ΜΕΛΕΤH ΣΧΕΔΙΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΔΗΜΟΥ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ 2013

Transcript

1 ΔΗΜΟΥ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ A.

2 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Κεφάλαιο Α.0 Εισαγωγικά Α.0.1 Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. Δημοτικής Ενότητας Χαιρώνειας Α.0.2 Νομικό πλαίσιο εκπόνησης Κεφάλαιο Α.1 Χωροταξική Θεώρηση της Δημοτικής Ενότητας Α.1.1 Χωρικές Πολιτικές Α Εθνικές πολιτικές- Κατευθύνσεις Α Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΦΕΚ 128Α / ) 1-2 Α Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό και της στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων αυτού, ΦΕΚ 1138Β / Α Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και της στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων αυτού», ΦΕΚ 2464Β / Α Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για την Βιομηχανία. και της στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων αυτού», ΦΕΚ 151ΑΑΠ/ Α Τοπίο Α Περιφερειακές πολιτικές κατευθύνσεις Α Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας (ΦΕΚ Β 1469 / ) Α Αξιολόγηση, αναθεώρηση και εξειδίκευση Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας (σε διαδικασία εκπόνησης της μελέτης) Α.1.2 Η θέση και ο ρόλος της ΔΕ Χαιρώνειας στην ευρύτερη περιοχή Α Η θέση της ΔΕ Χαιρώνειας στη Περιφέρεια Α Η θέση της ΔΕ Χαιρώνειας στο Δήμο Κεφάλαιο Α.2 Αναπτυξιακή φυσιογνωμία Α.2.1 Η Δημοτική Ενότητα Χαιρώνειας Α Τοπική Κοινότητα Αγίου Βλασίου - Αγιος Βλάσιος Α Τοπική Κοινότητα Ακοντίου Ακόντιο Α Τοπική Κοινότητα Ανθοχωρίου Ανθοχώρι Α Τοπική Κοινότητα Βασιλικών - Βασιλικά Α Τοπική Κοινότητα Θουρίου Θούριο Α Τοπική Κοινότητα Προσηλίου Προσήλιο Α Τοπική Κοινότητα Προφήτη Ηλία - Προφήτης Ηλίας Α Τοπική Κοινότητα Χαιρώνειας - Χαιρώνεια Α.2.2 Διοικητικές μεταβολές Α.2.3 Πληθυσμός Δημογραφική φυσιογνωμία Α Πληθυσμική εξέλιξη Α Πυραμίδες ηλικιών Α Πρόβλεψη πληθυσμών Α.2.4 Αστικοποίηση Α.2.5 Επίπεδο Εκπαίδευσης Α.2.6 Οικονομική δραστηριότητα Απασχόληση Ανεργία Α.2.7 Ποιότητα ζωής και υποδομές Α.2.8 Συμπεράσματα Τάσεις Προβλήματα Κεφάλαιο Α.3 Δεδομένα του Χώρου και του Περιβάλλοντος A.i

3 Α.3.1 Φυσικό Περιβάλλον Α Φυσικό Περιβάλλον Α Μορφολογικά στοιχεία Α Γεωλογικά στοιχεία Α Υδατικοί Πόροι Α Κλιματολογικά στοιχεία Α Σταθμοί παρατηρήσεων Α Θερμοκρασία Α Υετός Α Υγρασία Α Άνεμοι Α Ομβροθερμικό πηλίκο Emberger Ομβροθερμικά διαγράμματα Α Οικοσυστήματα - Προστατευόμενες Περιοχές - Φυσικά Τοπία Α Γενικά περί προστατευομένων περιοχών Α Προστατευόμενες περιοχές Δ.Ε. Χαιρώνειας Α Ζώνες Βλάστησης Α Χλωρίδα - Πανίδα Α Αξιόλογα Οικοσυστήματα Α Διαχείριση υγρών και στερεών αποβλήτων Α Αστικά λύματα Α Απορρίμματα Α Διαχείριση υδατικών πόρων Α Πόσιμο νερό Δ.Ε. Χαιρώνειας Α Νερό άρδευσης Δ.Ε. Χαιρώνειας Α Νερό για την κάλυψη των κτηνοτροφικών αναγκών Δ.Ε. Χαιρώνειας Α Πιέσεις στο περιβάλλον από την οικιστική ανάπτυξη και από τις οικονομικές δραστηριότητες Α Γενικά Α Αγροτική δραστηριότητα Α Αστικά λύματα Α Απορρίμματα Α Κτηνοτροφικές δραστηριότητες Α Βιομηχανίες - Λατομεία Α Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Α Αστικό περιβάλλον Α Κατάσταση ρύπανσης Επιπτώσεις από τις οικονομικές δραστηριότητες Α Ρύπανση υδάτων Υδατικά αποθέματα Α Ρύπανση Εδαφών Α Αέρια Ρύπανση - Θόρυβος Α Πιέσεις στα οικοσυστήματα Α Κρίσιμοι περιβαλλοντικοί παράμετροι Α.3.2 Πολιτιστικό - Αρχιτεκτονικό - Ιστορικό Περιβάλλον Α Γενικά Α Κηρυγμένοι Αρχαιολογικοί Χώροι και Μνημεία Α Αρχαιολογικός Χώρος Χαιρώνειας (Χαιρώνεια, Ηράκλειο, Αγκορτσές) Α Το "Πολυάνδριον" των Μακεδόνων Α Κάστρο Πανοπέως Α Ακρόπολη των Παραποταμίων Α Αρχαιολογικός Χώρος Φρυκτωρίας Α Αρχαιολογικός Χώρος Ορχομενού Α Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Α Κτήριο ιδιοκτησίας Φανής Γέμπτου Α Αξιόλογα στοιχεία πολιτιστικού -αρχιτεκτονικού - ιστορικού περιβάλλοντος Α Μνημεία χωρίς ειδική κήρυξη Α Κτίσματα και κατασκευές πολιτιστικού ενδιαφέροντος Α Πλουτάρχειο Ιστορικό και Πολιτιστικό Πάρκο A.ii

4 Α Στοιχεία λαογραφικού ενδιαφέροντος Α Αξιόλογα αρχιτεκτονικά σύνολα Α Τοπία Α Περιοχές Ειδικής Προστασίας Α.3.3 Χωροταξική Οργάνωση - Χρήσεις Γης Α Δομή Οικιστικού Δικτύου Α Χρήσεις Γης εκτός των οικισμών Α Κάλυψηγης (CORINE LAND COVER) Α Ελληνική Στατιστική Αρχή Α Δάση - Δασικές εκτάσεις Α Μεταβολές Χρήσης Α Οικιστική Ανάπτυξη Α Πληθυσμιακή Εξέλιξη Α Επάρκεια Οικιστικών Υποδοχέων Α Ανάπτυξη Παραγωγικών Δραστηριοτήτων Α Γεωργία Α Κτηνοτροφία Α Δευτερογενής Τομέας Α Τριτογενής Τομέας Α Χωροθέτηση παραγωγικών δραστηριοτήτων Α Δίκτυα Υποδομών Α Συγκρούσεις Χρήσεων Γης Α Χωρικές Επιπτώσεις των προγραμμάτων και έργων Α.3.4 Γεωλογική διερεύνηση της περιοχής - Ασφάλεια, προστασία Α Γεωμορφολογία Α Γεωλογία - Τεκτονική Α ΤΕΤΑΡΤΟΓΕΝΕΣ Α ΝΕΟΓΕΝΕΣ Α ΜΗ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΜΕΝΗ ΠΕΛΑΓΟΝΙΚΗ Α ΠΥΡΙΓΕΝΗ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ Α ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Α Τεχνικογεωλογικά χαρακτηριστικά Α Γεωλογική καταλληλότητα Α Σχετική γεωλογική καταλληλότητα για εδικές χρήσεις Κεφάλαιο Α.4 Πολεοδομική Οργάνωση Α.4.1 Γενικά Στοιχεία Α.4.2 Θεσμικό Πλαίσιο Α Όροι Δόμησης Α Επιτρεπόμενες Χρήσεις Γης εντός των Οικισμών Α.4.3 Διοικητική - Κοινωνική Οργάνωση Α Διοικητική οργάνωση Α Κοινωνική οργάνωση Α Εκπαίδευση Α Κοινόχρηστοι χώροι - Αθλητισμός Α Κοινωνικές υπηρεσίες Α Πολιτισμός Α Λειτουργική δομή των οικισμών Α Χρήσεις εντός των οικισμών Α Κοινόχρηστοι χώροι Α Οικιστικό απόθεμα Α Χαιρώνεια Α Άγιος Βλάσιος A.iii

5 Α Ακόντιο Α Ανθοχώρι Α Βασιλικά Α Θούριο Α Προσήλιο Α Προφήτης Ηλίας Α Ποιότητα και φυσιογνωμία αστικού χώρου Α Πολιτιστικό / ιστορικό / αρχιτεκτονικό απόθεμα Α Φυσικά στοιχεία αστικού περιβάλλοντος Α Δίκτυα αστικής υποδομής Α Δυσλειτουργίες Συγκρούσεις Κεφάλαιο Α.5 Κεφάλαιο Α.5 Αξιολόγηση δεδομένων υπάρχουσας κατάστασης - Τάσεων - Κατευθύνσεων Α.5.1 Αξιολόγηση αναπτυξιακών δυνατοτήτων και προοπτικών Α Αξιολόγηση δεδομένων προγραμματικού πλαισίου Α Αξιολόγηση ενδογενών αναπτυξιακών δυνατοτήτων Α Γενικές προοπτικές του ΟΤΑ - βασικά προγραμματικά μεγέθη Α.5.2 Αξιολόγηση χωροταξικών δεδομένων Α Αξιολόγηση δεδομένων οικιστικής ανάπτυξης Α Θεωρητικές προσεγγίσεις Α Οικιστικό δίκτυο ΔΕ Χαιρώνειας Α Προσφορά και ζήτηση α και β κατοικίας Α Εκτίμηση αναγκών παραγωγικών τομέων για οργανωμένους υποδοχείς Α Πρωτογενής τομέας Α Δευτερογενής τομέας Α Τριτογενής τομέας Α Αξιολόγηση περιοριστικών παραγόντων πολεοδομικής ανάπτυξης Α Προβλήματα εξάντλησης φυσικών πόρων Α Προβλήματα φυσικών (α)καταλληλοτήτων Α Προστατευτέα αντικείμενα φυσικού ή πολιτιστικού περιβάλλοντος Α.5.3 Αξιολόγηση προβλημάτων πολεοδομικής δομής - αστικής ποιότητας ζωής Α Ανάγκες επεκτάσεων ή νέων οικιστικών υποδοχέων Α Ανάγκη αναθεωρήσεων κανονιστικών όρων δόμησης Α Ανάγκες Αναπλάσεων του αστικού ιστού σε συνδυασμό, ενδεχομένως με την κάλυψη στεγαστικών αναγκών Α Σκοπιμότητα χρήσης κινήτρων / πολεοδομικών μηχανισμών Α Τυχόν ανάγκη για δραστικότερη αστική παρέμβαση ("Ολοκληρωμένες Αστικές Παρεμβάσεις") Κεφάλαιο Α.6 Προκαταρκτική Πρόταση ή εναλλακτικές προτάσεις και βασικά προγραμματικά μεγέθη Α.6.1 Προσεγγίσεις Α Αειφόρος ανάπτυξη Α Αγροτικός Χώρος Α.6.2 Σενάριο τάσεων απαισιόδοξο σενάριο Α.6.3 Σενάριο ήπιας ανάπτυξης ρεαλιστικό σενάριο Α.6.4 Σενάριο δυναμικών παρεμβάσεων ανατρεπτικό σενάριο Α.6.5 Αξιολόγηση σεναρίων Γενική εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων Πρόκριση σεναρίου A.iv

6 ΔΗΜΟΥ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Κεφάλαιο Α.0 Εισαγωγικά A.0-1

7 Α.0.1 Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. Δημοτικής Ενότητας Χαιρώνειας Η μελέτη Σχεδίου Χωροταξικής και Οικιστικής Οργάνωσης της ΔΕ Χαιρώνειας (πρώην Δήμος Χαιρώνειας) εκπονείται σύμφωνα με τις ισχύουσες Τεχνικές Προδιαγραφές όπως αυτές αναφέρονται στην Υπουργική Απόφαση 9572/1845/2000 ΦΕΚ Δ' 209/ , «Τεχνικές προδιαγραφές μελετών Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων (Γ.Π.Σ.) και Σχεδίων Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) και αμοιβές μηχανικών για την εκπόνηση μελετών». Η έννοια της «Ανοικτής Πόλης» εισήχθη για πρώτη φορά στο άρθρο 5 του Ν. 2508/1997, «Βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και οικισμών της χώρας και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α 124/ ) και νοείται το σύνολο γειτονικών οικισμών του μη αστικού χώρου, καθένας από τους οποίους έχει πληθυσμό μέχρι κατοίκους, σύμφωνα με την εκάστοτε τελευταία απογραφή. Μετά την ισχύ του Ν.3852/2010, ΦΕΚ 87 Α , «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πρόγραμμα Καλλικράτης» ο πρώην Δήμος Χαιρώνειας αποτελεί μία από τις 5 Δημοτικές Ενότητες το Δήμου Λεδαδέων (ΔΕ Λεβαδέων, Χαιρωνείας, Δαύλειας, Κορώνειας, Κυριακίου) και η εκπόνηση του ΣΧΟΟΑΠ θα εκπονηθεί στα πλαίσια των συνθηκών που διαμορφώνονται στη νέα δομή. Αναλυτικότερα οι στόχοι της παρούσας μελέτης είναι: η ανάλυση των ειδικών σχέσεων και του ρόλου της περιοχής μελέτης στην ευρύτερη περιοχή στην υπάρχουσα κατάσταση αλλά και στα πλαίσια των προοπτικών και τάσεων σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο η ανάδειξη της ταυτότητας και του ρόλου της Δημοτικής Ενότητας Χαιρώνειας στο διευρυμένο Δήμο Λεβαδέων η εξειδίκευση και η εφαρμογή των κατευθύνσεων των υπερκείμενων επιπέδων σχεδιασμού ο προσδιορισμός ζωνών παραγωγικών δραστηριοτήτων της τοπικής οικονομίας και τα υφιστάμενα ή και προσδωκόμενα μεγέθη ο προσδιορισμός των Περιοχών Ειδικής Προστασίας που δεν θα πολεοδομηθούν ο καθορισμός των μεγεθών οικιστικής ανάπτυξης σύμφωνα με τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης, τις τοπικές ανάγκες και ιδιαιτερότητες σε συνδυασμό με εκτιμήσεις γεωλογικής καταλληλότητας η διαμόρφωση των προτάσεων των ρυθμίσεων και παρεμβάσεων, των μηχανισμών και των εργαλείων ανάπτυξης A.0-2

8 Α.0.2 Νομικό πλαίσιο εκπόνησης Ν.2742/1999,», ΦΕΚ Α' 207/ , «Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις Ν. 2508/1997 ΦΕΚ Α 124/ , «Βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και οικισμών της χώρας και άλλες διατάξεις» Ν.1337/1983, ΦΕΚ Α' 33/ , «Επέκταση των πολεοδομικών σχεδίων, οικιστική ανάπτυξη και σχετικές ρυθμίσεις» ΥΑ 9572/1845/2000 ΦΕΚ Δ' 209/ , «Τεχνικές προδιαγραφές μελετών Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων (Γ.Π.Σ.) και Σχεδίων Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) και αμοιβές μηχανικών για την εκπόνηση μελετών» ΥΑ 10788/2004 ΦΕΚ Δ 285/ , «Έγκριση πολεοδομικών σταθεροτύπων (standards) και ανώτατα όρια πυκνοτήτων που εφαρμόζονται κατά την εκπόνηση των γενικών πολεοδομικών σχεδίων, των σχεδίων χωρικής και οικιστικής οργάνωσης "ανοικτής πόλης" και των πολεοδομικών μελετών» Η υπ αριθμ. ΥΑ 16374/3696/ (ΦΕΚ Β 723/ ) «Έγκριση προδιαγραφών για την εκπόνηση μελετών γεωλογικής καταλληλότητας στις προς πολεοδόμηση περιοχές». ΥΑ 3769/ , ΦΕΚ Β 1902/ , «Έγκριση προδιαγραφών για την εκπόνηση Μελετών Γεωλογικής Καταλληλότητας που συντάσσονται στα πλαίσια των μελετών ΓΠΣ ΣΧΟΟΑΠ» ΚΥΑ ΥΠΕΧΩΔΕ/ΕΥΠΕ/οικ /2006, ΦΕΚ Β 1225/ , «Εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2001/42//ΕΚ «σχετικά με την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίουκαι του Συμβουλίου της 27ης Ιουνίου 2001» Σχετικές εγκύκλιοι A.0-3

9 ΔΗΜΟΥ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Κεφάλαιο Α.1 Χωροταξική Θεώρηση της Δημοτικής Ενότητας A.1-1

10 Α.1.1 Χωρικές Πολιτικές Σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.2742/1999, «Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις», ΦΕΚ Α' 207/ , και ειδικότερα με το άρθρο 9 παρ.1, τα ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ οφείλουν να εναρμονίζονται με τις επιλογές και να εξειδικεύουν τις κατευθύνσεις των υπερκείμενων βαθμίδων σχεδιασμού τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Α Εθνικές πολιτικές- Κατευθύνσεις Α Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΦΕΚ 128Α / ) Ο σκοπός του Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΓΠΧΣΑΑ) είναι ο προσδιορισμός στρατηγικών κατευθύνσεων για την ολοκληρωμένη χωρική ανάπτυξη και την αειφόρο οργάνωση του εθνικού χώρου για τα επόμενα 15 χρόνια στοχεύοντας στη διαμόρφωση ενός χωρικού προτύπου ανάπτυξης βασισμένου στις αρχές της αειφορίας. Ειδικότερα οι στόχοι του Γενικού Πλαισίου είναι: Η ενίσχυση του ρόλου της χώρας σε διεθνές, ευρωπαϊκό, μεσογειακό και βαλκανικό επίπεδο με: την ανάδειξη της ιστορίας της και των φυσικών και πολιτιστικών πόρων της ανάδειξη της χώρας σε κόμβο μεταφορών, επικοινωνιών και ενέργειας καθώς και σε πόλο διασυνοριακών και άλλων συνεργασιών τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας με την προώθηση της οικονομίας γνώσης, την αξιοποίηση του φυσικού και πολιτιστικού κεφαλαίου, την ενίσχυση της εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας τη χωρικά εξειδικευμένη πολιτική κινήτρων Η ενίσχυση της χωρικής συνοχής και η περιφερειακή ανάπτυξη με: την ενίσχυση της ισόρροπης πολυκεντρικής ανάπτυξης και ιδιαίτερα τον περιορισμό των ανισοτήτων μεταξύ των διάφορων περιοχών τον περιορισμό της αστικοποίησης και την προώθηση της συνεργασίας πόλης υπαίθρου την ανάπτυξη υποδομών και τη βελτίωση της πρόσβασης σε δίκτυα μεταφορών, επικοινωνιών και ενέργειας την ενίσχυση των κοινωνικών υπηρεσιών και υποδομών Η διαφύλαξη και προστασία του περιβάλλοντος με: τον περιορισμό των παραγόντων υποβάθμισης του χώρου τη διατήρηση της βιοιποικιλότητας την πρόληψη της ρύπανσης την πρόληψη και αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών A.1-2

11 την αναβάθμιση και βελτίωση της ποιότητα σχεδιασμού του οικιστικού χώρου και την προώθηση πολιτικών ανάπλασης των υποβαθμισμένων δομημένων περιοχών Ο περιορισμός και αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής με: την συνεχή μέριμνα εξοικονόμισης ενέργειας την προώθηση εναλλακτικών, φιλικών προς το περιβάλλον πηγών ενέργειας και ιδιαίτερα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας την ενίσχυση των αναδραστικών μηχανισμών με τη δημιουργία των απαραίτητων/κατάλληλων μηχανισμών, υποδομών και σχεδίων δράσης Η βασική στρατηγική επιλογή του ΓΠΧΣΑΑ είναι η υιοθέτηση ενός προτύπου βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης που θα βασίζεται σε ένα πλέγμα πόλων και αξόνων το οποίο περιλαμβάνει μέτρα και κατευθύνσεις για: την ορθολογική οργάνωση και ανάπτυξη των κύριων παραγωγικών δραστηριοτήτων, καθώς και τη χωρική διάρθρωση, εξειδίκευση και εξασφάλιση της μεταξύ τους συμπληρωματικότητας, τη χωρική διάρθρωση του αστικού δικτύου και ειδικότερα τη χωρική ανάπτυξη στα Μητροπολιτικά κέντρα, καθώς και τη συνεργασία και την εταιρική σχέση πόλης υπαίθρου, τη χωρική οργάνωση και ανάπτυξη του ορεινού, παράκτιου, νησιωτικού και αγροτικού χώρου, καθώς και των παραμεθόριων περιοχών, τη βιώσιμη χρήση και διαχείριση του θαλάσσιου χώρου, τη διατήρηση, προστασία και ανάδειξη του εθνικού φυσικού και πολιτιστικού πλούτου, τη διατήρηση και ανάδειξη της ποικιλομορφίας της υπαίθρου, τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων, καθώς και την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών και των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών, τη γεωγραφική ανασυγκρότηση της χώρας με σκοπό τη δημιουργία βιώσιμων διοικητικών και αναπτυξιακών ενοτήτων, την εφαρμογή, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση του Γενικού Πλαισίου Περιοχή μελέτης: Οι κατευθύνσεις δίνονται σε επίπεδο χώρας και εξειδικεύονται με τα Περιφερειακά Πλαίσια σε επίπεδο Περιφέρειας και τα Ειδικά Πλαίσια σε τομεακό επίπεδο. A.1-3

12 Χάρτης Α :Πύλες Πόλοι και Αξονες Ανάπτυξης A.1-4

13 Α Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό και της στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων αυτού, ΦΕΚ 1138Β / Το 2009 θεσμοθετήθηκε το Ειδικό Πλαίσιο Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό (ΕΠΣΑΑΤ), με παράλληλη έγκριση της στρατηγικής μελέτης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που ενδέχεται να προκύψουν από την εφαρμογή του, με σκοπό τη διατύπωση/παροχή κατευθύνσεων κανόνων και κριτηρίων για τη χωρική οργάνωση και ανάπτυξη του τουρισμού και των σχετικών υποδομών σε επίπεδο χώρας, καθώς και η διατύπωση ενός ρεαλιστικού προγράμματος δράσης/υλοποίησης την περίοδο Στόχος του ΕΠΣΑΑΤ είναι η διαμόρφωση συνθηκών για: την προώθηση της αειφόρου και ισόρροπης ανάπτυξης του τουρισμού της χώρας τη διεύρυνση, χωρική, χρονική και θεματική, με ταυτόχρονη ποιοτική, περιβαλλοντική αναβάθμιση των τουριστικών δραστηριοτήτων και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού τουριστικού προϊόντος τη βελτίωση/μεγιστοποίηση της αποδόσης του τουριστικού τομέα με την προασαρμογή των πολιτικών σχεδιασμού στις σύγχρονες συνθήκες / προκλήσεις την ανάπτυξη υγιούς επιχειριματικότητας και τη προσέλκυση σημαντικών τουριστικών επεμδύσεων μέσα από τη δημιουργία και εφαρμογή ενός πλαισίου κανόνων τη εξειδίκευση και συμπλήρωση των στρατηγικών κατευθύνσεων του Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης τη διάχυση της τουριστικής δραστηριότητας σε περισσότερες γεωγραφικές περιοχές με την άσκηση πολιτικών ενθάρρυνσης ή και αποθάρρυνσης τη διάχυση των αποτελέσμάτων και σε άλλους οικονομικούς τομείς με μέτρα και πολιτικές που ενισχύουν τη διασύνδεση τους τη βελτίωση του οικονομικού αποτελέσματος στο σύνολο του καθώς και της αποδοτικότητας του την ενσωμάτωση όλων των σχετικών κατευθύνσεων, παρεμβάσεων, έργων, προγραμμάτων (δημοσίων επενδύσεων, περιφερειακής ανάπτυξης, ειδικών αναπτυξιακών κλπ) την παροχή κατευθύνσεων για την αειφόρο ισόρροπη τουριστική ανάπτυξη στις υποκείμενες βαθμίδες σχεδιασμού την αναπροσαρμογή και εξειδίκευση ως προς την αξιοποίηση των αναπτυξιακών κινήτρων που αφορούν στον τουρισμό της αναπτυξιακής νομοθεσίας Ο εθνικός χώρος με κριτήρια: την ένταση και το είδος της τουριστικής δραστηριότητας τη γεωμορφολογία την ευαισθησία των πόρων χωρίστηκε σε κατηγορίες και υποκατηγορίες περιοχών όπως φαίνονται στο Χάρτη Α , που ακολουθεί και περιγράφονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα. A.1-5

14 Χάρτης Α A.1-6

15 Α Β Γ Πίνακας Α : Κατηγοριοποίηση εθνικού χώρου Κατηγοριοποίηση Εθνικού Χώρου Κατηγορία Χαρακτηριστικά Αναγνωρίσιμη τουριστική ταυτότητα με ισχυρή φήμη. Υψηλή συγκέντρωση μαζικού τουρισμού. Αυξημένη πιθανότητα για φθίνουσα οικονομική απόδοση του Αναπτυγμένες τουριστικά περιοχές τουριστικού πόρου Υψηλό βαθμό εξάρτησης της τοπικής οικονομίας από την τουριστική δραστηριότητα Συγκέντρωση ιδιαίτερων χαρακτηριστικών φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος. Αξιόλογη κατά περίπτωση ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων. Περιορισμένη αξιοποίηση πόρων που ενδιαφέρουν τον τουρισμό. Αναπτυσσόμενες τουριστικά περιοχές Δυνατότητα μεγαλύτερης διαφοροποίησης και εμπλουτισμού του τουριστικού προϊόντος σε σύγκριση με τις ήδη αναπτυγμένες τουριστικά περιοχές. Ύπαρξη ή προγραμματιζόμενη ανάπτυξη αποδεκτού επιπέδου υποδομών Κυρίαρχη άλλη χρήση πλην τουρισμού. Οι περιοχές αυτές διαθέτουν ορισμένα χαρακτηριστικά τουριστικής έλξης (φυσικά και ανθρωπογενή στοιχεία ιδιαίτερης αξίας, κ.α.), αλλά για ποικίλους λόγους η μέχρι σήμερα ανάπτυξή τους υποστηρίχθηκε από άλλους τομείς, ιδίως τον πρωτογενή και δεν αξιοποίησε αυτά τα χαρακτηριστικά. Περιοχές τουριστικού ενδιαφέροντος με μειονεκτικά χαρακτηριστικά και κυρίαρχες χρήσεις άλλες από τον τουρισμό Δυνατότητα συμπληρωματικής λειτουργίας της τουριστικής δραστηριότητας για την «ενίσχυση» άλλων κυρίαρχων χρήσεων και δραστηριοτήτων. Χαμηλό επίπεδο ή έλλειψη τουριστικών υποδομών. Δ Μητροπολιτικές περιοχές Οι μητροπολιτικές περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης Ε Παράκτιες περιοχές και Νησιά Οι περιοχές του ηπειρωτικού χώρου, συμπεριλαμβανομένης και της νήσου Εύβοιας ζώνη 350μ. από την γραμμή αιγιαλού Τα νησιά ΣΤ Ορεινές περιοχές Περιοχές που εκτείνονται σε υψόμετρο άνων των 600μ. Ζ Πεδινές και ημιορεινές περιοχές Οι περιοχές που δεν περιλαμβάνονται στις ζώνες (Ε) και (ΣΤ) Η Περιοχές του Δικτύου Φύση 2000 και Περιοχές του Δικτύου Φύση 2000 και λοιπές περιοχές λοιπές περιοχές περιβαλλοντικής περιβαλλοντικής ευαισθησίας ευαισθησίας Θ Παραδοσιακοί οικισμοί Παραδοσιακοί οικισμοί Ι Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία Ειδικότερα οι περιοχές των κατηγοριών (Β) και (Γ) διακρίνονται και στις παρακάτω υποκατηγορίες: Κατηγορία Β Κατηγορία Γ Β1 Περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης μαζικού τουρισμού. Γ1 Πομακοχώρια (Βόρεια Ξάνθης Κομοτηνής) Β2 Περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης ήπιων και εναλλακτικών μορφών τουρισμού Γ2 Ροδόπη (Ελατιά) Β3 Αναπτυγμένοι πυρήνες μαζικού τουρισμού εντός ευρύτερων αναπτυσσόμενων περιοχών με περιθώρια ανάπτυξης εναλλακτικού τουρισμού (περιλαμβάνονται οι περιοχές εγκαταστάσεων των υφιστάμενων χιονοδρομικών κέντρων Χελμού, Παρνασσού, Τυμφρηστού και Βερμίου καθώς και των οικισμών που τα περιβάλλουν). Γ3 Γ3 Άγραφα Ασπροπόταμος A.1-7

