Θ έ μ α : «Η σςμβολή τος Τοςπισμού στην Οικονομική ανάπτςξη των νησιών τηρ Ελλάδαρ»

Transcript

1 ΑΝΩΣΑΣΟ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ Σσολή: ΓΙΟΙΚΗΗ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Τμήμα: Λογιστικής Καθηγηηήρ: Κος Γιάννης Σσέλιος Ακαδ. Έηορ: Π Σ Τ Υ Ι Α Κ Η Δ Ρ Γ Α Ι Α Θ έ μ α : «Η σςμβολή τος Τοςπισμού στην Οικονομική ανάπτςξη των νησιών τηρ Ελλάδαρ» Δπιμέλεια: Παρασκεσάς Αθ. Παποστσής Α.Μ.: 8686 Δξάμηνο: Πτ 1 Καβάλα, Οκτώβριος 2010

2 ΑΝΣΙ Π ΡΟΛOΓΟΤ Με αθοπμή ηην ολοκλήπυζη αςηήρ ηηρ πηςσιακήρ επγαζίαρ, θέλυ να εκθπάζυ ηην εςγνυμοζύνη μος, ζηοςρ Καθηγηηέρ μος ηηρ Σσολήρ ΓΗΟΗΚΖΣΖΣ & ΟΗΚΟΝΟΜΗΑΣ ηος Τμήμαηορ ΛΟΓΗΣΤΗΚΖΣ ηος Α.Τ.Δ.Η. Καβάλαρ, για ηιρ πολύηιμερ γνώζειρ πος μος πποζέθεπαν. Ηδιαίηεπα θέλυ να εςσαπιζηήζυ, ηον Καθηγηηή μος κύπιο Γιάννη Τζέλιο, γιαηί με βοήθηζε 1) ν αποκηήζυ έναν ηπόπο ζκέτηρ ηέηοιο, ώζηε να μποπέζυ να καηανοήζυ και να εμπεδώζυ όζο ηο δςναηόν καλύηεπα, ηοςρ βαζικούρ κανόνερ ηηρ αγοπάρ, ζε μια οικονομία ηος ελεύθεπος ανηαγυνιζμού και 2) για ηο ενδιαθέπον και ηιρ ςποδείξειρ ηος, ζσεηικά με ηην εκπόνηζη αςηήρ ηηρ επγαζίαρ. Με ηην εςκαιπία αςηή, θέλυ επίζηρ να εκθπάζυ ηην εςγνυμοζύνη, ηην αγάπη και ηο ζεβαζμό μος ππορ ηοςρ γονείρ μος, για ηο αδιάπηυηο ενδιαθέπον ηοςρ, ηη ζςμπαπάζηαζή ηοςρ και ηη πολύηιμη και αμέπιζηη βοήθειά ηοςρ, καθ όλη ηη διάπκεια ηυν ζποςδών μος. Παρασκεσάς Αθ. Παποστσής

3 Π Δ Ρ Ι Δ Υ Ο Μ Δ Ν Α σελ. ΚΔΦΑΛΑΙΟ Ι: ΔΙΑΓΩΓΗ 6 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΙΙ: ΓΙΔΘΝΗ ΚΑΙ ΔΤΡΩΠΑΪΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ: Μεπικά σαπακηηπιζηικά.9 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ: Ο ΣΟΤΡΙΣΙΚΟ ΣΟΜΔΑ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ 1. Μεπικά σαπακηηπιζηικά Παπάγονηερ ηοςπιζηικήρ ποήρ ζηην Δλλάδα.22 Α Ποιοηικοί Θεζμικοί παπάγονηερ..22 Β Οικονομικοί παπάγονηερ.24 Γ Κοινυνικο-δημογπαθικοί παπάγονηερ...25 Γ Τεσνολογικοί παπάγονηερ 25 Δ Δλληνικέρ ηοςπιζηικέρ πποοπηικέρ 27 ΣΤ Φαπακηηπιζηικά ηοςπιζηικών ειζππάξευν...29 Ε Δκηιμήζειρ για ηιρ ελληνικέρ ηοςπιζηικέρ ειζππάξειρ Εήηηζη ζςγκεκπιμένυν ηοςπιζηικών ςπηπεζιών Βαθμόρ ικανοποιήζευρ δςζαπέζκειαρ.37 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΙV: Ο ΣΟΤΡΙΜΟ ΣΗΝ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ ΣΟΤ ΝΟΣΙΟΤ ΑΙΓΑΙΟΤ 1. Αξιολόγηζη ςθιζηάμενηρ ηοςπιζηικήρ πποζθοπάρ και ζύνθεζηρ ηος ηοςπιζηικού πποφόνηορ ηηρ πεπιθέπειαρ Δκηίμηζη ηηρ «θέποςζαρ ικανόηηηαρ ζςγκεκπιμένυν πεπιοσών ηηρ πεπιθέπειαρ υρ ππορ ηη βιώζιμη ηοςπιζηική ανάπηςξη Ανάλςζη πλεονεκηημάηυν και αδςναμιών ηηρ ζημεπινήρ ηοςπιζηικήρ ανάπηςξηρ Καθοπιζμόρ ζηπαηηγικήρ για ηη πποώθηζη ηηρ βιώζιμηρ ηοςπιζηικήρ ανάπηςξηρ ηηρ πεπιθέπειαρ 52 ΚΔΦΑΛΑΙΟ V: ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ ΝΟΣΙΟΤ ΑΙΓΑΙΟΤ 1. Αθίξειρ και πποζέλεςζη ηοςπιζηών Αθίξειρ καηά σπονική πεπίοδο.57 3.Αθίξειρ καηά σώπα πποέλεςζηρ Γιανςκηεπεύζειρ ηοςπιζηών.58

4 ΚΔΦΑΛΑΙΟ VΙ: ΣΑ ΔΙΓΗ ΣΟΤΡΙΜΟΤ ΣΑ ΓΩΓΔΚΑΝΗΑ: ΣΟΥΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΣΙΚΔ 1. Το Διδικό πλαίζιο συποηαξικού Σσεδιαζμού Αειθόπος Ανάπηςξηρ για ηο ηοςπιζμό. Ζ Σηόσεςζη για ηα Γυδεκάνηζα Οι καηεςθύνζειρ ηος Σσεδίος Κ.Υ.Α., για ηα Γυδεκάνηζα Τα Γυδεκάνηζα οι αναπηςζζόμενερ ηοςπιζηικά πεπιοσέρ Γιανςκηεπεύζειρ Σσέζη διανςκηεπεύζευν και αθίξευν...74 ΚΔΦΑΛΑΙΟ VIΙ: ΜΔΡΙΚΑ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 80 ΚΔΦΑΛΑΙΟ VΙΙI: ΔΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Α Δλληνική..81 Β Ξενόγλωσση.83 ΛΙΣΑ ΤΝΣΜΗΔΩΝ 5

5 Λ Ι Σ Α Τ Ν Σ Μ Η Δ Ω Ν 1. Α.Δ.Π. : Ακαθάπιζηο Δγσώπιο Πποφόν 2. Α.Π.Θ. : Απιζηοηέλειο Πανεπιζηήμιο Θεζζαλονίκηρ 3. Δ.Ο.Σ. : Δλληνικόρ Οπγανιζμόρ Τοςπιζμού 4. Δ..Τ.Δ. : Δθνική Σηαηιζηική Υπηπεζία Δλλάδορ 5. Ι.Σ.Δ.Π. : Ηνζηιηούηο Τοςπιζηικών Δπεςνών και Πποβλέτευν 6. Σ.Σ.Ι. : Travel and Tourism Intelligence 7. W.T.T.C. : Παγκόζμιο Σςμβούλιο Τοςπιζμού και Ταξιδιών 8. Γ.Ο.Δ. : Γιεθνήρ Ολςμπιακή Δπιηποπή

6 6 Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο τουριστικός τομέας μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός ανάπτυξης μιας χώρας, ιδιαίτερα για μια χώρα σαν την Ελλάδα που δεν έχει μεγάλη βιομηχανία τουρισμός είναι ο σημαντικότερος τομέας για την ανάπτυξη της Ελλάδας, με ιδιαίτερα κρίσιμη συμβολή, τόσο στη διαμόρφωση του εγχώριου προϊόντος, όσο και στην απασχόληση, ιδιαίτερα μάλιστα στην περιφερειακή ανάπτυξη. Όπως γράφει ο καθηγητής κ. Δ.Παπαβασιλείου στο βιβλίο του της μικροοικονομικής (έκδοση: Λιβάνη, 2002, σελ. 249), η πολιτική τουρισμού είναι μια από τις τομεακές οικονομικές πολιτικές που συμβάλλει μαζί με άλλες (βιομηχανική, αγροτική πολιτική κ.α.) στην επίτευξη μακροοικονομικών στόχων. Η τουριστική ανάπτυξη όμως, μπορεί να είναι ολοκληρωμένη μόνο όταν έχει γνώμονα τον σεβασμό στο περιβάλλον, την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, χρησιμοποιώντας ως «μέτρο» τον άνθρωπο. Η τουριστική ανάπτυξη της χώρας μας, βρίσκεται σ ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Το κλασσικό μοντέλο «ήλιος θάλασσα», η μικρή χρονική τουριστική περίοδος, τα πρόσφατα κόσμο -ιστορικά γεγονότα μετά την 11 η Σεπτεμβρίου, η νέα χιλιετία που ανέτειλε, επιβάλλουν χάραξη νέας στρατηγικής, ένα σχέδιο δράσης προσαρμοσμένο στη σημερινή πραγματικότητα. Για την χάραξη αυτής της στρατηγικής, είναι αναγκαίο να προσδιορισθούν οι δυνατότητες και οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων σε κάθε περιφέρεια, και ειδικότερα να διερευνηθούν οι υφιστάμενοι τουριστικοί πόροι, να διαπιστωθούν, οι αδυναμίες και οι πιέσεις που έχουν αναπτυχθεί έως σήμερα, να ανιχνευθούν οι διαφαινόμενες τάσεις εξέλιξης του τουρισμού, να καθορισθούν προτεραιότητες και να προταθούν ολοκληρωμένα προγράμματα δράσεων που θα συμβάλλουν στη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη.

