano) - Caesar dixit.

12 20. ΛΑΤΙΝΙΚΑ - Ενότητα 1η Βήμα 3 ο στ. admissis amicis (a Sertorio) - in cubiculum dixit. ζ. Brenno duce η. Patre imperatore 4. Να συμπληρώσετε τα κενά αφού λάβετε υπόψη τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων και τις υποδείξεις που βρίσκονται μέσα στην παρένθεση. Αccipe nunc quid Nasica... (facio - υστερόχρονο) Αccipe nunc quid Arria... (facio - υστερόχρονο) Αccipe nunc quid Nasica... (facio - σύγχρονο) Μater rogavit quid filia... (paro - προτερόχρονο) Μater rogavit quid filia... (respondeo - σύγχρονο) Αugustus rogat quid corvus... (dico - προτερόχρονο) Paulus rogat cur puella... (egredior - υστερόχρονο) ÂÞìá 4 ÂÞìá 3 ÂÞìá 2 ÂÞìá 1 Α. Από τη Γραμματική Προσέχω από τη γραμματική και το συντακτικό Ουσιαστικά 1. Τα ουδέτερα της γ κλίσης flumen, ius, nomen, funus: α. σχηματίζουν τις πλάγιες πτώσεις ενικού, πληθυντικού από το θέμα της γενικής ενικού flumin-, iur-, nomin- και funer-, αντίστοιχα, β. έχουν ονομαστική, αιτιατική και κλητική όμοιες και στους δύο αριθμούς. Κατάληξη όμοιων πτώσεων στον πληθυντικό: -α. 2. civitas: γενική πληθυντικού civitatium και civitatum. 3. navis: αφαιρετική ενικού navi και nave, γενική πληθυντικού navium. 4. pars: στη γενική πληθυντικού partium. 5. filius: γενική ενικού filii και fili, κλητική ενικού fili. 6. Claudius: γενική ενικού Claudii και Claudi, κλητική ενικού Claudi. Επίθετα 1. Τις καταλήξεις -i / -ium / -ia δηλαδή την αφαιρετική ενικού, τη γενική πληθυντι-

13 Βήμα 4 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ κού και τις τρεις όμοιες πτώσεις (ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού) για το θετικό βαθμό όλων των επιθέτων της γ κλίσης, όπως π.χ. omnis, -is, -e (δικατάληκτο) και ingens (μονοκατάληκτο). 2. Τις καταλήξεις -e, -um, -a δηλαδή την αφαιρετική ενικού, την γενική πληθυντικού και τις τρεις όμοιες πτώσεις (ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού) του συγκριτικού όλων των επιθέτων. 3. Τα παραθετικά των επιρρημάτων bene, libenter, diu: bene-melius-optime, libenter-libentius-libentissime και diu-diutius-diutisime, αντίστοιχα. 4. Το θέμα και την κλίση της μετοχής ενεστώτα του ρήματος abeo: abiens, γενική abeuntis, αφαιρετική ενικού abeunte (γιατί στο μάθημα 21 η μετοχή είναι χρονική). Ρήματα 1. Τα ανώμαλα eo και fio. 2. Τα αποθετικά ρήματα sequor, morior, egredior δανείζονται από την ενεργητική φωνή τον μέλλοντα (υποτακτικής, απαρέμφατου, μετοχής), τη μετοχή ενεστώτα, το σουπίνο και το γερούνδιο. Ειδικότερα το morior και το egredior στο β ενικό πρόσωπο της οριστικής ενεστώτα αποβάλλουν το i του θέματος και εμφανίζουν τους τύπους : egrederis και moreris, αντίστοιχα. H μετοχή μέλλοντα του morior moriturus. 3. Στο ρήμα absum, afui, - abesse: να προσεχθεί η μετοχή ενεστώτα absens και η μετοχή μέλλοντα afuturus, -a, -um. 4. Tο revertor. α. Ως αποθετικό: revertor, reversus sum, reversum, reverti. β. Ως ημιαποθετικό: revertor, reverti, (reversum) reverti. 5. Τα accipio, recipio, facio: ανήκουν στην κατηγορία των 15 ρημάτων της γ συζυγίας που λήγουν σε -io. 6. erat ascensurus: Ενεργητική Περιφραστική Συζυγία. Σχηματίζεται από τη μετοχή μέλλοντα και το ρήμα sum σε όλους τους χρόνους. Β. Από το Συντακτικό 1. Τα δίπτωτα ρήματα: do + αιτιατική (άμεσο Α) + δοτική (έμμεσο Α) paro + αιτιατική (άμεσο Α) + δοτική (έμμεσο Α) interrogo + αιτι. προσώπου (άμεσο Α) + αιτι. πράγματος (έμμεσο Α) 2. Τη σύνταξη των προθέσεων: α. apud, praeter, propter, post, in, contra + αιτιατική β. pro, in + αφαιρετική

14 22. ΛΑΤΙΝΙΚΑ - Ενότητα 1η Βήμα 5 ο ÂÞìá 5 ÂÞìá 4 ÂÞìá 3 ÂÞìá 2 ÂÞìá 1 Ελέγχουμε τις γνώσεις μας 1. Να συμπληρωθεί ο πίνακας με τα ουσιαστικά: flumen, ius, funus, civitati, navem. Ενικός Πληθυντικός αιτιατική αφαιρετική γενική αιτιατική 2. diu, bene, libenter: Να γραφούν τα παραθετικά των επιρρημάτων αυτών. Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός 3. est factus, reversus est, mortuus est, egrediebatur: Να γραφεί το β ενικό πρόσωπο της οριστικής όλων των χρόνων. Ενεστ. Πρτ. Μέλλ. Πρκ. Υπερσ. Συντ. Μέλλ. ΟΡΙΣΤΙΚΗ

15 Βήμα 5 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ est factus, dicitur, conduxit: Να κλιθούν στην ενεργητική προστακτική και των δύο χρόνων. ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ Ενεστώτας Μέλλοντας β β β γ β γ 5. paravit, ignoraretur, respondebat, prorumperent: Να αντικατασταθούν από τύπους της Ενεργητικής Περιφραστικής Συζυγίας. 6. Να σχηματίσετε με τα ουσιαστικά και τα επίθετα που ακολουθούν συνεκφορές με λογικό νόημα και στη συνέχεια να τις κλίνετε τις πλάγιες πτώσεις ενικ. πληθ. αριθμού (όπου είναι δυνατό): duce, flumen, Gallos, puer, aequo, ingentem, abeuntes, melior. Ενικός Πληθυντικός 7. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική. α. Camillus, dictator factus, aurum omne recepit..