16 Στις περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης ήπιων και εναλλακτικών μορφών τουρισμού εντάσσονται πολλές περιοχές του ηπειρωτικού χώρου και των νησιών. Αναλυτικότερα: B2.1 Ανατολική και Δυτική Ροδόπη Όρη Λεκάνης Παγγαίο Σύμβολο Φαλακρό Παρανέστια περιοχή δέλτα Έβρου Δαδιά Παράρδιες περιοχές με εξαίρεση τα τμήματα που εμπίπτουν στις περιοχές Γ1 και Γ2. B2.2 Λίμνη Κερκίνης Μαυροβούνι Κερκίνη Άγγιστρο Όρβηλος Βροντού Μενοίκιο. B2.3 Πιέρια Βέρμιο Καϊμακτσαλάν Πάικο Έδεσσα Βέροια Νάουσα Β2.4 Καστοριά Φλώρινα Πρέσπες B2.5 Περιοχή Β. Πίνδου Ζαγορίου Τζουμέρκων Ορεινός χώρος Δυτικής Θεσσαλίας. B2.6 Όλυμπος Κίσσαβος Μαυροβούνι B2.7 B2.8 Δίρφυς Ορεινοί όγκοι Όθρυος Τυμφρηστού Καλιακούδας Χελιδώνας Παναιτωλικού Ναυπακτίας Βαρδουσίων Γκιώνας Παρνασσού Καλλίδρομου Οίτης Β2.9 Ορεινός όγκος Καρυστίας Β2.10 Ξηρόμερο Β2.11 Όρη Βάλτου Β2.12 Αράκυνθος Β2.13 Ορεινός χώρος Πελοποννήσου (Παναχαϊκό, Χελμός, Ζήρεια, Ερύμανθος, Μαίναλο, Πάρνωνας και Ταΰγετος, ορεινή κεντρική Μεσσηνία και Νέδα) Β2.14 Ορεινός χώρος Κέντρο Δυτικής Κρήτης (Λευκά Όρη Ίδη) Β2.15 Ορεινός χώρος Κεντρικής Κρήτης (Δίκτη) Περιοχή μελέτης: Η περιοχή μελέτης (Χάρτης Α ) βρίσκεται εκτός των περιοχών ανάπτυξης τουριστικής δραστηριότητας αν και πολύ κοντά στην περιοχή με περιθώρια ανάπτυξης ήπιων και εναλλακτικών μορφών τουρισμού, Β.2.7, Ορεινοί όγκοι Όθρυος Τυμφρηστού Καλιακούδας Χελιδώνας Παναιτωλικού Ναυπακτίας Βαρδουσίων Γκιώνας Παρνασσού Καλλίδρομου Οίτης. Ομως λόγω της ύπαρξης εκτεταμένων αρχαιολογικών χώρων (κατηγορία Ι) οι κατευθύνσεις που δίνονται είναι: εξασφάλιση της προσβασιμότητας, της επισκεψιμότητας και της οργάνωσής τους, εξωραϊσμός του περιβάλλοντος χώρου, έλεγχος χρήσεων εγκατάστασης δικτύων υποδομής, ώστε να διασφαλίζεται η βέλτιστη ανάδειξή τους. A.1-8

17 Χάρτης Α : Βασικές κατευθύνσεις χωρικής οργάνωσης του τουρισμού, περιοχή μελέτης A.1-9

18 Α Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και της στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων αυτού», ΦΕΚ 2464Β / Με τη θεσμοθέτηση του Ειδικού Πλαισίου για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) που έχει σαν σκοπό: τη διαμόρφωση πολιτικών χωροθέτησης έργων ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ, ανά κατηγορία δραστηριότητας και κατηγορία χώρου τη καθιέρωση κριτηρίων και κανόνων για βιώσιμες εγκαταστάσεις με συμβατές τόσο με το φυσικό όσο και με το ανθρωπογενές περιβάλλον τη δημιουργία αποτελεσματικού μηχανισμού χωροθέτησης εγκαταστάσεων ΑΠΕ επιδιώκεται η διαμόρφωση ενός πλαισίου που θα συμβάλλει στην επιλογή σε καταρχήν κατάλληλες περιοχές, από χωροταξική απόψη, ώστε να περιοριστούν σε σημαντκό βαθμό οι αβεβαιότητες και οι συγκρούσεις χρήσεων γης και το οποίο θα είναι γνωστό τόσο στις αδειοδοτούσες αρχές όσο και στις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις. Οι στόχοι που ορίζονται είναι: η επίτευξη των συμβατικών στόχων της χώρας όπως απορρέουν από τις διεθνείς και ευρωπαϊκές υποχρεώσεις της για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής η ορθολογική αξιοποίηση και εκμετάλλευση όλων των ενεργειακών πόρων σε όλη την επικράτεια ανάλογα με τις δυνατότητες κάθε περιοχής που θα συμβάλλει στις αναπτυξιακές διαδικασίες Οι κατευθύνσεις τα κριτήρια και οι περιορισμοί του Ειδικού πλαισίου πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και να εξειδικεύονται σε όλες τις βαθμίδες σχεδιασμού. Ειδικώτερα τα Γ.Π.Σ. και τα Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. δεν μπορούν να εισάγουν άλλους περιορισμούς ή ρυθμίσεις για την χωροθέτηση έργων Α.Π.Ε. πέρα των όσων αναφέρονται στο Πλαίσιο. Αιολικές εγκαταστάσεις: 1 Ο χωροταξικός σχεδιασμός των αιολικών εγκαταστάσεων έχει σαν στόχο: τον εντοπισμό/καθορισμό των περιοχών στις οποίες, ανάλογα με τις χωροταξικές και περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες τους, θα επιτρέπεται η λειτουργία αιολικών εγκαταστάσεων και η επίτευξη οικονομιών κμλίμακας στα απαιτούμενα δίκτυα τη θέσπιση κριτηρίων και κανόνων χωροθέτησης για τη δημιουργία βιώσιμων εγκαταστάσεων εναρμονισμένων με το ανθρωπογενές και το φυσικό περιβάλλον 1 Αιολικές εγκαταστάσεις: Εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης της αιολικής ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρισμού που λειτουργούν είτε με τη μορφή μεμονωμένων ανεμογεννητριών (Α/Γ), είτε με τη μορφή αιολικών πάρκων, δηλαδή συστοιχίας ανεμογεννητριών. A.1-10

19 τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού μηχανισμού χωροθέτησης για την επίτευξη/ανταπόκριση εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών Ο εθνικός χώρος με βάση το εν δυνάμει εκμεταλλεύσιμο αιολικό δυναμικό καθώς και τα χωροταξικά/περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά του διακρίνεται σε τέσσερις (4) μείζονες κατηγορίες για την χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων. Α. ηπειρωτική χώρα, συμπεριλαμβανομένης της Εύβοιας. Β. Αττική κατοικημένα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου Πελάγους, συμπεριλαμβανομένης Γ. της Κρήτης Δ. υπεράκτιος θαλάσσιος χώρος και ακατοίκητες νησίδες. Χάρτης Α :Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας Ειδικότερα η ηπειρωτική χώρα χωρίζεται σε Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας (Π.Α.Π.) και σε Περιοχές Αιολικής Καταλληλότητας (Π.Α.Κ). Ως Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας ορίζονται οι περιοχές που διαθέτουν συγκριτικά πλεονεκτήματα, προσφέρονται για την επίτευξη των χωροταξικών στόχων και εκτιμάται η μεγαλύτερη φέρουσα ικανότητα 2. Πηγή: ΥΠΕΚΑ Ολοι οι πρωτοβάθμιοι ΟΤΑ που δεν περιλαμβάνονται στις Π.Α.Π. και που περιοχές ή θέσεις κρίνονται από Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας κατά το άρθρο 3 παρ. 1.δ του ν. 3468/2006, ως ενεργειακά αποδοτικές, χαρακτηρίζονται ως Περιοχές Αιολικής Καταλληλότητας. Για κάθε κατηγορία από τις παραπάνω καθορίζονται τα κριτήρια χωροθέτησης όπως οι μέγιστες επιτρεπόμενες πυκνότητες αιολικών εγκαταστάσεων, τα κριτήρια ένταξης των αιολικών στο τοπίο (κανόνες τοπίου Παραρτήματος IV). Ταυτόχρονα εντός των παραπάνω περιοχών καθορίζονται περιοχές αποκλεισμού και ζώνες ασυμβατότητας στις οποίες ρητά απαγορεύεται η χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων. Αυτές είναι: 2 Φέρουσα Ικανότητα περιοχών εγκατάστασης αιολικών έργων: Ο μέγιστος αριθμός τυπικών α/γ που επιτρέπεται να εγκατασταθούν σε μια ενότητα χώρου. A.1-11

20 α. κηρυγμένα διατηρητέα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και μνημεία μείζονος σημασίας της παρ. 5 ββ) του άρθρου 50 του ν. 3028/2002, καθώς οριοθετημένες αρχαιολογικές ζώνες προστασίας Α που έχουν καθορισθεί κατά τις διατάξεις του άρθρου 91 του ν. 1892/1991 ή καθορίζονται κατά τις διατάξεις του ν. 3028/2002 β. περιοχές απολύτου προστασίας της φύσης και προστασίας της φύσης που καθορίζονται κατά τις διατάξεις των άρθρων 19 παρ. 1 και 2 και 21 του ν. 1650/1986. γ. Υγρότοποι Διεθνούς Σημασίας (Υγρότοποι Ραμσάρ) δ. πυρήνες των εθνικών δρυμών και των κηρυγμένων μνημείων της φύσης και των αισθητικών δασών που δεν περιλαμβάνονται στις περιοχές της περίπτώσης (β) ε. οικοτόποι προτεραιότητας περιοχών της Επικράτειας που έχουν ενταχθεί ως τόποι κοινοτικής σημασίας στο δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 σύμφωνα με την απόφαση 2006/613/ΕΚ της Επιτροπής (ΕΕ L 259 της , σ. 1) στ. εντός σχεδίων πόλεων και ορίων οικισμών προ του 1923 ή κάτω των κατοίκων περιοχές ζ. Π.Ο.Τ.Α. του άρθρου 29 του ν. 2545/1997, Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων του τριτογενούς τομέα του άρθρου 10 του ν. 2742/1999, θεματικά πάρκα και τουριστικοί λιμένες η. ατύπα διαμορφωμένες, στο πλαίσιο της εκτός σχεδίου δόμησης, τουριστικές και οικιστικές περιοχές. 3 θ. Ακτές κολύμβησης που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα παρακολούθησης της ποιότητας των νερών κολύμβησης που συντονίζεται από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. ι. τμήματα λατομικών περιοχών και μεταλλευτικών και εξορυκτικών ζωνών που λειτουργούν επιφανειακά ια. περιοχές ή ζώνες που υπάγονται σήμερα σε ειδικό καθεστώς χρήσεων γης, βάσει του οποίου δεν επιτρέπεται η χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων και για όσο χρόνο ισχύουν Μικρά Υδροηλεκτρικά έργα(μ.υη.ε.) 4 Οι στόχοι του χωροταξικού σχεδιασμού των Μ.ΥΗ.Ε. είναι: ο εντοπισμός των υδατικών διαμερισμάτων με δυνατότητες εκμετάλλευσης του υδραυλικού δυναμικού ο προσδιορισμός ασυμβατοτήτων και αποκλεισμών σε περιοχές χωροθέτησης έργων Μ.ΥΗ.Ε. 3 Ως ατύπως διαμορφωμένες τουριστικές και οικιστικές περιοχές για την εφαρμογή του παρόντος νοούνται οι περιοχές που περιλαμβάνουν 5 τουλάχιστον δομημένες ιδιοκτησίες με χρήση τουριστική ή κατοικία, οι οποίες ανά δύο βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη των 100 μέτρων, και συνολική δυναμικότητα 150 κλίνες τουλάχιστον. Για τον υπολογισμό της δυναμικότητας κάθε δομημένη ιδιοκτησία με χρήση κατοικίας θεωρείται ισοδύναμη με 4 κλίνες ανεξαρτήτως εμβαδού. Οι ανωτέρω περιοχές θα αναγνωρίζονται στο πλαίσιο της οικείας Π.Π.Ε. 4 Μικρά Υδροηλεκτρικά Εργα (Μ.ΥΗ.Ε.): Εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με τη χρήση υδατικού δυναμικού, η ισχύς των οποίων δεν υπερβαίνει τα 15 MW. A.1-12

21 ο καθορισμός κριτηρίων γαι την εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας των περιοχών-υποδοχέων ο καθορισμός κανόνων και κριτηρίων στο ανθρωπογενές φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον η εφαρμογή των αρχών διαχείρισης των υδατικών πόρων σύμφωνα με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000 για τα θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων και την Οδηγία 2007/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2007 για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας Χάρτης Α : Υδροδυναμικό Πηγή: ΥΠΕΚΑ Οι περιοχές που υπάρχουν δυνατότητες αξιοποίησης του υδατικού δυναμικού για τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας εντοπίζονται κυρίως στον ορεινό και ημιορεινό χώρο όπου υπάρχουν τόσο τα φυσικά διαθέσιμα νερού όσο και οι υψομετρικές διαφορές από το σημείο υδροληψίας και σταθμού παραγωγής. Σύμφωνα δε με τις εκτιμήσεις για το υδροηλεκτρικό δυναμικό ανά υδατικό διαμέρισμα στον ελληνικό χώρο, μεγάλη πυκνότητα εκμεταλλεύσιμου δυναμικού παρουσιάζουν τα υδατικά διαμερίσματα: Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης A.1-13

22 Δυτικής Μακεδονίας Ηπείρου Δυτικής Στερεάς Ελλάδας Βόρειας Πελοποννήσου Δυτικής Πελοποννήσου Αντίστοιχοι περιορισμοί και απαγορεύσεις που υπάρχουν για την χωροθέτηση των αιολικών εγκαταστάσεων τίθενται και για τα Μ.ΥΗ.Ε.. Λοιπές εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Φωτοβολταϊκά συστήματα 5 Περιοχές προτεραιότητας για τη χωροθέτηση εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας θεωρούνται ενδεικτικά οι περιοχές που δεν είναι γη υψηλής παραγωγικότητας, οι άγονες, με δυνατότητες διασύνδεσης με το Δίκτυο 6 ή το Σύστημα 7 Εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης της ενέργειας από βιομάζα ή βιοαέριο Ως επιλέξιμες/προνομιακές περιοχές χωροθέτησης εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης της ενέργειας από βιομάζα ή βιοαέριο θεωρούνται οι χώροι που βρίσκονται οι «πρώτες ύλες»: μεγάλες γεωργικές εκμεταλλεύσεις, κτηνοτροφικές ή πτηνοτροφικές μονάδες, μονάδες παραγωγής χαρτοπολτού, τοματοπολτού, χυμών και πάσης φύσεως μονάδες επεξεργασίας γεωργικών ή κτηνοτροφικών προϊόντων, ΧΥΤΑ, μονάδες επεξεργασίας λυμάτων κλπ. Εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης της γεωθερμικής ενέργεια Βασική προϋπόθεση για τη χωροθέτηση εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης της γεωθερμικής είναι η ύπαρξη γεωθερμικού πεδίου με δυνατότηες εκμετάλλευσης του γεωθερμικού δυναμικού. Ως περιοχές προτεραιότητας χωροθέτησης τω εγκαταστάσεων θεωρούνται η Πολύχνιτος της Λέσβου, η Μήλος και η Νίσυρος για τις οποίες ήδη έχει βεβαιωθεί η ύπαρξη γεωθερμικών πεδίων υψηλής θερμοκρασίας. Για όλες τις παραπάνω εγκαταστάσεις ισχύουν οι ανάλογοι περιορισμοί και απαγορεύσεις, όπως αυτές έχουν ήδη αναφερθεί παραπάνω. 5 Φωτοβολταϊκά συστήματα: Εγκαταστάσεις μετατροπής της ηλιακής ακτινοβολίας σε ηλεκτρική ενέργεια. 6 Δίκτυο: το δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού Α.Ε. (Δ.Ε.Η. Α.Ε.) που είναι εγκατεστημένο στην ελληνική επικράτεια το οποίο αποτελείται από γραμμές μέσης και χαμηλής τάσης και εγκαταστάσεις διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και από γραμμές και εγκαταστάσεις υψηλής τάσης, που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο αυτό. ( άρθρο 2 παρ. 9 του ν. 3468/2006, ΦΕΚ Α 129/2006) 7 Σύστημα: Οι γραμμές υψηλής τάσης, οι εγκατεστημένες στην ελληνική επικράτεια διασυνδέσεις, χερσαίες ή θαλάσσιες και όλες οι συναφείς εγκαταστάσεις, ο εξοπλισμός και οι εγκαταστάσεις ελέγχου που απαιτούνται για την ομαλή, ασφαλή και αδιάλειπτη διακίνηση ηλεκτρικής ενέργειας από έναν σταθμό παραγωγής σε έναν υποσταθμό, από έναν υποσταθμό σε άλλον υποσταθμό ή προς ή από οποιαδήποτε διασύνδεση. Στο Σύστημα δεν περιλαμβάνονται οι εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, οι γραμμές και εγκαταστάσεις υψηλής τάσης που έχουν ενταχθεί στο Δίκτυο, καθώς και το Δίκτυο των μη Διασυνδεδεμένων Νησιών ( άρθρο 2 παρ. 23 του ν. 3468/2006, ΦΕΚ Α 129/2006) A.1-14

23 Ιδιαίτερα για τις εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης της γεωθερμικής ενέργεια λόγω της σημειακής και μοναδικής θέσης χωροθέτησης εξετάζεται κατά περίπτωση στα πλαίσια της περιβαλλοντική αδειοδότησης οι επιπτώσεις στο περιβάλλον, ανθρωπογενέςφυσικό πολιτιστικό. Ιδιαίτερη επισήμανση γίνεται στο άρθρο 26 για την υποχρέωση, των κατόχων εγκαταστάσεων ΑΠΕ, αποκατάστασης του χώρου σύμφωνα με τους περιβαλλοντικούς όρους και απομάκρυνσης των υλικών σε περίπτωση που για οποιοδήποτε λόγο παυθεί η λειτουργία της εγκατάστασης. Περιοχή μελέτης: Η ΔΕ Χαιρώνειας περιλαμβάνεται στην ΠΑΠ 2 8, είναι Περιοχή Αιολικής Προτεραιότητας και ισχύουν οι περιορισμοί όπως έχουν αναφερθεί. Επίσης για την αδειοδότηση πρέπει να πραγματοποιούνται οι προβλεπόμενοι έλεγχοι και να τηρούνται τα κριτήρια χωροθέτησης όπως αυτά αναφέρονται στα ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ IV και V, ενδεικτικά αναφέρονται: μέγιστο επιτρεπόμενο ποσοστό κάλυψης ανά ΟΤΑ: 8% της έκτασης ή 1,05 τυπικές ανεμογεννήτριες (Α/Γ)/1.000στρεμ. το προτεινόμενο εκμεταλλεύσιμο δυναμικό δεν πρέπει να υπερβαίνει: τα όρια ικανότητας της Π.Α.Π τις μέγιστες επιτρεπόμενες πυκνότητες στον Ο.Τ.Α. Αποστάσεις από τα σημεία ενδιαφέροντος: 6χλμ από μνημεία μείζονος σημασίας ή εγγεγραμμένων στο Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, από το πλησιέστερο όριο ζώνης (Ζώνη Α) λοιπών αρχαιολογικών χώρων και από το πλησιέστερο όριο θεσμοθετημένου παραδοσιακού οικισμού 2χλμ από το πλησιέστερο όριο οικισμού ή όριο πόλης, απο τις τουριστικές περιοχές (θεσμοθετημένης ή διαμορφωμένης) και τις ειδικές τουριστικές υποδομές 0.8χλμ από το πλησιέστερο όριο θεσμοθετημένου πυρήνα Εθνικού Δριμού, μνημείου της φύσης ή αισθητικού δάσους. Επίσης η περιοχή μελέτης ανήκει στο υδατικό διαμέρισμα της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και δεν έχει εγκριθεί η χωροθέτηση κανενός Μ.ΥΔ.Ε.. Τέλος η ύπαρξη μεγάλων γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην περιοχή μελέτης ευνοεί την εγκατάσταση μονάδων επεξεργασίας της βιομάζας. 8 Περιοχή Π.Α.Π. 2: Κεντρική Ελλάδα. Ειδικότερα οι Δήμοι: Καρύστου, Μαρμαρίου, Στυραίων, Δυστίων, Αυλώνος, Κύμης, Διρφύων, Μεσσαπίων, Ορχομενού, Χαιρώνειας, Λεβαδέων, Δαύλειας, Αραχώβης, Διστόμου, Αταλάντης, Οπουντίων, Υπάτης, Σπερχειάδας, Αγ. Γεωργίου Τυμφρηστού,Μακρακώμης, Αμφίσσης, Δεσφίνης, Λιδωρικίου, Βαρδουσίων, Καλλιέων, Δομνίστας, Προυσσού, Ποταμιάς, Καρπενησίου, Φραγκίστας, Βίνιανης, Κτημενίων, Φουρνά, Αγράφων, Ιτάμου, Καλλιφώνου, Μενελαϊδας, Ρεντίνης, Αποδοτίας, Θέρμου, Πλατάνου και οι Κοινότητες: Καφηρέως και Κυριακίου. Εκτίμηση φέρουσας ικανότητας: 1619 τυπικές Α/Γ (ενδεικτικά 3.238MWe) A.1-15

24 Χάρτης Α : Βασικές κατευθύνσεις χωρικής οργάνωσης ΑΠΕ, περιοχή μελέτης A.1-16

25 Α Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για την Βιομηχανία. και της στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων αυτού», ΦΕΚ 151ΑΑΠ/ Το Ειδικό Πλαίσιο για την Βιομηχανία, λαμβάνοντας υπόψη τα Ειδικά Πλαίσια για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, τον Τουρισμό, τον Παράκτιο Χώρο και τα Νησιά και τον Ορεινό χώρο, περιλαμβάνει κατευθύνσεις: για το εθνικό πρότυπο χωροταξικής οργάνωσης της βιομηχανίας με εξειδίκευση σε περιφερειακό και νομαρχιακό ( περιφερειακών ενοτήτων) επίπεδο για το καθεστώς και τους όρους οργανωμένης χωροθέτησης της βιομηχανίας αλλά και σε εκτός σχεδίου περιοχές κλαδικού και ειδικού χαρακτήρα κριτηρίων και συμβατοτήτων χωροθέτησης των βιομηχανικών μονάδων και υποδοχέων για τον υποκείμενο χωροταξικό και πολεοδομικό σχδιασμό καθώς και άλλων μορφών σχεδιασμού και προγραμμάτων δράσεων με σκοπό τον μετασχηματισμό της χωρικής διάρθρωσης του τομέα της βιομηχανίας που είναι εθνικής σημασίας τομέας, προς την κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης δηλαδή: την προστασία του περιβάλλοντος την κοινωνική συνοχή και ισότητα την οικονομική ευημερία Εκτός από την αναλυτική παράθεση ορισμών, κατηγοριών, κριτηρίων χωροθέτησης κλπ δίνονται κατευθύνσεις σε επίπεδο αναμόρφωσης του θεσμικού πλαισίου και προδιαγραφών των κατωτέρων βαθμίδων σχεδιασμού ώστε να εναρμονίζονται με αυτές του Πλαισίου. Ειδικότερα οι κατευθύνσεις που δίνονται για τις βαθμίδες πολεοδομικού σχεδιασμού είναι: η αναμόρφωση των προδιαγραφών των Ρυθμιστικών Σχεδίων του ν. 2508/1997, των Γ.Π.Σ./Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. και των Πολεοδομικών Μελετών, ώστε να υποστηρίζονται οι κατευθύνσεις του Πλαισίου η αναμόρφωση και αντιστοίχηση των βιομηχανικών δραστηριοτήτων με βαθμούς όχλησης, όπως αναφέρονται στα πολεοδομικά διατάγματα, ώστε πέρα από τα περιβαλλοντικά κριτήρια κατάταξης να συμπεριληφθούν και άλλες παράμετροι όπως οι άμεσες και πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις στις χρήσεις γης, στην πυκνότητα δόμησης, στο αστικό τοπίο, στην αστική αγορά εργασίας αλλά και οι συνέπειες των παραγόμενων ρύπων και οχλήσεων στον αστικό χώρο η αναμόρφωση του από 23.2/ Π.Δ. «Κατηγορίες και περιοχές χρήσεων γης» και η συμπλήρωση του με τη δημιουργία μιας ειδικής κατηγορίας δραστηριοτήτων ιδιαίτερα χαμηλής όχλησης και μικρού μεγέθους που εξυπηρετούν τις τοπικές ανάγκες ώστε αφενός να διευρηνθεί η δυνατότητα χωροθέτησης μικρών επιχειρήσεων και αφετέρου να περιορισθεί η χωροθέτηση επαγγελματικών εργαστηρίων μη συμβατών με τις περιοχές κατοικίας A.1-17

26 η επανεξέταση της προθεσμίας απομάκρυνσης, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 7 του Ν.3325/2005, των υφιστάμενων μονάδων σε συνδυασμό με τη δημιουργία οργανωμένων υποδοχέων ή άλλης ζώνης στον ΟΤΑ ή σε όμορους να υπάρξει πρόβλεψη από τον αναπτυξιακό για την παροχή οικονομικών κινήτρων για την μετεγκατάσταση βιομηχανικών μονάδων που επιβάλλεται από πολεοδομικές διατάξεις συμπλήρωση του άρθρου 8 του Ν.2508/1997 με τη πρόβλεψη νέας/ειδικής κατηγορίας προβλημάτων, για τις περιπτώσεις εγκαταλελειμένων βιομηχανικών κάποιας κλίμακας, που να δικαιολογούν ανάπλαση και που σύμφωνα με τους ισχύοντες πολεοδομικούς κανονισμούς δεν είναι δυνατή η επανάχρηση τους Πρέπει να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα δεν έχουν προχωρήσει οι σχετικές ρυθμίσεις και το υπό εκτέλεση ΣΧΟΟΑΠ εκπονείται σύμφωνα με τις ισχύουσες νοθετικές ρυθμίσεις και προδιαγραφές χωρίς να έχουν ενσωματωθεί οι παραπάνω κατευθύνσεις. Επίσης, εκτός από τις κατευθύνσεις για τροποποιήσεις/προσαρμογές του θεσμικού πλαισίου των πολεοδομικών μελετών, δίνονται και ειδικότερες κατευθύνσεις φυσικού σχεδιασμού του εξωαστικού χώρου μέσω Γ.Π.Σ./Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. ή άλλων σχεδιαστικών εργαλείων: σημαντικός περιορισμός του ποσοστού του εξωαστικού χώρου στο οποίο επιτρέπεται η χωροθέτηση βιομηχανικών μονάδων σύμφωνα με τα οριζόμενα στο σχετικό με την εκτός σχεδίου δόμηση νομικό καθεστώς, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις των ΟΤΑ που κατατάσσονται σε υψηλή ή πολύ υψηλή προτεραιότητα προώθηση της οργανωμένης χωροθέτησης με τους περιορισμούς και τις κατευθύνσεις που αναφέρονται στο άρθρο 7 του Πλαισίου 9 πρόβλεψη των κινδύνων εκτόνωσης πιέσεων για διάσπαρτη εγκατάσταση βιομηχανικών μονάδων σε περιοχές που δεν περιλαμβάνονται στις ρυθμίσεις των σχεδίων χρήσεων γης του εξωαστικού χώρου σαφή αιτιολόγηση των επιλογών στα σχέδια που δεν εναρμονίζονται με αυτές τις κατευθύνσεις 9 Άρθρο 7, Κατευθύνσεις για το καθεστώς και τους όρους δόμησης της βιομηχανίας σε εκτός σχεδίου περιοχές Οι όροι και περιορισμοί της σημειακής χωροθέτησης της βιομηχανίας σε εξωαστικές περιοχές πρέπει να αναμορφωθούν με βάση τις ακόλουθες κατευθύνσεις: α) Μείωση του Σ.Δ. για τις εκτός σχεδίου βιομηχανικές εγκαταστάσεις του άρθρου 4 του π.δ. του 1985 σε 0,6 και του Σ.Ο. σε 2,4. β) Κατ εξαίρεση, να επιτρέπεται η επέκταση υφιστάμενων κατά την έγκριση του παρόντος Ειδικού Πλαισίου βιομηχανικών εγκαταστάσεων, μετά τριετή τουλάχιστον λειτουργία, με παρέκκλιση Σ.Δ. που μπορεί να φθάσει το 1,1 και του Σ.Ο. που μπορεί να φθάσει το 4,4. Σε περίπτωση προσάρτησης στο αρχικό γήπεδο νέων τμημάτων η δυνατότητα αυτή (προσαύξησης του Σ.Δ. και του Σ.Ο.) ισχύει μέχρι διπλασιασμού του εμβαδού που είχε το γήπεδο την γ) Κατάργηση όλων των παρεκκλίσεων αρτιότητας για την εκτός σχεδίου δόμηση βιομηχανικών εγκαταστάσεων. δ) Οι διατάξεις του παρόντος άρθρου να κατισχύουν ρυθμίσεων σχεδιασμού του εξωαστικού χώρου στο μέτρο που προβλέπουν ευμενέστερες ρυθμίσεις για τη δόμηση βιομηχανικών εγκαταστάσεων από τις προβλεπόμενες στο παρόν άρθρο. A.1-18