7 7 Σκοπός της έρευνάς μου, είναι η παρούσα εργασία να εξετάσει, τη σημασία του τουρισμού και τη συμβολή του στην οικονομική ανάπτυξη, γενικότερα στην οικονομία της χώρας και ιδιαίτερα των νησιών μας. Αντικείμενο αυτής της ανάλυσης, είναι: α) η διαχρονική εξέλιξη των δεικτών οικονομικής ανάπτυξης των νησιών μας, σε σχέση με τους δείκτες τουριστικής κίνησης προς αυτά και εξετάζεται ο αριθμός των τουριστών (Ελλήνων και αλλοδαπών), οι διανυκτερεύσεις, η τουριστική υποδομή, η προέλευση και το εισοδηματικό επίπεδο των τουριστών. β) Επίσης, θα εξετασθεί ως σημαντικός παράγων της τουριστικής κίνησης, η συχνότητα, το κόστος και το είδος των μεταφορικών μέσων (πλοία, αεροπλάνα, ταξί κ.λπ. μέσα).γ) Τα είδη του τουρισμού που εξετάζονται στην εργασία αυτή, είναι πολλά όπως: ο συνεδριακός,ο θεραπευτικός ιαματικός, ο προσκυνηματικός,ο περιηγητικός, ο ιστιοπλοϊκός (και σπορ θαλάσσης) κ.α. Η εργασία λοιπόν αυτή, ασχολείται με τα είδη του τουρισμού, όπως είναι αυτά που προαναφέραμε, αλλά επιπλέον και τις τρεις κατηγορίες τους που είναι: α) ο εσωτερικός τουρισμός που είναι οι Έλληνες, β) ο τουρισμός που ασχολείται με τους αλλοδαπούς και γ) με μία τρίτη κατηγορία που ασχολείται και με τους δύο μαζί, που είναι οι οργανωμένες εκδρομές με διάφορα μεταφορικά μέσα. Η Ελλάδα ως τουριστικός προορισμός, έχει τα πλεονεκτήματά της όπως είναι: η γεωγραφική θέση, το κλίμα, η γεωλογική διαμόρφωση (πολλά νησιά), το ιστορικό παρελθόν της (μνημεία), αλλά και τα μειονεκτήματά της, όπως το ότι μεσολαβούν τα Βαλκάνια, η γειτνίαση με χώρες της Μέσης Ανατολής, που δοκιμάζονται από κρίσεις κ.λπ., κάτι το οποίο δημιουργεί πολλά προβλήματα, στα θέματα μεταφοράς με αμάξι ή τρένο, σε τουρίστες του εξωτερικού. Όλα αυτά τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, είναι αυτά τα οποία παίζουν τελικά τον σημαντικότερο ρόλο, στην οικονομική ευημερία των νησιών μας. Ο λόγος που ασχολήθηκα με το συγκεκριμένο θέμα είναι, το ενδιαφέρον που παρουσιάζει διαχρονικά η διαχειριστική διάθεση των τουριστικών εσόδων της χώρας μας, προς όφελος των νησιών. Στην εργασία αυτή, υπάρχουν οικονομικά στοιχεία που δείχνουν έσοδα, που λαμβάνει η Ελλάδα για την ανάπτυξη των νησιών, στη δημιουργία θέσεων

8 8 εργασίας, στην καλύτερη διαφήμιση της χώρας μας, και την αξιοποίηση του φυσικού και ιστορικού της πλούτου. Το θέμα με το οποίο ασχολείται η παρούσα εργασία, είναι ένα θέμα σύνθετο και περίπλοκο, που θα απαιτούσε πολύωρες έρευνες για να το αναλύσουν. Στην παρούσα εργασία, αναφέρω στοιχεία αφίξεων τουριστών σε διάφορα νησιά ή στο αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος, από τουρίστες διαφόρων χωρών,καθώς και την ποιότητα των τουριστών αυτών, ανάλογα για ποιο σκοπό έχουν έρθει στην Ελλάδα.Την εισοδηματική τους κατάσταση και το πόσα χρήματα έχουν ως σκοπό ν αφήσουν στη χώρα μας ή εάν οι τουρίστες είναι εσωτερικοί (Έλληνες), για το λόγο που τα νησιά μας τους είχαν προσελκύσει. Συνεπώς, η εργασία αυτή έχει ως σκοπό να αναδείξει και να συγκρίνει ορισμένους τομείς της τουριστικής ανάπτυξης των νησιών μεταξύ τους. Ειδικότερα αυτούς του Βορείου Αιγαίου και των Κυκλάδων με τα Δωδεκάνησα, γιατί τα Δωδεκάνησα και τα νησιά των Κυκλάδων παρουσιάζουν στοιχεία που κάνουν έναν τόπο ενδιαφέροντα, για τουριστική ανάπτυξη, ιδιαίτερα από άποψη φυσικού, γεωγραφικού, ιστορικού, θρησκευτικού αλλά και παραγωγικού πλούτου.

9 9 ΙΙ. ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΜΕΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Ο τουρισμός, αποτελεί τη μεγαλύτερη βιομηχανία και έναν από τους σημαντικότερους κλάδους της ελληνικής οικονομίας, σε ότι αφορά το μερίδιο του,στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν και την απασχόληση, βοηθώντας σημαντικά στην άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων. Μία σειρά παραγόντων, επηρέασαν τις παγκόσμιες τουριστικές εξελίξεις τα τελευταία τρία χρόνια, όπως ο πόλεμος στο Ιράκ και η αβεβαιότητα που δημιούργησε το τρομοκρατικό κτύπημα της 11 ης Σεπτεμβρίου 2001 στη Νέα Υόρκη, η επιδημία SARS, οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας και η υποτίμηση του αμερικανικού δολαρίου. Όπως φαίνεται στο Διάγραμμα 1,το δολάριο από το 2001, έχει μία συνεχή πτώση έναντι του ευρώ. Η υποτίμηση αυτή του δολαρίου, είναι γενικότερη και αφορά και τα άλλα βασικά νομίσματα. Το τουριστικό αποτέλεσμα, δεν ήταν τόσο η μείωση των παγκόσμιων τουριστικών ροών, όσο η διοχέτευση των αλλοδαπών τουριστών, σε χώρες που κέρδισαν σε ανταγωνιστικότητα, από αυτή την υποτίμηση του δολαρίου. Για παράδειγμα, το ατλαντικό ταξίδι έγινε πιο φθηνό για τους Ευρωπαίους, ενώ αντίστοιχα έγινε ακριβότερο για την Ευρώπη των Αμερικανών τουριστών. Οι τελευταίοι, προτίμησαν τον εσωτερικό τουρισμό, σε σχέση με τα ταξίδια στο εξωτερικό, μία τάση που ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο από τη διεθνή πολιτική αστάθεια και τους πολέμους.

10 10 ΠΙΝΑΚΑΣ 1 - ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Συναλλαγματική Ισοτιμία ECU/Ευρώ-Δολαρίου 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0, ΔΙΕΘΝΕΙΣ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ Η παραδοσιακή καλοκαιρινή τουριστική ροή, από τη Βόρεια Ευρώπη στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, επηρεάστηκε εκτός από τους άλλους παράγοντες που ήδη αναφέρθηκαν και από τα ακραία καιρικά φαινόμενα της υπερβολικής ζέστης. Πολλοί προτίμησαν να μείνουν στη χώρα τους ή να ταξιδεύσουν σε κοντινές χώρες. Ο καιρός και η ζώνη του ευρώ, βοήθησαν χώρες όπως την Κροατία, τη Σλοβενία, την Τουρκία, το Ηνωμένο Βασίλειο να σημειώσουν σημαντικές αυξήσεις,στις διεθνείς αφίξεις. Η γενικότερη παγκοσμιοποίηση των αγορών, θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στη διεθνή αγορά του τουρισμού, αυξάνοντας σημαντικά τις ανταγωνιστικές πιέσεις. Η στρατηγική που αναμένεται να ακολουθήσουν, πολλές επιχειρήσεις του τουριστικού κλάδου, είναι αυτή του συνεχούς εκσυγχρονισμού και της επέκτασης. Η παγκόσμια ξενοδοχειακή βιομηχανία αλλάζει δραστικά, κυρίως όσον αφορά, στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των επιχειρήσεων. Από ατομικές και οικογενειακές επιχειρήσεις, γίνονται πολυεθνικές επιχειρήσεις, μέσω συνενώσεων και εξαγορών.