16 24. ΛΑΤΙΝΙΚΑ - Ενότητα 1η Βήμα 5 ο β. Αrria, uxor Paeti, piscatoriam naviculam coduxit.... γ. Scribonianus, amicus Paeti arma in Illyrico movit Να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική. α. Illic aurum pensatum est a Romanis.... β. Funus fillii ignorabatur a patre.... γ. Arria, uxor Paeti imposita erat a militibus Να αναλυθούν οι μετοχές σε ισοδύναμες δευτερεύουσες προτάσεις. α. Praeda divisa (Camilus dictator est factus)... β. Occiso Scriboniano (Paetus Romam trahebatur) Nα συμπτυχθούν οι υπογραμμισμένες προτάσεις σε μετοχές. α. cum lacrimae suae prorumperent, egrediebatur.... β. Arria milites oravit. Arria ingentem navem secuta est Oι προτάσεις κρίσεως που ακολουθούν να τραπούν σε απαρεμφατικές με εξάρτηση το scriptor narrat. α. Puer bene quievit, libenter cibum sumpsit.... β. Arria cubiculum mariti intraverat.... γ. Camillus Gallos abeuntes secutus est Να συμπληρώσετε τα κενά με τη λέξη που βρίσκεται μέσα στην παρένθεση: α. Galli legiones adversariorum apud... deleverunt (Roma). β. Galli pro... immensam pecuniam acceperunt (urbis). γ. Ommes funus fillii ignoraverunt praeter... (mater). δ. Post... Gallorum Camillus in exilium rediit (fuga). ε. Milites contra... arma moverant (imperator).

17 ËáôéíéêÜ Ã Ëõêåßïõ Åíüôçôá 2 ç ÊåöÜëáéá: 24, 25, 26

18 26. ΛΑΤΙΝΙΚΑ - Ενότητα 2η Βήμα 1 ο ÂÞìá 1 Απομνημονεύω τα βασικά σημεία της θεωρίας 1. Ποιοι χρόνοι διαθέτουν προστακτική και στις δύο φωνές; Προστακτική διαθέτουν μόνο ο ενεστώτας και ο Μέλλοντας και στις δύο φωνές. 2. Πόσα και ποια πρόσωπα έχει η Προστακτική Ενεστώτα στις δύο φωνές; Έχει δύο πρόσωπα, το β ενικό και β πληθυντικό (2-2) 3. Ποιοι είναι οι τύποι σχηματισμού της Προστακτικής ενεστώτα; β Ενικό β Πληθ. Ενεργητική φωνή Παθητική φωνή ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ i. για α β δ συζυγία για όλες τις συζυγίες Τ= ίδιο με θέμα ενεστώτα Τ= ίδιο με το απαρέμφατο π.χ. ama, dele, audi ενεργητικού ενεστώτα. ii. για γ συζυγία π.χ. amare, delere, Τ= θέμα ενεστώτα + e legere, audire. π.χ. leg - e i. για α β δ συζυγία για όλες τις συζυγίες Τ= θέμα ενεστώτα + te Τ= το ίδιο με το β πληθυντικό π.χ. ama -te, dele -te, πρόσωπο οριστικής ενεστώτα audi -te. π.χ. ama -mini ii. για γ συζυγία dele -mini T= θέμα ενεστ. + i + te legi -mini π.χ. leg -i -te audi -mini 4. Ποια ρήματα εξαιρούνται και δεν ακολουθούν τον τρόπο σχηματισμού του β ενικού της ενεργητικής προστακτικής ενεστώτα; i. Τα ρήματα της γ συζυγίας dico, duco, fero που είτε απλά είτε σύνθετα συγκόπτουν την κατάληξη -e: dic - praedic, duc - deduc, fer - adfer και ii. το ρήμα facio, όταν είναι απλό: fac. Nα θυμάσαι: το ρήμα facio σύνθετο δεν συγκόπτει την κατάληξη -e π.χ. Adficio adfice

19 Βήμα 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Πόσα και ποια πρόσωπα έχει η Προστακτική Μέλλοντα στις δύο φωνές; Η Προστακτική Μέλλοντα στην ενεργητική φωνή έχει τέσσερα πρόσωπα το β και γ ενικό και το β και γ πληθυντικό και στην παθητική έχει τρία: το β και γ πληθυντικό. 6. Ποιοι είναι οι τύποι σχηματισμού της; Ενεργητική φωνή Παθητική φωνή ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ i) για α β δ συζυγία 1) για α β δ συζυγία β γ Τ= θέμα ενεστώτα + to T= θέμα ενεστώτα + tor ενικό π.χ. ama -to, dele -to π.χ. ama -tor / ama -tor ama -to, dele -to dele -tor / dele -tor audi -to, audi -to audi -tor / audi -tor ii) για γ συζυγία 2) για γ συζυγία β γ Τ= θέμα ενεστώτα + i + to Τ= θέμα ενεστώτα + i + tor ενικό leg -i -to π.χ. leg -i -tor / leg -i -tor i) για α β δ συζυγία Τ= θέμα ενεστώτα + tote β ama -tote, dele -tote πληθ. audi -tote ii) για γ συζυγία Τ= θέμα ενεστώτα + i + tote leg -i -tote 1) για α β συζυγία 1) για α β συζυγία Τ= θέμα ενεστώτα + nto Τ= θέμα ενεστώτα + ntor γ π.χ. ama -nto π.χ. ama -ntor πληθ. dele -nto dele -ntor ii) για γ -δ συζυγία 2) για γ -δ συζυγία Τ= θέμα ενεστώτα + u + nto Τ= θέμα ενεστώτα +u + ntor π.χ. leg -u -nto π.χ. leg -u -ntor audi -u -nto audi -u -ntor 7. Ποια είναι η προστακτική ενεστώτα και μέλλοντα του βοηθητικού ρήματος sum; Προστακτική Ενεστώτας Μέλλοντας β ενικό es β πληθ. este β ενικό esto γ ενικό esto β πληθ. estote γ πληθ. sunto