27 συστηματοποίηση και δημιουργία ενιαίου κώδικα των χρήσεων γης που χρησιμοποιούνται για το φυσικό σχεδιασμό τόσο στον αστικό όσο και στον εξωαστικό χώρο, στις εντός και εκτός σχεδίου περιοχές εγκατάσταση βιομηχανικών μονάδων σε περιοχές του Δικτύου ΦΥΣΗ 2000 (NATURA 2000) και των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) της ορνιθοπανίδας (Οδηγία 79/409/ΕΟΚ) εκτός των οικοτόπων κοινοτικής προτεραιότητας, σύμφωνα με τους όρους και τις προϋποθέσεις που ορίζονται από το νομικό καθεστώς προστασίας τους Επιπλέον των παραπάνω για τη μείωση των επιπτώσεων της λειτουργίας των βιομηχανικών εγκαταστάσεων στο περιβάλλον δίνονται οι παρακάτω κατευθύνσεις: μείωση της συμμετοχής της βιομηχανίας στη ρύπανση της ατμόσφαιρας με τη λήψη μέτρων: εκπόνηση / υλοποίηση Σχεδίων Δράσης για τον περιορισμό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης των αστικών κέντρων βάσει της Οδηγίας 96/62/ΕΚ του Συμβουλίου της 27ης Σεπτεμβρίου 1996 για την εκτίμηση και τη διαχείριση της ποιότητας του αέρα του περιβάλλοντος προώθηση / σύναψη εθελοντικών συμφωνιών με κλαδικούς φορείς της βιομηχανίας για την υλοποίηση ενεργειών αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ολοκλήρωση / λειτουργία του συστήματος παρακολούθησης ενημέρωσης για την εφαρμογή της Οδηγίας 2008/1/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Ιανουαρίου 2008, σχετικά με την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης (IPPC). χρήση αποδοτικότερων τεχνολογιών και καθαρότερων καυσίμων καθώς και εφαρμογή/υιοθέτηση βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών στους βιομηχανικούς κλάδους (Οδηγία 1996/61/ΕΚ) κατά την εφαρμογή/ενεργοποίηση του Ν. 3199/2003 «Προστασία και διαχείριση των υδάτων - Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου, 2000». (ΦΕΚ Α 280/ ) θα πρέπει να λαμβάνοται υπόψη οι ανάγκες μεγάλων υδροβόρων βιομηχανιών στις αντίστοιχες λεκάνες απορροής και παράλληλα να εφαρμόζονται από αυτές οι βέλτιστες τεχνικές ωστε να εξασφαλίζεται η προστασία των υδάτων, η διατήρηση της ποιότητας τους, η επάρκεια των αποθεμάτων και ιδιαίτερα η μείωση ή και η αποτροπή της ρύπανσης τους χωροθέτηση των Κόμβων του Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων σε στρατηγικές θέσεις που θα καλύπτουν τις ανάγκες ισχυρών συγκεντρώσεων εξοικονόμηση πόρων μέσω της ανακύκλωσης γης και κελυφών που προκύπτουν από την αποβιομηχάνιση με τον σχεδιασμό και την εφαρμογή ολοκληρωμένων παρεμβάσεων σε περιοχές ιδιαίτερα του αστικού και ημιαστικού χώρου στις οποίες τίθεται σε κίνδυνο η δημόσια υγεία, σε συνδυασμό με τη δημιουργία υποδοχέων εξυγίανσης A.1-19

28 θέσπιση όρων και περιορισμών μέσω του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού και διερεύνηση σκοπιμότητας προσδιορισμού περιοχών χωροθέτησης εγκαταστάσεων που εμπίπτουν στην εφαρμογή της Οδηγίας SEVEZO II Χάρτης Α : Εθνικό Πρότυπο Χωροταξικής Οργάνωσης της Βιομηχανίας Πηγή: ΥΠΕΚΑ Τέλος στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι περιλαμβάνονται κατευθύνσεις για τη στρατηγική οργάνωση της βιομηχανίας σε περιφερειακό επίπεδο, ομαδοπιημένα ανά Χωρική Ενότητα ΕΣΠΑ και με αναφορά στους γενικούς αναπτυξιακούς στόχους ανά Χωρική Ενότητα και εξειδικεύονται σε επίπεδο Νομού (Περιφερειακής Ενότητας σήμερα) με βάση τους παρακάτω άξονες: Γενική προτεραιότητα 10 άσκηση χωρικής πολιτικής για τη μεταποίησηση με προσδιορισμό του επιπέδου προτεραιότητας με βάση την κλίμακα: πολύ χαμηλή προτεραιότητα (0.5-) χαμηλή προτεραιότητα (0.5) χαμηλή προς μέση προτεραιότητα (1.0) μέση προτεραιότητα (1.5) υψηλή προτεραιότητα (2.0 και 2.5) πολύ υψηλή προτεραιότητα (3.0) 10 Η προτεραιότητα αντανακλά είτε ισχυρή υφιστάμενη βιομηχανική βάση ή τάση ανάπτυξής της, είτε προγραμματική επιλογή για την ενίσχυση της βιομηχανίας. Το επίπεδο προτεραιότητας προσδιορίζει την ένταση της απαιτούμενης προσπάθειας το περιεχόμενό της προκύπτει από τους υπόλοιπους άξονες. A.1-20

29 Κλαδικές προτεραιότητες (με εξειδίκευση όπου απαιτείται της περιφερειακής κατεύθυνσης) Χωροταξικό πρότυπο (με εξειδίκευση όπου απαιτείται της περιφερειακής κατεύθυνσης) Οργανωμένη χωροθέτηση της βιομηχανίας (με εξειδίκευση όπου απαιτείται της περιφερειακής κατεύθυνσης) Χρήσεις γης και σχέση με άλλες δραστηριότητες (με εξειδίκευση όπου απαιτείται της περιφερειακής κατεύθυνσης) Περιβαλλοντικές επιπτώσεις της βιομηχανίας οι οποίες προσεγγίζονται σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας λόγω του τοπικού/εντοπισμένου χαρακτήρα τους και δίνονται σχετικές κατευθύνσεις για την αντιμετώπιση τους είτε αυτές είναι έντονες ή πρόκειται να γίνουν Πολιτική για τις περιοχές με ιδιαίτερα χαμηλή παρουσία της βιομηχανίας. Για την αντιμετώπιση των ενδονομαρχιακών ανισοτήτων αφού γίνεται εκτίμηση της σημασίας τους δίνονται κατευθύνσεις για την αντιμετώπιση τους λαμβάνοντας υπόψη: το βαθμό διαφοροποίησης της βιομηχανικής ανάπτυξης των ΟΤΑ (ένταση των ανισοτήτων) το απόλυτο επίπεδο τωνν ανισοτήτων την ενδεχόμενη αντιστάθμιση της χαμηλής βιομηχανικής ανάπτυξης από την ανάπτυξη άλλων παραγωγικών τομέων την δυνατότητα/εφικτότητα ανάπτυξης της βιομηχανίας ανάλογα με τη θέση της περιοχής στο εθνικό πρότυπο χωροταξικής οργάνωσης της βιομηχανίας και των συγκριτικών πλεοεκτημάτων της Ειδικά ζητήματα ανά Π.Ε. A.1-21

30 Χάρτης Α :Κατευθύνσεις για την άσκηση χωρικής πολιτικής για τη Βιομηχανία σε επίπεδο νομού Πηγή: ΥΠΕΚΑ A.1-22

31 Χωρική Ενότητα Θεσσαλίας, Στερεά Ελλάδας, Ηπείρου Οι Περιφέρειες που αποτελούν αυτή την Ενότητα παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις τόσο στα επίπεδα ανάπτυξης όσο και στη διάρθρωση των παραγωγικών τους δομών. Κοινός στόχος για την Χωρική Ενότητα, σύμφωνα με το ΕΣΠΑ, είναι η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, της ελκυστικότητας και της εξωστρέφειας της οικονομίας με βελτίωση της χωρικής και κοινωνικής συνοχής. Η Περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδας, επίσης, παρουσιάζει σημαντικές διαφοροποιήσεις χωρικές και αναπτυξιακές μεταξύ του ανατολικότερου τμήματος της που συνδέεται λειτουργικά με τη Μητροπολιτική Περιοχή της Αθήνας (ΜΠΑ) και του υπολοίπου αυτής. Τα υψηλά μεγέθη, (στατιστική διόγκωση του ΑΕΠ) και η σταδιακή είσοδος της στο Στόχο 2 των Διαρθρωτικών Ταμείων συνεπάγεται διοχέτευση πόρων αλλά ταυτόχρονα και υποχρηματοδότηση συμβατικών πόρων με αποτέλεσμα τον κίνδυνο όξυνσης των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων οι οποίες κατ αρχήν οφείλονται κυρίως στις διαφορές των συγκριτικών πλεονεκτημάτων. Η στρατηγική επιλογή γενικευμένης εξισορρόπησης δεν θεωρείται εφικτή λόγω της χωρικής διαφοροποίησης των πλεονεκτημάτων αφενός και αφετέρου θα οδηγήσει σε συγκρούσεις, σε αυτές τις περιοχές, με άλλους τομείς που παρουσιάζουν πλεονεκτήματα. Η επιλογή της διεύρυνσης των ζωνών βιομηχανικής ανάπτυξης και η δικτύωση με ήδη υφιστάμενους δευτερεύοντος πόλους καθώς και η ενίσχυση της βιοτεχνίας στις ορεινές περιοχές θεωρείται η καταλληλότερη. Αναλυτικότερα: Βασικά αναπτυξιακά χαρακτηριστικά Χωρικός και αναπτυξιακός δυϊσμός (ενδοπεριφερειακές ανισότητες και ρυθμοί ανάπτυξης) Αναπτυξιακή στρατηγική και στόχοι Προτεραιότητες σε επίπεδο κλάδων ολοκλήρωση των υπερτοπικών χερσαίων μεταφορών ανασυγκρότηση του παραγωγικού ιστού προς τομείς, κλάδους και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας που ενσωματώνουν τεχνολογίες, καινοτομία συνέργεια μεταξύ των παραγωγικών τομέων προώθηση των ΑΠΕ εκμετάλλευση των πόρων προστασία του περιβάλλοντος εκλογίκευση των σχέσεων με τη ΜΠΑ Η ισχυρή διάρθρωση και η σημαντική παρουσία των συμπλεγμάτων11 1 και 3 και λιγότερο των 2 και 4 είναι χαρακτηριστικά που δείχνουν ότι δεν απαιτείται ιδιαίτερη κλαδική «καθοδήγηση» όμως απαιτείται: 11 Σύμπλεγμα 1:22 (Εκτυπώσεις Εκδόσεις), 23 (Παράγωγα πετρελαίου και άνθρακα), 24 (Χημικά προϊόντα), 27 (Βασικά μέταλλα), 28 (Κατασκευή τελικών προϊόντων εκ μετάλλου), 29 (Μηχανήματα και είδη εξοπλισμού), 31 (Ηλεκτρικές μηχανές, συσκευές, κ.λπ.), 33 (Ιατρικά όργανα και όργανα ακριβείας), 36 (Έπιπλα Λοιπές βιομηχανίες Σύμπλεγμα 2: 22 (Εκτυπώσεις Εκδόσεις), 24 (Χημικά προϊόντα), 29 (Μηχανήματα και είδη εξοπλισμού), 30 (Μηχανές γραφείου Ηλεκτρονική Υπολογιστές), 32 (Συσκευές ραδιοφωνίας, τηλεόρασης και επικοινωνιών) Σύμπλεγμα 3: 21 (Χαρτί και προϊόντα από χαρτί), 26 (Μη μεταλλικά ορυκτά), 28 (Κατασκευή τελικών προϊόντων εκ μετάλλου) Σύμπλεγμα 4: 15 (Τρόφιμα Ποτά), 17 (Κλωστοϋφαντουργικές ύλες) A.1-23

32 η στήριξη της ενίσχυσης της βιομηχανικής βάσης με μονάδες καινοτομικού χαρακτήρα να προωθηθεί η κλαδική προτεραιότητα της μεταποίησης που συνδέεται με τη γεωργία ο συνδυασμός της μεταποίησης με δραστηριότητες εφοδιασμού και εμπορίου, ιδιαίτερα κατά μήκος της ΠΑΘΕ και στις βιομηχανικές ζώνες Χωροταξικό πρότυπο της βιομηχανίας Ζώνη Χαλκίδα Θήβα Οινόφυτα : η ανάπτυξη των βιομηχανικών εγκαταστάσεων σε αυτή τη ζώνη, η οποία λειτούργησε ιστορικά ως τόπος εκτόνωσης της βιομηχανίας της Αθήνας Αττικής, καθορίσθηκε κυρίως από την εφαρμογή των αναπτυξιακών νόμων. Προοπτικές ανάπτυξης Β-ΒΔ (περιοχή επέκτασης) Ευρύτερη περιοχή Λαμίας. Προοπτικές σύνδεσης με την ευρύτερη περιοχή Λιβαδειάς - Ορχομενού (περιοχή επέκτασης) Μεμονωμένοι πόλοι μεγάλης κλίμακας: Λάρυμνα Πολιτικά Ασπρα Σπίτια Χαλκίδα - Αλιβέρι Οργανωμένη χωροθέτηση της βιομηχανίας Πολιτική για τις χρήσεις γης και τη διάσπαρτη χωροθέτηση της βιομηχανίας Η νέα επενδυτική δραστηριότητα καθώς και η υφιστάμενη βιομηχανική βάση, αν και υπάρχει σημαντική παρουσία οργανωμένων υποδοχέων, επιβάλλουν υψηλή αύξηση των οργανωμένων υποδοχέων με: εξυγίανση των υφιστάμενων μετεγκαταστάσεις υφισταμένων εγκατάσταση νέων μονάδων Έλεγχος της παρόδιας ανάπτυξης μεταποιητικών μονάδων στους μη κλειστούς αυτοκινητοδρόμους και το λοιπό βασικό οδικό δίκτυο στις περιοχές που υπάρχει ή πρόκειται να εκδηλωθεί σημαντικό επενδυτικό ενδιαφέρον/δραστηριότητα Χωροθέτηση νέων μονάδων με τις γενικές διατάξεις της εκτός σχεδίου δόμησης είναι μη αποδεκτή στη ζώνη που εντάσσεται στη ΜΠΑ και σταδιακή επέκταση αυτής της πολιτικής στη χωρική οργάνωση της βιομηχανίας Στήριξη της επιβίωσης και του μετασχηματισμού των υφιστάμενων μονάδων, εκτός των παραπάνω περιοχών, που λόγω μεγάλου μεγέθους χωροθετούνται αυτοτελώς ή/και εξαρτώνται από σημαντικούς ορυκτούς πόρους Ειδικότερα για την Περιφερειακή Ενότητα Βοιωτίας: ΑΞΟΝΕΣ Γενική προτεραιότητα Πολύ υψηλή (3,0) Κλαδικές προτεραιότητες Συμπλέγματα 1, 2 και 3 Ισχυρός βιομηχανικός πόλος υπερτοπικού χαρακτήρα που πρέπει να διατηρηθεί και να αξιοποιηθεί. Οι διασυνδέσεις ανακαστικής πρόσδεσης με τις πρώτες ύλες απαιτούν στήριξη από το σχεδιασμό. A.1-24

33 Χωροταξικό πρότυπο Οργανωμένη χωροθέτηση της βιομηχανίας Χρήσεις γης και σχέση με άλλες δραστηριότητες Περιβαλλοντικές επιπτώσεις της βιομηχανίας Πολιτική για τις περιοχές με ιδιαίτερα χαμηλή παρουσία της βιομηχανίας Βιομηχανία και αγορά εργασίας Ειδικά ζητήματα Βιομηχανικός πόλος Ασπρων Χωμάτων - Μεταλλευτικός πόλος Λάρυμνας - μεγάλες βιομηχανικές συγκεντρώσεις στο τμήμα που εμπίπτει στη ΜΠΑ και στην περιφερειακή ζώνη Θήβας Οινοφύτων Χαλκίδας Η υπάρχουσα ΒΙΠΕ της Θίσβης δεν καλύπτει τις ανάγκες και υπάρχει μεγάλη ανάγκη Αναπτυγμένος τουρισμός στην περιοχή της Αράχωβας και προοπτικές ανάπτυξης ιδιαίτερα του παραθεραστικού τουρισμού Συγκέντρωση μεγάλου αριθμού οχλουσών βιομηχανιών και μονάδων SEVEZO Ενδονομαρχιακές ανισότητες Ασκηση πολιτικών ελέγχου και εξυγίανσης λεπτομερής σχεδιασμός χρήσεων γης Πολεοδομούμενοι υποδοχέων και των τριών βαθμίδων όχλησης επιλεκτική διατήρηση της υφιστάμενης χωροθέτησης μεγάλου αριθμού εγκαταστάσεων και στήριξη του μετασχηματισμού τους επι τόπου εδικές περιπτώσεις αυτοτελούς χωροθέτησης πολύ μεγάλων μονάδων λόγω της φύσης τους Ρύθμιση των σχέσεων βιομηχανίας τουρισμού στα πλαίσια λεπτομερούς σχεδιασμού Πολιτικές/μέτρα αντιρρύπανσης και αποτελεσματική προετοιμασία Σ.Α.Τ.Α.Μ.Ε. 12 Πολιτική τύπου 13 5 στις εντός ΜΠΑ περιοχές και τύπου 1 στις υπόλοιπες με συνέργεια μεταξύ τους Παρακολούθηση και επαγρύπνηση για πιθανή απώλεια μεγάλου αριθμού θέσεων εργασίας λόγω των μεγάλων βιομηχανικών μονάδων Ανάγκη ενιαίου στρατηγικού σχεδιασμού σε επίπεδο Μητροπολιτικής Περιοχής Αθήνας 12 Σχέδια Αντιµετώπισης Τεχνολογικού Ατυχήµατος Μεγάλης Έκτασης 13 Πολιτική τύπου 1: Πολιτική διεύρυνσης της γεωγραφικής βάσης της μεταποίησης με αφετηρία τα υφιστάμενα ισχυρά σημεία, και προορισμό τις περιοχές με μη αξιοποιημένα ή δυνητικά συγκριτικά πλεονεκτήματα για τη βιομηχανία και έλλειψη άλλων αναπτυγμένων τομέων. Απαιτεί στήριξη γεωγραφικά εντοπισμένη Πολιτική τύπου 5: Η χαμηλή απόλυτη ένταση των ανισοτήτων (λόγω γενικότερα χαμηλής παρουσίας της βιομηχανίας) μειώνει την αντικειμενική σημασία τους. Γεωγραφική επιλεκτική πολιτική μερικής διεύρυνσης της βιομηχαικής βάσης A.1-25

34 Περιοχή μελέτης: Γενική προτεραιότητα πολύ υψηλή. Η ΔΕ Χαιρώνειας ανήκει στις περιοχές της Βοιωτίας που δεν έχει αναπτυχθεί ο δευτερογενής τομέας και είναι εκτός της Μητροπολιτικής Περιοχής της Αθήνας. Το νότιο τμήμα της βρίσκεται εντός της περιοχής επέκτασης ανάπτυξης μεταποιητικής δραστηριότητας και σχεδόν στο σύνολο της είναι εντός της περιοχής στήριξης. Περιοχή με ιδιαίτερα χαμηλή παρουσία της βιομηχανίας, αποτελεί πεδίο εφαρμογής της Πολιτικής τύπου 1, δηλ. περιοχή διεύρυνσης/επέκτασης της γεωγραφικής βάσης της μεταποίησης με αφετηρία τα υφιστάμενα ισχυρά κέντρα. Χάρτης Α : Μητροπολιτική περιοχή Αθηνών και περιοχή μελέτης A.1-26

35 Χάρτης Α : Εθνικό Πρότυπο και Κατευθύνσεις για τη Βιομηχανία, περιοχήμελέτης A.1-27

36 Α Τοπίο Με το Ν. 3827/2010, ΦΕΚ Α 30/2010, κυρώθηκε η Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου που υπεγράφη στη Φλωρεντία στις 20 Οκτωβρίου Στο Προοίμιο της Σύμβασης, αναφέρεται ότι το τοπίο διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο δημοσίου συμφέροντος από άποψη πολιτισμική, οικολογική, περιβαλλοντική και κοινωνική και ότι συνιστά πόρο ευνοϊκό για την οικονομική δραστηριότητα, του οποίου η προστασία, η διαχείριση και ο σχεδιασμός μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία θέσεων εργασίας. συμβάλλει στη διαμόρφωση της τοπικής κουλτούρας και ότι αποτελεί ένα βασικό συστατικό στοιχείο της Ευρωπαϊκής φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, συνεισφέροντας στην ανθρώπινη ευημερία και παγίωση της Ευρωπαϊκής ταυτότητας. είναι ένα σημαντικό μέρος της ποιότητας ζωής των ανθρώπων οπουδήποτε, σε αστικές περιοχές και στην ύπαιθρο, σε υποβαθμισμένες περιοχές, όπως και σε περιοχές υψηλής ποιότητας, σε περιοχές αναγνωρισμένες ως εξαιρετικού φυσικού κάλλους, όπως και σε περιοχές χωρίς ιδιαιτερότητες. Ως τοπίο ορίζεται μία περιοχή, όπως γίνεται αντιληπτή από ανθρώπους, του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και/ ή ανθρώπινων παραγόντων Στις διατάξεις της υπάγεται όλη η επικράτεια των Μερών που την συνυπέγραψαν, καλύπτει φυσικές, αγροτικές, αστικές και περιαστικές περιοχές, συμπεριλαμβάνει τη γη τα εσωτερικά ύδατα και τις θαλάσσιες περιοχές και αφορά τοπία εξαιρετικά, απλά αλλά και υποβαθμισμένα. Στόχοι της Σύμβασης είναι: η προώθηση της προστασίας των τοπίων η διαχείριση των τοπίων σχεδιασμός των τοπίων οργάνωση της ευρωπαϊκής συνεργασίας σε ζητήματα τοπίων Επίσης περιλαμβάνονται μέτρα, γενικά και συγκεκριμένα για την επίτευξη των παραπάνω στόχων: Γενικά μέτρα νομική αναγνώριση των τοπίων ως απαραίτητου συστατικού στοιχείου του ανθρώπινου περιβάλλοντος έκφραση ποικιλίας της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς θεμέλιο της ταυτότητας τους άσκηση/εφαρμογή πολιτικών προστασίας, διαχείρισης και σχεδιασμού Συγκεκριμένα μέτρα αύξηση της ευασθητοποίησης των πολιτών, των φορέων, ιδιωτικών και δημοσίων, σχετικά με την αξία του τοπίου και το ρόλο τους στις μεταβολές σε αυτό κατάρτιση και εκπαίδευση σε όλα τα επίπεδα όπως εκπαίδευση ειδικών στην A.1-28

37 των τοπίων καθιέρωση διαδικασιών συμμετοχής των φορέων και των πολιτών στη διαμόρφωση των παραπάνω πολιτικών ένταξη του τοπίου στις περιφερειακές και αστικές πολιτικές σχεδιασμού αλλά και στο σύνολο των πολιτικών (περιβαλλοντικών, αγροτικών, οικονομικών κλπ) με άμεσο ή έμμεσο αντίκτυπο στο τοπίο εκτίμηση και στις λειτουργίες, πολυτομεακά εκπαιδευτικά προγράμματα προστασίας, διαχείρισης και σχεδιασμού, μαθήματα σε όλες τις βαθμίδες κλπ κάθε συμβαλλόμενο Μέρος αναλαμβάνει να προχωρήσει: στην αναγνώριση τοπίων της επικράτειας του στην ανάλυση των χαρακτηριστικών και των παραγόντων μετασχηματισμού τους στη καταγραφή των μεταβολών τους εκτίμηση των τοπίων σύμφωνα με τις αξίες που τους έχουν αποδοθεί και τον πληθυσμό που αφορούν ανταλλαγή εμπειρίας και μεθοδολογιών μεταξύ των Μερών ορισμός στόχων ποιότητας τοπίων μετά από διαβούλευση εφαρμογή των πολιτικών των τοπίων με τη διάθεση μέσων που αποσκοπούν στην προστασία, διαχείριση και στο σχεδιασμό A.1-29

38 Α Περιφερειακές πολιτικές κατευθύνσεις Α Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας (ΦΕΚ Β 1469 / ) Το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (Π.Π.Χ.Σ.Α.Α.) της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, που εγκρίθηκε το 2003 με χρονικό ορίζοντα 15ετίας και ήδη είναι σε εξέλιξη η μελέτη αξιολόγησης και αναθεώρησης του, είχε σαν στόχους: την εναρμόνιση, με τα εγκεκριμένα ή και υπό έγκριση Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (Γενικό και Ειδικά) καθώς και την εξειδίκευση και συμπλήρωση αυτών την προώθηση της αειφόρου και ισορροπημένης ανάπτυξης σύμφωνα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της (φυσικά, οικονομικά, κοινωνικά) την ενσωμάτωση, το συντονισμό και την εναρμόνιση των επιμέρους πολιτικών, του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων κλπ την διατύπωση κατευθύνσεων για τις υποκείμενες βαθμίδες σχεδιασμού Ειδικώτερα διατυπώνονται το πρότυπο της χωρικής οργάνωσης της Περιφέρειας και οι αναπτυξιακοί στόχοι: ενισχυμένη ταυτότητα και ανταγωνιστικότητα δυναμική ενσωμάτωση στον εθνικό και ευρωπαϊκό χώρο ενίσχυση της αστικοποίησης και της τριτογενοποίησης της παραγωγγικής βάσης νέες διαπεριφερειακές συνεργασίες μείωση των ισχυρών εξαρτήσεων από τη Μητροπολιτική Περιοχή της Αθήνας άρση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων και ανταγωνισμών μέσω της συμπληρωματικότητας και των συνεργασιών αξιοποίηση της θετικής ανταπόκρισης στις χωρικές επιπτώσεις των πολιτικών (εθνικών και ευρωπαϊκών) Δομή Χωρικής Ανάπτυξης Η Στερεά Ελλάδα, αν και όπως οι άλλες ελληνικές Περιφέρειες παρουσιάζει μεγάλη περιφερειακότητα ως προς το κέντρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, στον ελληνικό χώρο κατέχει ιδιαίτερα κεντροβαρική θέση με χαρακτηριστικά που τις προσδίδονται τόσο από τη γειτνίαση της με το Μητροπολιτικό κέντρο των Αθηνών όσο και από τη θέση της (διασχίζεται) στον μεταπολεμικό άξονα ανάπτυξης (σήμερα ΠΑΘΕ). Η ενσωμάτωση της στον εθνικό και ευρωπαϊκό χώρο οργανώνεται με: Διαπεριφερειακής εμβέλειας πόλεις πόλους: Λαμία (ευρύτερη αστική περιοχή) Χαλκίδα (ευρύτερη αστική περιοχή) Διαπεριφερειακούς άξονες ανάπτυξης: Διαμήκης άξονας Αθήνα Χαλκίδα Λαμία Θεσσαλονίκη (ΠΑΘΕ), A.1-30

39 Διαγώνιος άξονας Κεντρικής Ελλάδας Λαμία Καρδίτσα Τρίκαλα Παναγιά/Ε65(Εγνατία), Οριζόντιος άξονας Κόρινθος/ΠΑΘΕ Θήβα Χαλκίδα Κύμη/Λιμάνι Κύμης Διαπεριφερειακής εμβέλειας χώρους πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς: Δελφοί και Δελφικό Τοπίο, Οσιος Λουκάς - Μονή Προυσού Θερμοπύλες Ελάτεια Θήβα με την ευρύτερη περιοχή Ερέτρια Περιοχές δικτύου NATURA 2000 Δευτερεύοντες διαπεριφερειακούς πόλους ανάπτυξης: Λιβαδειά και η ευρύτερη αστική περιοχή της, Θήβα, δίκτυο Αμφισσας- Ιτέας-Δελφών Καρπενήσι Δευτερεύοντες διαπεριφερειακοί άξονες ανάπτυξης: Αξονας ΠΑΘΕ/Λαμία Καρπενήσι-Αγρίνιο Ιόνια οδός Αξονας ΠΑΘΕ/Γλύφα Ωρεοί Χαλκίδα Κάρυστος/λιμάνι Αξονας Θήβα Λιβαδειά Λαμία Περιοχές συνεργασίας πόλεις-υπαίθρου/ αναπτυξιακές ενότητες Σύνθετες αναπτυξιακές χωρικές ενότητες (ενότητες ευρύτερου προγραμματισμού) Αναπτυξιακό πλαίσιο Η ποιοτική και ποσοτική ανάπτυξη της Περιφέρειας επιδιώκεται με: την ισχυρή διασύνδεση του δευτερογενούς τομέα με τους φυσικούς πόρους της περιοχής σε συνδυασμό με τη θέση της ενίσχυση του τριτογενούς τομέα με υποδομές έρευνας και ανώτατης εκπαίδευσης Η αύξηση του ΑΕΠ, στόχος του ΠΠΧΣΑΑ, καθώς και η σύγκλιση του με το μέσο ευρωπαϊκό όρο ως προς το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, για την επόμενη 15ετία επιδιώκεται μέσω της τομεακής διάρθρωσης/αναδιάρθρωσης: Δυναμικός πρωτογενής τομέας: αναδιάρθρωση των καλλιεργειών ενίσχυση της βιολογικής καλλιέργειας και των προϊόντων ονομασίας προέλευσης διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας με την ενίσχυση της εμπορευσιμότητας αναβάθμιση της κτηνοτροφίας με βελτιστοποίηση των εγκαταστάσεων και της ποιότητας των προϊόντων, την τυποποίηση και την αύξηση της εξαγωγικής δραστηριότητας ορθολογική και συστηματοποιημένη διαχείριση/εκμετάλλευση του δασικού πλούτου Δυναμικός δευτερογενής τομέας: εκσυγχρονισμός των εξορυκτικών υποδομών και ενσωμάτωση πρακτικών περιβαλλοντικής προστασίας A.1-31

40 προγραμματισμός και εξειδίκευση των μεταποιητικών δραστηριοτήτων, ανάπτυξη υποδομών Ε&Τ, χωροθέτηση οργανωμένου χώρου στην ευρύτερη Λοκρίδα ενεργοποίηση του Αιολικού Πεδίου της Νότιας Εύβοιας και στήριξη παραγωγής και άλλων ήπιων μορφών ενέργειας προώθηση του κέντρου στην Εύβοια, Χαλκίδα/Αλιβέρι Τριτογενής τομέας σε ρόλο καθοριστικού εργαλείου της διαμόρφωσης της νέας αναπτυξιακής φυσιογνωμίας της Περιφέρειας πολυκεντρικό σύστημα δικτυακής λειτουργίας αστικών κέντρων και αναπτυξιακών ενοτήτων υποστηρηκτικές υπηρεσίες, διασυνδεδεμένες με τις δραστηριότητες του δευτερογενούς τομέα ιδρυση και λειτουργία Πανεπιστημίου με έδρα τη Λαμία και χωροθέτηση των σχολών στα μεγάλα αστικά κέντρα, διασύνδεση του με τις υπάρχουσες εκπαιδευτικές δομές και τις παραγωγικές δραστηριότητες με ανάπτυξη της Ερευνας και της Τεχνολογίας και την προώθηση της καινοτομίας ολοκλήρωση των δικτύων μεταφορών ανθρώπων και αγαθών (ΠΑΘΕ κλπ καθώς και των ενδοπεριφερειακών) ανάπτυξη μέσω της ιδιωτικής πρωτοβουλίας εναλλακτικών μορφών τουρισμού (θεραπευτικού/καλλωπιστικού, χειμερινού, πολιτιστικού, οικολογικού κλπ) Χάρτης Α : Πρότυπο Χωρικής Ανάπτυξης Πηγή: ΥΠΕΚΑ, ΠΠΧΣΑΑ Στερεάς Ελλάδας A.1-32