11 11 Σύμφωνα με έκθεση του Travel and Tourism Intelligence (T.T.I.) το 2001, πάνω από το ένα τρίτο των ξενοδοχειακών δωματίων, ελέγχονται από τις 200 μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου. Οι 12 μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου : (8 των Η.Π.Α. και 4 ευρωπαϊκές), ηγούνται των συνενώσεων με αυξητικούς ρυθμούς, τα τελευταία χρόνια! Την περίοδο , ο ετήσιος ρυθμός αύξησης αυτών των εταιρειών, ήταν 4,2%. Την περίοδο , όμως η αύξηση του μεγέθους αυτών των εταιρειών ήταν 6,4%.Δύο είναι οι σημαντικοί παράγοντες που επηρέασαν τη συγκέντρωση στην ξενοδοχειακή βιομηχανία, η δημιουργία επώνυμων «προϊόντων» (brands) και η νέα τεχνολογία, κυρίως το διαδίκτυο (internet). Το πρώτο εξασφαλίζει την ποιότητα των παρεχομένων ξενοδοχειακών υπηρεσιών, δηλαδή τη σιγουριά στον παγκόσμιο ταξιδιώτη.το δεύτερο αυξάνει σημαντικά το σταθερό κόστος των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα οι συνενώσεις να καθίστανται αναγκαίες, λόγω των σημαντικών οικονομιών κλίμακας (economies of scale), οι οποίες είναι το αποτέλεσμα της νέας τεχνολογίας. Συνεπώς, οι εταιρείες αυτές μπορούν να τιμολογούν τα δωμάτιά τους σε υψηλότερες τιμές. Η μεγαλύτερη εταιρεία του κλάδου, όσον αφορά στη διεθνοποίησή της, η BASS (Holiday Inn and Inter- continental) έχει επωνυμίες της σε 100 χώρες. Κατά μέσο όρο, οι 12 μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου, έχουν η κάθε μία δραστηριότητες σε 56 χώρες. Μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου, η ACCORCSofitel), έχει θέσει ως στρατηγικό της στόχο, τη συνεχή επέκτασή της, δηλ.: στον αριθμό των ξενοδοχείων (3.500, το 2001), στον αριθμό των χωρών (90, το 2001) και στον αριθμό των προσφερόμενων υπηρεσιών (241, το 2001 από 204 το 2000). Πάντως, ο τουριστικός και ξενοδοχειακό κλάδος, κυριαρχείται ακόμη από μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες, όπως καταδεικνύουν πολλοί ειδήμονες του κλάδου, όπως π.χ. Baumann (1998), μπορούν να επιβιώσουν. Εκείνες όμως, που θα κερδίσουν τα μέγιστα, από την παγκοσμιοποίηση και τις νέες τεχνολογίες, είναι οι μεγάλες ξενοδοχειακές αλυσίδες, διότι έχουν τη δυνατότητα να επενδύουν σε νέα προϊόντα και υπηρεσίες και να εκπαιδεύουν κατάλληλα το προσωπικό τους.

12 12 Αντίστοιχη είναι και η περίπτωση της Ελλάδος, όπου τα οικογενειακά ξενοδοχεία αποτελούν το 43%, του ξενοδοχειακού δυναμικού της χώρας, τα μικρά το 37%, τα μεσαία το 13% και τα μεγάλα μόνο το 7%. Τα καταλύματα αυτά περιλαμβάνουν, εκτός από ξενοδοχεία κλασικού τύπου, οργανωμένες κατασκηνώσεις (κάμπινγκ), μπανγκαλόους, επιπλωμένα διαμερίσματα και παραδοσιακά καταλύματα. Το 70%,είναι ξενοδοχεία κλασικού τύπου, το 21%, επιπλωμένα διαμερίσματα, το 4% μπανγκαλόους, το 3% παραδοσιακά καταλύματα και το 3% κάμπινγκ. Το μικρό μέγεθος των ελληνικών ξενοδοχείων, τα καθιστά αδύναμα απέναντι στον ανταγωνισμό και εύκολη λεία στους οργανωτές ταξιδιών (tour operators). Λίγα είναι τα ξενοδοχεία όμως, που θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν με ίσους όρους αυτές τις σχέσεις, αν και υπάρχει κάποια δυνατότητα μέσα από την τεχνολογία του διαδικτύου και την οριζόντια ολοκλήρωση αυτών των επιχειρήσεων. ΠΙΝΑΚΑΣ 2 Ταξινόμηση των Ξενοδοχειακών Επιχειρήσεων Σύμφωνα με τα Δωμάτια α/α Μέγεθος Ξενοδοχείου Αριθμός Δωματίων Αριθμός Ξενοδοχείων Ποσοστό Ξενοδοχείων Απασχόληση Μέση Μέγιστη 1 Οικογενειακό % 1, Μικρό % 4, Μεσαίο % Μεγάλο % Σύνολο ,8 210 Η τεχνολογία, είναι μόνο ένας προσδιοριστικός παράγοντας που καθιστά απαραίτητη την αναδιάρθρωση της τουριστικής βιομηχανίας, μέσα από συνεργασίες, συνενώσεις και εξαγορές. Το νέο περιβάλλον, έχει και άλλα χαρακτηριστικά, όπως αλλαγές στο πολιτικό θεσμικό πλαίσιο, κυρίως σε ότι αφορά τη νομοθεσία για τον ανταγωνισμό και την ενίσχυση των συνεργασιών μεταξύ επιχειρήσεων, το γενικότερο οικονομικό περιβάλλον, κυρίως σε ότι αφορά την αύξηση του εισοδήματος και του πλούτου, τις κοινωνικό-δημογραφικές τάσεις και τις ευρύτερες τεχνολογικές εξελίξεις,

13 13 κυρίως στον τομέα των τηλεπικοινωνιών και των μεταφορών. Η ανάλυση αυτών των παραγόντων γίνεται παρακάτω, η οποία είναι κατ ανάγκη επιγραμματική. Η έμφαση δίνεται στο πως αυτοί οι παράγοντες, θα επηρεάσουν τον ελληνικό τουρισμό, ΕΜΠΕΙΡΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΩΜΕΣ Η παρούσα έρευνα για το κομμάτι αυτό, στηρίζεται σε διαστρωματικά στοιχεία, τα οποία συλλέχθηκαν για τα έτη 2001 και Οι πιο πολλές μελέτες των προσδιοριστικών παραγόντων των τουριστικών εισπράξεων, αφορούν χρονολογικές σειρές και μακροοικονομικά στοιχεία.τα διαστρωματικά στοιχεία, επιτρέπουν την εκτίμηση των επιπτώσεων σημαντικών μεταβλητών, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι μεταβολές στις τιμές. Σ αυτό το μέρος, γίνεται μια επιλεκτική παρουσίαση των εμπειρικών μελετών, που σχετίζονται με το αντικείμενο αυτής της έρευνας. Οι Davies & Mangan (1992), χρησιμοποίησαν διαστρωματικά στοιχεία,για την εκτίμηση εισοδημάτων ελαστικοτήτων των τουριστικών εισπράξεων. Η μελέτη εστιάζεται στον υπολογισμό, των ελαστικοτήτων ανά κατηγορία εισοδήματος. Η πηγή των στοιχείων, είναι οι οικογενειακοί προϋπολογισμοί της Μ. Βρετανίας, από ένα δείγμα νοικοκυριών. Η καμπύλη Engel εκτιμάται οικονομετρικά, σε λογαριθμική και απλή γραμμική μορφή. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν, ότι υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις στην ελαστικότητα του εισοδήματος, ανάλογα με το επίπεδο της εισοδηματικής τάξης. Πάντως όλες οι εισοδηματικές ομάδες, οι δαπάνες των νοικοκυριών για ξενοδοχεία και διακοπές, είναι ελαστική. Μια αύξηση του συνόλου των καταναλωτικών δαπανών, των χαμηλόμισθων νοικοκυριών κατά 19%, αυξάνει τις τουριστικές τους δαπάνες κατά 4,1%. Αντίστοιχα, για τα υψηλόμισθα νοικοκυριά, η εισοδηματική ελαστικότητα είναι μόνο 1,5%. Τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα, δαπανούν λίγα για διακοπές, αλλά μια μικρή αύξηση του εισοδήματός τους, θα τους προτρέψει να δαπανήσουν πολύ περισσότερα. Αυτό ίσως να εξηγεί, γιατί η Ελλάδα δέχεται Βρετανούς τουρίστες χαμηλής εισοδηματικής κλίμακας, όπως θα δούμε παρακάτω.

14 14 Το πρώτο βασικό συμπέρασμα για τους υπεύθυνους τουρισμού της Μεγάλης Βρετανίας, είναι ότι η ελκυστικότητα μιας περιοχής, είναι παράγοντας που ωθεί κάποιους να επισκεφθούν μια περιοχή. Όμως από μόνη της, αυτή δεν συνεπάγεται και μεγαλύτερη δαπάνη. Απαιτείται η δημιουργία ενός «χαρτοφυλακίου», ελκυστικότητας της περιοχής που θα μεγιστοποιεί τις τουριστικές εισπράξεις. Το χαρτοφυλάκιο αυτό, θα πρέπει να αποσκοπεί στην επιμήκυνση της παραμονής και στην αύξηση του αριθμού των συνταξιδιωτών (παρέας). Οι συγγραφείς και μελετητές που αναφέραμε, μέσα από τις έρευνές τους καταλήγουν στα εξής συμπεράσματα σε ότι αφορά τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα, μεταξύ των τουριστών που πληρώνουν πολλά και εκείνων που πληρώνουν λίγα για τις διακοπές τους. Αυτοί που πληρώνουν πολλά, έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: α) Πληρώνουν περισσότερα και στις δύο κατηγορίες πληρωμών στη χώρα προέλευσης και στη χώρα προορισμού. β) Ελκύονται περισσότερο, στην πραγματοποίηση αγορών (shopping) από τους άλλους. γ) Είναι νεότερης ηλικίας δ) Μένουν περισσότερο ε) Έχουν μικρότερο αριθμό συνταξιδιωτών στ) Προτιμούν να οργανώσουν μόνοι τους το ταξίδι, παρά να συμμετέχουν σε πακέτα ταξιδιών ζ) Πραγματοποιούν το ταξίδι του μέλιτος. Τέλος, αν και η έρευνα εξέταζε την επιθυμία των τουριστών να πληρώσουν, για την αισθητική πλευρά του φυσικού περιβάλλοντος, εντούτοις στο υπόδειγμα συμπεριλήφθησαν και άλλες επεξηγηματικές μεταβλητές, όπως η κατηγορία του καταλύματος, ο αριθμός των εργαζομένων ανά δωμάτιο, η χρήση εξειδικευμένου προσωπικού, η εποχικότητα, η χώρα προέλευσης και άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά των υποδομών. Η εξαρτημένη μεταβλητή, είναι η τιμή του δωματίου. Το βασικό συμπέρασμα της μελέτης, είναι ότι οι τουρίστες δεν είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν κάτι παραπάνω για την αισθητική αναβάθμιση του περιβάλλοντος, όπως τη μόλυνση, το θόρυβο και τη πολυκοσμία. Αυτό δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο απαξίωσης του περιβάλλοντος.