20 28. ΛΑΤΙΝΙΚΑ - Ενότητα 2η Βήμα 1 ο 8. Τι πρέπει να γνωρίζουμε για την ενεργητική Προστακτική Ενεστώτα; α. ότι είναι η πιο συνηθισμένη προστακτική β. οτι αντικαθιστά την προστακτική μέλλοντα, γιατί αυτή χρησιμοποιείτε σε νόμους και συνθήκες. γ. ότι δεν εκφράζει την απαγόρευση, όπως η προστακτική της Ελληνικής. 9. Τί πρέπει να γνωρίζουμε για την Προστακτική Μέλλοντα ενεργητικής φωνής: Ότι αντικαθιστά την ενεργητική Προστακτική Ενεστώτα όταν λείπει, όπως για παράδειγμα, στο ρήμα memini και scio Προστακτική Ενεστώτα β ενικό memen -to sci -to οι τύποι της προστακτικής Μέλλοντα β πληθ. memen- tote sci -tote αναπληρώνουν την προστ. Ενεστώτα 10. Τί πρέπει να γνωρίζουμε για την προστακτική του Παθητικού Ενεστώτα; Ότι χρησιμοποιείται κυρίως με αποθετικά ρήματα που έχουν ενεργητική ή μέση σημασία. 11. Με πόσους και ποιους τρόπους εκφράζεται η απαγόρευση (αποτροπή) στη Λατινική, αφού δεν εκφράζεται με την Προστακτική. Με δύο i. με noli/nolite + απαρεμφ. ενεστώτα. ii. με ne + υποτακτική παρακειμένου (nemo, numquam) π.χ. Μην πιστεύετε= i. nolite credere Να θυμάσαι: noli/ ii. ne credideritis nolite =προστακτική ενεστώτα του nolo. 12. Πώς εκφράζεται στα Λατινικά i. το πρίν πόσο χρόνο έγινε κάτι και ii. το μετά πόσο χρόνο έγινε κάτι. i. με την πρόθεση ante + αιτιατική ii. με την πρόθεση post + αιτιατική π.χ. Ante paucos dies Post paucos dies 13. Πώς σχηματίζεται ο συγκριτικός και πώς ο υπερθετικός βαθμός των επιθέτων της β και γ κλίσης; Ο συγκριτικός βαθμός των επιθέτων Β και Γ κλίσης σχηματίζεται από το θέμα του επιθέτου και τις καταλήξεις -ior, -ior, -ius (το θέμα προκύπτει, αν αφαιρέσουμε από τη γενική την κατάληξή της) και δίνει επίθετα δικατάληκτα (ίδια κατάληξη για το αρσενικό και θηλυκό γένος, γ κλίσης). Ο υπερθετικός βαθμός των επιθέτων Β και Γ κλίσης σχηματίζεται από το

21 Βήμα 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ θέμα του επιθέτου, και τις καταλήξεις -issimus, -issima, -issimum και δίνει επίθετα τρικατάληκτα β κλίσης. Π.χ. Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός altus, alta, altum alt-ior, alt-ior, alt-ius alt-issimus, alt-issima, alt-issimum gravis, gravis, grave grav-ior, grav-ior, grav-ius grav-issimus, grav-issima, grav-issimum 14. Πώς κλίνεται ο συγκριτικός βαθμός των επιθέτων (β και γ κλίσης); Τα επίθετα, είτε ανήκουν στη β είτε στη γ κλίση, στο συγκριτικό βαθμό ακολουθούν τη γ κλίση και το πολύ σημαντικό: στις πλάγιες πτώσεις (ενικού-πληθυντικού) είναι περιττοσύλλαβα. π.χ. Ονομ. altior (αρσ. και θηλ.), altius (ουδ.) Γενικ. altior -is altior -is (έχουν μια συλλαβή παραπάνω από την ονομ. κλητ.) 15. Σε ποιες πτώσεις ο συκγριτικός έχει καταλήξεις διαφορετικές από το θετικό των επιθέτων γ κλίσης; i. στην αφαιρετική ενικού (-e) ii. στην γενική πληθυντικού (-um) iii. στις τρείς όμοιες πτώσεις (ονομ., αιτιατ., κλητ.) πληθυντικού του ουδετέρου γένους σε -a Συγκριτικός επιθέτων Αφαιρετική Γενική πληθ. Ονομ. αιτ. κλητ. ουδετ. -e -um -a Θετικός επιθέτων Αφαιρετική Γενική πληθ. Ονομ. αιτ. κλητ. ουδετ. -i -ium -ia Εξαίρεση: O θετικός του επιθέτου της γ κλίσης inops σχηματίζει τη γενική πληθυντικού σε -um, όπως δηλαδή τα επίθετα στο συγκριτικό Ενικός Πληθυντικός Ον. inops, ον. inopes, (αρσ. θηλ.), ον. inopia, (ουδ.) Γεν. inopis, γεν. inopum, γεν. inopum 16. Ποιοι συγκριτικοί εξαιρούνται και σχηματίζουν τη γενική πληθ. σε -ium; οι συγκριτικοί: i. plures (=περισσότεροι) γενική πληθυντικού plurium. ii. complures (=πάμπολλοι) γενική πληθυντικού complurium. 17. Ποια επίθετα σχηματίζουν τα παραθετικά τους με διαφορετική κατάληξη;

22 30. ΛΑΤΙΝΙΚΑ - Ενότητα 2η Βήμα 1 ο α. Τα επίθετα που έχουν σαν Β συνθετικό τα ρήματα: dico, facio, volo. Σχηματίζουν τα παραθετικά τους με τις καταλήξεις: - entior - entior - entius στο συγκριτικό και - entissimus - entissima - entissimum στον υπερθετικό π.χ. Θετ. magnificus, magnifica, magnificum (=ο μεγαλοπρεπής) benevolus, benevola, benevolum Συγκ. magnific -entior, magnific -entior, magnific -entius, benevol -entior, benevol -entior, benevol -entius Υπερθ. magnific -entissimus, magnific -entissima, magnific -entissimum benevol -entissimus, benevol -entissima, benevol -entissimum β. Τα επίθετα: dexter, dextra, dextrum (=δεξιός) και sinister, sinistra, sinistrum (=αριστερός) σχηματίζουν το συγκριτικό βαθμό με την προσθήκη της κατάληξης -ior, -ius στην ονομαστική τους: dexter dexter-ior, -ior, -ius dextimus, -a, -um sinister sinister-ior, -ior, -ius γ. Τα επίθετα της β και γ κλίσης που λήγουν σε -er σχηματίζουν τον υπερθετικό τους με την προσθήκη της κατάληξης -rimus, -rima, -rimum απευθείας στην ονομάστική του αρσενικού γένους. Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός Liber, libera, liberum liberior, liberior, liberius liber-rimus, liber-rima, liber-rimum Celer, celeris, celere celerior, celerior, celerius celer-rimus, celer-rima, celer-rimum δ. Έξι επίθετα που λήγουν σε -ilis, σχηματίζουν τον υπερθετικό βαθμό με τις καταλήξεις -limus, -lima, -limum. Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός facilis, is, -e facilior, ior, -ius facil-limus, facil-lima, facil-limum difficilis, -is, -e difficilior, -ior, -ius difficil-limus, difficil-lima, difficil-limum similis, -is, -e similior, -ior, -ius simil-limus, simil-lima, simil-limum dissimilis, -is, -e dissimilior, -ior, -ius dissimil-limus, dissimil-lima, dissimil-limum gracilis, -is, -e gracilior, -ior, -ius gracil-limus, gracil-lima, gracil-limum humilis, -is, -e humilior, -ior, -ius humil-limus, humil-lima, humil-limum 18. Ποιος άλλος τρόπος σχηματισμού των παραθετικών υπάρχει και ποια επίθετα σχηματίζουν τα παραθετικά τους σύμφωνα με αυτόν; Υπάρχει ο περιφραστικός τρόπος. Σχηματίζεται ως εξής: α. Συγκρ. magis + το θετικό του επιθ., β. Υπερθ. maxime + το θετικό του επιθ.

