ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ «Η

Transcript

1 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ «Η συμβολή του Ιδιωτικού Τομέα του Τουρισμού στην Οικονομία και τα Φορολογικά Έσοδα: Η Περίπτωση της Ελλάδας, » Σεπτέμβριος 2018 Μελετητής: Νίκος Καραβίτης ΙΝΣΕΤΕ Επιτρέπεται η αναδημοσίευση με την προϋπόθεση της αναφοράς στην πηγή ΙΝΣΕΤΕ Ινστιτούτο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων Βουκουρεστίου 32, Αθήνα T:

2 ΕΛΣΤΑΤ (Έρευνα Διακοπών) και της Τράπεζας της Ελλάδος (Έρευνα Συνόρων). ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η μελέτη Αφορά στον ιδιωτικό τουριστικό τομέα (ατομικές ή εταιρικές επιχειρήσεις που είτε αποκλειστικά, π.χ. ξενοδοχεία, είτε εν μέρει, π.χ. εστιατόρια, δραστηριοποιούνται στον τουριστικό τομέα) και εξετάζει την επίδρασή του στη διαμόρφωση βασικών μακροοικονομικών μεγεθών και τη συμβολή του στα φορολογικά έσοδα της χώρας. Δεν περιλαμβάνει την οικονομική δραστηριότητα του δημόσιου τομέα (π.χ. μισθοί υπαλλήλων Υπουργείου Τουρισμού, ΕΟΤ, μουσείων, λιμεναρχείων κ.λπ., αντίστοιχα λειτουργικά έξοδα, δαπάνες συντήρησης χώρων και επενδυτικές δαπάνες του δημοσίου σε υποδομές του Τουρισμού κ.ά.). Επικεντρώνεται μόνο στις άμεσες επιδράσεις του Τουρισμού (δεν περιλαμβάνει τις έμμεσες και τις προκαλούμενες επιδράσεις, τόσο στην οικονομική δραστηριότητα, όσο και στα φορολογικά έσοδα, δηλαδή τη δραστηριότητα επιχειρήσεων που υποστηρίζουν ή εφοδιάζουν εκείνες που ασχολούνται με τον Τουρισμό, καθώς και την κατανάλωση που προκαλείται από εκείνους που κερδίζουν τα εισοδήματά τους σε επιχειρήσεις τουριστικού αντικειμένου). Κινείται σε επίπεδο Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) και μεθοδολογικά εισάγει μια διαδικασία μετάβασης σε κλαδικά εθνικολογιστικά στοιχεία για τον Τουρισμό με την εκτίμηση και τη χρήση μιας σειράς Συντελεστών Προσαρμογής και Έμμεσων Συντελεστών Φορολογίας. Η ΑΠΑ είναι ένα μακροοικονομικό μέγεθος πολύ συγγενές του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) με τη διαφορά τους να είναι ότι η ΑΠΑ δεν περιέχει τους καθαρούς έμμεσους φόρους επί των προϊόντων (φόροι, π.χ. ΦΠΑ, μείον επιδοτήσεις), για τους οποίους δεν υπάρχουν κλαδικά στοιχεία. Έχει βασιστεί κυρίως σε επεξεργασία στοιχείων της Eurostat (Εθνικοί Λογαριασμοί και Έρευνα Διάρθρωσης των Επιχειρήσεων), της