41 Οικιστικό Δίκτυο και Αστική Ανάπτυξη Το οικιστικό δίκτυο που διακρίνεται σε πέντε επίπεδα ενισχύεται με στόχο, στα τρία πρώτα επίπεδα, την αστικοποίηση δηλ. κέντρα με πληθυσμό >10.000κατ.. Ολοι οι οικισμοί έδρες των καποδιστριακών Δήμων αποτελούν οικιστικά κέντρα 4 ου επιπέδου. Οι κατευθύνσεις που δίνονται ιδιαίτερα για την οικιστική ανάπτυξη (οικιστικές χρήσεις συμπεριλαμβανομένων των τεχνικών υποδομών και παραγωγικών εγκαταστάσεων είναι: η ελαχιστοποίηση της επέκτασής της στις κρίσιμες ζώνες (παράκτιες, ζώνες προστασίες φυσικών περιοχών, γεωργική γη / δασική γη ως ανωτέρω). η προτεραιότητα στην ανακύκλωση των εγκαταλελειμμένων ή μη ενεργοποιημένων οικιστικών θεσμοθετημένων χρήσεων ή εγκαταστάσεων πριν τη μετατροπή όλων των άλλων χρήσεων γης προς οικιστική. η σχεδιασμένη συμπαγής επέκταση των οικισμών και η εξασφάλιση ικανοποιητικών πυκνοτήτων κατοίκησης εντός των εγκεκριμένων πολεοδομικών σχεδίων πριν την επέκταση για κατοικία. η προώθηση της συμπαγούς οικιστικής ανάπτυξης με κέντρα τους υπάρχοντες πυρήνες. η προώθηση της χωροθέτησης των παραγωγικών χρήσεων σε οργανωμένους υποδοχείς σε συνάρτηση με τα αστικά οικιστικά κέντρα για αποφυγή των μετακινήσεων με την προϋπόθεση της τήρησης περιβαλλοντικών όρων και της χωροθέτησής τους εκτός των αρδευόμενων και αρδεύσιμων από τα αναπτυσσόμενα δίκτυα περιοχών. η μεμονωμένη χωροθέτηση παραγωγικών εγκαταστάσεων πρέπει να συνδυάζεται με την αγροτική παραγωγή ή τους ειδικούς πόρους και να ελέγχεται βάσει των εκάστοτε ισχυουσών γενικών διατάξεων. Ακολουθεί ο σχετικός Πίνακας Διάρθρωσης του Οικιστικού Δικτύου. A.1-33

42 Πίνακας Α : Διάρθρωση οικιστικού δικτύου ΚΕΝΤΡΑ 1ου Επ. ΕΞΑΡΤ. ΚΕΝΤΡΑ 2ου Ενισ. Επ. ΕΞΑΡΤ. ΚΕΝΤΡΑ 2ου Επ. ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΗΘ ΠΛΗΘ ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΗΘ ΠΛΗΘ ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΗΘ ΠΛΗΘ ΕΞΑΡΤ. ΚΕΝΤΡΑ 3ου Επ. ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΗΘ ΠΛΗΘ ΕΞΑΡΤ. ΚΕΝΤΡΑ 4ου Επ. ΚΕΝΤΡΟ (*) ΛΑΜΙΑ - ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ (Δ. Λαμιέων, Δ. Μώλου, Δ. Στυλίδος, Δ. Υπάτης, Δ. Γοργοποτάμου, Δ. Εχιναίων & Δ. Λειανοκλαδίου) ΛΑΜΙΑ - ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ (Δ. Λαμιέων, Δ. Μώλου, Δ. Στυλίδος, Δ. Υπάτης, Δ. Γοργοποτάμου, Δ. Εχιναίων & Δ. Λειανοκλαδίου) ΘΗΒΑ ΛΕΙΒΑΔΕΙΑ - ΟΡΧΟΜΕΝΟΣ ΛΑΜΙΑ - ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ (Δ. Λαμιέων, Δ. Μώλου, Δ. Στυλίδος, Δ. Υπάτης, Δ. Γοργοποτάμου, Δ. Εχιναίων & Δ. Λειανοκλαδίου) ΜΑΚΡΑΚΩΜΗ - ΣΠΕΡΧΙΑΔΑ ΔΟΜΟΚΟΣ - ΟΜΒΡΙΑΚΗ - ΝΕΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΙΣΤΑΙΑ - ΩΡΕΟΙ - ΛΟΥΤΡΑ ΑΙΔΗΨΟΥ ΚΑΜΕΝΑ ΒΟΥΡΛΑ - ΑΓ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΘΗΒΑ ΛΕΙΒΑΔΕΙΑ - ΟΡΧΟΜΕΝΟΣ ΑΤΑΛΑΝΤΗ - ΛΙΒΑΝΑΤΕΣ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑ - ΕΛΑΤΕΙΑ - ΤΙΘΟΡΕΑ Λαμία Μώλος Στυλίς Υπάτη Μοσχοχώριον Ράχαι Λειανοκλάδιον Πελασγία Παύλιανη Μακρακώμη Σπερχειάς Αγιος Γεώργιος Τυμφρηστός Δομοκός Ομβριακή Νέον Μοναστήριον Ιστιαία Ωρεοί Λουτρά Αιδηψού Αρτεμίσιον Λιχάς Καμένα Βούρλα Αγιος Κωνσταντίνος Θήβαι Δόμβραινα Καπαρέλλιον Αρμα Πύλη Λεβάδεια Ορχομενός Ακραίφνιον Αλίαρτος Βάγια Θεσπιαί Αγιος Γεώργιος Χαιρώνεια Αταλάντη Λιβανάται Μαλεσίνα Μαρτίνον Αμφίκλεια Ελάτεια Κάτω Τιθορέα Γραβιά Πολύδροσος ΑΜΦΙΣΣΑ - ΙΤΕΑ - ΑΜΦΙΣΣΑ - ΙΤΕΑ - Αμφισσα A.1-34

43 ΔΕΛΦΟΙ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙ - ΜΕΓΑ ΧΩΡΙΟ ΔΕΛΦΟΙ ΔΙΣΤΟΜΟ - ΑΝΤΙΚΥΡΑ ΛΙΔΟΡΙΚΙ - ΓΑΛΑΞΙΔΙ - ΕΡΑΤΕΙΝΗ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙ - ΜΕΓΑ ΧΩΡΙΟ Ιτέα Δελφοί Δεσφίνα Δίστομον Αντικύρα Αράχοβα Δαύλεια Κυριάκιον Λιδορίκιον Γαλαξίδιον Ερατεινή Κροκύλειον Ευπάλιον Μαυρολιθάριον Καρπενήσιον Μέγα Χωρίον Γρανίτσα Δυτική Φραγκίστα Αγραφα Κρίκελλον Αγία Τριάς Προυσός Φουρνά Ραπτόπουλον Κερασοχώριον ΧΑΛΚΙΔΑ - ΕΥΡΥΤΕΡΗ - ΠΕΡΙΟΧΗ (Δ. Χαλκιδέων, Δ. Ανθηδώνος, Δ. Αυλίδος, Δ. Ληλαντίων & Δ. Νέας Αρτάκης) ΧΑΛΚΙΔΑ - ΕΥΡΥΤΕΡΗ - ΠΕΡΙΟΧΗ (Δ. Χαλκιδέων, Δ. Ανθηδώνος, Δ. Αυλίδος, Δ. Ληλαντίων & Δ. Νέας Αρτάκης) ΧΑΛΚΙΔΑ - ΕΥΡΥΤΕΡΗ - ΠΕΡΙΟΧΗ (Δ. Χαλκιδέων, Δ. Ανθηδώνος, Δ. Αυλίδος, Δ. Ληλαντίων & Δ. Νέας Αρτάκης) ΛΙΜΝΗ - ΜΑΝΤΟΥΔΙ ΨΑΧΝΑ Χαλκίς Οινόφυτα Σχηματάριον Δροσιά Βαθύ Βασιλικόν Νέα Αρτάκη Στενή Διρφύος Λίμνη Μαντούδιον Αγία Αννα Ψαχνά ΑΛΙΒΕΡΙ - ΚΥΜΗ ΑΛΙΒΕΡΙ - ΚΥΜΗ Αλιβέριον Κύμη Αμάρυνθος Αυλωνάριον Κριεζά Ερέτρια Κονίστραι ΚΑΡΥΣΤΟΣ ΣΚΥΡΟΣ Κάρυστος Μαρμάριον Στύρα Αμυγδαλέα Σκύρος (*) Λαμία = κέντρα που συμμετέχουν σε αστικές περιοχές ή δίκτυα ανωτέρου επιπέδου / Πελασγία = κέντρα 4ου επιπέδου A.1-35

44 Α Αξιολόγηση, αναθεώρηση και εξειδίκευση Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας (σε διαδικασία εκπόνησης της μελέτης) Αυτή τη περίοδο ολοκληρώνεται το Α1 στάδιο της αξιολόγησης του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας και ακολουθεί το Α2 που περιλαμβάνει την τελική αξιολόγηση μετά και τις σχετικές διαβουλεύσεις. Από τα δημοσιευμένα στοιχεία της μελέτης αυτής προκύπτει ότι οι στόχοι και οι επιδιώξεις του ΠΠΧΣΑΑ βρίσκονται σε θετική πορεία με στόχους που ήδη έχουν επιτευχθεί σε μεγάλο ποσοστό αλλά και στόχους που παρουσιάζουν σημαντικές καθυστερήσεις. Θετικά αποτελέσματα εντοπίζονται από την εφαρμογή πολιτικών έργων και προγραμμάτων που συμβάλλουν στην επίτευξη των επιδιώξεων για το αναπτυξιακό μοντέλο της Περιφέρειας που η ολοκλήρωση τους όμως δεν έχει γίνει. Το νέο οικονομικό περιβάλλον των τελευταίων ετών και οι δυσμενείς εξελίξεις στην ελληνική οικονομία συνέβαλλαν και συμβάλλουν αρνητικά. Ενδεικτικά αναφέρονται: Τοπίο οι καθυστερήσεις ολοκλήρωσης και υλοποίησης των δικτύων μεταφορών που παίζουν καθοριστικό ρόλο για την Περιφέρεια, η διοικητική μεταρρύθμιση, που κινείται σε θετική κατεύθυνση ως προς τους στόχους του ΠΠΧΣΑΑ (διάρθρωση οικιστικού δικτύου, χωρικές ενότητες) η τομεακή διάρθρωση της περιφερειακής οικονομίας με θετικές εξελίξεις τόσο στο δευτερογενή όσο και στον τριτογενή τομέα αλλά με σημαντική υστέρηση στον πρωτογενή η αύξηση του ΑΕΠ και του ΑΕΠ κατά κεφαλή, ένας από τους καθοριστικούς στόχους του Περιφερειακού Πλαισίου, επιτεύχθηκε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας αλλά παρουσίασε επιβράδυνση στη συνέχεια Στα πλαίσια εφαρμογής του το Ν. 3827/2010, ΦΕΚ Α 30/2010 κατά την εκπόνηση του Α1 Σταδίου έγινε αναγνώριση και αξιολόγηση του Τοπίου της Περιφέρειας. Στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας καθορίσθηκαν με βάση τα χαρακτηριστικά τους (μορφολογικά, πολιτιστικά, κλπ), είκοσι επτά (27) Τοπιακές Γεωγραφικές Ενότητες: 1. ΚΟΙΛΑΔΑ ΑΣΩΠΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ 2. ΧΑΛΚΙΔΑ ΠΟΡΘΜΟΣ ΕΥΡΙΠΟΥ 3. ΘΗΒΑΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΚΑΙ ΛΙΜΝΑΙΟ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΥΛΙΚΗΣ-ΠΑΡΑΛΙΜΝΗΣ 4. ΠΑΡΑΘΗΒΑΙΚΟ ΠΕΔΙΟ - ΑΚΤΕΣ ΚΑΙ ΜΙΚΡΑ ΝΗΣΙΑ ΟΡΜΟΥ ΔΟΜΒΡΑΙΝΑΣ ΣΤΟ ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΟ ΚΟΛΠΟ 5. ΠΛΑΤΑΙΕΣ ΑΚΤΕΣ ΚΙΘΑΙΡΩΝΑ 15. ΚΟΙΛΑΔΑ ΚΑΙ ΔΕΛΤΑ ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ-ΜΑΛΙΑΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ 16. ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΚΑΛΛΙΔΡΟΜΟΥ- ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ 17. ΑΚΤΕΣ ΔΙΑΥΛΟΥ ΩΡΕΩΝ-ΒΟΡΕΙΑ ΕΥΒΟΙΑ 18. ΑΚΤΕΣ ΚΑΙ ΜΙΚΡΑ ΝΗΣΙΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΥΒΟΙΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ 19. ΑΣΤΙΚΟ - ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΛΑΡΥΜΝΑΣ ΕΞΟΡΥΞΗ ΝΙΚΕΛΙΟΥ A.1-36

45 6. ΠΕΔΙΑΔΑ ΚΩΠΑΙΔΑΣ- ΚΑΤΩ ΡΟΥΣ ΒΟΙΩΤΙΚΟΥ ΚΗΦΙΣΟΥ 7. ΚΟΙΛΑΔΑ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ ΓΡΑΒΙΑΣ ΜΕΣΟΣ ΚΑΙ ΑΝΩ ΡΟΥΣ ΒΟΙΩΤΙΚΟΥ ΚΗΦΙΣΟΥ 8. ΟΡΜΟΣ ΑΝΤΙΚΥΡΑΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΚΤΗ ΒΩΞΙΤΗ ΣΤΟ ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΟ ΚΟΛΠΟ 9. ΠΕΔΙΑΔΑ ΑΜΦΙΣΣΑΣ-ΔΕΛΦΩΝ ΚΟΛΠΟΣ ΙΤΕΑΣ ΣΤΟ ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΟΚΟΛΠΟ 10. ΚΟΛΠΟΣ ΓΑΛΑΞΕΙΔΙΟΥ- ΑΚΤΕΣ ΦΩΚΙΔΑΣ ΣΤΟ ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΟ ΚΟΛΠΟ 11. ΤΕΧΝΗΤΗ ΛΙΜΝΗ ΜΟΡΝΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ 12. ΝΟΤΙΑ ΠΙΝΔΟΣ - ΑΓΡΑΦΑ - ΤΕΧΝΙΤΗ ΛΜΝΗ ΚΡΕΜΑΣΤΩΝ 13. ΟΡΟΣ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΣ-ΚΟΙΛΑΔΑ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ 14. ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΔΟΜΟΚΟΥ-ΞΥΝΙΑΔΑΣ 20. ΠΕΔΙΑΔΑ ΜΑΝΤΟΥΔΙΟΥ-ΕΞΟΡΥΚΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΑΓΝΗΣΙΤΗ 21. ΠΕΔΙΑΔΑ ΨΑΧΝΩΝ ΕΥΒΟΙΑΣ 22. ΑΚΤΕΣ ΔΙΡΦΥΟΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ 23. ΚΥΜΗ - ΚΟΙΛΑΔΑ ΑΥΛΩΝΑΡΙΟΥ ΑΛΙΒΕΡΙ 24. ΑΚΤΕΣ ΚΑΙ ΜΙΚΡΑ ΝΗΣΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΕΥΒΟΙΚΟΥ- ΠΕΤΑΛΙΩΝ 25. ΑΚΤΕΣ ΝΟΤΙΑΣ ΕΥΒΟΙΑΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ 26. ΟΡΟΣ ΟΧΗ - ΠΕΔΙΑΔΑ ΚΑΡΥΣΤΟΥ ΝΟΤΙΑΣ ΕΥΒΟΙΑΣ 27. ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΝΗΣΟΥ ΣΚΥΡΟΥ ΚΑΙ ΜΙΚΡΩΝ ΝΗΣΙΩΝ Περιοχή Μελέτης: Οπως φαίνεται και στο Χάρτη Α , το μελύτερο τμήμα της ΔΕ Χαιρώνειας ανήκει στην Τοπιακή Γεωγραφική Ενότητα 7: Κοιλάδα Αμφίκλειας Γραβιάς Μέσος και Ανω Ρους Βοιωτικού Κηφισού και ένα μικρό τμήμα της στην 6: Πεδιάδα Κωπαΐδας- Κάτω Ρους Βοιωτικού Κηφισού. Πεδιάδα Κωπαΐδας- Κάτω Ρους Βοιωτικού Κηφισού Στην Τοπιακή αυτή Ενότητα κυριαρχεί το αγροτικό τοπίο της πεδιάδας της Κωπαΐδας που διαρρέται από τον Βοιωτικό Κηφισό και το εκτεταμένο δίκτυο των αρδευτικών καναλιών. Μεγάλο τμήμα της καλύπτεται από περιοχές του Δικτύου NATURA 2000 αλλά και από αρχαιολογικούς χώρους που σηματοδοτούν την μακραίωνη ιστορία της περιοχής και την ανθρώπινη παρουσία από τη Νεολιθική περίοδο. Το τοπίο συμπληρώνουν οι διάσπαρτοι αγροτικοί οικισμοί και τα δύο αστικά κέντρα της Λιβαδειάς και του Ορχομενού, αλλά και οι μεταφορικοί άξονες (παλαιός και νέος οδικός άξονας και η διδηροδρομική γραμμή). Πιέσεις δέχεται η Ενότητα κυρίως από τις αγροτικές δραστηριότητες και τη χρήση φυτοφαρμάκων που έχουν σαν αποτέλασμα τη ρύπανση των υδάτων και του εδάφους αλλά και το κίνδυνο εξάντλησης των υδατικών αποθεμάτων. Κοιλάδα Αμφίκλειας Γραβιάς Μέσος και Ανω Ρους Βοιωτικού Κηφισού Αγροτοδασικό τοπίο που οριοθετείται από τους ορεινούς όγκους του Καλλίδρομου βόρεια, του Χλωμού ανατολικά, του Ελικώνα νότια και του Παρνασσού και της Γκιώνας δυτικά. Κεντρικά διασχίζεται από το Βοιωτικό Κηφισό και εκατέρωθεν αυτού εκτείνονται οι πεδινές περιοχές. Στον Παρνασσό, στην Γκιώνα και στο Καλλίδρομο έχουν καθορισθεί περιοχές NATURA Η Ενότητα διασχίζεται σχεδόν σε παράλληλη πορεία με το Βοιωτικό Κηφισό από την Παλαιά Εθνική Οδό (ΠΕΟ) Αθηνών-Λαμίας, το κύριο σιδηροδρομικό άξονα (ΠΑΘΕΠ) A.1-37

46 (νεά γραμμή από την Κάτω Τιθορέα) και το τμήμα της παλαιάς, ιστορικής πλέον, σιδηροδρομικής γραμμής με τους χαρακτηριστικούς σταθμούς που σε συνδυασμό και με την ορεινή διαδρομή συνθέτουν εξαιρετικής ομορφιάς τοπία. Εντονη είναι η παρουσία των ιστορικών μνημείων που αποτυπώνουν τη μακραίωνη κατοίκηση της περιοχής από την προϊστορική εποχή μέχρι τους νεώτερους χρόνους. Εντός των οριών αυτής της Τοπιακής Ενότητας περιλαμβάνεται και η Χαιρώνεια, περιοχή που έλαβε χώρα η ομώνυμη μάχη το 338πχ μεταξύ των Μακεδόνων και του συνασπισμού των ελληνικών πόλεων. Η έκβαση της μάχης της Χαιρώνειας, με την επικράτηση των Μακεδόνων, σηματοδότησε το τέλος μιας περιόδου και την αρχή μιας νέας, γεγονός που την έκανε γνωστή εντός και εκτός ελληνικών συνόρων και μπορεί να την κάνει πόλο έλξης επισκεπτών ξένων και ελλήνων. Η εξορυκτική - λατομική δραστηριότητα κυρίως στο ΒΔ τμήμα στα όρια των προστατευομένων περιοχών NATURA 2000 έχει σαν αποτέλεσμα τη διαταραχή του τοπίου και την αυξημένη πιθανότητα ρύπανσης της περιοχής. Χάρτης Α : Τοπιακές Γεωγραφικές Ενότητες, περιοχή μελέτης A.1-38

47 Α.1.2 Η θέση και ο ρόλος της ΔΕ Χαιρώνειας στην ευρύτερη περιοχή Α Η θέση της ΔΕ Χαιρώνειας στη Περιφέρεια Ο πρώην καποδιστριακός Δήμος Χαιρώνειας καταλαμβάνει μόλις το 0.71% της συνολικής έκτασης της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας και το 3.76% της έκτασης της Περιφερειακής Ενότητας Βοιωτίας και αποτελεί το 0.25% και 1.17% του πληθυσμού αντίστοιχα (περιφέρειας και ΠΕ) σύμφωνα με τη τελευταία απογραφή (2011). Στο οικιστικό δίκτυο, σε επίπεδο περιφέρειας η έδρα του πρώην Δήμου, η Χαιρώνεια είναι οικισμός 4ου επιπέδου ενώ οι υπόλοιποι οικισμοί 5ου. Εκταση (σε χιλ. στρεμ.) Πραγματικός Πληθυσμός 2011 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ,457 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ,314 ΔΗΜΟΣ ΛΕΒΑΔΕΩΝ ,372 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ ,378 Το μικρό μέγεθος του καποδιστριακού Δήμου Χαιρώνειας, τόσο πληθυσμιακά όσο και εκτατικά σε επίπεδο Περιφέρειας αλλά και ο αγροτικός του χαρακτήρας καθόρισε και το ρόλο του σ αυτήν, ρόλος που υπήρξε ιδιαίτερα μικρός. Στα πλαίσια της διοικητικής μεταρρύθμισης και την εφαρμογή του Ν.3852/2010, ΦΕΚ 87 Α , «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πρόγραμμα Καλλικράτης» ο Δήμος Χαιρώνειας καταργείται και αποτελεί μια από τις πέντε εδαφικές περιφέρειες, Δημοτικές Ενότητες του Δήμου Λεβαδέων. A.1-39

48 Α Η θέση της ΔΕ Χαιρώνειας στο Δήμο Η Δημοτική Ενότητα Χαιρώνειας, πρώην Δήμος Χαιρώνειας, καταλαμβάνει το βόρειο, βορειοανατολικό τμήμα το νέου Δήμου Λεβαδέων και αποτελεί μία από τις 5 Δημοτικές Ενότητες (ΔΕ Λεβαδέων, ΔΕ Χαιρωνείας, ΔΕ Δαύλειας, ΔΕ Κορώνειας, Κυριακίου). Συνορεύει βόρεια με το Δήμο Αμφίκλειας Ελάτης, ανατολικά με το Δήμο Λοκρών και το Δήμο Ορχομενού, νότια με τη ΔΕ Λεβαδέων και δυτικά με το Δήμο Διστόμου Αράχωβας Αντίκυρας και τη ΔΕ Δαύλειας. Χάρτης Α : Η θέση της ΔΕ Χαιρώνειας στο Δήμο Ο πραγματικός της πληθυσμός σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011, είναι 1378 κάτοικοι ενώ δε διαφέρει και ο μόνιμος που είναι 1382 κάτοικοι (μόλις 4 κάτοικοι η διαφορά). Η έκταση της ΔΕ Χαιρώνειας είναι 111,034.87στρεμ. και αποτελεί το 16.09% της συνολικής έκταση του Δήμου Λεβαδέων. ΔΗΜΟΣ ΛΕΒΑΔΕΩΝ Δημοτικές Ενότητες Εκταση Ποσοστό (στρεμ.) % ΔΕ ΔΑΥΛΕΙΑΣ 94, % ΔΕ ΚΟΡΩΝΕΙΑΣ 187, % ΔΕ ΚΥΡΙΑΚΙΟΥ 129, % ΔΕ ΛΕΒΑΔΕΩΝ 166, % ΔΕ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ 111, % ΔΗΜΟΣ ΛΕΒΑΔΕΩΝ 690, % 16% 24% 19% ΔΕ ΔΑΥΛΕΙΑΣ ΔΕ ΚΥΡΙΑΚΙΟΥ ΔΕ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ 14% 27% ΔΕ ΚΟΡΩΝΕΙΑΣ ΔΕ ΛΕΒΑΔΕΩΝ A.1-40

49 Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011, στη ΔΕ Χαιρώνειας κατοικεί μόλις μόλις το 4.39% του πραγματικού και το 4.41% του μόνιμου πληθυσμού του Δήμου και είναι πληθυσμιακά η μικρότερη Δημοτική Ενότητα του Δήμου: Πίνακας Α : Πραγματικός και μόνιμος πληθυσμος 2011, Απογραφή 2011, ΕΛΣΤΑΤ Πραγματικός Πληθυσμός Μόνιμος Πληθυσμός Κατ. % Κατ. % ΔΕ ΔΑΥΛΕΙΑΣ 1, % 1, % ΔΕ ΚΟΡΩΝΕΙΑΣ 3, % 3, % ΔΕ ΚΥΡΙΑΚΙΟΥ 2, % 2, % ΔΕ ΛΕΒΑΔΕΩΝ 22, % 22, % ΔΕ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ 1, % 1, % ΔΗΜΟΣ ΛΕΒΑΔΕΩΝ 31, % 31, % Πληθυσμός 2011 Πραγματικός Πληθυσμός Μόνιμος Πληθυσμός Γράφημα Α : Πληθυσμός 2011 Η γειτνίαση της περιοχής μελέτης και οι ισχυρές εξαρτήσεις της από τη Λιβαδειά, έδρα του καλλικρατικού Δήμου και της Περιφερειακής Ενότητας Βοιωτίας, αποτελούν ταυτόχρονα πλεονέκτημα και μειονέκτημα για τη διαμόρφωση του νέου ρόλου και της ταυτότητας της στα πλαίσια λειτουργίας του διευρυμένου Δήμου. Αν και ο Ν.3852/2010 κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση για τη δημιουργία ισχυρών Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τα λίγα χρόνια εφαρμογής του, σε μια ιδιαίτερα δύσκολη χρονική περίοδο για τη χώρα που βιώνει τη χειρότερη οικονομική κρίση στη μεταπολεμική ιστορία της, καθώς και οι καθυστερήσεις στις απαιτούμενες τροποποιήσεις/προσαρμογές του ευρύτερου θεσμικού πλαισίου όχι μόνο δεν ευννοούν αλλά αντίθετα αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες για τη διαμόρφωση του αναπτυξιακού μοντέλου του Δήμου και των ρόλων των δημοτικών ενοτήτων σε αυτό. A.1-41

50 ΔΗΜΟΥ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Κεφάλαιο Α.2 Αναπτυξιακή φυσιογνωμία A.2-1

51 Α.2.1 Η Δημοτική Ενότητα Χαιρώνειας Στη ΔΕ Χαιρώνειας περιλαμβάνονται οι Τοπικές Κοινότητες (πρώην Δημοτικά Διαμερίσματα) και οι οικισμοί: Πίνακας Α : Τοπικές Κοινότητες ΔΕ Χαιρώνειας ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Τοπικές Κοινότητες Οικισμοί Εκταση ΤΚ (σε στρεμ.) Ποσοστό % Τοπική Κοινότητα Αγίου Βλασίου Αγιος Βλάσιος 23, % Τοπική Κοινότητα Ακοντίου Ακόντιο 6, % Τοπική Κοινότητα Ανθοχωρίου Ανθοχώριο 18, % Τοπική Κοινότητα Βασιλικών Βασιλικά 7, % Τοπική Κοινότητα Θουρίου Θούριο 9, % Τοπική Κοινότητα Προσηλίου Προσήλιο 8, % Τοπική Κοινότητα Προφήτου Ηλία Προφήτης Ηλίας 10, % Τοπική Κοινότητα Χαιρωνείας Χαιρώνεια 26, % Σύνολο ΔΕ 111, % Πηγή:ΕΛΣΤΑΤ ΤΚ Προφήτου Ηλία 9.73% ΤΚ Χαιρωνείας 24.14% ΤΚ Αγίου Βλασίου 20.73% ΤΚ Ακοντίου 6.24% ΤΚ Προσηλίου 7.21% ΤΚ Θουρίου 8.65% ΤΚ Ανθοχωρίου 16.59% ΤΚ Βασιλικών 6.69% Γράφημα Α : Τοπικές Κοινότητες ΔΕ Χαιρώνειας Ποσοστό έκτασης A.2-2

52 Α Τοπική Κοινότητα Αγίου Βλασίου - Αγιος Βλάσιος 14 Εκταση ΤΚ: 23,022.91στρεμ. Πληθυσμός 2011: 223κατ. Ο οικισμός, κτισμένος στους πρόποδες του λόφου στου οποίου την κορυφή βρίσκεται το κάστρο του Πανοπέα, πιθανολογείται ότι πήρε το όνομα του από το ομώνυμο μοναστήρι που λειτουργούσε από τον 16 ο αι. Η Πανόπεια ή Πανοπέας, πόλη της Φωκίδας, ήταν γνωστή από την εποχή του Ομήρου και σύμφωνα με την παράδοση κτίστηκε από το μυθικό ήρωα Πανωπέα έναν από τους δύο αρχηγούς των Φωκέων στην εκστρατεία της Τροίας. Ιχνη πρώτης κατοίκησης παρουσιάζονται από το 18 ο αι. και στη μακραίωνη ιστορία της γνώρισε την ακμή, κυρίως τα προϊστορικά χρόνια, αλλά και πολλές λεηλασίες. Ήδη από την εποχή του Παυσανία, (2αι. μχ) η περιοχή κατοικούνταν από ολιγάριθμους αγρότες. Τα μεταεπαναστατικά χρόνια, στο σύγχρονο ελληνικό κράτος, εγκαταστάθηκαν αγροκτηνοτρόφοι οι οποίοι για τη συμμετοχή τους στην Επανάσταση του 1821 έλαβαν ως αποζημιώσεις κτήματα και βοσκοτόπους.το 1835 ο Αγιος Βλάσιος είχε 131 κατοίκους Αγιος Βλάσιος Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Α Εκταση ΤΚ: 6,930.17στρεμ. Πληθυσμός 2011: 127κατ. Τοπική Κοινότητα Ακοντίου Ακόντιο Το 1927 ο οικισμός Βισβάρδι και η αντίστοιχη Κοινότητα μετονομάστηκε σε Ακόντιο από το ομώνυμο όρος στους πρόποδες του οποίου είναι κτισμένος. Η ευρύτερη περιοχή πιθανολογείται ότι ανήκε στο Βισβάρδ Αγά από όπου πήρε το όνομα του και οι πρώτες αναφορές γίνονται το 15 ο 16 ο αι. ενώ κατ άλλους κατοικήθηκε τον 19 ο αι. από γεωργούς και κτηνοτρόφους από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, (Πελοπόννησο, Μακεδονία κλπ). 14 Πηγές: Λεύκωμα Χαιρώνειας, 2007 και ( ΥΠΠΟ) A.2-3