23 Βήμα 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Σχηματίζουν περιφραστικά τα παραθετικά τους τα επίθετα που λήγουν σε -us και πρίν από το -us υπάρχει φωνήεν (-e, -i, -u) π.χ. Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός Ιdone-us, magis idone -us, maxime idone -us. Πρόσεξε! Τα επίθετα σε -quus σχηματίζουν κανονικά τα παραθετικά τους. π.χ. antiquus, antiquior, antiquissimus 19. Πώς λέγονται τα επίθετα που έχουν δύο τύπους στον υπερθετικό τους και ποια είναι αυτά; Λέγονται αφθονούντα (abundantia) και είναι τα εξής: Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός exterus, -a, -um exterior -ior, -ius extremus, -a, -um extimus, -a, -um superus, -a, -um superior, -ior, -ius supremus, -a, -um summus, -a, -um posterus, -a, -um posterior, -ior, -ius postremus, -a, -um postumus, a, -um maturus, -a, -um maturior, -ior, -ius maturissimus, -a, -um maturrimus, -a, -um 20. Πώς σχηματίζεται ο θετικός βαθμός των επιρρημάτων που παράγονται από επίθετα της β κλίσης; Με την προσθήκη της κατάληξης -e στο θέμα του επιθέτου π.χ. altus, alt -i, επίρρημα: alt -e 21. Πώς σχηματίζεται ο θετικός βαθμός των επιρρημάτων που παράγονται από επίθετα της γ κλίσης; Με την προσθήκη της κατάληξης -ter, στο θέμα του επιθέτου ή της κατάληξης -er στο θέμα του επιθέτου, όταν το θέμα του λήγει σε -nt, π.χ. prudens, (prudent -is) π.χ. brevis, brevi -s, επίρρημα: brevi -ter prudens, prudent -is, επίρρημα: prudent -er 22. Πώς σχηματίζεται ο συγκριτικός βαθμός των επιρρημάτων που παράγονται από επίθετα της β και γ κλίσης; Ως συγκριτικός βαθμός των επιρρημάτων χρησιμοποιείται αυτούσιο το ουδέτερο γένος του συγκριτικού των επιθέτων. Θετ. Συγκ. π.χ. alte, altius breviter, brevius 23. Πώς σχηματίζεται ο υπερθετικός βαθμός των επιρρημάτων που παράγονται από επίθετα β και γ κλίσης;

24 32. ΛΑΤΙΝΙΚΑ - Ενότητα 2η Βήμα 1 ο Με την προσθήκη της κατάληξης -e στο θέμα του υπερθετικού του επιθέτου π.χ. altus, altissim -us επίρρημα: altissim -e liber, liberrim -us επίρρημα: liberrim -e 24. Ποια επιρρήματα εξαιρούνται ως προς το σχηματισμό του θετικού τους; Εξαιρούνται τα εξής: Επίθετα Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός facilis, -is, -e facile facilius facillime difficilis, -is, -e difficulter difficilius difficillime difficiliter audax -acis audacter audacius audacissime audaciter firmus, -a, -um firme firmius firmissime firmiter durus, -a, -um dure durius durissime duriter maturus, -a, -um mature maturius maturissime maturrime 25. Ποια επιρρήματα σχηματίζουν εντελώς ανώμαλα παραθετικά; 1. magnopere (από το επίθ. magnus) magis maxime ή magno opere 2. bene (από το επίθ. bonus) melius optime 3. diu (= για πολύ χρόνο) diutius diutissime 4. saepe (= πολλές φορές) saepius saepissime 5. prae (= πριν) prius primo ή primum 6. post (= ύστερα) posterius postremo ή postremum 7. multum ή multo (από το επίθ. multus) plus plurimum 8. non multum ή paulum ή parum (parvus) minus minime 9. satis satius Πώς εκφέρεται ο β όρος σύγκρισης; Ο β όρος σύγκρισης εκφέρεται i. με απλή αφαιρετική ii. με το σύνδεσμο quam + ομοιόπτωτα με τον α όρο π.χ. Ea puella nihil umquam festivius, vidi (ο β όρος = με απλή αφαιρ.) Nihil umquam festivius vidi quam eam puellam ( ο β όρος εκφέρεται με quam +ομοιόπτωτα: Νihil = α όρος αιτιατική, puellam= β όρος αιτιατική) 27. Με ποιες λέξεις επιτείνεται ο συγκριτικός βαθμός; O συγκριτικός βαθμός ενισχύεται με: i. το multo, ii. το paulo π.χ. Αccius, qui multo minor natu erat