3 Η ΚΛΑΔΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Ο Τουρισμός είναι μια δραστηριότητα με διακλαδικό χαρακτήρα. Περιλαμβάνει το σύνολο ή, συνήθως, μέρος της δραστηριότητας επιχειρήσεων που ανήκουν σε πολλούς διαφορετικούς κλάδους. Ειδικότερα, η μελέτη αναφέρεται σε επιχειρήσεις, που το σύνολο ή μέρος της δραστηριότητάς τους καλύπτει τουριστική ζήτηση, και ανήκουν στους εξής γενικούς κλάδους (όπως ορίζονται σύμφωνα με την επίσημη Ευρωπαϊκή μεθοδολογία): Καταλύματα Μεταφορές Εμπόριο Εστίαση Διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες Για τον υπολογισμό του ποσοστού των οικονομικών μεταβλητών (π.χ. ΑΠΑ, μισθοί κ.λπ.) που κάθε κλάδος καλύπτει με την τουριστική του δραστηριότητα αναπτύχθηκε συγκεκριμένη μεθοδολογία που χρησιμοποιεί ειδικούς συντελεστές που εκτιμούν τόσο την κλαδική προσαρμογή στα εθνικολογιστικά μεγέθη, όσο και το «τουριστικό μερίδιο» κάθε κλάδου.

4 ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΗ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗ ΑΞΙΑ (Α.Π.Α.) ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Το 2016 ο ιδιωτικός τομέας του τουρισμού δημιούργησε 12,7 δισ. ΑΠΑ (το 8,3% του συνόλου της οικονομίας) και, συνολικά, την περίοδο προσέθεσε στην οικονομία 105,5 δισ ΑΠΑ σε εκατ. (αρ. άξονας) ΑΠΑ % του συνόλου (δεξ. Άξονας) 8,8% 8,6% 8,3% % Στην πρώτη περίοδο της κρίσης ( ), ο τομέας παρουσίασε σημαντικές απώλειες ΑΠΑ, της τάξης του 25%, % περισσότερο από την υπόλοιπη οικονομία ( 20%), μειώνοντας έτσι το μερίδιό του από 7,2 σε 6,7%. Στη συνέχεια, όμως, κέρδισε 21% μέχρι και το 2015, ενώ η οικονομία εξακολούθησε την καθοδική πορεία της ( 8%), αυξάνοντας το μερίδιό του σε ,2% 6,9% 7,2% 6,7% 7,5% 7% 8,8%. H ελαφρά κάμψη του 2016 ανατράπηκε το 2017, καθώς, % σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, οι εισπράξεις του εισερχόμενου τουρισμού αυξήθηκαν κατά 10,5% σε σχέση με το %

5 Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΕ ΒΑΣΙΚΑ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ (μέσος όρος ) 10% 9,5% 9,5% 10,4% Κατά την περίοδο ανάκαμψης του Τουρισμού ( ), η συμβολή του στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία, ανήλθε κατά μέσο όρο σε 8,3% του συνόλου της οικονομίας, 9,5% στην Παραγωγή και τα Εισοδήματα (μισθοί και κέρδη), ενώ στην Κατανάλωση ήταν 10,4%, προφανώς λόγω της παρουσίας της κατανάλωσης του εισερχομένου τουρισμού. 8% 6% 4% 2% 8,3% 0% ΑΠΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ

6 ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΚΛΑΔΟΙ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ (ΑΠΑ 2009=100) Κατά την πρώτη περίοδο της κρίσης ( ) ο ιδιωτικός τομέας στον Τουρισμό ακολούθησε την γενικότερη πορεία της εθνικής οικονομίας, υποφέροντας τις συνέπειες της κατάρρευσης της εσωτερικής ζήτησης και το αρνητικό κλίμα για τον εισερχόμενο τουρισμό. Στη συνέχεια ( ) σημειώθηκε σημαντική ανάκαμψη σε αντίθεση με την υπόλοιπη οικονομία, ενώ η κάμψη του 2016 φαίνεται να ανακόπηκε το 2017, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ για τον εισερχόμενο τουρισμό (ΑΠΑ 2012=100) ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΑΚΙΝΗΤΑ ΕΜΠΟΡΙΟ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΔΗΜΟΣΙΟ

7 ΚΛΑΔΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ Α.Π.Α. ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ (2016) Σχεδόν το 60% της Α.Π.Α. του ιδιωτικού τομέα του Τουρισμού ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ 25% δημιουργείται στον τομέα των καταλυμάτων. Ακολουθούν οι μεταφορές με το 25% του κλάδου, ενώ οι υπόλοιπες δραστηριότητες ακολουθούν σε απόσταση. ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ 59% ΛΟΙΠΑ 4% ΕΜΠΟΡΙΟ 7% ΕΣΤΙΑΣΗ 5%

8 ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ Α.Π.Α. ΣΤΟΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ (2016) Ο Τουρισμός δημιουργεί το 11,5% ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, ΥΓΕΙΑ 5,5% ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ 5,5% ΤΡΑΠΕΖΕΣ, ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ 6,4% ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ, ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ 6,6% της Α.Π.Α. του ιδιωτικού τομέα. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ 5,2% ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 11,5% Είναι από τους πλέον δυναμικούς ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ & ΜΜΕ 4,8% κλάδους, στην κορυφή της οικονομίας μαζί με την μεταποίηση, το εμπόριο και τα ακίνητα. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ 4,5% ΛΟΙΠΑ 4,2% ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ 3,5% ΑΚΙΝΗΤΑ 11,8% ΑΝΑΨΥΧΗ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΕΣΤΙΑΣΗ 3,0% ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ 13,7% ΕΜΠΟΡΙΟ 13,7%

9 Φόροι ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΟΡΟΥΣ Έμμεσοι φόροι: Επιβάλλονται επί των προϊόντων ή επί της παραγωγής (π.χ. Ειδικοί Φόροι Κατανάλωσης (ΕΦΚ), ΦΠΑ, ΕΝΦΙΑ). Άμεσοι φόροι: Επιβάλλονται επί των εισοδημάτων, της περιουσίας και του κεφαλαίου φυσικών και νομικών προσώπων, τα οποία και αποδίδουν τον φόρο (π.χ. φόροι σε μισθούς και κέρδη). Εισφορές κοινωνικής ασφάλισης: Επιβάλλονται επί των εισοδημάτων των φυσικών προσώπων και πληρώνονται από τους εργαζομένους, τους εργοδότες και τους αυταπασχολούμενους. Φορολογική μονάδα Το φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο καλείται να πληρώσει τον φόρο (π.χ. καταναλωτής, νοικοκυριό, επιχείρηση). Φορολογική βάση Το μέγεθος επί του οποίου επιβάλλεται ο φόρος (π.χ. λίτρα, αξία προϊόντος, μισθός, κέρδη). Φορολογικός συντελεστής Το ποσό ή ποσοστό του φόρου ανά μονάδα φορολογικής βάσης ( 1/λίτρο, 24% της αξίας του προϊόντος, 22% του εισοδήματος από μισθούς). Έμμεσος Φορολογικός συντελεστής (ΕΦΣ) Ο ΕΦΣ (Implicit Tax Rate) είναι ένας συντελεστής που υπολογίζεται ex post ως ποσοστό των φορολογικών εσόδων από έναν ή περισσότερους φόρους επί της αντίστοιχης φορολογικής βάσης τους. Αποτελεί ένα συνοπτικό μέγεθος, αφού μπορεί να περιέχει φόρους με διαφορετικούς (ονομαστικούς) συντελεστές (π.χ. ο ΕΦΣ Κατανάλωσης υπολογίζεται ως το ποσοστό όλων των φόρων κατανάλωσης, δηλ. ΦΠΑ, ΕΦΚ κ.λπ., επί της τελικής κατανάλωσης των νοικοκυριών). Φορολογικά Έσοδα Τα έσοδα του Δημοσίου από την επιβολή φόρων, σε αντιδιαστολή με τα μη φορολογικά έσοδα (π.χ. έσοδα από άμεσες πωλήσεις υπηρεσιών, πρόστιμα, έσοδα από Ε.Ε., δανεισμός κ.ά.). Φορολογική απόδοση Το σύνολο των εσόδων του δημοσίου από την επιβολή ενός η περισσότερων φόρων. Συνήθως αποτυπώνεται ως απόλυτο ποσό ή ως ποσοστό ενός μακροοικονομικού μεγέθους που εκφράζει την εν γένει οικονομική δραστηριότητα (π.χ. ΑΕΠ ή ΑΠΑ).