15 15 Το γενικό συμπέρασμα των εμπειρικών μελετών- που παρουσιάστηκαν παραπάνω -,είναι ότι η οικονομετρική διερεύνηση των παραγόντων που επηρεάζουν τις τουριστικές εισπράξεις, μπορούν να αξιοποιηθούν για τη χάραξη μιας τουριστικής πολιτικής, που θα μεγιστοποιεί τη δαπάνη των τουριστών στη χώρα προορισμού. Εξάλλου, αυτό είναι και του ζητούμενο όλων όσων ασχολούνται με τη χάραξη, μιας αποτελεσματικής τουριστικής πολιτικής. Αυτή η μελέτη, ασχολείται με τις ελληνικές τουριστικές εισπράξεις. Θα εξετάσουμε λοιπόν παρακάτω και θα παραθέσουμε στοιχεία για αυτήν την έρευνα. ΟΙ ΑΛΛΟΔΑΠΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΩΜΕΣ Η θεωρητική ανάλυση των τουριστικών εισπράξεων, βασίζεται στα οικονομικά υποδείγματα της ζήτησης, όπως αυτά έχουν παρουσιαστεί στηριζόμενα στα κύρια αξιώματα και υποθέσεις της καταναλωτικής συμπεριφοράς. Το τουριστικό προϊόν δεν είναι ένα ομοιογενές προϊόν, αλλά αποτελεί ένα σύνθετο αγαθό, όπου τα φυσικά χαρακτηριστικά του, δεν είναι εύκολο να εκφραστούν ποσοτικά. Αυτός είναι και ο λόγος, όπου στις σχετικές μελέτες η ζήτηση του τουριστικού προϊόντος, εκφράζεται με την καμπύλη Engel, η οποία συνδέει το σύνολο της τουριστικής πληρωμής, με τιμές και εισόδημα. Η διαίρεση αυτού του χρηματικού μεγέθους, με κάποιο δείκτη τιμών του τουριστικού προϊόντος, δεν είναι εφικτή, αφού τα συνθετικά στοιχεία του τουριστικού προϊόντος είναι πολλά και σε πολλές περιπτώσεις μη μετρήσιμα, π.χ. η αισθητική του περιβάλλοντος και της φύσης γενικότερα. Αν αυτό ήταν εφικτό, τότε σύμφωνα με το θεώρημα του σύνθετου αγαθού, η αντίστοιχη ομάδα των αγαθών, μπορεί να θεωρηθεί ως ένα αγαθό: Στην περίπτωση του τουρισμού, αυτό δεν συμβαίνει. Συνεπώς, η τουριστική πληρωμή ή το μερίδιο των τουριστικών πληρωμών στο σύνολο του οικογενειακού προϋπολογισμού, είναι η κατάλληλη ερμηνευτική *Οι πληροφορίες και τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν στο κεφάλαιο αυτό αντλήθηκαν κατά βάση από τα βιβλία :Παπανίκος Γ. Μικρές και Μεσαίες Ξενοδοχειακές Επιχειρήσεις, Η απασχόληση στα Ελληνικά Ξενοδοχεία, Οι Ελληνικές τουριστικές εισπράξεις.

16 16 ΙΙΙ. O ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1. ΜΕΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Όσο χρόνο στο Ι.Τ.Ε.Π., βρισκόταν σε τελική φάση η μελέτη για εκτίμηση οικονομικών μεγεθών, που συνδέονται άμεσα με την τουριστική δραστηριότητα, κατέστησαν διαθέσιμες και οι σχετικές εκτιμήσεις του W.T.T.C., οι οποίες συμπίπτουν- σχεδόν ταυτίζονται, με τις εκτιμήσεις του Ι.Τ.Ε.Π.. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκτιμήσεις του W.T.T.C., έγιναν με διαφορετική μεθοδολογική προσέγγιση (εθνικολογιστική). Η εκτίμηση του Ι.Τ.Ε.Π.,ακολούθησε την πολλαπλασιαστική διαδικασία προσδιορισμού του εισοδήματος,-εξατομίκευση αυτονόμων δαπανών τουριστικού προσανατολισμού, επιλογή καταλλήλου πολλαπλασιαστού-, ενώ η προσέγγιση του W.T.T.C., είναι η κλασική υπολογιστική προσέγγιση καταρτίσεως των Εθνικών Λογαριασμών. Τα ποσοτικά αποτελέσματα του ερευνητικού εγχειρήματος, είναι πράγματι άκρως αποκαλυπτικά και επιτρέπουν όχι απλώς απόκτηση ασφαλούς γνώσης, για την συγκριτική ποσοτική σπουδαιότητα του τουριστικού τομέα, αλλά το σημαντικότερο, τη συνειδητοποίηση των ευθυνών της πολιτείας και των αμέσως εμπλεκόμενων, στην σχετική παραγωγική διαδικασία. Οι αριθμοί που παρήχθησαν, υπογραμμίζουν με έμφαση, το μέγεθος της σπατάλης πολύτιμων οικονομικών πόρων, οι οποίοι διετέθησαν σε μια προσπάθεια στηρίξεως μη βιώσιμων μακροπροθέσμως οικονομικών δραστηριοτήτων, υπογραμμίζουν με έμφαση την ανάγκη αναπροσανατολισμού της κλαδικής οικονομικής πολιτικής, η οποία ακόμη και σήμερα είναι προσκολλημένη, σε ιδεολογήματα και φαντασιώσεις φετιχιστικού του τύπου : περί εκβιομηχανίσεως και περί ιεραρχήσεως των κλάδων παραγωγής, με βάση τη σπουδαιότητα τους, για κοινωνία χωρίς καμία αναφορά στην οικονομική πραγματικότητα. Συνοπτικά αναφέρουμε, τα σημαντικότερα ποσοτικά ευρήματα της δημοσιευθείσας έρευνας του Ι.Τ.Ε.Π :

17 17 H τουριστική οικονομία, δηλ. Το σύνολο της προστιθέμενης αξίας, που προσδιορίζεται αμέσως και εμμέσως από την τουριστική ζήτηση, κυμαίνεται σήμερα στο επίπεδο % του ΑΕΠ. Η αντίστοιχη απασχόληση, ανέρχεται σε άτομα. Το συνάλλαγμα που αποκτάται, είναι της τάξεως των 9 δισ. Δολαρίων. Έχει αποδειχθεί σε άλλη μελέτη, ότι ο τουρισμός έχει προκαλέσει σχεδόν το σύνολο της βελτιώσεως της κατανομής του περιφερειακού εισοδήματος, που συντελέσθηκε κατά Τα τελευταία χρόνια. Το τουριστικό συνάλλαγμα, είναι 2,5 φορές μεγαλύτερος από το συνάλλαγμα από τις βιομηχανικές εξαγωγές και 1,8 φορές μεγαλύτερο, από το σύνολο των εξαγωγών. Το 1960, το τουριστικό ακαθάριστο προϊόν, ήταν ίσο με το 3% του ΑΕΠ, σήμερα είναι κοντά στο 20%. Στην περίοδο , ο Τουρισμός συνεισέφερε κατά 53%, στην αύξηση του ΑΕΠ, έναντι μόνον 4,6% στη βιομηχανία. Στην περίοδο , η αύξηση της απασχολήσεως στην τουριστική οικονομία, ήταν 87%, έναντι 9,2% της συνολικής απασχολήσεως και έναντι της μείωσης στην μεταποίηση κατά 15%. Ο τουρισμός, έχει πάρει οριστικά τη σκυτάλη ως πρωταγωνιστής στην αναπτυξιακή διαδικασία και ως πρωταθλητής χωρίς ορατό αντίπαλο προς το παρόν. Η σημαντικότερη αυτή διαπίστωση, πρέπει να αφυπνίσει επιτέλους τους αρμόδιους φορείς, ιδιαιτέρως αν γίνει αναφορά, στο σοβαρό πλέον πρόβλημα της ανεργίας. ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Η διαφήμιση του τουριστικού προϊόντος. αν δεν είναι το κύριο, αποτελεί πάντως βασικό μέσο προβολής, του συγκεκριμένου προϊόντος διότι : α) διαχέει τη γνώση ύπαρξης του αγαθού και β) παρέχει τη δυνατότητα, στον υποψήφιο καταναλωτή να μορφώσει έστω και ατελή εικόνα του, προς αγορά αγαθού.