53 Το 1927 αναγνωρίσθηκαν οι οικισμοί Μαρμάρια, Καλομοίρη, Μονή Αγίου Νικολάου και Μελίσσια οι οποίοι προσαρτήθηκαν στην Κοινότητα. Από αυτούς όλοι καταργήθηκαν ήδη από το 1940 πλην της Μονής του Αγίου Νικολάου που καταργήθηκε το Ακόντιο Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Α Εκταση ΤΚ: 18,418.25στρεμ. Πληθυσμός 2011: 206κατ. Τοπική Κοινότητα Ανθοχωρίου Ανθοχώρι Το Ανθοχώρι ή Μπέλεσι (μέχρι το 1928) λέγεται ότι κατοικήθηκε στα μέσα του 19 ου αι. από Ηπειρώτες και Σαρακατσάνους νομάδες κτηνοτρόφους. Μετά την αποξήρανση του κάμπου παράλληλα με την Κωπαΐδα- οι κάτοικοι στράφηκαν κυρίως στη γεωργία. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές στη θέση αυτή ήταν κτισμένη η φωκική πόλη Παραποτάμιοι η οποία όμως εγκατελήφθηκε από τους κατοίκους της μετά την πυρπόληση της κατά τον Ιερό πόλεμο κατά των φωκικών πόλεων. Το 1940 αναγνωρίσθηκε και προσαρτήθηκε στην Κοινότητα Ανθοχωρίου ο οικισμός Τσάριση ο οποίος στη συνέχεια το 1951 καταργήθηκε Ανθοχώρι Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Α Τοπική Κοινότητα Βασιλικών - Βασιλικά 15 Εκταση ΤΚ: 7,431.31στρεμ Πληθυσμός 2011: 36κατ. Κραβασαράς ή Κρεβασαράς μέχρι και το 1953 που μετονομάζεται σε Βασιλικά είναι ένας μικρός αγροτικός οικισμός που γνώρισε την εγκατάλειψη ήδη από τη δεκαετία του 90.Η ονομασία Κραβασαράς εικάζεται ότι έχει προέλεθει από τις λέξεις «καραβάν» και «σεράι»που μαζί σήμαιναν «πανδοχείο» και το οποίο πιθανολογείται ότι υπήρχε 15 Πηγή: Λεύκωμα Χαιρώνειας και A.2-4

54 στη θέση «Δήμος». Αναφορά στον οικισμό γίνεται από τον Αγγλο περιηγητή William Martin Leake στο έργο του «Travels in Nrthern Greece» στις αρχές του 19 ου αι Βασιλικά Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Α Εκταση ΤΚ: 9,609.30στρεμ. Πληθυσμός 2011: 125κάτ. Τοπική Κοινότητα Θουρίου Θούριο Ο οικισμός είναι κτισμένος στους πρόποδες του όρους Θούριο από όπου πήρε και το όνομα του το Η ονομασία Μπράμαγα ή Πράμαγα θεωρείται παραφθορά του «Ιμπραήμ Αγά» Θούριο Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Α Τοπική Κοινότητα Προσηλίου Προσήλιο Εκταση ΤΚ: 8,007.27στρεμ. Πληθυσμός 2011: 32κατ. Η περιοχή αποτελούσε τσιφλίκι του Βελή Πασά γιού το Αλή Πασά απο τον οποίο πήρε και το όνομα του ο οικισμός Βελής μέχρι το 1953 οπότε και μετονομάσθηκε σε Προσήλιο. Είναι κτισμένος και αυτός στους πρόποδες του όρους Ακόντιο σε απόσταση 6χλμ ανατολικά του Ακοντίου. Ο οικισμός δημιουργήθηκε στα τέλη του 17 ου με αρχές του 18 ου αι. Oι πρώτοι κάτοικοι του ήταν τουρκικής καταγωγής που εκχριστιανίσθηκαν. Αν και πολύ μικρός οικισμός, διαφέρει από τους γύρω του λόγω της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής των σπιτιών/αρχοντικών που λέγεται ότι κτίστηκαν από Κωνσταντινοπολίτες τεχνίτες. Σήμερα τα περισσότερα από αυτά έχουν ερειπωθεί μια και τις τελευταίες δεκαετίες οι κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό με προορισμό τα αστικά κέντρα Προσήλι Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ A.2-5

55 Α Εκταση ΤΚ: 10,807.07στρεμ. Πληθυσμός 2011: 72κατ. Τοπική Κοινότητα Προφήτη Ηλία - Προφήτης Ηλίας Επι τουρκοκρατίας και στα έργα των ξένων περιηγητών αναφέρεται ως Μιραλί ή Μώραλη και υπάρχουν δύο εκδοχές για την προέλευση του ονόματος. Κατά την τοπική παράδοση το όνομα προέρχεται από την παραφθορά του ονόματος του Ομέρ Αλή Αγά όμως η πιθανότερη εξήγηση είναι να προήλθε από τον Αλβανό σπαχή Μεραλή που το όνομα του δηλώνει την προέλευση του από το χωριό Μέρα που διαλύθηκε και βρισκόταν μεταξύ της Χαιρώνειας και του Αγίου Βλασίου. Από το 1928 ο οικισμός μετονομάστηκε σε Προφήτης Ηλίας Προφήτης Ηλίας Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Πάντα σύμφωνα με τους ξένους περιηγητές, στην περιοχή υπήρχε και ένα δεύτερος οικισμός, το Χούμποβο ή Χούμπαβ, που κατοικούνταν από περίπου 20 οικογένειες και ο οποίος στα μέσα περίπου του 19 ου αι. καταστράφηκε, πιθανότατα από σεισμό, και οι κάτοικοι του εγκαταστάθηκαν στον Προφήτη Ηλία και στο Ανθοχώρι. Α Εκταση: 26,808.59στρεμ. Πληθυσμός 2011: 557κατ. Τοπική Κοινότητα Χαιρώνειας - Χαιρώνεια Ο οικισμός της Χαιρώνειας υπήρξε ή έδρα του καποδιστριακού Δήμου από το 1997 μέχρι το 2010 και την εφαρμογή του Ν.3852/2010, ΦΕΚ 87 Α , «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πρόγραμμα Καλλικράτης». Η παλιά ονομασία του ήταν Κάπραινα Η περιοχή κατοικείται από τα προϊστορικά χρόνια (σχετικά ευρήματα στη θέση Μαγούλα Μπαλωμένου) και η ιστορία της χάνεται στα βάθη των αιώνων. Η Χαιρώνεια αναφέρεται ήδη από τα ομηρικά έπη ως μια από τις βοιωτικές πόλεις που συμμετείχαν στην εκστρατεία εναντίον της Τροίας. Μέχρι τον 5 ο αι. πχ ήταν υποτελής του Ορχομενού και στη συνέχεια άνθισε ως μέλος του «Κοινού των Βοιωτών» Στην περιοχή έλαβε χώρα μια από τις πιο γνωστές μάχες, η Μάχη της Χαιρώνειας το 338π.Χ. μεταξύ των συνασπισμένων ελληνικών πόλεων και του Μακεδόνα Βασιλιά Φιλίππου Β και η έκβαση της υπερ των μακεδόνων σηματοδότησε το τέλος της κυριαρχίας των ελληνικών πόλεων και την αφετηρία της μακεδονικής κυριαρχίας Χαιρώνεια Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ A.2-6

56 Α.2.2 Διοικητικές μεταβολές Οι διοικητικές μεταβολές στην περιοχή μελέτης φαίνονται στον πίνακα που ακολουθεί: Διοικητικές μεταβολές Χαιρώνεια Κάπραινα Ν. Αττικής και Βοιωτίας ΦΕΚ 18Α - 18/10/1835 ΦΕΚ 1Α - 19/01/1862 Κ. Κόπραινας Ν. Αττικής και Βοιωτίας ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912 ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912 ΦΕΚ 79Β - 28/09/1916 Κ. Χαιρώνειας Ν. Αττικής και Βοιωτίας ΦΕΚ - 16/05/1928 ΦΕΚ - 16/10/1940 ΦΕΚ 223Α - 26/07/1943 ΦΕΚ 195Α - 31/07/1953 ΦΕΚ - 14/03/1971 ΦΕΚ 133Α - 20/08/1994 Αγιος Βλάσιος Άγιος Βλάσιος Ν. Αττικής και Βοιωτίας ΦΕΚ 18Α - 18/10/1835 ΦΕΚ 1Α - 19/01/1862 ΦΕΚ 34Α - 17/07/1868 Κ. Αγίου Βλασίου Ν. Αττικής και Βοιωτίας ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912 ΦΕΚ 223Α - 26/07/1943 Κ. Αγίου Βλασίου Ν. Βοιωτίας ΦΕΚ 223Α - 26/07/1943 ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 Ακόντιο Μπισμπάρδι Ν. Αττικής και Βοιωτίας ΦΕΚ 18Α - 18/10/1835 ΦΕΚ 22Α - 18/12/1840 ΦΕΚ 13Α - 08/05/1858 Ο οικισμός ορίζεται έδρα του δήμου Χαιρωνείας Ο οικισμός παύει να είναι έδρα του δήμου Χαιρωνείας Σύσταση της Κοινότητας με έδρα τον οικισμό Κόπραινα Ο οικισμός Καράμπουσα προσαρτάται στην Κοινότητα Κόπραινας Ο οικισμός Κόπραινα της Κοινότητας μετονομάζεται σε Χαιρώνεια. Η Κοινότητα μετονομάζεται σε Κοινότητα Χαιρώνειας Αναγνώριση του οικισμού Σκηνίται και προσάρτησή του στην Κοινότητα Ο οικισμός Σκηνίται καταργείται Η Κοινότητα υπάγεται στο Νομό Βοιωτίας Ο οικισμός Καράμπουσα της Κοινότητας μετονομάζεται σε Άγιοι Απόστολοι Ο οικισμός Άγιοι Απόστολοι καταργείται Ο Δήμος προήλθε από την αναγνώριση σε Δήμο της Κοινότητας Χαιρώνειας Ο οικισμός προσαρτάται στο δήμο Χαιρωνείας Ο οικισμός ορίζεται έδρα του δήμου Χαιρωνείας Ο οικισμός παύει να είναι έδρα του δήμου Χαιρωνείας Σύσταση της Κοινότητας με έδρα τον οικισμό Άγιος Βλάσιος Η Κοινότητα υπάγεται στο Νομό Βοιωτίας Η Κοινότητα υπήχθη στο Νομό Βοιωτίας από το Νομό Αττικής και Βοιωτίας Η Κοινότητα καταργείται και συνενούται με το Δήμο Χαιρωνείας Ο οικισμός προσαρτάται στο δήμο Χαιρωνείας Ο οικισμός αποσπάται από το δήμο Χαιρωνείας και προσαρτάται στο δήμο Λεβαδέων Ο οικισμός αποσπάται από το δήμο Λεβαδέων και προσαρτάται στο δήμο Χαιρωνείας A.2-7

57 Κ. Βισβαρδίου Ν. Αττικής και Βοιωτίας ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912 ΦΕΚ 179Α - 30/08/1927 Κ. Ακοντίου Ν. Αττικής και Βοιωτίας ΦΕΚ - 16/05/1928 ΦΕΚ - 16/05/1928 ΦΕΚ - 16/05/1928 ΦΕΚ - 16/05/1928 ΦΕΚ - 16/10/1940 ΦΕΚ - 16/10/1940 ΦΕΚ - 16/10/1940 ΦΕΚ 223Α - 26/07/1943 Κ. Ακοντίου Ν. Βοιωτίας ΦΕΚ - 14/03/1971 ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 Ανθοχώρι Μπέλεσι Ν. Φωκίδος και Λοκρίδος Σύσταση της Κοινότητας με έδρα τον οικισμό Βισβάρδιον Ο οικισμός Βισβάρδιον της Κοινότητας μετονομάζεται σε Ακόντιον - Η Κοινότητα μετονομάζεται σε Κοινότητα Ακοντίου Αναγνώριση του οικισμού Καλομοίρη και προσάρτησή του στην Κοινότητα Αναγνώριση του οικισμού Μαρμάρια και προσάρτησή του στην Κοινότητα Αναγνώριση του οικισμού Μονή Αγίου Νικολάου και προσάρτησή του στην Κοινότητα Αναγνώριση του οικισμού Μελίσσια και προσάρτησή του στην Κοινότητα Ο οικισμός Μελίσσια καταργείται Ο οικισμός Μαρμάρια καταργείται Ο οικισμός Καλομοίρη καταργείται Η Κοινότητα υπάγεται στο Νομό Βοιωτίας Ο οικισμός Μονή Αγίου Νικολάου καταργείται Η Κοινότητα καταργείται και συνενούται με το Δήμο Χαιρωνείας 20/04/1835 Ο οικισμός προσαρτάται στο δήμο Ελατείας Μπέλεσι Ν. Φθιώτιδος και Φωκίδος ΦΕΚ 261Α - 31/08/1912 Κ. Μπελεσίου Ν. Φθιώτιδας και Φωκίδας ΦΕΚ 95Α - 03/05/1919 ΦΕΚ 193Α - 20/09/1928 Κ. Ανθοχωρίου Ν. Φθιώτιδας και Φωκίδας ΦΕΚ - 16/10/1940 ΦΕΚ 72Α - 31/03/1943 Κ. Ανθοχωρίου Ν. Φθιώτιδος ΦΕΚ 72Α - 31/03/1943 ΦΕΚ 223Α - 26/07/1943 Κ. Ανθοχωρίου Ν. Βοιωτίας ΦΕΚ - 07/04/1951 ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 Ο οικισμός αποσπάται από το δήμο Ελατείας και προσαρτάται στην κοινότητα Μανεσίου Σύσταση της Κοινότητας με την απόσπαση του οικισμού Μπέλεσι από την Κοινότητα Μανεσίου και τον ορισμό του ως έδρα της Κοινότητας Ο οικισμός Μπέλεσι της Κοινότητας μετονομάζεται σε Ανθοχώρι - Η Κοινότητα μετονομάζεται σε Κοινότητα Ανθοχωρίου Αναγνώριση του οικισμού Τσάριση και προσάρτησή του στην Κοινότητα Η Κοινότητα υπάγεται στο Νομό Φθιώτιδος Η Κοινότητα υπήχθη στο Νομό Φθιώτιδος από το Νομό Φθιώτιδας και Φωκίδας Η Κοινότητα υπάγεται από την Επαρχία Λοκρίδος του Νομού, στην Επαρχία Λεβαδείας του Νομού Βοιωτίας Ο οικισμός Τσάριση καταργείται Η Κοινότητα καταργείται και συνενούται με το Δήμο Χαιρωνείας A.2-8

58 Βασιλικά Κραβασαράς Ν. Φωκίδος και Λοκρίδος 20/04/1835 Ο οικισμός προσαρτάται στο δήμο Ελατείας Κραβασαράς Ν. Φθιώτιδος και Φωκίδος ΦΕΚ 261Α - 31/08/1912 Κ. Κραβασαρά Ν. Φθιώτιδας και Φωκίδας ΦΕΚ 405Α - 18/11/1932 ΦΕΚ 72Α - 31/03/1943 Κ. Κραβασαρά Ν. Φθιώτιδος ΦΕΚ 223Α - 26/07/1943 Κ. Κραβασαρά Ν. Βοιωτίας ΦΕΚ 195Α - 31/07/1953 Κ. Βασιλικών Ν. Βοιωτίας ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 Θούριο Μπράμαγα Ν. Αττικής και Βοιωτίας ΦΕΚ 18Α - 18/10/1835 Ο οικισμός αποσπάται από το δήμο Ελατείας και προσαρτάται στην κοινότητα Μπεσχενίου Σύσταση της Κοινότητας με την απόσπαση του οικισμού Κραβασαράς από την Κοινότητα Παρωρίου και τον ορισμό του ως έδρα της Κοινότητας Η Κοινότητα υπάγεται στο Νομό Φθιώτιδος Η Κοινότητα υπάγεται από την Επαρχία Λοκρίδος του Νομού, στην Επαρχία Λεβαδείας του Νομού Βοιωτίας Ο οικισμός Κραβασαράς της Κοινότητας μετονομάζεται σε Βασιλικά - Η Κοινότητα μετονομάζεται σε Κοινότητα Βασιλικών Η Κοινότητα καταργείται και συνενούται με το Δήμο Χαιρωνείας Ο οικισμός προσαρτάται στο δήμο Χαιρωνείας ΦΕΚ 22Α - 18/12/1840 ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912 Κ. Μπράμαγα Ν. Αττικής και Βοιωτίας ΦΕΚ 61Α - 15/03/1919 ΦΕΚ 179Α - 30/08/1927 Κ. Θουρίου Ν. Αττικής και Βοιωτίας ΦΕΚ - 16/05/1928 ΦΕΚ - 16/10/1940 ΦΕΚ 223Α - 26/07/1943 Κ. Θουρίου Ν. Βοιωτίας ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 Προσήλιο Βελή Ν. Αττικής και Βοιωτίας ΦΕΚ 18Α - 18/10/1835 Ο οικισμός αποσπάται από το δήμο Χαιρωνείας και προσαρτάται στο δήμο Λεβαδέων Ο οικισμός αποσπάται από το δήμο Λεβαδέων και προσαρτάται στην κοινότητα Ρωμαίικου Σύσταση της Κοινότητας με την απόσπαση του οικισμού Μπράμαγα ή Μπραχάμαγα από την Κοινότητα Ρωμαίικου και τον ορισμό του ως έδρα της Κοινότητας Ο οικισμός Μπράμαγα ή Μπραχάμαγα της Κοινότητας μετονομάζεται σε Θούριον - Η Κοινότητα μετονομάζεται σε Κοινότητα Θουρίου Αναγνώριση του οικισμού Σκηνίται και προσάρτησή του στην Κοινότητα Ο οικισμός Σκηνίται καταργείται Η Κοινότητα υπάγεται στο Νομό Βοιωτίας Η Κοινότητα καταργείται και συνενούται με το Δήμο Χαιρωνείας Ο οικισμός προσαρτάται στο δήμο Χαιρωνείας A.2-9

59 ΦΕΚ 22Α - 18/12/1840 ΦΕΚ 262Α - 31/08/1912 Κ. Βελή Ν. Βοιωτίας ΦΕΚ 78Α - 30/03/1945 ΦΕΚ 195Α - 31/07/1953 Κ. Προσηλίου Ν. Βοιωτίας ΦΕΚ 195Α - 31/07/1953 ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 Προφήτης Ηλίας Μοιραλί Ν. Φωκίδος και Λοκρίδος Ο οικισμός αποσπάται από το δήμο Χαιρωνείας και προσαρτάται στο δήμο Λεβαδέων Ο οικισμός αποσπάται από το δήμο Λεβαδέων και προσαρτάται στην κοινότητα Ρωμαίικου Σύσταση της Κοινότητας με την απόσπαση του οικισμού Βελής από την Κοινότητα Ρωμαίικου και τον ορισμό του ως έδρα της Κοινότητας Ο οικισμός Βελής της Κοινότητας μετονομάζεται σε Προσήλιον Η Κοινότητα μετονομάζεται σε Κοινότητα Προσηλίου Η Κοινότητα προήλθε από τη μετονομασία της Κοινότητας Βελή Η Κοινότητα καταργείται και συνενούται με το Δήμο Χαιρωνείας 20/04/1835 Ο οικισμός προσαρτάται στο δήμο Ελατείας Μοιραλί Ν. Φθιώτιδος και Φωκίδος ΦΕΚ 261Α - 31/08/1912 Μιραλί ή Μαραλί Ν. Φθιώτιδος και Φωκίδος ΦΕΚ 193Α - 20/09/1928 Κ. Προφήτου Ηλία Ν. Φθιώτιδας και Φωκίδας ΦΕΚ 197Α - 22/06/1932 ΦΕΚ 72Α - 31/03/1943 Κ. Προφήτου Ηλία Ν. Φθιώτιδος ΦΕΚ 223Α - 26/07/1943 Κ. Προφήτου Ηλία Ν. Βοιωτίας ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 ΔΗΜΟΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Ν.2539/1997, ΦΕΚ 244 Α «Συγκρότηση της Πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης» Ν.3852/2010, ΦΕΚ 87 Α , «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πρόγραμμα Καλλικράτης» Το όνομα του οικισμού διορθώνεται σε Μιραλί ή Μαραλί Ο οικισμός αποσπάται από το δήμο Ελατείας και προσαρτάται στην κοινότητα Μανεσίου. Το όνομα του οικισμού προήλθε από τη διόρθωση του ονόματος του οικισμού Μοιραλί Ο οικισμός μετονομάζεται σε Προφήτης Ηλίας Σύσταση της Κοινότητας με την απόσπαση του οικισμού Προφήτης Ηλίας από την Κοινότητα Λευκοχωρίου και τον ορισμό του ως έδρα της Κοινότητας Η Κοινότητα υπάγεται στο Νομό Φθιώτιδος Η Κοινότητα υπάγεται από την Επαρχία Λοκρίδος του Νομού, στην Επαρχία Λεβαδείας του Νομού Βοιωτίας Η Κοινότητα καταργείται και συνενούται με το Δήμο Χαιρωνείας Συγκροτείται ο Δήμος Χαιρώνειας αποτελούμενος από το Δ. Χαιρώνειας και τις ΚοινότητεςΑ Αγίου Βλασίου, Ακοντίου, Ανθοχωρίου, Βασιλικών, Θουρίου, Προσηλίου και Προφήτου Ηλία Ο Δήμος καταργείται και συνενώνεται με το Δ. Λεβαδέων Πηγή: ΕΕΤΑΑ A.2-10

60 Α.2.3 Πληθυσμός Δημογραφική φυσιογνωμία Α Πληθυσμική εξέλιξη Στην μεταπολεμική Ελλάδα διεξήχθησαν 7 γενικές απογραφές κατά τα έτη 1951, 1961, 1971, 1981, 1991, 2001 και η τελευταία το 2011 οι οποίες όμως διαφοροποιούνται τόσο σε επίπεδο ερωτηματολογίων όσο και σε επίπεδο επεξεργασιών των αποτελεσμάτων. Ετσι, η συγκρισιμότητα των απογραφικών δεδομένων που είναι συνάρτηση πολλαπλών παραμέτρων απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή στην εξαγωγή συμπερασμάτων διαχρονικά. Βασική προϋπόθεση για τη δυνατότητα σύγκρισης στοιχείων είναι η διασφάλιση της χρήσης των ίδιων εννοιών στις απογραφές, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτό του μόνιμου και του πραγματικού πληθυσμού, αλλά και των χωρικών ενοτήτων αναφοράς που είναι συνάρτηση των διοικητικών μεταβολών. Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, ΕΛΣΤΑΤ, (Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδας - ΕΣΥΕ) ορίζεται ως: Μόνιμος πληθυσμός είναι ο αριθμός των ατόμων που έχουν τη συνήθη διαμονή τους σε κάθε περιφέρεια, νομό, δήμο/κοινότητα, δημοτικό/κοινοτικό διαμέρισμα και αυτοτελή οικισμό. Πραγματικός πληθυσμός είναι ο αριθμός των ατόμων που βρέθηκαν παρόντα κατά την ημέρα της απογραφής, σε κάθε περιφέρεια, νομό, δήμο/κοινότητα, δημοτικό/κοινοτικόδιαμέρισμα και αυτοτελή οικισμό. Νόμιμος πληθυσμός κάθε δήμου ή κοινότητας είναι ο αριθμός των ατόμων κάθε ηλικίας και φύλου, τα οποία κατά την ημέρα της απογραφής δήλωσαν ότι είναι καταχωρημένα στα αντίστοιχα δημοτολόγια και εφόσον κατά την ημέρα της απογραφής βρίσκονταν στη χώρα και απογράφηκαν ως παρόντα ή απουσίαζαν προσωρινώς στο εξωτερικό. Διαχρονικά, απογραφές , διαθέσιμα στοιχεία υπάρχουν για το πραγματικό πληθυσμό και φαίνονται στον πίνακα που ακολουθεί ανά Τοπική Κοινότητα και οικισμό. Πίνακας Α : Πραγματικός Πληθυσμός ΚΩΔ. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΛ.ΣΤΑΤ. ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ - ΟΙΚΙΣΜΟΣ Χαιρώνειας Αγίου Βλασίου Ακοντίου Ανθοχωρίου Βασιλικών (Κραβασαράς) Θουρίου Προσηλίου (Βελή) Προφήτου Ηλία ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ 1,378 1,456 1,520 1,536 1,820 2,385 2,523 Πηγή: Απογραφές ΕΛ.ΣΤΑΤ. A.2-11

61 ΚΩΔ. ΕΛ.ΣΤΑΤ Πίνακας Α : Ποσοστιαία Μεταβολή Πραγματικού Πληθυσμού ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ - ΟΙΚΙΣΜΟΣ Ποσοστιαία Μεταβολή Πραγματικού Πληθυσμού Χαιρώνειας 10.53% 4.08% -7.45% 5.51% 2.01% % Αγίου Βλασίου % % % -6.85% 7.61% % Ακοντίου 2.37% % % % -6.95% % Ανθοχωρίου 0.76% % -6.94% 10.85% -5.81% % Βασιλικών % % % % % % (Κραβασαράς) Θουρίου 7.62% % % 3.48% 8.82% % Προσηλίου % % % 21.05% 21.74% % (Βελή) Προφήτου Ηλία 0.80% % % 2.98% % % ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ % % % -1.04% -4.21% % ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Πηγή: Απογραφή ΕΛΣΤΑΤ Από τούς παραπάνω πίνακες και όπως απεικονίζονται τα στοιχεία και στα παρακάτω γραφήματα προκύπτουν τα συμπεράσματα: Ο οικισμός της Χαιρώνειας παρουσιάζει διαχρονικά αύξηση του πληθυσμού με εξαίρεση τη δεκαετία και την τελευταία δεκαετία, παίρνοντας τον ηγετικό ρόλο στην περιοχή ως διοικητική έδρα αλλά και με παράλληλη ανάδειξη της ιστορίας του. Σύμφωνα με την απογραφή του 1951, ο Αγιος Βλάσιος ήταν ο πολυπληθέστερος οικισμός με 838 κατ. και εμφανίζει συνεχή μείωση τις επόμενες δεκαετίες με μεγαλύτερη, 45.61%, τη δεκαετία Τη δεκαετία οι οικισμοί του Ακοντίου, του Ανθοχωρίου, των Βασιλικών, του Θουρίου και του Προφήτου Ηλία εμφανίζουν αύξηση του πληθυσμού ενώ παρατηρείται μείωση του πληθυσμού του Προσηλίου. Τη δεκαετία όλοι οικισμοί παρουσιάζουν μείωση του πληθυσμού τους πλην της Χαιρώνειας. Τη δεκαετία όλοι ανεξαιρέτως οι οικισμοί παρουσιάζουν μείωση. Τη δεκαετία μείωση πληθυσμού εμφανίζουν ο Αγιος Βλάσιος, το Ακόντιο και τα Βασιλικά ενώ οι υπόλοιποι παρουσιάζουν αύξηση με μεγαλύτερη αυτή του Προσηλίου 21.05%. Την επόμενη δεκαετία, , οι τέσσερις οικισμοί, Ακόντιο, Βασιλικά και Προφήτης Ηλίας παρουσιάζουν μείωση με μεγαλύτερη των Βασιλικών που χάνει περίπου το μισό του πληθυσμό (43.44%) ενώ οι υπόλοιποι, Χαιρώνεια, Αγιος Βλάσιος, Θούριο και Προσήλιο, παρουσιάζουν αύξηση. Η χειρότερη περίοδος για το σύνολο των οικισμών της ΔΕ Χαιρώνειας είναι αυτή της τελευταίας δεκαετίας ( ) που όλοι οι οικισμού παρουσιάζουν πολύ μεγάλη μείωση. Τα ποσοστά κυμαίνονται από -26,90% (Χαιρώνεια) έως και 71.43% (Προσήλιο) Σύμφωνα με τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής στο σύνολο της η ΔΕ Χαιρώνειας έχει χάσει σχεδόν το μισό της πληθυσμό, μείωση 43.61% ενώ το διάστημα σχεδόν τα 2/3 (μείωση 67,46%). A.2-12

62 Γράφηματα Α : Εξέλιξη πραγματικού πληθυσμού ανά οικισμό Χαιρώνεια Χαιρώνεια Αγιος Βλάσιος Αγιος Βλάσιος Ακόντιο Ακόντιο A.2-13

63 500 Ανθοχώρι Ανθοχώρι Βασιλικά (Κραβασαράς) Βασιλικά (Κραβασαράς) Θούριο Θούριο A.2-14