25 Βήμα 2 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Σε ποιους τύπους είναι εύχρηστο το ρήμα inquam και πώς χρησιμοποιείται στο λόγο; Eίναι εύχρηστο στους ακόλουθους τύπους: Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Παρακείμενος Προστακτική Μετοχή Inquam Inquis inquies inquisti inque Inquit inquiebat inquiet inquit inquito inquiens (όλοι αυτοί οι τύποι χρησιμοποιούνται κατά βάση παρενθετικά στον ευθύ λόγο) ÂÞìá 2 ÂÞìá 1 Λύνω τις ασκήσεις - κλειδιά του σχολικού βιβλίου α. σελ. 32, άσκηση 1 β. σελ. 32, άσκηση 2 γ. σελ. 32, άσκηση 3 δ. σελ. 33, άσκηση 4 ε. σελ. 39, άσκηση 1 στ. σελ. 39, άσκηση 6 ζ. σελ. 45, άσκηση 5 η. σελ. 45,άσκηση 6 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ Ι. Να συμπληρωθεί ο σωστός τύπος της προστακτικής του ενεστώτα: (Vos) hominem... (investigo, 1) symmaque diligentia eum Roman...! (mitto, 3) (Tu) armis bene...! (utor, αποθ. 3) (Vos) armis bene...! (utor, αποθ. 3) (Vos) amicum paternum...! (cpmplector, αποθ. 3) (Tu) veritatem...! (dico, 3). (Tu) captivos ad imperatorem...! (duco, 3). (Tu) mihi tragoediam tuam...! (lego, 3). (Tu) cibum patri... (fero)! ΙI.a. Να συμπληρωθεί ο σωστός τύπος της προστακτικής του nolo, για να δηλωθεί η απαγόρευση: (Vos)... hominem comprehendere! (Tu)... marito tuo respondere! (Vos)... in cubiculum redire! (Vos)... aurum recipere! (Tu)... inter vela te adbere! ΙI.b. Στις παραπάνω φράσεις να αντικατασταθεί ο τύπος noli (nolite)+ απρμφ. από το ne + υποτακτ. του παρακειμένου του αντίστοιχου ρήματος.

26 34. ΛΑΤΙΝΙΚΑ - Ενότητα 2η Βήμα 3 ο ÂÞìá 3 ÂÞìá 2 ÂÞìá 1 Λύνω περισσότερες ασκήσεις 1. Να επιφέρετε τις αλλαγές που απαιτούνται ώστε οι προτάσεις που ακολουθούν να δηλώνουν απαγόρευση και με τους δύο τρόπους. α. Este milites alacres in pugnam β. Decerpe hanc filum ex arbore γ. Es homo improbus δ. Investigate fugitivum ε. Mere stipendia 2. Να εντάξετε τις παρακάτω λέξεις στον πίνακα, που ακολουθεί: ei, -que, ostio, post, quid, quod, cum, etsi, tum, tam, te,tuae, domi, ab, et, nunc, iussu, postea, ad, a, aperte. Ουσιαστικό Επίθετο Αντωνυμία Επίρρημα Πρόθεση Σύνδεσμος 3. Να συμπληρώσετε το β όρο σύγκρισης και με τους δύο τρόπους εκφοράς: α. Filia Aemili Pauli tristior erat./ (filia Marcellini) β. Triumphum Aemili Pauli clariorem esse puto../..(triumphus Scipionis) γ. Homines Germanos ferociores esse arbitrantur./ (Galli) δ. Terra Germanorum frigidior erat / (terra Graecorum) ε. Aesopus dixit nihil ei gratius esse... /... (recuperatio fugitivi)

27 Βήμα 3 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Να συμπληρωθεί ο πίνακας αφού τοποθετηθούν οι παρακάτω τύποι στην κατάλληλη στήλη: longum (ουδ.), prudentioris (θηλ.), similiore (αρσ.), magnifico (αρσ./αφαιρ.), tenerum (ουδ.), celeriorum (αρσ.), extimo (ουδ./δοτ.), pulchro (αφαιρ./αρσ.), gravius (επιρ.), magis (επιρ.), satius (επιρ.), saepius (επιρ.), diu (επιρ.), facilius (επιρ.), prope (επιρ.). Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός 5. Οι ρηματικοί τύποι που ακολουθούν να κλιθούν στην προστακτική ενεστ. και μέλ. της ίδιας φωνής: attulit, esse, consulturum esse, putetis, quaererem, deleta est, dixisent, confidere, sumptum est, fecerit, responderit, accipe. 6. Να γραφούν στις πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού οι συνεκφορές: ficum precocem, nihil festivius, extremo discrimine (στην τελευταία συνεκφορά να τεθεί το επίθετο στο συγκριτικό).

28 36. ΛΑΤΙΝΙΚΑ - Ενότητα 2η Βήμα 4 ο Ενικός Πληθυντικός ÂÞìá 4 ÂÞìá 3 ÂÞìá 2 ÂÞìá 1 Προσέχω από τη γραμματική και το συντακτικό Α. Από τη Γραμματική Ουσιαστικά 1. το ουσιαστικό ficus (το σύκο), κλίνεται και ως αρσενικό της Β κλίσης δηλαδή ficus-i και ως θηλυκό της Δ κλίσης δηλαδή ficus-us. (από τη δ κλίση σχηματίζει τους τύπους σε -us, -n). 2. το ουσιαστικό opes-um (οι δυνάμεις) ανήκει στα ουσιαστικά που έχουν ΜΟΝΟ πληθυντικό (pluralia tantum). Στον ενικό μόνο οι πτώσεις γεν=opis, αιτ=opem, αφ=ope. 3. ο πληθυντικός των ουσιαστικών fiducia-ae (αυτοπεποίθηση), salus-utis (σωτηρία), prudentia-ae (σύνεση), patientia-ae (ασθένεια) δεν είναι εύχρηστος γιατί είναι έννοιες αφηρημένες. Το res publica: απαντά μόνο μόνο στον ενικό και κλίνεται κατά τα δύο μέλη του. Ρήματα 1. Τα αποθετικά ρήματα indignor (1η), mentior (4η), tutor (1η), complector (3η) 2. Το ημιαποθετικό confido-confisus sum-confidere (3η) Β. Από το Συντακτικό Τα δίπτωτα ρήματα: 1. Credo+ δοτική (έμμεσο Α) + απαρέμφατο (άμεσο Α) 2. Ostendo+ αιτιατική(άμεσο Α) + δοτική (έμμεσο Α)

29 Βήμα 5 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ÂÞìá 5 ÂÞìá 4 ÂÞìá 3 ÂÞìá 2 ÂÞìá 1 Ελέγχουμε τις γνώσεις μας 1. Nα συμπληρωθεί ο πίνακας με τα ουσιαστικά diebus, ficum, muris, patris με τους τύπους που ζητούνται. Ενικός Πληθυντικός αιτιατική αφαιρετική γενική αιτιατική 2. Να γραφούν τα παραθετικά των επιρρημάτων των παρακάτω τύπων: impudens, recentem, extremo, longiore Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός 3. Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται για το κάθε ένα από τα παρακάτω: Quaerenti αιτιατική ενικού ουδετέρου γένους... Iussu δοτική πληθυντικού... Vocem αφαιρετική πληθυντικού... Patribus γενική πληθυντικού... Omnes ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους... Opibus γενική ενικού... Discrimine αιτιατική ενικού... Cervicibus δοτική ενικού...