18 18 Η αναγκαιότητα της διαφήμισης, ως κυρίου η συμπληρωτικού -οπωσδήποτε όμως, κυρίου, όταν απευθύνεται σε νέες αγορές-, μέσου προβολής πηγάζει από το βασικό χαρακτηριστικό, του τουριστικού προϊόντος που συνίσταται στην κατανάλωση αυτού αποκλειστικώς, στον τόπο παραγωγής, όπως συμβαίνει και με τις περισσότερες υπηρεσίες. Από τη φύση του το τουριστικό προϊόν, δεν προσφέρεται προς δοκιμή με μικρή δαπάνη, όπως συμβαίνει με το πλήθος των καταναλωτικών αγαθών, τουλάχιστο για τον αλλοδαπό καταναλωτή. Ωστόσο, δημιουργούνται ερωτήματα που αφορούν τόσο σε εναλλακτικές προσεγγίσεις προβολής, όσο και στη στρατηγική διαφημιστικής προβολής, στα οποία οφείλουμε να δώσουμε την προσοχή μας κατά περίπτωση και αίσθημα ευθύνης. Το πρώτο βασικό ερώτημα αναφέρεται στην υπάρχουσα γνώση των πηγών, από τις οποίες οι αλλοδαποί τουρίστες συγκεντρώνουν τις σχετικές πληροφορίες για τη χώρα μας. Με βάση τις ενδείξεις από σχετική δειγματοληπτική έρευνα, κύρια πηγή πληροφόρησης για το ελληνικό τουριστικό προϊόν είναι η προσωπική εμπειρία (επαναλαμβανόμενα ταξίδια) και η εμπειρία συγγενών και φίλων. Το σχετικό ποσοστό για τις δύο αυτές πηγές (προσωπικών εμπειριών) είναι 50%. Αναδεικνύεται επομένως, η ολική ποιότητα του τουριστικού προϊόντος, σε πρώτης τάξεως παράγοντα προβολής της τουριστικής Ελλάδος. Στην σπουδαιότητα της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος, πρέπει να συνυπολογισθεί και η αποκτηθείσα εμπειρία,από πολλούς ξενοδόχους και κυρίως αυτούς, που διακρίνονται για συνέπεια και ποιότητα του προϊόντος που προσφέρουν, κυρίως για το αξιόλογο κομμάτι της πελατείας τους, που πραγματοποιεί επαναλαμβανόμενα ταξίδια. Αξιόλογο για την κοινή αυτή εμπειρία, είναι και το στοιχείο από σχετική έρευνα, ότι 64,5 % των ερωτηθέντων επισκεπτών της χώρας μας σε συγκεκριμένη περίοδο δήλωσε με βεβαιότητα, ότι προτίθεται να επισκεφθεί πάλι τη χώρα μας, ενώ το 77% δήλωσε, επίσης με βεβαιότητα, ότι προτίθεται να συστήσει με ευχαρίστηση τη χώρα μας, σε γνωστούς και φίλους ως ιδανικό τόπο διακοπών. Ασφαλώς, δεν είναι σαφές αν καλές εντυπώσεις δημιουργήθηκαν και σε ποία έκταση από τις φυσικές ομορφιές, τη θάλασσα και το κλίμα, η από την ποιότητα των ανθρωπογενών υπηρεσιών, δεδομένου ότι και οι θετικά διακείμενοι είχαν σχηματίσει αρνητική εικόνα για μεγάλο αριθμό από το πλήθος των

19 19 στοιχείων που συνθέτουν την ολική ποιότητα του προϊόντος. Ιδιαιτέρα, δε, αναφέρονται οι υποδομές, οι χερσαίες μεταφορές, οι τηλεπικοινωνίες και οι συνθήκες υγιεινής, καθώς και συμπεριφορές, που συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με την έλλειψη τουριστικής εκπαίδευσης. Οι προαναφερόμενες ενδείξεις στοχεύουν κατ ευθείαν την καρδιά του προβλήματος. Τον πρωτεύοντα ρόλο της ανθρωπογενούς ποιότητας του τουριστικού προϊόντος για την προσέλευση των αλλοδαπών τουριστών και όχι μόνο. Ενόψει της παγκόσμιας πλέον αναγνωρισμένης ποσοτικής σπουδαιότητας του τουρισμού, ως τομέα ικανού λόγω μεγέθους και δυναμικής, να δώσει ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη και διέξοδο στην ανεργία, το χρέος της τουριστικής πολιτικής είναι προφανές. Οφείλει να εστιασθεί στην αναβάθμιση της ποιότητας, άμεσα μεν, με δημιουργία κατ απόλυτη προτεραιότητα όλων των αναγκαίων γνωστών υποδομών, έμμεσα δε με ενίσχυση και εξαναγκασμό, για τη βελτίωση της ποιότητας που προσφέρει ο ιδιωτικός τομέας ως ξενοδοχείο, ως εστιατόριο, ως μεταφορά, κ.λ.π. Το τρίτο, ΚΠΣ,παρέχει μεγάλες δυνατότητες, οι οποίες ωστόσο δε φαίνεται ότι υπάρχει πρόθεση να αξιοποιηθούν για τον τουρισμό στην έκταση που επιβάλλεται και είναι ταυτόχρονα εφικτό. Πρώτ απ όλα, το μέγεθος του ποσού που έχει προβλεφθεί για τον τουρισμό στην υιοθετηθείσα κατανομή, είναι συγκριτικά μικρό. Δεύτερον, ακόμη και το ποσό αυτό, δεν θα καταστεί δυνατόν να αξιοποιηθεί για την αναβάθμιση του ξενοδοχειακού δυναμικού, κυρίως δε στις κατηγορίες Β και Γ, στις οποίες και αντιστοιχεί ο κύριος όγκος του ξενοδοχειακού δυναμικού (60% του συνόλου των ξενοδοχειακών κλινών). Είναι μεγάλη ευκαιρία για την αναβάθμιση της ποιότητας αλλά και της κατηγορίας μεγάλου βαθμού Β και Γ κατηγορίας μονάδων με χρηματοδοτικές διευθετήσεις και αναγκαία περιθώρια ελαστικότητας κατά την διαδικασία θεσπίσεως και εφαρμογής των μέτρων αστεροποιήσεως των ξενοδοχειακών μονάδων. Υπάρχει πλήθος περιορισμών που δεν επιτρέπουν σε όλες τις υπάρχουσες μονάδες να προσαρμοσθούν στα σχεδιαζόμενα desiderate, μερικά από τα οποία δεν είναι λογικά. Π.χ. δεν είναι επιτρεπτών να υποχρεωθούν όλα τα ξενοδοχεία ανεξαρτήτως τεχνικής δυνατότητας να προσφέρουν τις αναγκαίες υπηρεσίες, στα άτομα με ειδικές ανάγκες. Τα άτομα με ειδικές ανάγκες θα

20 20 έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν μεταξύ των ξενοδοχείων, που διαθέτουν τις αναγκαίες γι αυτά διευκολύνσεις. Είναι κρίσιμης σπουδαιότητας η ποιοτική αναβάθμιση, ιδίως των ξενοδοχείων Γ κατηγορίας, τα οποία συνιστούν ποσοτικά το μεγαλύτερο τμήμα της ξενοδοχείας 47% του αριθμού των ξενοδοχειακών μονάδων και περίπου το 35% του αριθμού των κλινών. Η ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρει -λόγω ακριβώς του σχετικού μεγέθους της κατηγορίας αυτής-, είναι γενικώς χαμηλή με αποτέλεσμα τις δυσμενείς επιπτώσεις στις εντυπώσεις των τουριστών μεγάλης εμβέλειας. Η πολιτεία οφείλει, να εξαντλήσει όλες τις δυνατότητες σε χρηματοδοτικές ενισχύσεις και απλούστευση γραφειοκρατικών διαδικασιών για την αναβάθμιση του μέγιστου δυνατού αριθμού μονάδων Γ κατηγορίας σε μονάδες Β κατηγορίας. Πλην των χρηματοδοτικών εμποδίων, υπάρχουν και άλλα τα οποία <<ελαφρά τη καρδία>>, έχουν θεσπισθεί για τα Β κατηγορίας, και τα οποία πρέπει να αλλάξουν (π.χ. υποχρεωτική παροχή υπηρεσιών εστιατορίου), όχι μόνο γιατί δημιουργούν πρόβλημα επιβίωσης για τα αναφερόμενα ξενοδοχεία -που αποτελούν και τον κύριο κορμό του ξενοδοχειακού δυναμικού των μικρών νησιών-, αλλά επίσης και γιατί οι τουρίστες δεν ενδιαφέρονται σε τέτοιες υπηρεσίες για αυτούς τους προορισμούς. Το επίπεδο υπηρεσιών Β κατηγορίας είναι αυτό, στο οποίο απευθύνεται η μεγάλη μάζα των τουριστών και πρέπει να τύχει ιδιαίτερης φροντίδας. Ούτε το ύψος της θεσπισμένης 25% επιχορήγησης, ούτε και το σύστημα μορίων που εφαρμόζεται συνάδουν προς την ανωτέρω επισημανθείσα ανάγκη. Κατά το πρόσφατο παρελθόν, έχει επισημανθεί από τις στήλες της εξαμηνιαίας έκθεσης του Ι.Τ.Ε.Π., ότι σημαντικός παράγοντας, αναβάθμισης της ποιότητας του ελληνικού τουριστικού προϊόντος είναι η διακριτή αύξηση του ποσοστού του ξενοδοχειακού δυναμικού που προσφέρει επώνυμο προϊόν, τόσο στην Α όσο και στη Β κατηγορία. Το υπάρχον δυναμικό παρέχει δυνατότητες δημιουργίας 5-10 αλυπιών στη Β κατηγορία. Φυσικά, υπάρχουν, σοβαρά φορολογικά και άλλα εμπόδια προς την κατεύθυνση αυτή, τα οποία πρέπει να αρθούν. Αυτό όμως, ίσως να μην επαρκεί. Ενδεχομένως, να απαιτείται και σχετική ευαισθητοποίηση του ξενοδοχειακού