64 Προσήλιο (Βελή) Προσήλιο (Βελή) Προφήτης Ηλίας Προφήτης Ηλίας A.2-15

65 Α Πυραμίδες ηλικιών Η πυραμίδες ηλικιών αποτελούν ένα δεύτερο επίπεδο πληθυσμιακής ανάλυσης και «ανάγνωσης» της δομής του πληθυσμού. Η απεικόνιση της κατανομής κατά ηλικία και φύλο συνεισφέρει στην ανάλυση ποιοτικών χαρακτηριστικών του πληθυσμού, όπως γονιμότητα και θνησιμότητα αλλά και «γεγονότα» που οδήγησαν στη μείωση/αύξηση πληθυσμικών ηλικιακών ομάδων ανά φύλο. Πίνακας Α : Πληθυσμός κατά φύλο και ομάδες ηλικιών ΔΕ Χαιρώνειας, 2001 Δημοτική Ενότητα Χαιρώνειας (Απογραφή 2001) Ηιλικιακές Ομάδες Αρρενες Θήλεις Δεν δήλωσαν 0 0 Σύνολο Πηγή: Απογραφή ΕΛΣΤΑΤ Τόσο η πυραμίδα ηλικιών της ΔΕ Χαιρώνειας όσο και οι πυραμίδες ηλικιών των οικισμών, που ακολουθούν, αποτυπώνουν τη γήρανση του πληθυσμού και την εγκατάλειψη της από τις νεανικές ομάδες. Γενικότερα σε όλες τις πυραμίδες η μικρή βάση της δείχνει μικρό αριθμό γεννήσεων (χαμηλή γεννητικότητα). Η εικόνα αυτή από την απογραφή του 2001 αλλά και από τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής αποτυπώνουν την επιδείνωση τόσο της πληθυσμιακής γήρανσης όσο και της εγκατάλειψηςτων οικισμών. A.2-16

66 Πίνακας Α : Πληθυσμός κατά φύλο και ομάδες ηλικιών Οικισμών, 2001 Χαιρώνει α Αγ. Βλάσιος Ακόντιο Ανθοχώρι ο Βασιλικ ά Θούριο Προσήλι ο Προφ. Ηλίας Α Θ Α Θ Α Θ Α Θ Α Θ Α Θ Α Θ Α Θ Δε δήλωσα ν Σύνολο Πηγή: Απογραφή ΕΛΣΤΑΤ Πίνακας Α : Ποσοστό (%) ομάδων ηλικιών Οικισμών, 2001 Χαιρώνεια Αγ. Βλάσιος Ακόντιο Ανθοχώριο Βασιλικά Θούριο Προσήλιο Προφ. Ηλίας % % % % % % % % % 3.41% 5.17% 5.52% 0.00% 5.41% 3.57% 4.84% % 3.66% 1.72% 4.55% 0.00% 6.56% 6.25% 3.23% % 3.66% 2.30% 7.14% 0.00% 7.34% 7.14% 4.84% % 4.15% 2.87% 5.52% 2.90% 5.02% 4.46% 2.42% % 6.59% 5.75% 3.57% 4.35% 7.34% 6.25% 8.87% % 7.07% 9.20% 6.49% 5.80% 2.32% 11.61% 4.84% % 4.63% 8.05% 7.79% 7.25% 8.49% 8.04% 7.26% % 6.59% 4.60% 7.79% 2.90% 9.27% 8.04% 3.23% % 6.10% 4.60% 5.19% 7.25% 8.88% 6.25% 6.45% % 5.61% 6.32% 4.87% 4.35% 4.25% 4.46% 3.23% A.2-17

67 Χαιρώνεια Αγ. Βλάσιος Ακόντιο Ανθοχώριο Βασιλικά Θούριο Προσήλιο Προφ. Ηλίας % 5.61% 3.45% 4.87% 7.25% 5.02% 6.25% 6.45% % 6.83% 6.32% 8.12% 5.80% 5.41% 3.57% 8.06% % 6.10% 9.77% 5.52% 10.14% 5.02% 6.25% 5.65% % 7.07% 8.62% 7.47% 8.70% 5.41% 8.04% 7.26% % 9.02% 8.62% 4.55% 14.49% 6.18% 3.57% 12.10% % 8.78% 4.60% 5.84% 4.35% 5.79% 2.68% 2.42% % 3.17% 5.75% 2.92% 8.70% 1.16% 2.68% 5.65% % 1.71% 2.30% 1.30% 4.35% 0.77% 0.00% 2.42% % 0.24% 0.00% 0.65% 1.45% 0.39% 0.89% 0.81% % 0.00% 0.00% 0.32% 0.00% 0.00% 0.00% 0.00% % 0.00% 0.00% 0.00% 0.00% 0.00% 0.00% 0.00% Δε δήλωσαν 0.00% 0.00% 0.00% 0.00% 0.00% 0.00% 0.00% 0.00% % % % % % % % % Πηγή: Απογραφή ΕΛΣΤΑΤ Δυστυχώς τα αντίστοιχα στοιχεία της απογραφής του 2011 δεν ήταν διαθέσιμα και θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να υπάρξει η σχετική σύγκριση. Είναι γεγονός όμως από τα ήδη δημοσιευμένα στοιχεία που δείχνουν τη δραματική μείωση του πληθυσμού, ότι και η αντίστοιχη εικόνα των πυραμίδων ηλικιών θα αποτυπώνει την επιδείνωση της κατάστασης. A.2-18

68 Γράφημα Α : Πυραμίδες Ηλικιών Οικισμών, 2001 A.2-19

69 ΔΕ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Χαιρώνεια Αγιος Βλάσιος Ακόντιο Ανθοχώριο Βασιλικά Θούριο Προσήλιο Ακόντιο Δε δήλωσαν Σύνολο Πηγή: Απογραφή 2001, ΕΛΣΤΑΤ A.2-20

70 Α Πρόβλεψη πληθυσμών Για την πρόβλεψη του πληθυσμού των οικισμών στο έτος στόχο (2021) χρησιμοποιήθηκαν μαθηματικές μέθοδοι, οι οποίες αν και δεν είναι απόλυτα αξιόπιστες, εν τούτοις μπορούν να δώσουν μία κατά προσέγγιση εκτίμηση. Η εκτίμηση αυτή βελτιώνεται θεωρητικά όταν το τετράγωνο του συντελεστή συσχέτησης R πλησιάζει τη μονάδα. Οι μαθηματικές εξισώσεις επιλύθηκαν με τη βοήθεια λογισμικού EXCEl, από το οποίο προέκυψαν και τα γραφήματα. Τα συμπεράσματα δεν ήταν καθόλου θετικά για το πληθυσμιακό μέλλον των οικισμών. Σε απόλυτους αριθμούς και αν ακολουθηθεί η πολυωνυμική εξίσωση, που το τετράγωνο του συντελεστή συσχέτησης R είναι περίπου στη μονάδα, οι οικισμοί Άγιος Βλάσιος, Θούριο και Προσήλιο θα φθάσουν να μηδενίσουν τον πληθυσμό τους το Για λόγους πιό ρεαλιστικούς χρησιμοποιούνται τα αποτελέσματα της γραμμικής εξίσωσης. Πίνακας Α : Εκτίμηση - Προβολή πληθυσμού 2021, 2031 Οικισμός Μόνιμος Πληθυσμός Εκτίμηση Μελλοντικού Πληθυσμού Κάτοικοι* Μεταβολές** ΜΕΡΜ ΜΕΡΜ ΜΕΡΜ γραμμική πολυωνυμική 2ου γραμμική πολυωνυμική 2ου Χαιρώνεια % 0.25% % -2.63% % -1.20% Άγιος Βλάσιος % -0.42% % -5.52% % -3.00% Ακόντιο % -0.92% % -1.32% % -1.12% Ανθοχώρι* % -2.22% % -1.39% % -1.81% Βασιλικά % -4.27% % -5.08% % -4.67% Θούριο % 0.10% % -4.20% % -2.07% Προσήλιο % -0.59% % -8.70% % -4.73% Προφήτης Ηλίας** % -3.76% % -3.90% % -3.83% * Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ, ** Πηγή: Επεξεργασία Ομάδας Μελέτης, ΜΕΡΜ = Μέσος Ετήσιος Ρυθμός Μεταβολής ( r ) Ανθοχώρι* Προφήτης Ηλίας** μιά ρεαλιστικότερη προσέγγιση του πληθυσμού είναι η λογαριθμική 2021: 182 κατ 2031: 163 κατ με προβλεπόμενο πληθυσμό μιά ρεαλιστικότερη προσέγγιση του πληθυσμού είναι η εκθετική με προβλεπόμενο πληθυσμό 2021: 56 κατ 2031: 38 κατ Για τους οικισμούς Ανθοχώρι και Προφήτη Ηλία, η λογαριθμική και η εκθετική εξίσωση, αντίστοιχα, δίνουν ένα πιό ρεαλιστικό σενάριο εκτίμησης πληθυσμού στο έτος στόχο, που είναι η δεκαετία. A.2-21

71 Γράφημα Α : Πρόβλεψη πληθυσμού ανά οικισμό Αν ο προβλεπόμενος πληθυσμός υπολογιστεί με το ΜΕΡΜ της δεκαετίας, τότε η μείωση θα είναι δραματική και θα φτάσει στο επίπεδο των 200 περίπου κατοίκων. Κρατάμε το πιό αισιόδοξο σενάριο της γραμμικής εξίσωσης με στοιχεία της τελευταίας εικοσαετίας και με εκτιμώμενο πληθυσμό για το 2021 τους 511 κατοίκους. Με το ΜΕΡΜ της τελευταίας δεκαετίας ο Άγιος Βλάσιος θα ερημωθεί. Με το αισιόδοξο σενάριο της γραμμικής εξίσωσης με το ΜΕΡΜ , εκτιμάται ότι ο πληθυσμός του θα μειωθεί περίπου στο μισό, δηλαδή θα φτάσει τους 147 κατοίκους. Στο Ακόντιο ο ΜΕΡΜ της δεκαετίας και της δεκαετίας , δεν έχουν σημαντική διαφορά. Η πρόβλεψη είναι πολύ καλή. Ο πληθυσμός του Ακοντίου εκτιμάται οτι θα είναι 112 κάτοικοι. Η εκτίμηση του πληθυσμού στο Ανθοχώρι έχει τρία σενάρια. Στο σενάριο της γραμμικής εξίσωσης, που είναι και το πιό απαισιόδοξο, εκτιμάται οτι θα φτάσει τους 157 κατοίκους. Στο σενάριο της πολυωνυμικής εξίσωσης, που είναι το πιό αισιόδοξο, εκτιμάται οτι θα διατηρηθεί ο πληθυσμός, ενώ σε ένα πιό ρεαλιστικό σενάριο, της λογαριθμικής εξίσωσης, ο πληθυσμός θα μειωθεί λίγο και θα φτάσει τους 182 κατοίκους. A.2-22

72 Η γραμμική εξίσωση, εκτιμά οτι ο πληθυσμός στα Βασιλικά, τείνει να μηδενιστεί (6 κάτοικοι). Επιλέγουμε την πολυωνυμική, με πιό καλή πρόβλεψη. Στη πολυωνυμική εξίσωση ο πληθυσμός τείνει να μειωθεί σε 21 κατοίκους. Στο Θούριο η γραμμική εξίσωση, που ουσιαστικά χρησιμοποιεί το ΜΕΡΜ της τελευταίας δεκαετίας, προβλέπει μείωση του πληθυσμού, περίπου κατά 30%, δηλαδή θα φτάσει στους 105 κατοίκους. Η πολυωνυμική εξίσωση, που είναι πολύ κοντά στον ΜΕΡΜ της τελευταίας δεκαετίας, προβλέπει ερημοποίηση του Θούριου. Στο Προσήλιο οι εξισώσεις προβλέπουν περίπου ότι και στο Θούριο. Όλες οι προβλέψεις είναι απαισιόδοξες. Η καλύτερη εκτιμά οτι το 2021 στο Προσήλιο, θα απομείνουν 13 κάτοικοι. Η προσέγγιση που επιλέγουμε για τον Προφήτη Ηλία, είναι αυτή της λογαριθμικής εξίσωσης, που είναι ρεαλιστική. Εκτιμάται οτι ο πληθυσμός του θα φτάσει τους 56 κατοίκους. A.2-23

73 Α.2.4 Αστικοποίηση Ολοι οι οικισμοί της Δημοτικής Ενότητας είναι αγροτικοί, πεδινοί με πυκνότητες που κυμαίνονται από κατ/τ.χλμ, η υψηλότερη στο Θούριο και μόλις 9.32 κατ./τ.χλμ, η χαμηλότερη στα Βασιλικά. Πίνακας Α : Πληθυσμός και πυκνότητες πληθυσμού των Τοπικών Κοινοτήτων Αστικά και Αγροτικά. Ορεινά ημιορεινά και πεδινά Πληθυσμός 2001 Επιφάνεια (τ.χμ.) Με εσωτερικά ύδατα Χωρίς εσωτερικά ύδατα Πυκνότητα πληθυσμο ύ ανά τ.χμ. Μέσος σταθμικός υψομέτρο υ ΔΕ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ 2, Τ.Κ. Χαιρωνείας ΑΓ Π Τ.Κ.Αγίου Βλασίου ΑΓ Π Τ.Κ. Ακοντίου ΑΓ Π Τ.Κ. Ανθοχωρίου ΑΓ Π Τ.Κ. Βασιλικών ΑΓ Π Τ.Κ. Θουρίου ΑΓ Π Τ.Κ. Προσηλίου ΑΓ Π Τ.Κ. Προφήτου Ηλία ΑΓ Π Πηγή: Απογραφή 2001, ΕΛ.ΣΤΑΤ A.2-24

74 Α.2.5 Επίπεδο Εκπαίδευσης Από τα στοιχεία της Απογραφής του 2001, (δυστυχώς δεν είναι διαθέσιμα τα αντίστοιχα στοιχεία της τελευταίας Απογραφής 2011), το προφίλ της περιοχής μελέτης απεικονίζεται παρακάτω: Πίνακας Α : Επίπεδο εκπαίδευσης ΔΕ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Ε π ί π ε δ ο ε κ π α ί δ ε υ σ η ς Ανωτατη Μέση/Τεχνικη Εκπαίδευση Εκπαίδευση Υποχρεωτικη Εκπαίδευση Εγκατέλειψαν το Δημοτικό, αλλά γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση 3.69% 22.36% 52.70% 13.70% 7.54% Δε γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Γράφημα Α : Επίπεδο εκπαίδευσης 13,70% 7,54% 3,69% 22,36% Ανώτατη Εκπαίδευση Μέση/Τεχνική Εκπαίδευση Υποχρεωτική Εκπαίδευση 52,70% Εγκατέλειψαν το Δημοτικό, αλλά γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση Δε γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση Γράφημα Α : Επίπεδο εκπαίδευσης αναλυτικά Κάτοχοι διδακτορικού τίτλου Κάτοχοι Μάστερ Πτυχιούχοι Ανωτάτων Σχολών Πτυχιούχοι ΤΕΙ (ΚΑΤΕ, ΚΑΤΕΕ) και Ανωτέρων Σχολών Πτυχιούχοι μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Απόφοιτοι Μέσης εκπαίδευσης Πτυχιούχοι ΤΕΛ Πτυχιούχοι ΤΕΣ Απόφοιτοι 3ταξίου Γυμνασίου A.2-25

75 Σε επίπεδο Δημοτικής Ενότητας μόλις το 3.69% κατέχουν τίτλους σπουδών Ανώτατης Εκπαίδευσης και μόλις 4 άτομα τίτλους μεταπτυχιακών (1 Διδακτορικό και 3 Μάστερ) ενώ το 52.7% είναι υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Αναλυτικότερα ανά Τοπική Κοινότητα (και οικισμό) στον πίνακα που ακολουθεί. Ε π ί π ε δ ο ε κ π α ί δ ε υ σ η ς Κάτοχοι διδακτορικού τίτλου Κάτοχοι Μάστερ Πτυχιούχοι Ανωτάτων Σχολών Πτυχιούχοι ΤΕΙ (ΚΑΤΕ, ΚΑΤΕΕ) και Ανωτέρων Σχολών Πτυχιούχοι μεταδευτ/μιας εκπαίδευσης Απόφοιτοι Μέσης εκπαίδευσης Πτυχιούχοι ΤΕΛ Πτυχιούχοι ΤΕΣ Απόφοιτοι 3ταξίου Γυμνασίου Απόφοιτοι Δημοτικού Φοιτούν στο Δημοτικό Εγκατέλειψαν το Δημοτικό, αλλά γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση Δε γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση Σύνολο ΔΕ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ ,869 Τ.Κ. Χαιρωνείας Τ.Κ. Αγίου Βλασίου Τ.Κ. Ακοντίου Τ.Κ. Ανθοχωρίου Τ.Κ. Βασιλικών Τ.Κ. Θουρίου Τ.Κ. Προσηλίου Τ.Κ. Προφήτου Ηλία A.2-26

76 Α.2.6 Οικονομική δραστηριότητα Απασχόληση Ανεργία Αν και έχουν περάσει δύο χρόνια από τη διενέργεια της τελευταίας απογραφής (2011) η έκδοση των αποτελεσμάτων 16 προχωρά με πολύ αργούς ρυθμούς ιδιαίτερα αυτών που αφορούν τις οικονομικές δραστηριότητες, την απασχόληση και την ανεργία. Σε μια περίοδο κρίσης και ανατροπών η παράθεση στοιχείων της προηγούμενης δεκαετίας δεν οδηγεί σε ασφαλή συμπεράσματα αλλά αντίθετα στη διαμόρφωση μιας εικόνας που μάλλον δεν ανταποκρίνεται στη σημερινή πραγματικότητα και δε βοηθά στην σαφή διατύπωση του προβλήματος και στην αναζήτηση πιθανών λύσεων. Παρόλα αυτά παρατίθενται τα διατιθέμενα στοιχεία από την Απογραφή του 2001 σε μια προσπάθεια αποτύπωσης της εικόνας της περιοχής μελέτης έστω μια δεκαετία πριν. Πίνακας Α : Οικονομικώς ενεργός και μη ενεργός πληθυσμός, απασχολούμενοι κατά τομέα οικονομικής δραστηριότητας και άνεργοι, Απογραφή 2001 Σύνολο Ελλάδος,Γεωγραφική ζώνη ( NUTS I), περιφέρεια ( NUTS II ), νομός, δήμος / κοινότητα και δημοτικό / κοινοτικό διαμέρισμα Σύνολο Σύνολο Πρωτογενής Τομέας NACE A-B Ο ι κ ο ν ο μ ι κ ώ ς ε ν ε ρ γ ο ί Απασχολούμενοι Δευτερορογενής Τομέας NACE C-F Τριτογενής Τομέας NACE G-Q Γράφημα Α :Απασχολούμενοι ανά τομέα δραστηριότητας Δε δήλωσαν κλαδο οικονομικής δραστηριόττας Ανεργοι Σύνολο Οικονομικώς μη ενεργοί ΔΕ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ ,055 Τ.Κ. Χαιρωνείας Τ.Κ. Αγίου Βλασίου Τ.Κ. Ακοντίου Τ.Κ. Ανθοχωρίου Τ.Κ. Βασιλικών Τ.Κ. Θουρίου Τ.Κ. Προσηλίου Τ.Κ. Προφήτου Ηλία Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ 0,57% 8,30% Πρωτογενής Τομέας NACE A-B Δευτερορογενής Τομέας NACE C-F 30,32% Τριτογενής Τομέας 54,17% NACE G-Q Δε δήλωσαν κλαδο οικονομικής δραστηριόττας 14,94% 16 Σε ερώτηση στην ΕΛΣΤΑΤ για το πότε αναμένεται να δημοσιευθούν τα αντίστοιχα αποτελεσμάτα δεν υπήρχε δυνατότητα χρονικού προσδιορισμού. A.2-27

77 Ειδικότερα για την ανεργία στην περιοχή μελέτης, που από τον Πίνακα Α προκύπτει οτι είναι 8,3%, παρουσιάζονται τα στοιχεία ανά τρίμηνο σε επίπεδο χώρας σε μια προσπάθεια προσέγγισης της πραγματικής εικόνας σήμερα. Το πρώτο τρίμηνο του 2001, κατά το οποίο έγινε και η απογραφή, η ανεργία στη χώρα ήταν 11,2%. Το τελευταίο τρίμηνο του 2012, η ανεργία εκτοξεύθηκε στο 26,0% Πίνακας Α : Απασχολούμενοι, άνεργοι, μη ενεργοί, εργατικό δυναμικό (σε χιλιάδες) καθώς και τα ποσοστά ανεργίας και εργατικού δυναμικού Ποσοστό Εργατικού Ποσοστό Σύνολο Δυναμικού (%) Μη Απασχολούμενοι ανεργίας Εργατικού επί του Άνεργοι οικονομικά Δυναμικού συνολικού ενεργοί (%) πληθυσμού (15 ετών και άνω) Α τρίμηνο , , ,291.8 Β τρίμηνο , , ,316.9 Γ τρίμηνο , , ,331.2 Δ τρίμηνο , , ,364.6 A τρίμηνο , , ,342.4 Β τρίμηνο , , ,370.5 Γ τρίμηνο , , ,388.4 Δ τρίμηνο , , , ,395.8 A τρίμηνο , , , ,404.3 Β τρίμηνο , , , ,407.8 Γ τρίμηνο , , , ,407.3 Δ τρίμηνο , , , ,407.4 Το 54.17% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της ΔΕ Χαιρώνειας απασχολείτο μέχρι το 2001 στον πρωτογενή τομέα και ακολουθεί με 30.32% η απασχόληση στον τριτογενή και 14.94% στο δευτερογενή. Είναι εμφανής η κυριαρχία του πρωτογενή τομέα στη τοπική οικονομία. Πίνακας Α : Οικονομικά ενεργός και μη ενεργός πληθυσμός αλλοδαπών κατά υπηκοότητα, Απογραφή 2001 Αμφοτέρων των φύλων Οικονομικά ενεργοί Σύνολο Απασχολούμενοι Σύνολο Άνεργοι Από αυτούς "νέοι" (1) Οικονομικά μη ενεργοί ΔΕ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Αλβανία Βουλγαρία Ινδία Ουκρανία A.2-28

78 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Απογραφή 2001 Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Απογραφής του 2001, στο σύνολο του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, περίπου το 10% ήταν αλλοδαποί που στην συντριπική τους πλειοψηφία, ποσοστό 88.41%, προέρχονται από την Αλβανία. Πίνακας Α : Οικονομικώς ενεργός πληθυσμός κατά φύλο και ομάδες ατομικών επαγγελμάτων στη ΔΕ Χαιρώνειας, Απογραφή 2001 ΔΕ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Μέλη των βουλευομένων σωμάτων, ανώτερα διοικητικά και διευθυντικά στελέχη του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα Πρόσωπα που ασκούν επιστημονικά, καλλιτεχνικά και συναφή επαγγέλματα Τεχνολόγοι τεχνικοί βοηθοί και ασκούντες συναφή επαγγέλματα Υπάλληλοι γραφείου και ασκούντες συναφή επαγγέλματα Απασχολούμενοι στην παροχή υπηρεσιών και πωλητές σε καταστήματα και υπαίθριες αγορές Ειδικευμένοι γεωργοί, κτηνοτρόφοι, δασοκόμοι και αλιείς Ειδικευμένοι τεχνίτες και ασκούντες συναφή τεχνικά επαγγέλματα Χειριστές μηχανημάτων σταθερών βιομηχανικών εγκαταστάσεων και συναρμολογητές Ανειδίκευτοι εργάτες χειρώνακτες και μικροεπαγγελματίες Δήλωσαν ανεπαρκώς ή ασαφώς το επάγγελμά τους Νέοι Δε δήλωσαν επάγγελμα Σύνολο (1) (2) (3) 4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) Άρρενες Θήλεις Σύνολο % Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Γράφηματα Α : Οικονομικώς ενεργός πληθυσμός κατά φύλο και ομάδες ατομικών επαγγελμάτων στη ΔΕ Χαιρώνειας Θήλεις Άρρενες (1) (2) (3) 4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) A.2-29

79 0,13% 5,53% 0,26% 4,22% 4,74% (1) 3,29% 6,98% 13,18% 6,19% 4,61% (2) (3) 4) 10,14% 40,71% (5) (6) (7) (8) (9) (10) Ο αγροτικός χαρακτήρας της τοπικής οικονομίας επιβεβαιώνεται και από τα αναλυτικά στοιχεία, με έντονα παραδοσιακά χαρακτηριστικά όπως η κυριαρχία των ανδρών στα περισσότερα επαγγέλματα, ενώ ιδιαίτερα χαμηλή είναι και η παρουσία των νέων με ποσοστό μόλις 5.5%. Σε επίπεδο Δημοτικής Ενότητας σε ποσοστό 45% είναι μισθωτοί και οι εργαζόμενοι για δικό τους λογαριασμό 33.6%. Σε ανώτερες διοικητικές θέσεις, διευθυντικά στελέχη του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα απασχολείται μόλις το 4.2% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού και περίπου το ίδιο ποσοστό 4.7%, ασκούν επιστημονικά, καλλιτεχνικά και συναφή επαγγέλματα. Ακολουθεί αναλυτικότερος Πίνακας και με τη θέση στο επάγγελμα, Εργοδότης, μισθωτός κλπ. A.2-30

80 Πίνακας Α : Οικονομικώς ενεργός πληθυσμός κατά φύλο, ομάδες ατομικών επαγγελμάτων και θέση στο επάγγελμα στη ΔΕ Χαιρώνειας, Απογραφή 2001 Θέση στο επάγγελμα Γεωγραφικά διαμερίσματα, νομοί, δήμοι / κοινότητες, δημοτικά / κοινοτικά διαμερίσματα, φύλο, ομάδες ατομικών επαγγελμάτων Σύνολο Εργοδότες Εργαζόμενοι για δικό τους λογαριασμό Μισθωτοί Συμβοηθούντα και μη αμειβόμενα μέλη νοικοκυριού ΔΕ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Μέλη των βουλευομένων σωμάτων, ανώτερα διοικητικά και διευθυντικά στελέχη του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα Πρόσωπα που ασκούν επιστημονικά, καλλιτεχνικά και συναφή επαγγέλματα Τεχνολόγοι τεχνικοί βοηθοί και ασκούντες συναφή επαγγέλματα Υπάλληλοι γραφείου και ασκούντες συναφή επαγγέλματα Απασχολούμενοι στην παροχή υπηρεσιών και πωλητές σε "Νέοι" καταστήματα και υπαίθριες αγορές Ειδικευμένοι γεωργοί, κτηνοτρόφοι, δασοκόμοι και αλιείς Ειδικευμένοι τεχνίτες και ασκούντες συναφή τεχνικά επαγγέλματα Χειριστές μηχανημάτων σταθερών βιομηχανικών εγκαταστάσεων και συναρμολογητές Ανειδίκευτοι εργάτες χειρώνακτες και μικροεπαγγελματίες Δήλωσαν ανεπαρκώς ή ασαφώς το επάγγελμά τους Νέοι Δε δήλωσαν επάγγελμα Άρρενες Μέλη των βουλευομένων σωμάτων, ανώτερα διοικητικά και διευθυντικά στελέχη του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα Πρόσωπα που ασκούν επιστημονικά, καλλιτεχνικά και συναφή επαγγέλματα Τεχνολόγοι τεχνικοί βοηθοί και ασκούντες συναφή επαγγέλματα Υπάλληλοι γραφείου και ασκούντες συναφή επαγγέλματα Απασχολούμενοι στην παροχή υπηρεσιών και πωλητές σε καταστήματα και υπαίθριες αγορές Ειδικευμένοι γεωργοί, κτηνοτρόφοι, δασοκόμοι και αλιείς Ειδικευμένοι τεχνίτες και ασκούντες συναφή τεχνικά επαγγέλματα Χειριστές μηχανημάτων σταθερών βιομηχανικών εγκαταστάσεων και συναρμολογητές Ανειδίκευτοι εργάτες χειρώνακτες και μικροεπαγγελματίες Δήλωσαν ανεπαρκώς ή ασαφώς το επάγγελμά τους Νέοι Δε δήλωσαν επάγγελμα Θήλεις Μέλη των βουλευομένων σωμάτων, ανώτερα διοικητικά και διευθυντικά στελέχη του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα Πρόσωπα που ασκούν επιστημονικά, καλλιτεχνικά και συναφή επαγγέλματα Τεχνολόγοι τεχνικοί βοηθοί και ασκούντες συναφή επαγγέλματα Υπάλληλοι γραφείου και ασκούντες συναφή επαγγέλματα Απασχολούμενοι στην παροχή υπηρεσιών και πωλητές σε καταστήματα και υπαίθριες αγορές Ειδικευμένοι γεωργοί, κτηνοτρόφοι, δασοκόμοι και αλιείς Ειδικευμένοι τεχνίτες και ασκούντες συναφή τεχνικά επαγγέλματα Χειριστές μηχανημάτων σταθερών βιομηχανικών εγκαταστάσεων και συναρμολογητές Ανειδίκευτοι εργάτες χειρώνακτες και μικροεπαγγελματίες Δήλωσαν ανεπαρκώς ή ασαφώς το επάγγελμά τους Νέοι Δε δήλωσαν επάγγελμα Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ A.2-31