10 ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΕΣΟΔΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ( εκατ.) Το 2016 ο ιδιωτικός τομέας του Τουρισμού κατέβαλε 7,7 δισ. σε άμεσους και έμμεσους φόρους και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης. Συνολικά, από τον κλάδο προήλθαν 52,3 δισ. φορολογικών εσόδων κατά την περίοδο Κατά μέσο όρο οι έμμεσοι φόροι συνετέλεσαν στο 40% των εσόδων, ακολουθούμενοι από τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης (36%), ενώ πιο χαμηλά ήταν οι άμεσοι φόροι με 24%. Παρ ότι την περίοδο της κρίσης ο κλάδος είχε καθοδική πορεία μέχρι το 2013, τα φορολογικά έσοδα δεν παρουσίασαν σημαντικές απώλειες, λόγω της αύξησης των συντελεστών φορολόγησης. Στη συνέχεια και με την ανάκαμψη του Τουρισμού, τα έσοδα παρουσίασαν σημαντική αύξηση Έμμεσοι Φόροι Εισφορές Άμεσοι Φόροι

11 36% 37% 37% 35% 37% 40% 40% 41% 34% 36% 37% 40% 40% 43% 43% 43% 38% 39% 37% 36% 35% 35% 35% 40% 34% 41% 38% 35% 35% 34% 34% 34% 27% 25% 26% 28% 28% 25% 25% 25% 26% 23% 24% 25% 25% 23% 23% 23% ΣΥΝΘΕΣΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΣΟΔΩΝ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ (% συνόλου) Οι μη συμμετρικές μεταβολές των συντελεστών για τα διάφορα είδη φορολογίας σε συνδυασμό με τις μεταβολές στις φορολογικές τους βάσεις διαφοροποίησαν τη σύνθεση των φορολογικών εσόδων από τον Τουρισμό. Οι έμμεσοι φόροι έγιναν σταδιακά οι πλέον σημαντικοί, αυξάνοντας τη συμμετοχή τους κατά 9 π.μ., φτάνοντας το 43% και εκτοπίζοντας τις εισφορές, των οποίων η συμμετοχή μειώθηκε από το 40% στο 34%. Οι άμεσοι φόροι σημείωσαν και αυτοί μικρή μείωση από το 26% στο 23%. Το παραπάνω μοτίβο δεν διαφοροποιείται ιδιαίτερα από το σύνολο της οικονομίας, αν εξαιρέσουμε την αρκετά υψηλότερη αύξηση του μεριδίου των έμμεσων φόρων. ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΕΜΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ ΕΙΣΦΟΡΕΣ ΑΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ

12 Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ Α.Π.Α. & ΣΤΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΕΣΟΔΑ Δεδομένης της ανάκαμψης του ιδιωτικού τομέα του Τουρισμού Συμβολή στην Α.Π.Α. Συμβολή στα φορολογικά έσοδα από το 2013 και μετά, η συμβολή του στην οικονομία αυξήθηκε 12% από 6,7% σε 8,3% (+24%). 11,2% Η αύξηση στα φορολογικά έσοδα που δημιουργεί ο κλάδος ήταν ταχύτερη, με τη συμβολή του κλάδου να φτάνει το 10,5% το 2016 από 7,9% (+42%). Δεδομένου ότι έχει γίνει η υπόθεση ότι a 11% 10% 10,4% 10,5% priori οι έμμεσοι φορολογικοί συντελεστές είναι οι ίδιοι σε όλους τους κλάδους, το γεγονός αποδίδεται στο διαφορετικό σχετικό μέγεθος των φορολογικών βάσεων από κλάδο σε κλάδο και τη διαχρονική μεταβολή τους σε συνδυασμό με τη μεταβολή των 9% 8% 7,9% 7,4% 8,3% 7,4% 8,9% 8,6% 8,8% 8,3% συντελεστών των συγκεκριμένων φορολογικών βάσεων (ειδικότερα, η κατανάλωση και η παραγωγή παρουσίασαν τις υψηλότερες αυξήσεις συντελεστών, ενώ τα μεγέθη αυτά αυξήθηκαν περισσότερο -ή μειώθηκαν λιγότερο- στον Τουρισμό απ ό,τι στην υπόλοιπη οικονομία). 7,5% 7% 7,2% 7,2% 6,9% 6,7% 6%