21 21 επιχειρηματικού δυναμικού, με υποδείξεις, μελέτη βιώσιμων σχημάτων, και άλλων προβλημάτων. Τελικά, η αναβάθμιση του ξενοδοχειακού δυναμικού Β και Γ κατηγορίας, είτε υπό την έννοια εκσυγχρονισμού και βελτιώσεως της ποιότητας, είτε από την έννοια της μετάταξης σε ανώτερη κατηγορία ( αυτό αφορά κυρίως τα Γ κατηγορίας), συνιστά σήμερα πρωταρχικής σημασίας παράγοντα για την διατήρηση και περαιτέρω ενίσχυση της προτιμήσεως για την τουριστική Ελλάδα, που προκαλεί στον επισκέπτη, η ελληνική φύση και ιστορία. Όπως ήδη προαναφέρθηκε, οι επαναλαμβανόμενες επισκέψεις και οι εντυπώσεις που αποκτώνται αποτελούν πολύ πιο αποτελεσματικό συντελεστή προσέλκυσης τουριστών παρ ότι η διαφήμιση και προβολή. Η ανάγκη ειδικής προσέγγισης στο μείζον αυτό πρόβλημα, τονίζεται και από το γεγονός, ότι τα περισσότερα των μονάδων αυτών -ιδιαίτερα στις πόλεις -, είναι συγκριτικά μεγαλύτερης ηλικίας, με τα ήδη υπάρχοντα γνωστά μειονεκτήματα. Στην αναβάθμιση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος θα συμβάλλει επίσης, και μάλιστα δραστικά, η θέσπιση προϋποθέσεων που σήμερα δεν προβλέπονται, για την χορήγηση άδειας λειτουργίας ξενοδοχειακής μονάδας, οποιουδήποτε μεγέθους, αλλά κυρίως των μικρομεσαίων και των ενοικιαζόμενων δωματίων. Ένα τέτοιο μέτρο θα ήταν π.χ. η παρακολούθηση ειδικού σεμιναρίου. Διότι η λειτουργία της μικρής τουριστικής εκμετάλλευσης δεν ταυτίζεται από άποψη ποιότητας υπηρεσιών με την λειτουργία του νοικοκυριού. Ο υποψήφιος «ξενοδόχος» πρέπει να διαθέτει τη στοιχειώδη τουριστική παιδεία και γνώση του αντικειμένου, με το οποίο προτίθεται να ασχοληθεί επαγγελματικά. Εδώ υπάρχει θεμελιώδης διαφορά μ έναν άλλο επαγγελματικό κλάδο π.χ. τη βιοτεχνική επιχείρηση. Ο υποψήφιος βιοτέχνης γνωρίζει κατά τεκμήριο το αντικείμενο στο οποίο εισέρχεται ως ελεύθερος επαγγελματίας, μεταβαίνοντας σ αυτό από, από προηγούμενη σχέση εξαρτημένης εργασίας. Ο υποψήφιος όμως ξενοδόχος -κατά βάση στις μικρομεσαίες μονάδες-, ξεκινά από το πουθενά και εκλαμβάνει την όλη λειτουργία απλουστευτικά ως προέκταση της λειτουργίας του νοικοκυριού. Κάποτε ίσχυσε αλλά στη συνέχεια ξεχάστηκε, το βιβλίο εντυπώσεων των επισκεπτών, με την έννοια του επίσημα θεωρημένου, το οποίο

22 22 υπόκειντο σε τακτικό έλεγχο.ένα βιβλίο όμως εντυπώσεων, με τον προγενέστερο αναφερόμενο τακτικό έλεγχο, θα ταράξει επίσης, τα ήσυχα νερά στο λιμνάζον τμήμα της ξενοδοχείας και παραξενοδοχείας. Αυτό εάν εφαρμοστεί, θα είναι πολύ ευεργετικό και για την ίδια επιχείρηση μικρή ή μεγάλη-, γιατί θα μπορέσει να εντοπίσει τις ελλείψεις σε άψυχο ή έμψυχο δυναμικό και να προβεί στις δέουσες αλλαγές διορθώσεις. Είναι αυτονόητο, ότι ο μηχανισμός αυτός ελέγχου, θα λειτουργήσει αυτοδιορθωτικά και θα αυξήσει την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας της επιχειρήσεις. Για τη διαφήμιση, πρέπει να επισημανθούν τα ακόλουθα πέραν των κατ επανάληψη έχουν επισημανθεί, από αρμόδιους επαγγελματικούς φορείς και μελετητές (ύψος δαπάνης, χρόνος διαφήμισης, μέσα διαφήμισης κ.λπ.) Σήμερα με το άνοιγμα των αγορών, αλλά και υπό το φώς των εμπειριών που έχουν αποκτηθεί, από τη συμπεριφορά χωρών παραδοσιακής προέλευσης, η προβολή του τουριστικού προϊόντος πρέπει να προσβλέψει σε προσέλκυση τουριστών από νέες πηγές προέλευσης στις οποίες η Ελλάδα είναι προσπελάσιμος χώρος. Είναι απαραίτητο να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση προς την κατεύθυνση ώστε να σχηματισθεί αρκετά ευρεία βάση από την οποία θα υπάρξει στη συνέχεια αυτοτροφοδότηση, σύμφωνα με το πρότυπο των χωρών παραδοσιακής προέλευσης. Γιατί όπως γνωρίζουμε, οι δυνατότητες συνολικής εξωτερικής ζήτησης του τουριστικού προϊόντος είναι πολύ μεγάλες κατά την απόλυτη και δυναμική έννοια. Για την αξιοποίηση δε αυτών δεν είναι δυνατό να αφηνόμαστε με εμπιστοσύνη, στην αύξηση των εισοδημάτων και των ενεργειών από τουρίστες προερχόμενους από παραδοσιακές χώρες. Απαιτείται δε και πληρέστερη αξιοποίηση νέων και ευχερέστερων τόπων προέλευσης. 2 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΡΟΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Α. Πολιτικοί Θεσμικοί Παράγοντες 1) Η διεθνής αγορά τουρισμού, θα επηρεασθεί σημαντικά από τις πολιτικές εξελίξεις σε διάφορα μέρη του πλανήτη, κυρίως όμως στην Κίνα, που αποτελεί το 1/5 του παγκόσμιου πληθυσμού. Οι πολιτικές εξελίξεις στην

23 23 περιοχή, της νότιο-ανατολικής Ευρώπης, της Ρωσίας και της Μεσογείου θα επηρεάσουν σημαντικά τις τουριστικές προοπτικές της Ελλάδας. Όσον αφορά την Κίνα, η αναγνώρισης της Ελλάδας, από τις Κινέζικες αρχές της Ελλάδα, ως τόπου τουριστικού προορισμού έχει ήδη εξελιχθεί σε αρκετά καλές. Αυτές ήδη ενισχύθηκαν από τις σχέσεις που ήδη αναπτύχτηκαν μεταξύ Αθήνας και Πεκίνου, αμέσως μετά τη λήξη των Ολυμπιακών Αγώνων το 2004 και την οργανωτική μας βοήθεια για την προετοιμασία των επόμενων Ολυμπιακών Αγώνων, οι οποίοι θα διεξαχθούν στο Πεκίνο, τη χρονιά που διανύουμε. 2) Η κατάργηση των εμποδίων μετακίνησης των ταξιδιωτών, κυρίως στις χώρες που οι διαδικασίες αυτές είναι χρονοβόρες και ενέχουν κόστος, π.χ. έκδοση βίζας, θα διευκολύνει την τουριστική ανάπτυξη. 3) Μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξη του τουρισμού, διαδραματίζει η εγκληματικότητα και η τρομοκρατία. Οι παράγοντες αυτοί επηρεάζουν, κυρίως τους τουρίστες πολύ μακρινών ταξιδιών. Ο τουρισμός της Ελλάδος έχει επηρεασθεί πολλές φορές από φαινόμενα εγκληματικών και τρομοκρατικών ενεργειών, με αρνητικές συνέπειες για τις αφίξεις αλλοδαπών τουριστών, κυρίως από τις Η.Π.Α. 4) Οι συγχωνεύσεις που παρατηρούνται στην Ευρωπαϊκό τουριστικό κλάδο, δεν έχουν τύχει της ανάλογης προσοχής των ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών. Αναμένεται μεγαλύτερη ανάμειξη των εθνικών, ευρωπαϊκών και παγκοσμίων ρυθμιστικών αρχών. Ηδη αναπτύσσεται από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης μία νομολογία, με κανονιστικές παρεμβάσεις που διέπουν τις σχέσεις οργανωτών ταξιδιών με μικρούς και μεσαίους ξενοδόχους. 5) Συναφές με το προηγούμενο, είναι και η φορολόγηση του τουριστικού προϊόντος, που ποικίλει από χώρα σε χώρα και σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιείται, είτε ως μέσο προώθησης του τουρισμού, είτε ως μέσο αύξησης των κρατικών εσόδων. 6) Η γενικότερη τάση απελευθέρωσης της αγοράς από κρατικές παρεμβάσεις θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στις επικοινωνίες και τις μεταφορές. Το κόστος τους θα μειωθεί σημαντικά. 7) Αναμένεται η διαμόρφωση ενός αυστηρότερου πλαισίου προστασίας του τουρίστα καταναλωτή, κυρίως στο θέμα της ποιότητας των

24 24 παρεχομένων ξενοδοχειακών και ταξιδιωτικών υπηρεσιών, αλλά ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στο θέμα της ασφάλειας. 8) Τέλος, στην περίπτωση της Ελλάδος, πολύ σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσουν οι διάφορες κρατικές παρεμβάσεις, που αφορούν την ενίσχυση των τουριστικών επιχειρήσεων, όπως η επιδότηση της επιμήκυνσης της τουριστικής περιόδου. Πάντως, τα προγράμματα ενίσχυσης, στα πλαίσια του Γ Κ.Π.Σ., της συνεργασίας και των συγχωνεύσεων δεν αναμένεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις. Β. Οικονομικοί Παράγοντες 1) Η παγκόσμια και η Ευρωπαϊκή οικονομία, αναμένεται να συνεχίσει τους υψηλούς ρυθμούς δημιουργίας πλούτου και εισοδήματος, επηρεάζοντας θετικά τον τουρισμό. Ο παράγοντας αυτός, δημιουργεί ευοίωνες προοπτικές για την παγκόσμια αγορά τουρισμού. 2) Στην Ευρώπη, η καθιέρωση του ευρώ μειώνει σημαντικά το κόστος συναλλαγών των ευρωπαϊκών τουριστών. Για την Ελλάδα, αυτό θα έχει και αρνητικές συνέπειες, στο βαθμό που η Τουρκία θα μπορεί, μέσω των υποτιμήσεων του εθνικού νομίσματος, -απέναντι στο ευρώ-, να κάνει,από πλευράς τιμής τουλάχιστον, πιο ελκυστικό το τουριστικό της προϊόν. Ήδη τα πρώτα χρόνια εφαρμογής του ευρώ, πιστοποιούν την αρνητική αυτή επίπτωση. 3) Όσον αφορά στην Ελλάδα, η συμμετοχή της στην ευρωζώνη και η μακροοικονομική σταθερότητα που συνεπάγεται, δημιουργεί το κατάλληλο κλίμα, για σημαντικές τουριστικές επενδύσεις και συνεργασίες. 4) Συναφές με το ευρώ, είναι και το ζήτημα της σταθερότητας των συναλλαγματικών ισοτιμιών, κυρίως για τις χώρες που έχουν παράδοση μεγάλης απάθειας στις ισοτιμίες τους, με τα ξένα νομίσματα και της ύπαρξης μαύρης αγοράς συναλλάγματος.