81 Α.2.7 Ποιότητα ζωής και υποδομές Οι παράμετροι που «καθορίζουν» την ποιότητα ζωής είναι σύνθετες και αφορούν τόσο στο ανθρωπογενές όσο και στο φυσικό περιβάλλον αλλά και στις παρεχόμενες υπηρεσίες και προσβασιμότητες ενώ ποικίλλουν ανάλογα με τα κυρίαρχα κοινωνικά μοντέλα «σύγχρονης ζωής» και τις κοινωνικοπολιτιστικές συνθήκες και ιδιαιτερότητες. Από αυτές άλλες είναι στατιστικά μετρήσιμες όπως η ποιότητα και οι ανέσεις των κατοικιών ή τα δίκτυα υποδομής και άλλες απαιτούν πιό σύνθετες διερευνήσεις όπως η αστικοποίηση, φαινόμενο που παρατηρείται έντονα στην περιοχή μελέτης και που δεν συνδέεται πάντα με την εύρεση εργασίας, όπως συνέβαινε στο παρελθόν, αλλά περισσότερο με τις «ανέσεις», τις ευκαιρίες και τις εξυπηρετήσεις που προσφέρουν τα αστικά κέντρα. Σε όλους τους οικισμούς όμως, με εξαίρεση τη Χαιρώνεια και το Αγιο Βλάσιο, ο δημόσιος χώρος είναι υποβαθμισμένος και ο υφιστάμενος αστικός εξοπλισμός σε κακή κατάσταση δημιωργώντας την αρνητική εικόνα του δομημένου χώρου. Τα δίκτυα κοινής ωφέλειας είναι σε ικανοποιητικό επίπεδο σε όλους τους οικισμούς και μάλιστα τα τελευταία χρόνια γίνοται έργα τμηματικής αντικατάστασης των παλιών δικτύων (αναλυτικά στο Α.3.3.5) Στην περιοχή μελέτης, σύμφωνα με την απογραφή κτιρίων του 2000, τα κτίρια στην πλειψηφία τους είναι κανονικές κατοικίες οι οποίες διαθέτουν τις σύγχρονες ανέσεις. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι από τις 840 κατοικίες που υπάρχουν στη Δημοτική Ενότητα όλες διαθέτουν κουζίνα, αποχωρητήριο και αποχέτευση και μόλις 3 δεν υδροδοτούνται και 4 δεν ηλεκτροδοτούνται. Δεν υπάρχουν πιο σύγχρονα δεδομένα αν και η επιτόπια έρευνα έδειξε ότι πλέον πολλές κατοικίες είναι κλειστές και στο Προσήλιο και τα Βασιλικά και ερειπωμένες. Πίνακας Α : Κτίρια κατά αποκλειστική χρήση και αριθμός των κανονικών κατοικιών τους (Απογραφή 2000) Αποκλειστική χρήση κτιρίων Σύνολο κτιρίων αποκλειστικής χρήσης Κατοικίες Εκκλησίες - Μοναστήρια Ξενοδοχεία Εργοστάσια - Εργαστήρια Σχολικά κτίρια Καταστήματα - Γραφεία Σταθμοί αυτοκινήτων (πάρκινγ) Νοσοκομεία, Κλινικές κλπ. Άλλες χρήσεις Αριθμός κανονικών κατοικιών ΔΕ Χαιρωνείας ΤΚ Χαιρωνείας ΤΚ Αγίου Βλασίου ΤΚ Ακοντίου ΤΚ Ανθοχωρίου ΤΚ Βασιλικών ΤΚ Θουρίου ΤΚ Προσηλίου ΤΚ Προφήτου Ηλία A.2-32

82 Πίνακας Α : Kανονικές κατοικίες ανάλογα με τις ανέσεις που διαθέτουν (Απογραφή 2001) Αστικά (ΑΣ) και αγροτικά (ΑΓ) Πεδινά (Π), Σύνολο ημιορεινά κανονικών (Η) ορεινά κατοικιών (1) (Ο) Kουζίνα Hλεκτρικό φως A ν έ σ ε ι ς κ α ν ο ν ι κ ώ ν κ α τ ο ι κ ι ώ ν Λουτρό ή ντους Ύδρευση Kεντρική Aποχωρητήριο Aποχέθέρμανση τευση ΔΕ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ ΤΚ Χαιρωνείας ΑΓ Π ΤΚ Αγίου Βλασίου ΑΓ Π ΤΚ Ακοντίου ΑΓ Π ΤΚ Ανθοχωρίου ΑΓ Π ΤΚ Βασιλικών ΑΓ Π ΤΚ Θουρίου ΑΓ Π ΤΚ Προσηλίου ΑΓ Π ΤΚ Προφήτου Ηλία ΑΓ Π Η εγκατάσταση των κατοίκων, και ιδιαίτερα των νέων, στα αστικά κέντρα σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση των τελευταίων ετών εχει σαν αποτέλεσμα την υποβάθμιση τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού χώρου αφού η συντήρηση τους έχει περιοριστεί στο ελάχιστο και σε ορισμένες περιπτώσεις απλά έχουν εγκατεληφθεί δημιουργώντας ενα μή ελκτικό περιβάλλον κατοίκησης. Η πλούσια ιστορία της περιοχής, από την αρχαιότητα μέχρι, σήμερα διαμορφώνει ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον πολιτιστικό περιβάλλον. Πολιτιστικές εκδηλώσεις και αναβίωση εθίμων πραγματοποιούνται σε όλους τους οικισμούς. Η λειτουργία των Μουσείων (αρχαιολογικού και εικονικής πραγματικότητας) σε συνδυασμό με τη δημιουργία του Πλουτάρχειου Ιστορικού και Πολιτιστικού Πάρκου ενισχύουν και προωθούν τα πολιτιστικά δρώμενα (αναλυτικά στο Α.3.2). Το φυσικό περιβάλλον και το αγροτικό τοπίο μετά και την εφαρμογή του Προγράμματος ECOPEST έχει βελτιωθεί σημαντικά (Α.3.1). A.2-33

83 Α.2.8 Συμπεράσματα Τάσεις Προβλήματα Τόσο από τα διαθέσιμα στοιχεία όσο και από την επιτόπια έρευνα, στα πλαίσια της ανάλυσης, προκύπτουν τα εξής: Ο πρώην καποδιστριακός δήμος Χαιρώνειας και σήμερα Δημοτική Ενότητα του καλλικράτειου Δήμου Λεβαδέων αποτελεί μια παραδοσιακά αγροτική περιοχή με διάσπαρτους μικρούς οικισμούς και πλούσια ιστορία. Ο ρόλος της σε επίπεδο Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας και Περιφερειακής Ενότητας Βοιωτίας είναι μικρός λόγω των πληθυσμιακών και οικονομικών μεγεθών της. Η λειτουργία των τοπικών δομών στα πλαίσια του νέου Δήμου και ο προσδιορισμός του ρόλου της μέσα στο νέο διοικητικό/χωρικό πλαίσιο, με δεδομένη τη κυριαρχία της Λιβαδειάς, διέπονται/διαμορφώνονται απο ισχυρές σχέσεις εξάρτησης. Η γειτνίαση της περιοχής μελέτης με το αστικό κέντρο (Λιβαδειά) έχει σαν αποτέλεσμα τη διαμόρφωση του μοντέλου «κατοικώ στη πόλη και εργάζομαι (στον αγροτικό τομέα) στο χωριό». Από τα στοιχεία της πληθυσμιακής ανάλυσης (δυστυχώς είναι ελλιπή αφού εκκρεμεί η δημοσίευση των αναλυτικών δημογραφικών δεδομένων της απογραφής του 2011) όλοι οι οικισμοί είναι φθίνοντες με γηρασμένο πληθυσμό. Οι τάσεις που διαμορφώνονται είναι η ερήμωση των περισσότερων από αυτών. Η εγκατάλειψη των οικισμών, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση των τελευταίων ετών, έχει σαν αποτέλεσμα την ολοένα και μεγαλύτερη υποβάθμιση τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού χώρου. Η σχέση κόστους (συντήρηση/αναβάθμιση των υποδομών και του οικισμένου χώρου) και ωφέλους (χρήση και αριθμός χρηστών) αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα και μάλιστα σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης και παρατεταμένης ύφεσης της ελληνικής οικονομίας που επηρεάζει τόσο τις δημόσιες όσο και τις ιδιωτικές επενδύσεις σε όλα τα επίπεδα. Τέλος, λόγω έλλειψης πρόσφατων δεδομένων (αναλυτικά στο Α.2.6 ) της οικονομικής δραστηριότητας είναι δύσκολο να εκτιμηθούν οι τάσεις που διαμορφώνονται στην τοπική οικονομία αλλά σύμφωνα με στοιχεία σε επίπεδο χώρας η ανεργία που αυξάνεται από τρίμηνο σε τρίμηνο αποτελεί ένα τεράστιο ζήτημα. A.2-34

84 ΔΗΜΟΥ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Κεφάλαιο Α.3 Δεδομένα του Χώρου και του Περιβάλλοντος A.3-1

85 Α.3.1 Α Φυσικό Περιβάλλον Φυσικό Περιβάλλον Α Μορφολογικά στοιχεία Ο Δήμος Χαιρώνειας περιβάλλεται από σημαντικά βουνά όπως είναι ο Παρνασσός στα δυτικά του, το Καλλίδρομο στα βόρεια και το Χλωμό στα βορειοανατολικά του. Οι κύριοι όγκοι εντός των ορίων του Δήμου είναι το όρος Ηδύλειον στο κέντρο το όρος Ακόντιο στο νοτιοανατολικό τμήμα του Δήμου και το όρος Θούριο νότια. Το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης του Δήμου Χαιρώνειας είναι πεδινό και βρίσκεται σε σχετικά χαμηλό υψόμετρο (μεσοσταθμικό οικισμών 136 μ.). Οι όγκοι του αφορούν κυρίως βραχώδεις κορυφές όπως «Αγ. Δημήτριος» με υψόμετρο 370 μ., «Ψηλή Ράχη» με υψόμετρο 388 μ., «Πετρωτό» με υψόμετρο 448 μ., «Αη Λιας» με υψόμετρο 457 μ., «Ακόντιον» με υψόμετρο 502 μ. και «Στεφάνιο» με υψόμετρο 547 μ. Α Γεωλογικά στοιχεία Τα Γεωλογικά στοιχεία της περιοχής μελέτης αναπτύσσονται στο Κεφάλαιο Α.3.4 «Γεωλογική διερεύνηση του ΟΤΑ - Ασφάλεια, προστασία». Α Υδατικοί Πόροι Η Δ.Ε. της Χαιρώνειας ανήκει στο Υδατικό Διαμέρισμα της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας με κωδικό (GR07). Το Υδατικό Διαμέρισμα GR07 περιλαμβάνει ολόκληρους τους Νομούς Ευβοίας (και τη Σκύρο) και Βοιωτίας, μεγάλα τμήματα των Νομών Φθιώτιδας (83,1%) και Φωκίδας (41,9%) και μικρά τμήματα των Νομών Αττικής (7,2%) και Μαγνησίας (Σποράδες) (14,9%). Η συνολική του έκταση είναι km2. Ο πληθυσμός του, με βάση την απογραφή του 1991 ήταν κάτοικοι και σύμφωνα με την απογραφή του 2001 ήταν κάτοικοι, παρουσιάζοντας αύξηση 3.0%. Σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία απογραφής του 2011 ο πληθυσμός του Υδατικού Διαμερίσματος ανέρχεται σε κατοίκους παρουσιάζοντας μείωση 1.0%, σε σχέση με την απογραφή του A.3-2

86 Περιοχή μελέτης Χάρτης Α : Το Υδατικό Διαμέρισμα Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και οι λεκάνες απορροής του (πηγή: Σχέδιο Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας GR07) Η Δ.Ε. Χαιρώνειας βρίσκεται στη λεκάνη απορροής του Βοιωτικού Κηφισού με GR 23 η οποία καταλαμβάνει έκταση km2. Ο Βοιωτικός Κηφισός με κωδικό GR 0723R N διασχίζει τα διοικητικά όρια της Δ.Ε. Χαιρώνειας. Έχει χαρακτηριστεί ως ευαίσθητος αποδέκτης σύμφωνα με την οδηγία 91/271/ΕΟΚ περί επεξεργασίας αστικών λυμάτων. Σύμφωνα με την ΚΥΑ 19661/1982 (ΦΕΚ 1811Β /1999) «Τροποποίηση της 5673/400/1997 Κοινής Υπουργικής Απόφασης «Μέτρα και όροι για την επεξεργασία αστικών λυμάτων» (Β 192)» - Κατάλογος ευαίσθητων περιοχών για τη διάθεση αστικών λυμάτων σύμφωνα με το άρθρο 5 (παρ. 1) της απόφασης αυτής», τα αστικά λύματα που διοχετεύονται σε αποχετευτικά δίκτυα υποβάλλονται σε αυστηρότερη επεξεργασία από την προβλεπόμενη στο άρθρο 7 της υπ αριθ. 5673/400/1997 ΚΥΑ, όπως παρουσιάζεται και στο Σχήμα Α Εκτός από τον π. Βοιωτικό Κηφισό την Δ.Ε. Χαιρώνειας διαρρέουν και άλλα ρέματα, τα οποία καταλήγουν στον ποταμό όπως το ρέμα Μαυρονερίου, Κινέτας και Μπογδανόρρεμα που είναι μόνιμης ροής. A.3-3

87 Περιοχή μελέτης Χάρτης Α : Χαρακτηρισμένες ευαίσθητες περιοχές σύμφωνα με την Οδηγία 91/271/ΕΟΚ (πηγή: Σχέδιο Διαχείρισης του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας GR07) Σύμφωνα με το Σχέδιο Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων για το Υδατικό Διαμέρισμα στην περιοχή μελέτης εμφανίζονται τρία υπόγεια υδατικά συστήματα, του Ανω και Μέσου Ρου Βοιωτικού Κηφισού (GR ), του Κάτω Ρου Κηφισού (GR ) και του Καλοποδίου Κάστρου Ορχομενού Βασιλικών (GR ). Περιοχή μελέτης Χάρτης Α : Απόσπασμα Χάρτη Υπόγειων Υδατικών Συστημάτων περιοχής μελέτης (πηγή: Σχέδιο Διαχείρισης του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας GR07) A.3-4

88 Τα υπόγεια υδατικά συστήματα της περιοχής μελέτης με κωδικούς GR και GR χαρακτηρίζονται ως Προστατευόμενες περιοχές Πόσιμου Ύδατος, είναι δηλαδή τα υδατικά συστήματα που χρησιμοποιούνται για την ύδρευση του πληθυσμού. Οι χρήσεις νερού διακρίνονται στην ύδρευση, την άρδευση, την κτηνοτροφία και τη βιομηχανία. Στο Υδατικό Διαμέρισμα Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, η σημαντικότερη ζήτηση αντιστοιχεί στην άρδευση. Οι ζητήσεις για την ύδρευση, την βιομηχανία και την κτηνοτροφία είναι σαφώς μικρότερες. Η ύδρευση των οικισμών πραγματοποιείται από κοινοτικές γεωτρήσεις. Κάθε οικισμός διαθέτει δική του γεώτρηση εκτός από τον ικισμό της Χαιρώνειας, του Ακοντίου που εξυπηρετούνται από μία γεώτρηση, η οποία μελλοντικά θα εξυπηρετεί και τον οικισμό του Θουρίου. Οι αρδευτικές ανάγκες καλύπτονται από το Βοιωτικό Κηφισό, από ιδιωτικές και κοινοτικές γεωτρήσεις, ενώ οι κτηνοτροφικές από ιδιωτικές γεωτρήσεις. Με βάσει τα στοιχεία της Υπηρεσίας Εγγείων Βελτιώσεων στην Π.Ε. της Θήβας μέχρι το 2009 έχει καταγραφεί σημαντικός αριθμός αρδευτικών γεωτρήσεων στη Δ.Ε. Χαιρώνειας. Στον Πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται ο αριθμός των γεωτρήσεων ανά Τ.Κ., το μέσο, το μέγιστο και το ελάχιστο βάθος τους. Οι γεωτρήσεις αυτές προορίζονται για αρδευτικούς και κτηνοτροφικούς σκοπούς. Πίνακας Α : Αρδευτικές γεωτρήσεις ανά Δημοτική Κοινότητα Α/Α ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΣΟ ΒΑΘΟΣ Μέγιστο Ελάχιστο ΓΕΩΤΡΗΣΕΩΝ (m) Βάθος Βάθος 1 Χαιρώνεια Προσήλιο 3 53, Ακόντιο , Θούριο 7 108, Βασιλικά 50 55, Αγ. Βλάσιος 62 64, Προφ. Ηλίας 34 89, Ανθοχώρι 79 79, Πολλές από αυτές αναμένεται να εχουν εγκαταληφθεί καθώς οι περισσότερες έχουν κατασκευαστεί πριν το 2000 και πλέον η γεωργική γη αρδεύεται μέσω των αρδευτικών έργων από τα ύδατα του Βοιωτικού Κηφισού. Στη διαδικασία χορήγησης άδειας χρήσης νερού βρίσκονται οι κοινοτικές γεωτρήσεις, οι οποίες προορίζονται όλες για αρδευτικούς σκοπούς. Οι γεωτρήσεις αυτές παρουσιάζονται στον Πίνακα που ακολουθεί. Πίνακας Α : Αρδευτικές γεωτρήσεις ανά Δημοτική Κοινότητα Α/Α ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΓΕΩΤΡΗΣΕΩΝ 1 Χαιρώνεια 5 2 Προσήλιο 2 3 Ακόντιο 2 4 Θούριο 5 5 Βασιλικά - 6 Αγ. Βλάσιος 3 7 Προφ. Ηλίας 3 8 Ανθοχώρι 6 ΣΥΝΟΛΟ 26 A.3-5

89 Οι κοινοτικές γεωτρήσεις παρουσιάζονται στο Χάρτη Α.3.1. του «Φυσικού Περιβάλλοντος». Α Κλιματολογικά στοιχεία Α Σταθμοί παρατηρήσεων Για την προσέγγιση των κλιματολογικών και βιοκλιματικών χαρακτηριστικών της περιοχής του πρώην Δήμου Χαιρώνειας χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα από τον πλησιέστερο μετεωρολογικό σταθμό παρατήρησης της περιοχής. Αναλύονται τα δεδομένα του Μ.Σ. του Αλιάρτου, τα χαρακτηριστικά του οποίου παρουσιάζονται στον Πίνακα Α Πίνακας Α : Χαρακτηριστικά του μετεωρολογικού σταθμού στον Αλίαρτο Γεωγραφικές Συντεταγμένες Ονομασία Σταθμού Αριθμός Σταθμού Μήκος Πλάτος Υπηρεσία στην οποία υπάγεται ο σταθμός Υψόμετρο (m) Περίοδος Λειτουργίας Αλίαρτος ο 06' 38 ο 25' Ε.Μ.Υ Α Θερμοκρασία Σύμφωνα με τα κλιματολογικά δεδομένα του σταθμού Αλιάρτου, η μέση ετήσια θερμοκρασία για την ευρύτερη περιοχή κυμαίνεται μεταξύ 11,52-32,41 C, ενώ δεν πέφτει κάτω από το μηδέν. Η απολύτως μέγιστη θερμοκρασία για την ευρύτερη περιοχή κυμαίνεται μεταξύ 14,12 36,27 C, ενώ η απολύτως ελάχιστη θερμοκρασία κυμαίνεται μεταξύ 7,47 30,09 C. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι περίπου 21,75 C. Οι υπερετήσιες μέσες μηνιαίες μεταβολές παρουσιάζονται στο διάγραμμα που ακολουθεί. Γράφημα Α : Μέσες μηνιαίες θερμοκρασίες σύμφωνα με τα δεδομένα του Μ.Σ. του Αλιάρτου (Πηγή: Ε.Μ.Υ., Μ.Σ. ΑΛΙΑΡΤΟΥ, ) A.3-6

90 Α Υετός Το μέσο υπερετήσιο ύψος βροχής για την περιοχή με στοιχεία του μετεωρολογικού σταθμού του Αλιάρτου είναι 56,36 mm. Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι υπερετήσιες μηνιαίες διακυμάνσεις του ύψους βροχής για το μετεωρολογικό σταθμό του Αλιάρτου Γράφημα Α : Υπερετήσιες μηνιαίες διακυμάνσεις του ύψους βροχής για τον Μ.Σ. του Αλιάρτου (Πηγή: Ε.Μ.Υ., Μ.Σ. ΑΛΙΑΡΤΟΥ, ) Οι βροχοπτώσεις κατά την καλοκαιρινή περίοδο ελαττώνονται όπως είναι αναμενόμενο. Συγκεκριμένα, το ύψος βροχής από τον Μάιο έως και τον Σεπτέμβριο κυμαίνεται από 34,4,8 έως 31,9 mm. Η χειμερινή περίοδος είναι αυτή που συγκεντρώνει τις περισσότερες βροχοπτώσεις. Οι υψηλότερες τιμές βροχόπτωσης παρατηρούνται τους μήνες Νοεμβρίου - Μαρτίου. Ο μέσος όρος των ετήσιων βροχοπτώσεων δεκαετίας είναι 658,3 mm, ενώ η εποχική κατανομή έχει τις ακόλουθες τιμές: Χειμώνας: 284,8 mm, ποσοστό 42,11% Άνοιξη: 145,2 mm, ποσοστό 21,47% Θέρος: 52,9 mm, ποσοστό 7,82% Φθινόπωρο: 193,4 mm, ποσοστό 28,60% Ο Δεκέμβριος παρουσιάζει το μεγαλύτερο ύψος βροχής με 107,2 mm και ακολουθούν Ιανουάριος, Νοέμβριος, Φεβρουάριος και Οκτώβριο με τιμές 95,3-72,7 mm. Ο μήνας Ιούλιος έχει περίπου 10,6 mm μέση τιμή και είναι ο πλέον άνυδρος μήνας. Α Υγρασία Οι τιμές της σχετικής υγρασίας είναι σχετικά υψηλές, ο ετήσιος μέσος όρος της σχετικής υγρασίας είναι υψηλός, με τιμή 62,65. Το μέγιστο ποσοστό της σχετικής υγρασίας του αέρα, στην επιφάνεια του εδάφους, παρατηρείται κατά τους μήνες Οκτώβριο έως Μάρτιο, ενώ το ελάχιστο σημειώνεται κατά τους μήνες Απρίλιο έως και Σεπτέμβριο. A.3-7

91 Γράφημα Α : Υπερετήσιες μηνιαίες διακυμάνσεις της σχετικής υγρασίας για τον Μ.Σ. του Αλιάρτου Α Άνεμοι (Πηγή: Ε.Μ.Υ., Μ.Σ. ΑΛΙΑΡΤΟΥ, ) Η ταχύτητα και η διεύθυνση των ανέμων είναι σημαντικοί παράγοντες για τις διαδικασίες μεταφοράς και διάδοσης των διαφόρων ατμοσφαιρικών ρύπων σε μια περιοχή. Οι ετήσιες συχνότητες έντασης ανέμων για τον Μ.Σ. του Αλιάρτου παρουσιάζονται στο ανεμόγραμμα που ακολουθεί. Όπως προκύπτει από τα μετεωρολογικά στοιχεία, οι επικρατέστεροι άνεμοι είναι κατά σειρά οι βόρειοι, οι δυτικοί, οι βορειοδυτικοί, οι νότιοι, οι βορειοανατολικοί, οι ανατολικοί και τέλος οι νοτιοανατολικοί. Γράφημα Α : Ετήσια συχνότητα έντασης ανέμου (%) A.3-8

92 Α Ομβροθερμικό πηλίκο Emberger Ομβροθερμικά διαγράμματα Για το χαρακτηρισμό του κλίματος μιας περιοχής λαμβάνονται συνήθως οι παράγοντες της θερμοκρασίας και των υδατικών συνθηκών είτε για τον υπολογισμό αριθμοδεικτών είτε για την απεικόνιση σχετικών κλιματικών διαγραμμάτων. Τέτοιες μαθηματικές εκφράσεις ή αριθμοί ονομάζονται κλιματικοί ή βιοκλιματικοί δείκτες αντίστοιχα, ανάλογα με το αντικείμενο που επηρεάζουν. Για την περιοχή της Μεσογείου, καλά αποτελέσματα δίνει ο κλιματικός τύπος του «βροχοθερμικού πηλίκου» του Emberger, όπου: Q 1000* P ( M m) *( M m) 2 P= το ετήσιο ύψος βροχής σε mm, Μ= ο μέσος όρος της μέγιστης θερμοκρασίας του θερμότερου μήνα σε απόλυτους βαθμούς (+273,2 C=0 C), m= ο μέσος όρος της ελάχιστης θερμοκρασίας του ψυχρότερου μήνα σε απόλυτους βαθμούς σε συνδυασμό με το κλιματικό διάγραμμα των Εmberger-Sauvage. Όσο μικρότερος είναι ο δείκτης Q, τόσο ξηρότερο είναι το κλίμα. Με βάση τις τιμές του Q και την τιμή του m συντάσσει ο Emberger, τα λεγόμενα κλιματικά διαγράμματα. Ένα τέτοιο έχει συντάξει ο Μαυρομάτης (1980) για τη χώρα μας (Διάγραμμα Α ). Η έννοια του βιοκλιματικού ορόφου ανταποκρίνεται στην κατακόρυφη διαδοχή του βιοκλίματος στην οποία οφείλεται και η κατακόρυφη διαδοχή της βλαστήσεως. Ο Μαυρομάτης διακρίνει τρεις βιοκλιματικούς ορόφους, «ημίξηρο», «ύφυγρο», «υγρό», και τέσσερις υποορόφους με βάση την τιμή του m οc σε «χειμώνα θερμό» (m>7 C), «χειμώνα ήπιο» (3<m<7 C), «χειμώνα ψυχρό» (0<m<3 C) και «χειμώνα δριμύ» (- 10<m<0 ο C). Σύμφωνα με τον τύπο του Emberger και με τα στοιχεία της Ε.Μ.Υ. από τον Μ.Σ. του Αλιάρτου, προκύπτει ότι για την περιοχή του έργου οι τιμές των M, m, P και Q είναι αντίστοιχα: Μ= 32,41 οc m= 2,88 C P= 676,3 mm Q= 78,74 Tοποθετώντας αυτά τα δεδομένα στο διάγραμμα του Emberger, κατά Μαυρομάτη, για την Ελλάδα παρατηρείται ότι ο βιοκλιματικός όροφος της περιοχής είναι ημίξηρος με χειμώνα ψυχρό. A.3-9

93 Διάγραμμα Α :Κλιματολογικό διάγραμμα Emberger για τη χώρα μας (Μαυρομάτης 1980) Οι βιοκλιματικοί όροφοι της περιοχής μελέτης παρουσιάζονται στον παρακάτω χάρτη, ο οποίος αποτελεί απόσπασμα από το χάρτη των βιοκλιματικών ορόφων της Ελλάδας. Σύμφωνα με αυτόν, στην περιοχή της Δ.Ε. Χαιρώνειας εμφανίζονται ένας τύπος βιοκλιματικών ορόφων, ο ύφυγρος με χειμώνα ψυχρό. A.3-10

94 . (Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας) Χάρτης Α : Απόσπασμα Χάρτη Βιοκλιματικών Ορόφων ευρύτερης περιοχής ενδιαφέροντος Οι Gaussen και Bagnuls απεικονίζουν, με διάγραμμα που καλείται «ομβροθερμικό διάγραμμα», την πορεία μήνα προς μήνα της μέσης μηνιαίας θερμοκρασίας σε ο C και του μέσου μηνιαίου ύψους βροχής σε mm. Για την καμπύλη της θερμοκρασίας λαμβάνεται κλίμακα διπλάσια εκείνης του όμβρου (1 ο C αντιστοιχεί σε 2 χιλιοστά βροχής). Η περίοδος κατά την οποία η καμπύλη του όμβρου βρίσκεται χαμηλότερα από την καμπύλη της θερμοκρασίας θεωρείται ξηρή. Ένας μήνας χαρακτηρίζεται ξηρός όταν το σύνολο των κατακρημνισμάτων του μήνα αυτού είναι ίσο ή μικρότερο από το διπλάσιο της μέσης θερμοκρασίας του (Pmm 2TC). Η διάκριση αυτή, σύμφωνα με τα ομβροθερμικά διαγράμματα, είναι περισσότερο κατατοπιστική από τους αριθμοδείκτες και αποδίδουν περισσότερο την πραγματική «οικολογικώς» ξηρή περίοδο, αν συνυπολογιστούν παράγοντες του εδάφους καθώς και το βάθος του. Το ομβροθερμικό διάγραμμα της ευρύτερης περιοχής μελέτης (βάσει των διαθέσιμων στοιχείων του Μ.Σ. της Ε.Μ.Υ. στον Αλίαρτος) παρατίθεται στη συνέχεια. Σύμφωνα με τα δεδομένα του Μετεωρολογικού Σταθμού Αλιάρτου, η ξηρή περίοδος διαρκεί από Μάιο έως και Σεπτέμβριο. Λιγότερο ξηροί είναι οι μήνες Ιανουάριος, Δεκέμβριος και Νοέμβριος. A.3-11

95 Γράφημα Α : Ομβροθερμικό διάγραμμα Μ.Σ. Αλιάρτου (Πηγή: Ε.Μ.Υ., Μ.Σ. ΑΛΙΑΡΤΟΥ, ) Σύμφωνα με το βιοκλιματικό χάρτη της Ελλάδας, η περιοχή της Δ.Ε. Χαιρώνειας ανήκει στον έντονο μέσο μεσογειακό χαρακτήρα του μεσογειακού βιοκλίματος. (Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας) Χάρτης Α : Απόσπασμα Βιοκλιματικού χάρτη ευρύτερης περιοχής μελέτης A.3-12

96 Α Οικοσυστήματα - Προστατευόμενες Περιοχές - Φυσικά Τοπία Α Γενικά περί προστατευομένων περιοχών Ορισμός και θεσμικό πλαίσιο προστατευομένων περιοχών Η Διεθνής Ένωση για την Προστασία της Φύσης (IUCN) ορίζει ότι προστατευόμενη περιοχή είναι χερσαία ή και θαλάσσια έκταση αφιερωμένη στην προστασία και στη διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας και των φυσικών και συναφών πολιτιστικών πόρων, η οποία υπόκειται σε διαχείριση με νομικά μέσα ή άλλους αποτελεσματικούς τρόπους. Προστατευόμενες περιοχές στην Ελλάδα νοούνται κυρίως οι περιοχές που έχουν ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000 και οι οποίες προστατεύονται βάσει των Κοινοτικών Οδηγιών για τους οικοτόπους και για τα πουλιά. Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο για την προστασία οικολογικά σημαντικών περιοχών περιλαμβάνει τρία επίπεδα νομοθεσίας. Εθνική νομοθεσία Κοινοτική νομοθεσία Διεθνή νομοθεσία Εθνική νομοθεσία Νόμος 1650/1986 «Για την προστασία του περιβάλλοντος» Ο Ν. 1650/1986 είναι σήμερα ο βασικός ελληνικός νόμος που διέπει τη θεσμοθέτηση των προστατευομένων περιοχών. Χωρίζεται σε 7 Κεφάλαια, από τα οποία το πιο σημαντικό είναι το Δ : «Προστασία της φύσης και του τοπίου», το οποίο εισάγει τις παρακάτω κατηγορίες προστατευομένων περιοχών: Περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης. Στις περιοχές αυτές δεν επιτρέπεται καμία ανθρώπινη δραστηριότητα, με εξαίρεση την επιστημονική. Περιοχές προστασίας της φύσης. Εθνικά Πάρκα. Πρόκειται για τη σημαντικότερη κατηγορία, καθώς μπορεί να περιλάβει εκτεθειμένες περιοχές οικολογικής σημασίας οι οποίες «...παραμένουν ανεπηρέαστες ή ελάχιστα έχουν επηρεαστεί από ανθρώπινες δραστηριότητες και στις οποίες διατηρείται μεγάλος αριθμός και ποικιλία αξιόλογων βιολογικών, οικολογικών και αισθητικών στοιχείων...». Στα εθνικά και θαλάσσια πάρκα επιτρέπονται «...δραστηριότητες ερευνητικές, φυσιολατρικές και άλλες, κυρίως παραδοσιακού χαρακτήρα...». Προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί, προστατευόμενα τοπία. Περιοχές οικοανάπτυξης. Στην πράξη, μια προστατευόμενη περιοχή συνήθως περιλαμβάνει συνδυασμό των παραπάνω βαθμών προστασίας. Νόμος 2742/1999 «Χωροταξικός Σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη» Ο Ν. 2742/99 αφορά τη διαχείριση και διοίκηση «περιοχών, στοιχείων και συνόλων της φύσης και του τοπίου», βάσει κατηγοριών που αναφέρονται στον Ν. 1650/86. A.3-13