13 ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ (φορολογικά έσοδα ως % της ΑΠΑ) Από την αρχή της κρίσης ο Τουρισμός παρουσίαζε υψηλότερη απόδοση φορολογικών εσόδων από το σύνολο της οικονομίας. Από το 2012, όμως, η διαφορά έχει διευρυνθεί σημαντικά. Το 2016, η συνολική φορολογική απόδοση του κλάδου ξεπέρασε το 60%, έναντι 48% του συνόλου της οικονομίας (αύξηση 49,2% σε σχέση με το 2009, έναντι 31,1% του συνόλου της οικονομίας). Ενώ μέχρι το 2012 η αύξηση ήταν περί τις 7 π.μ., όσο και στην υπόλοιπη οικονομία, στη συνέχεια αυξήθηκε κατά 13 π.μ., έναντι λιγότερο των 5 π.μ. του συνόλου της οικονομίας. 65% ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 60,8% 60% 56,7% 55% 53,0% 50,6% 50% 46,9% 47,9% 48,1% 45% 43,4% 43,8% 44,9% 40,8% 41,6% 43,1% 40% 41,0% 36,7% 38,6% 35%

14 ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΦΟΡΟΥ (φορολογικά έσοδα ως % της ΑΠΑ) Η φορολογική απόδοση κάθε κατηγορίας φόρων παρουσιάζει αύξηση τόσο στον Τουρισμό, όσο και στο σύνολο της οικονομίας. Πέραν της αύξησης των φορολογικών συντελε- 30% 25% 20% 15% 14,0% ΕΜΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 26,4% 18,5% στών, παρατηρείται ότι αυτό συμβαίνει με την ΑΠΑ να συρρικνώνεται συνεχώς για την οικονομία, ενώ στον Τουρισμό σημειώνεται αύξηση από το Επί πλέον, η φορολογική απόδοση στον Τουρισμό σημείωσε ταχύτερη αύξηση από το σύνολο της οικονομίας. Τη μεγαλύτερη αύξηση της διαφοράς μεταξύ Τουρισμού και συνόλου οικονομίας παρουσίασαν οι έμμεσοι φόροι (+5,4 π.μ.), σε σχέση με τις εισφορές (+1,7 π.μ.) και τους άμεσους φόρους (+1,2 π.μ.). 10% 11,6% 22% 20,4% 20% 18% ΕΙΣΦΟΡΕΣ 16% 16,1% ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 17,3% ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 14% 14,8% 14% 14,0% 12% 10% 10,6% 9,7% ΑΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 11,9% 8%

15 ΟΙ ΕΜΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ (ΕΦΣ) Κατά την εξεταζόμενη περίοδο, ο ΕΦΣ στην παραγωγή, ο οποίος είναι ο μικρότερος σε απόλυτο μέγεθος, παρουσίασε 24% 22% 3,0% 2,5% Έμμεσοι φόροι στα αγαθά (αριστερός άξονας) τον υψηλότερο ρυθμό αύξησης αφού υπερτριπλασιάστηκε από 0,7% σε 2,6%. 20% 2,0% Άμεσοι φόροι (αριστερός άξονας) Ο ΕΦΣ επί των αγαθών παρουσίασε 18% 1,5% αύξηση 4,4 π.μ. (+32%), όσο και αυτός της κοινωνικής ασφάλισης (+25%), ενώ η αύξηση του ΕΦΣ της άμεσης φορολογίας ανήλθε σε 5,4 π.μ. (+38%). 16% 14% 12% 1,0% 0,5% 0,0% Εισφορές Κοιν. Ασφάλισης (αριστερός άξονας) Έμμεσοι φόροι στην παραγωγή (δεξιός άξονας)