25 25 Γ. Κοινωνικοί δημογραφικοί παράγοντες 1) Η πιο σημαντική δημογραφική εξέλιξη, θα είναι η αύξηση του αριθμού των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών. Αυτό το τμήμα της αγοράς, αποτελεί την πρόκληση για τους υπεύθυνους μάρκετινγκ των τουριστικών επιχειρήσεων. Για την Ελλάδα, το ευρωπαϊκό τμήμα αυτής της αγοράς, θα αποτελεί σημαντική πηγή τουριστικών αφίξεων. Η αγορά αυτή, μπορεί να συνδυαστεί και με τον θεματικό τουρισμό και την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. 2) Σημαντική θα είναι η αύξηση, των ατομικών νοικοκυριών και των μονογονεϊκών οικογενειών. 3) Σημαντικές αλλαγές, αναμένονται στον τρόπο ζωής των πολιτών, κυρίως στις αναπτυγμένες κοινωνίες, με έμφαση στις τέχνες και τον πολιτισμό και στο σεβασμό στο περιβάλλον. Αναμένεται λοιπόν, μεγαλύτερη έμφαση στην βιώσιμη (Sustainable)τουριστική ανάπτυξη. 4) Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, αναμένεται να διαμορφώσει τμήματα της τουριστικής αγοράς, ανάλογα με τον πλούτο (εισόδημα) και το μέγεθος του ελεύθερου χρόνου. Η τμηματοποίηση αυτή, διαμορφώνει τέσσερις κατηγορίες τουριστών. Πλούσιους με λίγο ελεύθερο χρόνο, πλούσιους με πολύ ελεύθερο χρόνο, φτωχούς με πολύ ελεύθερο χρόνο (π.χ. άνεργους) και φτωχούς με πολύ λίγο διαθέσιμο χρόνο (ανειδίκευτους εργάτες). 5) Οι προτιμήσεις των τουριστών, αναμένεται να αλλάζουν. Για παράδειγμα, σύμφωνα με μελέτη της Τ.Τ.Ι., παρατηρείται αύξηση της ζήτησης για πλήρως προ-πληρωμένες διακοπές. Δ. Τεχνολογικοί Παράγοντες 1) Το διαδίκτυο (internet) αναφέρθηκε ήδη. Αν υποθέσουμε ότι βρισκόμαστε ακόμη στο αρχικό στάδιο ανάπτυξης του διαδικτύου, κάθε πρόβλεψη θα ήταν παρακινδυνευμένη, Ηδη όμως, διαφαίνονται οι θετικές επιπτώσεις του ηλεκτρονικού εμπορίου για τον ξενοδοχειακό κλάδο.

26 26 2) Η ηλεκτρονική τεχνολογία, θα γίνει ισχυρότατος προσδιοριστικός παράγοντας της επιλογής και της διανομής τόπων προορισμού. Τα αυτοματοποιημένα συστήματα κρατήσεων των αεροπορικών, ναυτιλιακών εταιρειών, έχουν ήδη επιπτώσεις στην τουριστική αγορά. 3) Η Τεχνολογία θα μειώσει σημαντικά το χρόνο και το κόστος μεταφοράς, καθιστώντας οικονομικά πιο ελκυστικά τα ταξίδια, σε πιο μακρινές περιοχές. Ήδη, υπάρχουν κάποιοι που ισχυρίζονται ότι τα πραγματικά ταξίδια θα αντικατασταθούν, με τα «ταξίδια» της εικονικής πραγματικότητας. Η παραπάνω ανάλυση δείχνει, ότι το εξωτερικό περιβάλλον του τουρισμού αναμένεται να αλλάξει σημαντικά τα επόμενα χρόνια. Οι αλλαγές αυτές, διαμορφώνουν τις αναγκαίες και ικανές συνθήκες, για σημαντικές αναδιαρθρώσεις στον Ευρωπαϊκό κυρίως τουρισμό. Αναμένεται λοιπόν, η είσοδος νέων επιχειρήσεων στον τουριστικό κλάδο, όσον αφορά κυρίως, τους οργανωτές ταξιδιών, αλλά και η συνέχιση των συγχωνεύσεων και συνεργατών, που τα τελευταία χρόνια εμφανίζουν έξαρση. Σύμφωνα με τον Πρόεδρο του Δ.Σ. του Ομίλου Kuoni, οι παραπάνω παράγοντες θα διαμορφώσουν δύο ειδών τουριστικές αγορές, που μπορούν να θεωρηθούν σχετικά ανεξάρτητες. α) Η αγορά του μαζικού τουρισμού, η οποία εκτός του ότι είναι η μεγαλύτερη, με συνεχή προοπτική ανάπτυξης, θα αποτελέσει το πεδίο σφοδρού ανταγωνισμού, με κάθετη ολοκλήρωση όλης της τουριστικής διαδικασίας, από την αεροπορική ή και ναυτιλιακή εταιρεία, στη λιανική διάθεση των τουριστικών πακέτων, στο ξενοδοχείο και στο πλήρεις μάνατζμεντ του τόπου προορισμού. β) Σε τουρισμό a la carte που κυρίως αφορά εξειδικευμένο τουρισμό και δε μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συγχωνεύσεων και κάθετων συνενώσεων. Σε αυτή την περίπτωση, δεν μπορεί να εφαρμοστεί ένα κεντρικό σύστημα μάνατζμεντ. Πολύ μεγάλο ρόλο, παίζουν το μάνατζμεντ των επωνύμων, της πληροφορικής τεχνολογίας και η ποιότητα των διαφόρων υπηρεσιών. Το πλαίσιο της παραπάνω ανάλυσης, είναι χρήσιμο για τη σωστή αξιολόγηση των προοπτικών του παγκοσμίου τουρισμού, μέρους του οποίου είναι και ο ευρωπαϊκός τουρισμός, που ενδιαφέρει την Ελλάδα

27 27 άμεσα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, οι διεθνείς αφίξεις τουριστών αναμένεται να φθάσουν στις 1,56 δισεκατομμύρια το έτος από αυτές οι 1,18 δισεκατομμύρια θα είναι ενδοπεριφερειακές και οι 0,38 εκατομμύρια θα αφορούν μακρινά ταξίδια. Η περιφερειακή διάρθρωση των διεθνών αφίξεων, δείχνει ότι το 2020, οι μεγαλύτερες περιοχές υποδοχής αλλοδαπών τουριστών, θα είναι η Ευρώπη (397 εκατομμύρια) και η Αμερικανική Ήπειρος (282 εκατομμύρια). Όσον αφορά στο ρυθμό αύξησης των διεθνών αφίξεων, οι περιοχές της Ασίας, της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής θα ηγηθούν με ποσοστό 5% το χρόνο, που είναι επάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο της τάξης του 4%. Οι πιο ώριμες αγορές της Ευρώπης και της Αμερικανικής Ηπείρου θα έχουν μικρότερα ποσοστά αύξησης από ότι ο υπόλοιπος κόσμος. Ε. Ελληνικές Τουριστικές Προοπτικές Πολλοί παράγοντες, θα επηρεάσουν την προοπτική του ελληνικού τουρισμού. Ένας παράγοντας ήταν και οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Μία από τις σημαντικότερες επιδράσεις που είχαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες -κυρίως για τις μικρές φιλοξενούσες χώρες-, είναι η προβολή που απολαμβάνουν από τα παγκόσμια μέσα επικοινωνίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, μία αύξηση της επιθυμίας των αλλοδαπών να επισκεφτούν τη χώρα μας όχι μόνο στη διάρκεια των Αγώνων, αλλά και την περίοδο πριν και μετά τους Αγώνες. Η τουριστική επίδραση ξεκίνησε από τη χρονική στιγμή της ανακοίνωσης της ΔΟΕ και εκτείνεται σε ένα μακρύ χρονικό διάστημα μετά τους αγώνες. Για τη Βαρκελώνη, από το χρονικό διάστημα δεν έχει τελειώσει ακόμη, αν και έχουν περάσει 16 χρόνια από την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων. Η τουριστική επίδραση μεγιστοποιείται, όταν πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη μεγιστοποίηση των τουριστικών ωφελειών, είναι η κατάστρωση ενός στρατηγικού σχεδίου μάρκετινγκ προβολής, της χώρας στο εξωτερικό και η άμεση εφαρμογή του, από τη στιγμή της γνωστοποίησης της ανάθεσης. Στην περίπτωση της Αθήνας, αυτό έπρεπε να είχε γίνει από το Δυστυχώς μέχρι σήμερα, κανένα τέτοιο σχέδιο δεν έχει εφαρμοστεί.