30 38. ΛΑΤΙΝΙΚΑ - Ενότητα 2η Βήμα 5 ο 4. Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους παρακάτω τύπους: dixisse, gignuntur, decerptam esse, confidere, consulueritis, tulit. Praesens Imperfectum Futurum Perfectum P.Q.Perfectum F.Exactum. 5. Να γραφεί η ενεργητική και η παθητική προστακτική των παρακάτω ρημάτων: scitote, tutamini, deponite, attulit. Ενεργητική Φωνή Παθητική Φωνή Ενεστώτας Ενεστώτας Μέλλοντας Μέλλοντας 6. Να μεταγράψετε τον πλάγιο ή εξαρτημένο λόγο σε ευθύ και ανεξάρτητο: α. Ei ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset eum domi non esse. β. Interrogo vos quando hanc ficum decerptam esse ex arbore. γ. Neminem credideritis patriae consulturum esse nisi vos ipsi patriae consulueritis. δ. Accipe nunc quid postea Nasica fecerit. 7. Να μεταγραφεί ο ευθύς λόγος σε πλάγιο με ρήμα εξάρτησης το ρήμα της παρένθεσης. α. Homo est impudens (Nasica respondit). β. Ego non cognosco vocem tuam? (Ennius rogat). γ. Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite (Cato monuit Romanos). 8. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική: Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem.

31 ËáôéíéêÜ Ã Ëõêåßïõ Åíüôçôá 3 ç ÊåöÜëáéá: 27, 28, 29

32 40. ΛΑΤΙΝΙΚΑ - Ενότητα 3η Βήμα 1 ο ÂÞìá 1 Απομνημονεύω τα βασικά σημεία της θεωρίας 1. Ποιά επίθετα σχηματίζουν τα παραθετικά τους από διαφορετικά θέματα (ανώμαλα παραθετικά); Τα εξής επίθετα: Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός bonus, -a, -um (αγαθός) melior, -ior, melius optimus, -a, um malus, -a, -um (κακός) peior, -ior, peius pessimus, -a, -um magnus, -a, -um (μεγάλος) maior, -ior, maius maximus, - a, -um multus (πολύς) plurimus multa plurima multum plus plurimum Να θυμάσαι! i. το plus στον ενικό έχει την ισχύ ουσιαστικού ουδετέρου γένους και διαθέτει μόνο τρεις πτώσεις (ονομ., γεν., αφαιρ). ii. Η γενική (pluris) χρησιμοποιείται ως γενική της αξίας ή του τιμήματος. iii. Στον πληθυντικό και τα τρία γένη plures - plures - plura (-ia) έχουν ισχύ επιθέτου. 2. Ποια επίθετα δεν σχηματίζουν καθόλου παραθετικά; α. Tα επίθετα που φανερώνουν: i. ύλη π.χ. ligneus =ξύλινος ii. τόπο ή χρόνο π.χ. marinus = θαλάσσιος, nocturnus =νυκτερινός iii. συγγένεια ή καταγωγή π.χ. paternus =πατρικός, romanus =Ρωμαϊκός iv. μέτρο π.χ. triennis =τρίχρονος v. κάτι απόλυτο ή άρνηση π.χ. mortalis =θνητός, immortalis =αθάνατος β. Τα υποκοριστικά των επιθέτων π.χ. parvus parvulus, parvula, parvulum γ. Τα επίθετα που είναι σύνθετα με τις προθέσεις per-, prae-. Εξαιρείται το praeclarus, -a, -um/praeclarior, -ior, -ius/praeclarissimus, -a, -um

33 Βήμα 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ποια επίθετα είναι ελλειπτικά ως προς τον θετικό τους βαθμό; Δεν έχουν θετικό προπάντων παραθετικά επίθετα που σχηματίστηκαν από προθέσεις ή επιρρήματα. Όπως: Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός prae (= προ, εμπρός) prior, -ior, -ius primus, -a, -um prope (= εγγύς) propior, ior, ius proximus, -a, -um ultra (=πέρα) ulterior, -ior, -ius ultimus, -a, -um κ.α. 4. Ποια επίθετα είναι ελλειπτικά ως προς τον συγκριτικό τους βαθμό; Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός novus a- -um recentior novissimus (= νέος) (=πρόσφατος) (=έσχατος) sacer sanction sacerrimus (=ιερός) (=ιερότατος) vetus vetustion veterrimus (=παλιός) (=παλιότατος) 5. Ποια επίθετα είναι ελλειπτικά ως προς τον υπερθετικό τους βαθμό; Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός adolescens (=νέος) adolescentior (adulescens) iuvenis (= νέος) iunior senex (= γέρος) senior alacer (= πρόθυμος,) alacrior Ποια επιρρήματα σχηματίζουν εντελώς ανώμαλα παραθετικά; Εντελώς ανώμαλα παραθετικά σχηματίζουν τα ακόλουθα επιρρήματα: α. diu (= για πολύ χρόνο) diutius diutissime β. saepe (= πολλές φορές) saepius saepissime γ. satis satius δ. prae (= πριν) prius primo ή primum ε. post (= ύστερα) posterius postremo ή postremum 7. Ποια επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα σχηματίζουν ανώμαλα παραθετικά;