16 Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΒΑΣΕΩΝ (2009=100) Παρατηρώντας την εξέλιξη των φορολογικών 100 Παραγωγή 110 Κατανάλωση βάσεων με σημείο αναφοράς το ύψος τους το 2009, γίνεται αμέσως αντιληπτή η καλύτερη επίδοση του Τουρισμού στην διαμόρφωση των φορολογικών βάσεων, οι οποίες είτε μειώνονται σε μικρότερο βαθμό από το σύνολο της οικονομίας, είτε αυξάνονται, όταν στο σύνολο της οικονομίας μειώνονται. Το τελευταίο παρατηρείται ιδιαιτέρως μετά το 2012, όταν η παραγωγή αυξήθηκε 3% έναντι μείωσης 11% στο σύνολο της οικονομίας, η κατανάλωση 22% έναντι 9%, τα εισοδήματα (μισθοί και κέρδη) 31% έναντι 11% και τα καθαρά εισοδήματα 30% έναντι 12% ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΥΝΟΛΟ Εισοδήματα ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΥΝΟΛΟ Καθαρά Εισοδήματα ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΥΝΟΛΟ

17 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ο ιδιωτικός τομέας στον Τουρισμό συμβάλλει περισσότερο από 8% της συνολικής οικονομίας (σε όρους Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας) και 11,5% της ιδιωτικής Οικονομίας. Αποτελεί έναν από τους πλέον δυναμικούς κλάδους, ο οποίος, μάλιστα, από το 2013 παρουσιάζει μεγέθυνση, σε αντίθεση με άλλους μεγάλους κλάδους. Στον τομέα του Τουρισμού, σχεδόν 60% της ΑΠΑ δημιουργείται από τον κλάδο των καταλυμάτων. Ο ιδιωτικός τομέας του Τουρισμού συνεισφέρει περισσότερο από το 1/10 των φορολογικών εσόδων της χώρας (2016), ενώ από το 2009 έχει συμβάλλει συνολικά με 52 δισ. Η φορολογική απόδοση του Τουρισμού αντιστοιχεί σε 61% της ΑΠΑ που δημιουργεί σε σχέση με το 48% της συνολικής οικονομίας (2016). Από το 2009 έχει παρατηρηθεί αύξηση της φορολογικής απόδοσης κατά 49% έναντι 31% του συνόλου της οικονομίας. Η αύξηση της φορολογικής απόδοσης μεταξύ 2009 και 2016 οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης, όπως αυτή εκφράζεται από τους Έμμεσους Φορολογικούς Συντελεστές (ΕΦΣ), και οι οποίοι αυξήθηκαν κατά 32% (4,4 π.μ.) στην κατανάλωση, 283% (1,9 π.μ.) στην παραγωγή, 38% (5,4 π.μ.) στα εισοδήματα και 25% (4,4 π.μ.) στα καθαρά εισοδήματα. Αντιθέτως, οι φορολογικές βάσεις των ΕΦΣ το 2016 συρρικνώθηκαν σε σχέση με το 2009, με εξαίρεση την κατανάλωση στον Τουρισμό. Παρ όλα αυτά, στον Τουρισμό παρατηρείται σχετική ανάκαμψη μετά το 2012 σε αντίθεση με το σύνολο της οικονομίας, όπου εξακολουθούν να μειώνονται.