28 28 Είναι γνωστό σε όλους, ότι η διαφημιστική δαπάνη ήταν επενδυτική δαπάνη και τα αποτελέσματα της δεν φάνηκαν αμέσως. Απαιτείται ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα, συστηματικής παρέμβασης για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν μία μεγάλη ευκαιρία, που ακόμη και τώρα θα μπορούσε να αξιοποιηθεί. Η διαφημιστική δαπάνη για τον τουρισμό, με έμφαση τις ελληνικές δαπάνες αναλύθηκε σε σχετική μελέτη του Ι.Τ.Ε.Π. Μία δεύτερη προϋπόθεση, είναι το πολιτικό κλίμα που επικρατεί στη διεθνή σκηνή. Αν το κλίμα είναι ευνοϊκό και υπάρχει ένα αίσθημα ασφάλειας, στις διεθνείς μεταφορές, τότε ο διεθνής τουρισμός ανθεί. Αντιθέτως, αν έχουμε τρομοκρατικές ενέργειες και πόλεμους, ο κόσμος δεν ταξιδεύει ούτε για επαγγελματικούς λόγους, πόσο μάλλον για λόγους τουριστικής αναψυχής. Η μικρότερη, από την αναμενόμενη επίδραση που είχαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 την περίοδο , οφείλεται και στο γεγονός, ότι το διεθνές πολιτικό σκηνικό δεν ήταν ευνοϊκό, ιδιαιτέρως μετά το Μία Τρίτη προϋπόθεση είναι, η πορεία της παγκόσμιας οικονομίας. Ο διεθνής τουρισμός, επηρεάζεται σημαντικός από τον οικονομικό κύκλο. Αν η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε ύφεση, ο πρώτο κλάδος που πλήττεται, είναι αυτός του παγκόσμιου τουρισμού. Αν κατά το έτος τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων και την περίοδο αμέσως μετά τους Αγώνες, η παγκόσμια οικονομία βρισκόταν σε ύφεση, τότε η επίδραση θα ήταν μικρή. Πάντως, η επίδραση αυτή θα ήταν συγκυριακή, αλλά εφόσον οι αγώνες έγιναν με πολύ καλή οργάνωση και δεν δημιουργήθηκε κανένα πρόβλημα που να δυσφημούσε τη χώρα, τότε οι υποδομές και οι εξοπλισμοί που αφήνουν ως κληρονομιά οι Αγώνες, θα έχουν μακροχρόνια θετική επίπτωση,στην αύξηση του τουριστικού ρεύματος από το εξωτερικό. Μάλιστα, οι Ολυμπιακοί Αγώνες προσέλκυσαν υψηλού εισοδήματος τουρίστες, που πραγματοποιούν ταξίδια για επαγγελματικούς λόγους αλλά και για αναψυχή κατά τη μετά ολυμπιακή περίοδο. Μία τέταρτη προϋπόθεση, για την πλήρη τουριστική αξιοποίηση των Ολυμπιακών Αγώνων, είναι η κατάσταση που επικρατεί στη χώρα τέλεσης των Αγώνων. Πολιτικές αναταραχές και φυσικές καταστροφές, δεν μπορούν να αντισταθμιστούν από τους τελειότερους Αγώνες και από την καλύτερη

29 29 δυνατή παγκόσμια προβολή που μπορούν να τύχουν. Σ αυτές τις περιπτώσεις, απαιτείται πολύ καλή διαχείριση των κρίσεων από τους υπεύθυνους της τουριστικής πολιτικής της χώρας, κράτος και φορείς. ΣΤ. Χαρακτηριστικά Τουριστικών Εισπράξεων Οι τουριστικές εισπράξεις αποτελούν, σημαντική εισροή για την ελληνική Οικονομία. Ο τουρισμός αποτελεί τη σημαντικότερη βιομηχανία της Ελλάδος και η ανάλυση των πληρωμών που πραγματοποιεί ο αλλοδαπός τουρίστας στην Ελλάδα, μπορεί να ενισχύει τις θετικές επιδράσεις, που αυτές έχουν στην αύξηση του Α.Ε.Π. και την απασχόληση, βοηθώντας ταυτόχρονα στην ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας. Τα πιο βασικά συμπεράσματα του παρόντος κεφαλαίου είναι τα εξής: 1. Ένα μεγάλο μέρος των τουριστικών υπηρεσιών, προάγονται στη χώρα προέλευσης και μέρος αυτής της δαπάνης παραμένει στο εξωτερικό, με αποτέλεσμα να μειώνονται οι θετικές επιδράσεις στην Ελληνική οικονομία. Η εκτίμηση της μελέτης είναι, ότι η συνολική πληρωμή (κόστος) του αλλοδαπού τουρίστα για ένα ταξίδι του στην Ελλάδα, την περίοδο ήταν ευρώ, εκ των οποίων τα 850 ευρώ (66%), αφορούσαν προαγορά τουριστικών υπηρεσιών στη χώρα του και τα 443 ευρώ (34%), πληρωμές που πραγματοποιήθηκαν από τον ίδιο κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Ελλάδα. Σε σχέση με το 2001 το 2002, σημειώθηκε μια μείωση της συνολικής πληρωμής που πραγματοποιήθηκε πριν το ταξίδι κατά 6,5% και σημαντική μείωση της πληρωμής, που πραγματοποίησε στην Ελλάδα κατά 13,2%. 2. Τα στοιχεία της έρευνας δεν διαψεύδουν την κοινή αντίληψη, ότι οι τουρίστες που προέρχονται από τις Η.Π.Α., πληρώνουν περισσότερα από κάθε άλλο αλλοδαπό, σχεδόν διπλάσια από τους αλλοδαπούς που προέρχονται από την Ευρώπη. Ο τουρίστας από τις Η,Π,Α, πληρώνει άμεσα στην Ελλάδα -δεν συμπεριλαμβάνεται η πληρωμή που πραγματοποίησε πριν ταξιδεύσει-, 55,00.- ευρώ την ημέρα έναντι 42,00.- του Βρετανού, 25,00.- του Γερμανού, 36,00.- του Ιταλού και 39,00.- του Γάλλου. Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνονται και από τις οικονομετρικές εκτιμήσεις.

30 30 3. Η Αθήνα η οποία τις τελευταίες δεκαετίες, έχει γνωρίσει έναν τουριστικό μαρασμό, είναι η περιοχή της Ελλάδος όπου πραγματοποιείται η μεγαλύτερη μέση τουριστική πληρωμή 38%, μεγαλύτερη από τον εθνικό μέσο όρο, ακολουθούν οι Κυκλάδες και η Θεσσαλονίκη. Η Αθήνα πρωτοπορεί στις πληρωμές στον τόπο προέλευσης και σε αυτές που πραγματοποιούνται στην περιοχή προορισμού. Τα περιγραφικά αυτά στοιχεία, δεν επιβεβαιώνονται από τα οικονομετρικά ευρήματα, όπου η μεταβλητή Αθήνα δεν είναι στατιστικά σημαντική. 4. Η κατηγορία ξενοδοχείου, επηρεάζει τη συνολική τουριστική πληρωμή. Κατά μέσο όρο η τουριστική πληρωμή ανά αύξηση, ανέρχεται σε 1.431,00.- ευρώ όταν ο τουρίστας διαμένει σε ξενοδοχείο Α κατηγορίας, σε 1.309,00, σε Β 1.255,00, σε Γ 1.075,00 και Δ και Ε κατηγορίας ξενοδοχεία. Το σημαντικό εύρημα της μελέτης είναι,ότι η πληρωμή που πραγματοποιείται άμεσα στην Ελλάδα δεν είναι ανάλογη της κατηγορίας του ξενοδοχείου. Η μεγιστοποίηση αυτής της πληρωμής, 491,00 ευρώ ανά αύξηση, πραγματοποιείται από πελάτες των Γ κατηγορίας ξενοδοχείων. Οι πελάτες των Β κατηγορίας ξενοδοχείων πραγματοποιούν πληρωμές 477,00 ευρώ, λίγο περισσότερες από τις 472,00 ευρώ, που πληρώνουν οι πελάτες των Α κατηγορίας ξενοδοχείων. 5. Οι πληρωμές που πραγματοποιεί ο αλλοδαπός τουρίστας της Ελλάδος, τόσο στη χώρα του όσο και στη διάρκεια της επίσκεψής του στην Ελλάδα, εξαρτώνται από τον τρόπο οργάνωσης του ταξιδιού του. Για παράδειγμα, η μικρότερη πληρωμή στην Ελλάδα πραγματοποιείται από τουρίστες που επέλεξαν ένα οργανωμένο πακέτο ταξιδιού, από αυτά που συνήθως προσφέρει ένας οργανωτής τέτοιων ταξιδιών. Κατά μέσο όρο, ένας τέτοιος τουρίστας πληρώνει 398,00 ευρώ, ενώ κάποιος άλλος που οργανώνει τα ταξίδια του μόνος του πληρώνει άμεσα στην Ελλάδα 611 ευρώ. Το αντίστοιχο ποσό είναι 482,00 ευρώ, για κάποιον που κλείνει το ταξίδι του μέσω ενός ταξιδιωτικού γραφείου. Η συνολική πληρωμή είναι μικρότερη όταν μεσολαβεί ένας οργανωτής ταξιδιών 1.176,00 ευρώ, ενώ η μεσολάβηση του ταξιδιωτικού γραφείου επιφέρει συνολική πληρωμή 1.329,00 ευρώ. Το αντίστοιχο ποσό για κάποιον που οργανώνει μόνος του το ταξίδι είναι 1.320,00 ευρώ.