34 42. ΛΑΤΙΝΙΚΑ - Ενότητα 3η Βήμα 1 ο Επίθετο Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός α. bonus bene melius optime β. malus male peius pessime γ. magnus magnopere magis maxime magno opere δ. parvus non multum minus minime ή paulum ή parum ε. multus multum plus plurimum ή multo 8. Πότε γίνεται λόγος για απόλυτη σύγκριση και πώς μεταφράζεται στην περίπτωση αυτή το συγκριτικό; Γίνεται λόγος για απόλυτη σύγκριση, όταν ο β όρος παραλείπεται και ο συγκριτικός εκφράζει ιδιότητα ή ποιότητα α. σε βαθμό λογικού μέτρου β. σε βαθμό μεγαλύτερο από το λογικό μέτρο, οπότε στην περίπτωση αυτή ο συγκριτικός μεταφράζεται i. είτε με θετικό βαθμό του επιθέτου και με το κάπως ή το μάλλον. ii. είτε με το συγκριτικό του επιθέτου και το απ ό,τι συνήθως π.χ. Pacuvius dixit videri ea sibi duriora et acerbiora (= κάπως τραχιά και στυφά) π.χ. Εa victores ferociores reddit (=αυτή κάνει τους νικητές πιο άγριους απ ό,τι συνήθως) 9. Πώς εκφέρεται ο προσδιορισμός του τόπου γενικά; Με τρεις τρόπους: ΤΟΠΟΣ α. με επίρρημα β. με προθετικό σύνολο γ. με απρόθετη πλάγια πτώση 10. Τί δηλώνει ειδικότερα ένας προσδιορισμός του τόπου; α. την κίνηση (κατεύθυνση) σε τόπο Τ β. την κίνηση από τόπο Τ (προέλευση απομάκρυνση) γ. τη στάση σε τόπο Τ δ. τη διέλευση από τόπο (το πέρασμα από τόπο) Τ

35 Βήμα 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Πώς εκφέρεται η κίνηση (προέλευση) από τόπο; Η κίνηση από τόπο εκφέρεται: α. με τοπικά επιρρήματα: hinc, inde (από εκεί), β. εμπρόθετα με τις προθέσεις ex, de, ab + αφαιρετική, γ. απρόθετα με απλή αφαιρετική του χωρισμού προκειμένου για όνομα πόλης, νήσου ή χερσονήσου, π.χ. Roma, Athenis venio 12. Πώς εκφέρεται η στάση σε τόπο; ΣΤΑΣΗ α. με Επίρρημα π.χ. eo=εκεί ibi=εκεί β. Εμπρόθετα με in +αφαιρετική π.χ. in Asia γ. Απρόθετα i. με γενική για ονόματα πόλεων (χωριών, μικρών νησιών, χερσονήσων) ενικού αριθμού α, β, κλίσης ii. με αφαιρετική για: τριτόκλιτα ονόματα πόλεων κ,λ,π. ενικού ή πληθυντικού αριθμού πρωτόκλιτα, δευτερόκλιτα ονόματα πόλεων κ.λ.π. πληθυντικού αριθμού ονόματα που συνοδεύονται από επιθετικό - κατηγορηματικό προσδιορισμό: και κυρίως από το επίθετο totus και από την αντωνυμία ipse π.χ. totis Castris 13. Πώς εκφέρεται η διέλευση (το πέρασμα) από τόπο; Η δια τόπου κίνηση εκφέρεται: α. με απλή αφαιρετική όταν πρόκειται για οδό, γέφυρα ή πύλη, π.χ. via Appia (δια της Αππίας οδού) β. με την πρόθεση per + αιτιατική, π.χ. per terram (δια ξηράς) 14. Τι πρέπει να γνωρίζουμε για το ουσιαστικό domus; χρησιμοποιείται ως επίρρημα στις ακόλουθες πτώσεις: Στη γενική, για να δηλώσει στάση σε τόπο π.χ. domi sum (=είμαι στο σπίτι, στην πατρίδα)

36 44. ΛΑΤΙΝΙΚΑ - Ενότητα 3η Βήμα 1 ο Στην αιτιατική να δηλώσει κίνηση σε τόπο π.χ. domum eo (=πηγαίνω στο σπίτι / στην πατρίδα) Στην αφαιρετική, για να δηλώσει κίνηση/προέλευση από τόπο π.χ. domο venio (=έρχομαι από το σπίτι / από την πατρίδα) 15. Γιατί ο προσδιορισμός του τόπου in Literno (μάθ. 34) εκφέρεται εμπρόθετα, αφού το Literno (Liternum, -i) είναι όνομα πόλης; Διότι το προθετικό σύνολο In Literno δηλώνει όχι την πόλη Λίτερνο αλλά την περιοχή στην οποία βρισκόταν η έπαυλη του Σκιπίωνα. ΧΡΟΝΟΣ α. Χρονικά επιρρήματα β. Προθετικά σύνολα 16. Πώς εκφέρεται ο προσδιοριμσός του χρόνου; γ. Απρόθετη αιτιατική αφιαρετική Ο προσδιορισμός του χρόνου εκφέρεται α. με χρονικά επιρρήματα π.χ. Postea, post β. με προθετικό σύνολο (εμπρόθετα) Με την πρόθεση ante +αιτιατική [πριν πόσο χρόνο] π.χ. Ante paucos dies veni (=πριν από λίγες ημέρες ήρθα) Με την πρόθεση Post +αιτιατική [μετά από πόσο χρόνο] π.χ. Post bellum Actiacum Octavianus Romam venit (=μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Οκταβιανός ήρθε στη Ρώμη) Με την πρόθεση Inter +αιτιατική [σε πόσο χρόνο] π.χ. Ιnter decem annos (=σε δέκα χρόνια) γ. με απρόθετη αιτιατική και απρόθετη αφαιρετική i. με απρόθετη αιτιατική Για να δηλωθεί η διάρκεια π.χ. Patro paucos menses Athenis pro libero fuit (=ο Πάτρωνας παρέμεινε στην Αθήνα λίγους μήνες ως ελεύθερος) ii. με απρόθετη αφαιρετική Για να δηλωθεί το πότε έγινε κάτι π.χ. Serena nocte luna defecerat (=μια ξάστερη νύχτα έγινε έκλειψη σελήνης) Για να δηλωθεί μετά από πόσο χρόνο έγινε κάτι π.χ. Decem annis rediit in Italiam (=μετά από δέκα χρόνια επέστρεψε στην Ιταλία) Για να δηλωθεί μέσα σε πόσο χρόνο έγινε ή θα γίνει κάτι

37 Βήμα 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ π.χ. Tribus diebus aurum ferent (=μέσα σε τρείς μέρες θα φέρουν το χρυσάφι) Για να δηλωθεί εδώ και πόσο χρόνο έγινε κάτι (=εδώ και πολλά χρόνια) π.χ. Abhinc multis annis 17. Ποια είναι τα είδη της γενικής, όταν προσδιορίζει ουσιαστικό (ετερόπτωτος προσδιορισμός σε ουσιαστικό); α. Γενική κτητική: π.χ. Musa est unica amica poetae β. Γενική υποκειμενική: (συνάπτεται κυρίως με αφηρημένα ουσιαστικά) π.χ. Aeneas reginae insidias Craecorum renarrat (Craeci insidiantur) γ. Γενική αντικειμενική: π.χ. Dux Arvernorum (Arvernos ducit) δ. Γενική επεξηγηματική - παραθετική π.χ. Νomen regis in odio fuit Romanis (=το όνομα βασιλιάς έγινε μισητό στους Ρωμαίους) π.χ. Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt (γι αυτόν το λόγο οι κατήγοροι δεν χρησιμοποίησαν ως μομφή ενατίον του Μουρήνα το όνομα Ασία ). ε. Γενική ιδιότητας: π.χ. Cerva alba eximiae pulchritudinis (=ένα λευκό ελάφι εξαιρετικής ομορφιάς) Να θυμάσαι: η γενική της ιδιότητας φανερώνει μόνιμη ιδιότητα Η αφαιρετική της ιδιότητας φανερώνει προσωρινή ιδιότητα. Η γενική προτιμάται (από την αφαιρετική της ιδιότητας) στη δήλωση ηθικών ιδιοτήτων ή γενικών χαρακτηριστικών προσώπων. στ. Γενική διαιρετική π.χ. Pars exercitus (=μέρος του στρατού) ζ. Γενική του δημιουργού, π.χ. Libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt η. Γενική του περιεχομένου - ύλης, π.χ. magnus pondus auri. 18. Ποια είναι τα είδη της γενικής όταν προσδιορίζει επίθετο; Η γενική από επίθετο είναι α. αντικειμενική, όταν εξαρτάται από επίθετα που δηλώνουν επιθυμία και τα αντίθετά τους π.χ. Sutor cupidus pecuniae γνώση, εμπειρία ή άγνοια και τα αντίθετά τους π.χ. Millites periti rei militaris μνήμη, λήθη και τα αντίθετά τους

38 46. ΛΑΤΙΝΙΚΑ - Ενότητα 3η Βήμα 1 ο Πλησμονή, πληρότητα ή στέρηση ένδεια, έλλειψη, κενότητα. π.χ. Tyranni inopes amicorum fuerunt Σημείωση: Το σχολικό εγχειρίδιο χαρακτηρίζει τη γενική αυτή ως συμπλήρωμα επιθέτων β. Γενική του εγκλήματος: όταν εξαρτάται από επίθετα που σημαίνουν ενοχή ή αθωότητα π.χ. Catilina erat reus coniurationis (=ο Κατιλίνας ήταν ένοχος προδοσίας) 19. Τί είδους είναι η γενική, όταν εξαρτάται από επίρρημα ή αντωνυμία; Η γενική είναι διαιρετική π.χ. Satis salutationum talium audio / Quis hominum non cognoscit omnes mortales esse? 20. Ποια είναι τα είδη της γενικής όταν εξαρτάται από ρήματα προσωπικά; Από προσωπικά ρήματα η γενική είναι: της αξίας [με ρήματα που σημαίνουν εκτιμώ, υπολογίζω (aestimo, facio, duco) αγοράζω πουλάω (emo, vendo) και με το sum. π.χ. Octavianus avem emit tanti quanti nullam adhuc emerat Noli spectare quanti homo sit Να θυμάσαι: Με γενική δηλώνεται η αφηρημένη αξία (υλική ή ηθική) Με αφαιρετική δηλώνεται η συγκεκριμένη αξία π.χ. Ceasar milibus sestertium corvum emit του εγκλήματος: με ρήματα που έχουν την έννοια του καταδικάζω κατηγορώ αθωώνω π.χ. Miltiades accusatus est proditionis (ο Μιλτιάδης κατηγορήθηκε για προδοσία) Της ποινής όταν πρόκειται για το Capitis (θανατική ποινή) π.χ. Aesopus supplicio capitis fugitivum adfecit Διαφορετικά η ποινή στην οποία καταδικάζεται κάποιος τίθεται σε αφαιρετική α. Pater morte eum multavit (=ο πατέρας του τον καταδίκασε σε θάνατο) του τόπου (μαθ. 28), για όνομα πόλης α, β κλίσης εν. αριθμού π.χ. Romae est (είναι στη Ρώμη) κατηγορηματική π.χ. Agri Silii Italici sunt Αντικείμενο π.χ. Memini victoriae (=θυμάμαι την νίκη)

39 Βήμα 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Τι δηλώνει η γενική όταν συνάπτεται με απρόσωπα ρήματα; δηλώνει το ενδιαφερόμενο πρόσωπο κοντά στα απρόσωπα ρήματα interest και refert (=ενδιαφέρει). Το τι ενδιαφέρει κάποιον εκφράζεται με: απαρέμφατο, με ουσιαστική πρόταση, με το ουδέτερο αντωνυμίας. π.χ. Caesaris interfuit corvum emere Σημείωση: το με ενδιαφέρει, σε ενδιαφέρει λέγεται και mea interest, tua interest (το με, σε, εκφέρεται με αφαιρετική ενικού του θηλυκού των κτητικών αντωνυμιών) δηλώνει το πράγμα για το οποίο αισθάνεται κανείς: λύπη, μετάνοια, ντροπή, ενόχληση, απέχθεια, κοντά στα απρόσωπα ρήματα miseret (λυπάμαι), paenitet (μετανοιώνω), pudet (ντρέπομαι), piget (με ενοχλει), taedet (απεχθάνομαι) Κοντά στα ρήματα αυτά υπάρχει μια αιτιατική του προσώπου που λυπάται, μετανοιώνει κ.τ.λ. π.χ. Μe paenitet verborum meorum (μετανοιώνω για τα λόγια μου). δηλώνει αυτό το οποίο θυμάται ή ξεχνά κάποιος κοντά σε εκφράσεις μνήμης και λήθης. π.χ. Venit corvo in mentem verborum domini sui δηλώνει το χαρακτηριστικό γνώρισμα κοντά στο απρόσωπο ρήμα est π.χ. Felicitatis fuit finem stipendiorum fuisse patris victoriam 22. Γιατί η αναφορική πρόταση quae (Accius) scripssiset (μαθ. 27) εκφέρεται με υποτακτική Διότι λειτουργεί στα πλαίσια του πλαγίου λόγου και στον πλάγιο λόγο κανονικά δε συναντάμε την οριστική. Πρόσεξε! Ευθύς λόγος: Sonora erant quae Accius scripserat Πλάγιος λόγος: Pacuvius dixit sonora esse quae Accius scripssiset