97 Αφορά επίσης και τις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης, δηλαδή τις περιοχές Natura 2000 που συστήνονται βάσει της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. Στο άρθρο 15, «Φορείς Διαχείρισης», ο ν.2742/99 ανοίγει το δρόμο για την ίδρυση φορέων διαχείρισης (Φ.Δ.) προστατευομένων περιοχών ως νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου. Κοινοτική νομοθεσία Οδηγία 79/409/ΕΟΚ «Για την προστασία των άγριων πουλιών» Σκοπός της Οδηγίας 79/409 είναι η προστασία ειδών πουλιών που ζουν σε άγρια κατάσταση στην Ευρώπη. Πολύ σημαντικό σημείο της είναι η υποχρέωση των κρατών-μελών να χαρακτηρίζουν «Ζώνες Ειδικής Προστασίας (Ζ.Ε.Π.)» (Special Prtectin Areas - SPA) τις πιο κατάλληλες περιοχές που φιλοξενούν πληθυσμούς και οικοτόπους των πουλιών αυτών και άλλων μεταναστευτικών πουλιών. Την εφαρμογή της 79/409 την επιβλέπει η Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στην Ελλάδα την εφαρμογή της 79/409 την παρακολουθεί το Υπουργείο Γεωργίας, κυρίως ως προς τα μέτρα προστασίας των πουλιών και ειδικότερα ως προς τα θέματα ρύθμισης κυνηγιού. Η Οδηγία 79/409 εναρμονίζεται με το ελληνικό δίκαιο με τις Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις: / (ΦΕΚ 757/Β/ ) / (ΦΕΚ 1188/Β/ ) και / (ΦΕΚ 68/Β/4-2-98) Οδηγία 92/43/ΕΟΚ «Για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας» Η 92/43 είναι η Οδηγία-κορμός για την προστασία της φύσης. Η Οδηγία 92/43/ΕΚ εναρμονίστηκε στο ελληνικό δίκαιο με την Κοινή Υπουργική Απόφαση 33318/3028/ (ΦΕΚ 1289/Β/ ). Με την 92/43 ιδρύθηκε το ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο Ειδικών Ζωνών Διατήρησης (Special Areas f Cnservatin), με τον τίτλο Natura Το Δίκτυο Natura 2000 αποτελεί Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο περιοχών οι οποίες φιλοξενούν φυσικούς τύπους οικοτόπων και οικοτόπους ειδών που είναι σημαντικοί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αποτελείται από δύο κατηγορίες περιοχών: από τις «Ζώνες Ειδικής Προστασίας (Ζ.Ε.Π.)» (Special Prtectin Area - SPA) για την ορνιθοπανίδα, όπως ορίζονται στην Οδηγία 79/409/ΕΟΚ και αναφέρθηκαν παραπάνω, και από τους «Τόπους Κοινοτικής Σημασίας (Τ.Κ.Σ.)» (Sites f Cmmunity Imprtance - SCI), όπως ορίζονται στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ. Οι Ζ.Ε.Π., μετά τον χαρακτηρισμό τους από τα κράτη-μέλη, εντάσσονται αυτομάτως στο Δίκτυο Natura 2000, και η διαχείρισή τους ακολουθεί τις διατάξεις του άρθρου 6 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. Αντίθετα, για την ένταξη των Τ.Κ.Σ. πραγματοποιείται επιστημονική αξιολόγηση και διαπραγμάτευση μεταξύ των κρατών-μελών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σύμφωνα με τα αποτελέσματα των κατά οικολογική ενότητα βιογεωγραφικών σεμιναρίων. A.3-14

98 Η οριστικοποίηση του καταλόγου των Τόπων Κοινοτικής Σημασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο βαίνει προς ολοκλήρωση όσον αφορά τη Μεσογειακή Ζώνη, στην οποία ανήκει εξ ολοκλήρου η Ελλάδα. Μετά την οριστικοποίηση του καταλόγου των Τ.Κ.Σ., τα κράτη-μέλη υποχρεούνται να κηρύξουν τις περιοχές αυτές «Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ)» (Special Areas f Cnservatin - SAC) το αργότερο μέσα σε μια εξαετία. Η καταγραφή των τόπων που πληρούν τα κριτήρια της παρουσίας τύπων οικοτόπων και οικοτόπων ειδών της Οδηγίας 92/43 ΕΟΚ στη χώρα μας (296 περιοχές «Επιστημονικός Κατάλογος»), έγινε από ομάδα 100 επιστημόνων περίπου η οποία συστήθηκε ειδικά για το σκοπό αυτό στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE ( ) με τίτλο «Καταγραφή, Αναγνώριση, Εκτίμηση και Χαρτογράφηση των Τύπων Οικοτόπων και των ειδών Χλωρίδας και Πανίδας της Ελλάδας (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ)». Στον «Επιστημονικό Κατάλογο» εντάχθηκε το σύνολο σχεδόν των έως τότε προστατευομένων περιοχών σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Η τελική επιλογή των τόπων που προτάθηκαν από τη χώρα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή έγινε από κοινή ομάδα εργασίας ΥΠΕΧΩΔΕ Υπουργείου Γεωργίας κατόπιν γνωμοδοτήσεων όλων των συναρμόδιων υπουργείων. Η Ελλάδα έχει χαρακτηρίσει σήμερα 151 Ζώνες Ειδικής Σημασίας (Ζ.Ε.Π.) και υπέβαλε τμηματικά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ( ) κατάλογο 239 προτεινόμενων Τόπων Κοινοτικής Σημασίας (Τ.Κ.Σ.) («Εθνικός Κατάλογος»). Οι δύο κατάλογοι παρουσιάζουν μεταξύ τους αλληλεπικαλύψεις όσον αφορά τις εκτάσεις τους. Μάλιστα, 31 τόποι έχουν οριστεί ταυτόχρονα Ζ.Ε.Π. και έχουν προταθεί και για Τ.Κ.Σ. Όλοι οι τόποι του Δικτύου Natura 2000 που περιλαμβάνονται στη βάση δεδομένων συνοδεύονται από δελτίο δεδομένων με γενικότερα περιγραφικά στοιχεία και με ειδικότερες πληροφορίες για τους τύπους οικοτόπων και για τα είδη που ενδιαιτούν στον κάθε τόπο και από χάρτη κλίμακας 1: Όλοι οι ανωτέρω χάρτες έχουν αποσταλεί στις Διευθύνσεις Περιβάλλοντος και Χωροταξίας των Περιφερειών της χώρας, στα Τμήματα Περιβάλλοντος των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, στη βιβλιοθήκη του ΥΠΕΧΩΔΕ, και διανέμονται σε όλους τους ενδιαφερόμενους πολίτες. Οι δραστηριότητες στις περιοχές του Δικτύου Natura 2000 ρυθμίζονται έως σήμερα από την εθνική νομοθεσία. Σε συνδυασμό με την Οδηγία 79/409 «για τα πουλιά», η Οδηγία 92/43 «για τους οικοτόπους» αποσκοπεί στη δημιουργία συνεκτικού οικολογικού δικτύου προστατευόμενων περιοχών. Το Δικτύου Natura 2000 στοχεύει επίσης στην προώθηση νέων προτύπων ανάπτυξης, με βελτίωση της ποιότητας ζωής, σε συνδυασμό με τη διατήρηση ή με την αποκατάσταση των ειδικών οικολογικών αξιών των περιοχών αυτών. Στις περιοχές Natura επιτρέπονται έργα και δραστηριότητες που δεν θίγουν τα ιδιαίτερα οικολογικά στοιχεία (οικοτόπους και είδη) για τα οποία η περιοχή κρίθηκε προστατευτέα ή τουλάχιστον παρουσιάζουν συμβατότητα με αυτά. Δεν υπάρχει όμως συγκεκριμένος κατάλογος δράσεων που να επιτρέπονται ή να απαγορεύονται από συγκεκριμένες περιοχές. Πρέπει να προηγηθεί διερεύνηση της οικολογικής A.3-15

99 κατάστασης και της αξίας του εκάστοτε φυσικού χώρου, ώστε να μπορεί να υπολογιστεί η αναμενόμενη επίπτωση του κάθε έργου. Διεθνής νομοθεσία Συνθήκη Ραμσάρ Η συνθήκη Ραμσάρ αφορά την προστασία υγροτόπων διεθνούς σημασίας. Υπογράφηκε στο Ιράν το Επικυρώθηκε από την Ελλάδα το 1974 οπότε και ορίστηκαν οι 10 ελληνικοί υγρότοποι Ραμσάρ. Η συμφωνία προέβλεπε επίσης την ακριβή οριοθέτηση των υγροτόπων Ραμσάρ, τη σύνταξη διαχειριστικών σχεδίων και την προστασία των οικοσυστημάτων και της ορνιθοπανίδας τους. Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Βαρκελώνης Η Σύμβαση της Βαρκελώνης με τα συνοδευτικά Πρωτόκολλα κυρώθηκαν από την Ελλάδα με τον Ν. 855/78 (Φ.Ε.Κ. 235/Α/1978) και με τον Ν. 1634/86 (Φ.Ε.Κ. 104/Α/1986). Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο 4 «Περί των ειδικά προστατευόμενων περιοχών της Μεσογείου», τα συμβαλλόμενα κράτη- μέρη της Σύμβασης δεσμεύονται να λάβουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία των σημαντικών θαλάσσιων περιοχών για τη διατήρηση των φυσικών πόρων, των φυσικών τοπίων και των περιοχών της πολιτιστικής κληρονομιάς της Μεσογείου. Σε εφαρμογή του Πρωτοκόλλου 4, 9 περιοχές, με συνολική έκταση εκτάρια, έχουν χαρακτηριστεί Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές. Σύμφωνα με τα ψηφιοποιημένα όρια, η συνολική έκτασή τους αντιστοιχεί στο 0,32% της συνολικής χερσαίας έκτασης της χώρας, ενώ το θαλάσσιο τμήμα τους καταλαμβάνει έκταση ίση με εκτάρια. Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς Σύμφωνα με τη Σύμβαση για την Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά, η οποία λειτουργεί υπό την αιγίδα της UNESCO και κυρώθηκε από την Ελλάδα το 1981, τα Αντιχάσια Όρη-Μετέωρα (έκτασης 387 εκταρίων) και το όρος Άθως έχουν κηρυχθεί Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς για το φυσικό περιβάλλον τους. Η έκταση του όρους Άθω, αν και δεν ορίζεται, θεωρείται ότι αντιστοιχεί στη συνολική έκταση της χερσονήσου ( εκτάρια). Υπεύθυνος φορέας για την κήρυξη των περιοχών είναι το Υπουργείο Πολιτισμού. Σύμφωνα με τα ψηφιοποιημένα όρια, η συνολική έκτασή τους αντιστοιχεί στο 0,26 % της συνολικής χερσαίας έκτασης της χώρας. Α Προστατευόμενες περιοχές Δ.Ε. Χαιρώνειας Λίμνες Υλίκη και Παραλίμνη Σύστημα Βοιωτικού Κηφισού Στο νοτιοανατολικό όριο της Δ.Ε. της Χαιρώνειας διέρχεται ένα μικρό τμήμα της περιοχής «Λίμνες Υλίκη και Παραλίμνη Σύστημα Βοιωτικού Κηφισού» που ανήκει στο Δίκτυο Natura, από το 2006, ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (Τ.Κ.Σ. - CSI) με κωδικό GR Το τμήμα της περιοχής αυτής που διέρχεται από την περιοχή μελέτης παρουσιάζεται στο χάρτη που ακολουθεί. A.3-16

100 Περιοχή Νatura που εμπίπτει Χάρτης Α : Απόσπασμα Χάρτη από την Προστατευόμενη περιοχή που ανήκει στο Δίκτυο Natura 2000 και εμπίπτει και στα διοικητικά όρια της Δ.Ε. Χαιρώνειας (Πηγή: Η περιοχή αυτή περιλαμβάνει τις λίμνες Υλίκη και Παραλίμνη και τις πηγές Χαρίτων που συνδέονται με τον ποταμό του Βοιωτικού Κηφισού που τρέχει προς την Υλίκη. Τα βουνά γύρω από τις λίμνες είναι κατά βάση γυμνά. Το υπόλοιπο της γύρω περιοχής είναι μέρος της αποξηραμένης λίμνης Κωπαΐδας που τώρα είναι καλλιεργούμενη γη. Επί του π. Βοιωτικού Κηφισού έχουν δημιουργηθεί αποστραγγιστικά δίκτυα, μέσω των οποίων ποτίζεται η γεωργική γη. Γύρω από την Παραλίμνη υπάρχουν κάποια μικρές εκτάσεις με αμπέλια. Τα είδη που χαρακτηρίζουν τη βλάστηση είναι: Ptamgetn crispus, P. ndsus, Ceratphyllum demersum, Miriphyllum spicatum. O Τύπος του οικοτόπου 3280 περιγράφει τη χαρακτηριστική βλάστηση της Μεσογείου με μόνιμη ροή του ποταμού με Paspal-Agrstidin και πυκνή βλάστηση από Salix alba και Ppulus alba. Ο Βοιωτικός Κηφισός έχει επίσης αυτή την χαρακτηριστική βλάστηση, αλλά χωρίς συνεχώς τρεχούμενα νερά. Ο Τύπος του οικοτόπου με κωδικό 3170 περιγράφει μια περιοχή με το είδος Cyperus fuscus, Crypsis alpecurides και Menta pulegium. Ο τύπος με κωδικό 5332 χρησιμοποιείται για να περιγράψει χαμηλή βλάστηση- που δεν υπερβαίνει το 1 μέτρο που κυριαρχείται από Quercus cccifera garrigue (μη συμπεριλαμβανομένου των ειδών Ampeldesmus). Η περιοχή έχει τα ακόλουθα ενδημικά είδη ψαριών: Scardinius graecus, ενδημικά είδη λιμνών, Barbus graecus ενδημικά της περιοχής, Rutilus beticus, Rutilus ylikiensis ενδημικά στην Ελλάδα. Τα είδη Barbus graecus και Rutilus ylikiensis θεωρούνται απειλούμενα είδη σε τοπικό επίπεδο. Εδώ ζει ένας γενετικά διαφοροποιημένος πληθυσμός των Natrix tesselata. Ο Κηφισός ποταμός είναι μια σημαντική περιοχή για την παρουσία της βίδρας, Lutra lutra. Τα σπήλαια γύρω από τη λίμνη Υλίκη έχουν ένα ενδημικό είδος των κολεόπτερων, Laemstenus vignai. Στην περιοχή γύρω από τον Ορχομενό (Διόνυσος) υπάρχει ένα ενδημικό είδος το Ορθόπτερα Δολιχόποδα. Οι δύο λίμνες και τα ποτάμια Βοιωτικός Κηφισσός και Μελάς σχηματίζουν ένα συνεχές A.3-17

101 σύστημα των εσωτερικών υδάτων. Ο υγρότοπος των λιμνών Υλίκης και Παραλίμνης θεωρείται σήμερα λιγότερο σημαντικός, αν και θεωρείται σημαντικός τόπος για τα πτηνά και έχει κάποια είδη αρπακτικών. Είναι, επίσης, η νοτιότερη περιοχή ωοτοκίας των πελαργών στην Ελλάδα. Η λίμνη Παραλιμνίου είχε αδειάσει τελείως το 1993, λόγω του σχεδίου και ένα σημαντικό μέρος της σήμερα καλλιεργείται. Το υπόλοιπο υπόγειο νερό αντλείται από την άρδευση των γύρω καλλιεργειών και επίσης χρησιμοποιείται για την ύδρευση της Χαλκίδας. Το νερό της λίμνης Υλίκης χρησιμοποιείται για την ύδρευση της Αθήνας και της Παραλιμνίου για την υδροδότηση της Χαλκίδας. Τα αξιόλογα θηλαστικά που απαντώνται στην περιοχή Νatura είναι: Lutra lutra, (Βίδρα) Mytis mytis, (Τρανομυωτίδα) Τα αξιόλογα πτηνά που απαντώνται στην περιοχή Νatura είναι: Ablepharus kitaibelii fabichi (Αβλέφαρος) Buf viridis viridis (Πρασινόφρυνος) Τα αξιόλογα αμφίβια - ερπετά που απαντώνται στην περιοχή Νatura είναι: Chalcides cellatus cellatus (Λιακόνι) Cluber gemnensis gemnensis (Δενδρογαλιά) Crnella austriaca austriaca (Ασινόφιδο) Elaphe quaturlineata quaturlineata (Λαφίτης) Elaphe situla (Σπιτόφιδο) Emys rbicularis (Βαλτοχελώνα) Hemidactylus turcicus turcicus (Σαμιαμίδι) Hyla arbrea arbrea (Δεντροβάτραχος) Lacerta trilineata cariensis (Τρανόσαυρα της Ικαρίας) Rana dalmatina (Ευκίνητος Βάτραχος) Salamandra salamandra salamandra (Σαλαμάνδρα) Telescpus fallax fallax (Αγιόφιδο) Testud hermanni hermanni (Ονυχοχελώνα) Testud marginata (Κρασπεδωτή χελώνα) Vipera ammdytes meridinalis (Οχιά) Η περιοχή αυτή απειλείται από τα επεκτατικά αρδευτικά έργα και τη συνεχή επέκταση των γύρω χωριών. Ένα επίσης σημαντικό πρόβλημα είναι και η απορροή των χημικών προϊόντων και λιπασμάτων που χρησιμοποιούνται στις γύρω γεωργικές εκτάσεις. Ο Βοιωτικός Κηφισσός δείχνει μια τάση προς ευτροφισμό. Καταφύγιο Άγριας Ζωής Στην Δ.Ε. Χαιρώνειας και συγκεκριμένα στη Δ.Κ. Ακοντίου και Θουρίου, υπάρχει μία περιοχή που έχει χαρακτηριστεί ως Καταφύγιο Άγριας Ζωής με την υπ αριθμό Υ.Α /1983 «Ίδρυση του μόνιμου καταφυγίου θηραμάτων στην περιοχή του Δήμου Ορχομενού και Κοινοτήτων Ακοντίου, Διονύσου και Προσηλίου, Δασαρχείου Λειβαδείας» (ΦΕΚ 402Β/1983). Στο Χάρτη που ακολουθεί προυσιάζεται το Καταφύγιο Άγριας Ζωής. A.3-18

102 Χάρτης Α : Απόσπασμα Χάρτη από την Προστατευόμενη περιοχή ως Καταφύγιο Άγριας Ζωής που εμπίπτει στα διοικητικά όρια της Δ.Ε. Χαιρώνειας (Πηγή: Χάρτης Α : Άποψη Καταφυγίου Άγρια Ζωής «Ορχομενός (Διονύσου Προσήλιου - Ακοντίου)» (πηγή: Bing Maps) Το Καταφύγιο Άγριας Ζωής της περιοχής «Ορχομενός (Διονύσου Προσήλιου - Ακοντίου)» έχει έκταση στρέμματα, της οποίας τα όρια έχουν ως εξής: Βόρεια: Αρχίζουν από το Νεκροταφείο Σκριπούς και ακολουθούν τον αμαξωτό δρόμο παραλλήλως των πηγών Χαρίτων μέχρι τις εγκαταστάσεις του Ιχθυοτροφείου Πέτρου Γ. Δήμου. Εκεί ακολουθούν τα ριζά του Ακοντίου Βουνού στα όρια των καλλιεργούμενων εκτάσεων μέχρι το αντλιοστάσιο του Ι. Παναγάκου. Από εκεί ακολουθούν τη χαράδρωση μέχρι τη στροφή του δρόμου Διονύσου Αγ. Νικολάου στη θέση μετόχι. Από εκεί ακολουθούν τον ίδιο δρόμο μέχρι τη διακλαδώση του προς το σιδηροδρομικό σταθμό Χαιρώνειας «θέση Λούτσα μανδριά Τυχάλα» και ακολουθούν το δρόμο προς Σ.Σ. Χαιρώνειας μέχρι τη διακλαδώση του δρόμου με τα ηλεκτροφόρα καλώδια υψηλής τάσεως της ΔΕΗ. A.3-19

103 Δυτικά: Από το παραπάνω σημείο ακολουθούν τη γραμμή της ΔΕΗ μέχρι τη επανασταύρωση της γραμμής με τον ίδιο δρόμο στη θέση όπου είναι η διακλάδωση του δρόμου προς το Ακόντιο. Νότια: Από το παραπάνω σημείο ακολουθούν το δρόμο προς το Ακόντιο μέχρι τον οικισμό και από τα βόρεια όρια του οικισμού μέχρι την επανασυνάντηση με τον δρόμο προς το Προσήλιο και έως τον οικισμό. Από εκεί ακολυθεί τα βόρεια όρια του οικισμού μέχρι την επανασυνάντηση με τον δρόμο προς τον Ορχομενόκαι μέχρι το Παλαιό Λατομείο των Αφών Βούτσα. Ανατολικά: Από το λατομείο και ακολουθώντας ευθεία γραμμή συναντούν το καινούργιο υδραγωγείο το Δήμου Ορχομενού και καταλήγει το όριο στο Νεκροταφείο Σκριπούς απ οππο ξεκίνησε. Εντός του Καταφυγίου Άγριας Ζωής απαγορεύονται η θήρα κάθε θηράματος και κάθε είδους άγριας πανίδας, η σύλληψη κάθε είδους της άγριας πανίδας για μη ερευνητικούς σκοπούς, η καταστροφή κάθε είδους ζώνης με φυσική βλάστηση, η καταστροφή των ζωντανών φυτοφρακτών, η αμμοληψία, η αποστράγγιση και αποξήρανση ελωδών εκτάσεων, η ρύπανση των υδατικών πόρων και η ένταξη έκτασης Καταφυγίου Άγριας Ζωής σε πολεοδομικό ή ρυμοτομικό σχεδιασμό. Δασικές Περιοχές Η έκταση των δασικών εκτάσεων που βρίσκονται στα όρια του Δήμου Χαιρώνειας ανέρχονται σε στρέμματα (Ε.Σ.Υ.Ε., 2001). Οι δασικές αυτές εκτάσεις αφορούν κυρίως εδαφική κάλυψη με χαμηλή σκληροφυλλική βλάστηση (συνδυασμός θαμνώδους ή/και ποώδους βλάστησης), με κύριο φυτό το πουρνάρι. Επίσης, οι βοσκότοποι που υπάρχουν σε συνδυασμό με εκτάσεις θαμνώδους ή/και ποώδους βλάστησης ανέρχονται σε στρέμματα (Ε.Σ.Υ.Ε., 2001). Στα όρια του Δήμου Χαιρώνειας παρατηρείται ότι δεν υπάρχουν αμιγή δάση αλλά ούτε και μεταβατικές δασώδεις θαμνώδεις εκτάσεις. Στον Πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα εξής δεδομένα σε σχέση με δασικές περιοχές, αναδασωτέες και χορτολιβαδικές εκτάσεις και περιοχές επέμβασης, τα οποία προέκυψαν από από τα αρχεία της Δ.Ε. Χαιρώνειας και το Εθνικό Τυπογραφείο. Πίνακας Α : Θεσμοθετημένες Δασικές περιοχές, Αναδασωτέες και χορτολιβαδικές εκτάσεις και περιοχές επέμβασης Δ.Ε. Χαιρώνειας Α/Α ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΕΜΒΑΔΟΝ (στρεμμματα) ΦΕΚ ΤΥΠΟΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ 1. Αναδασωτέα 14, /Δ/ Δασική 2. Αναδασωτέα 71, /Δ/ Δασική 3. Αναδασωτέα 178, /Δ/ Δασική 4. Αναδασωτέα 2, /Δ/ Χορτολιβαδική 5. Αναδασωτέα 10, /Δ/ Χορτολιβαδική 6. Αναδασωτέα 165, /Δ/ Δασική 7. Αναδασωτέα 5, /Δ/ Χορτολιβαδική 8. Χαρακτηρισμός 0, / Δασικού Χαρακτήρα 9. Αναδασωτέα 393, /Δ/ Δασική 10. Αναδασωτέα 30, /Δ/ Δασική 11. Αναδασωτέα 658, /Δ/ Δασική 12. Αναδασωτέα 31, /Δ/ Χορτολιβαδική 13. Αναδασωτέα 72, /Δ/ Χορτολιβαδική A.3-20

104 Α/Α ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΕΜΒΑΔΟΝ (στρεμμματα) ΦΕΚ ΤΥΠΟΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ 14. Αναδασωτέα 5.164, /Δ/ Δασική 15. Αναδασωτέα 85, /Δ/ Δασική 16. Αναδασωτέα 745,752 16/Δ/ Δασική 17. Αναδασωτέα 85, /Δ/ Δασική 18. Απολύτως Προστατευτικό 1.576, /Δ/ Δάσος 19. Αναδασωτέα 100, /Δ/ Δασική 20. Αναδασωτέα 217, /Δ/ Δασική 21. Αναδασωτέα 18, /Δ/ Δασική 22. Αναδασωτέα 42,458 14/Δ/ Δασική 23. Αναδασωτέα 468, /Δ/ Δασική 24. Αναδασωτέα 39, /Δ/ Δασική 25. Αναδασωτέα 2, /Δ/ Δασική 26. Αναδασωτέα 1.818, /Δ/1996 Δασική 27. Χαρακτηρισμός / Δασικού Χαρακτήρα Από τον παραπάνω Πίνακα προκύπτει ότι στην Δ.Ε. Χαιρώνειας έχουν κηρυχθεί ως αναδασωτέες δασικές εκτάσεις 24 περιοχές συνολικής έκτασης ,52 στρεμμάτων, ως δασικού χαρακτήρα 2 περιοχές στρεμμάτων και ως δάσος απολύτως προστατευτικό 1.576,58 στρεμμάτων. Η συνολική έκταση των παραπάνω εκτάσεων ανέρχεται περίπου στα ,58 στρέμματα. Στις δασικές και αναδωσετέες εκτάσεις επιτρέπονται έργα τα οποία αφορούν δασικές υποδομές (κρουνοί, δεξαμενές), έργα αναδάσωσης, δασικής οδοποιϊας, αντιπυρικών ζωνών και προστασίας. Α Ζώνες Βλάστησης Οικολογικά δεδομένα της περιοχής Εκτός από την περιοχή Natura, τ Καταφύγιο Άγριας Ζωής, τις αναδασωτέες και δασικές εκτάσεις δεν υπάρχουν άλλοι βιότοποι ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Σύμφωνα με τον ελλαδικό χάρτη βλάστησης του Υπουργείου Γεωργίας, απόσπασμα του οποίου παρατίθεται παρακάτω, στην ευρύτερη περιοχή της Δ.Ε. Χαιρώνειας ως επικρατούσα διάπλαση βλάστησης είναι αυτή της Υπομεσογειακής διάπλασης (Ostry - Caprinin). Η υποζώνη αυτή μπορεί να διακριθεί σε τρεις αυξητικούς χώρους: το Quercetum ccciferae ή Ccciferetum όπου κυριαρχεί ο πουρνάρι (Κρήτη & Ν. Ελλάδα), το Cccifer - Carpinetum με κυριαρχία της χνοώδους και της πλατυφύλλου δρυός και το Carpinetum rientalis με σαφή κυριαρχία του Carpinus rientalis & Quercus pubescens. Η υποζώνη χαρακτηρίζεται ως λοφώδης, πεδινή σε μια σημαντική έκταση τόσο στην κεντρική ανατολική Ελλάδα (από τη Λαμία και βορειότερα) και στη βόρεια Ελλάδα όσο και στα εσωτερικά της δυτικής Ελλάδας. Στη ζώνη αυτή κυριαρχέι η καλλιέργεια σιτηρών, βαμβακιού, καπνού, αμπέλου για παραγωγή σταφυλιών κρασιού και οπωροφόρων δέντρων όπως η ροδακινιά και η μηλιά. A.3-21

105 Χάρτης Α : Απόσπασμα Χάρτη βλάστησης περιοχής μελέτης (Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας) Σύμφωνα επίσης με τον Χάρτη Δασών η περιοχή μελέτης εμφανίζεται ως περιοχή βοσκοτόπων. A.3-22

106 Χάρτης Α : Απόσπασμα Χάρτη δασών περιοχής μελέτης (Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας) A.3-23

107 Α Χλωρίδα - Πανίδα Στην ευρύτερη περιοχή του πρώην Δήμου Χαιρώνειας σημαντικό ρόλο στο φυσικό περιβάλλον παίζει ο Βοιωτικός Κηφισός. Ο ποταμός πηγάζει από το όρος Γκιώνα, διασχίζει τους νομούς Βοιωτίας και Φθιώτιδας και καταλήγει στην λίμνη Υλίκη. Βασικά χαρακτηριστικά του είναι ότι έχει μήκος 100 χιλιομέτρων περίπου και ότι είναι ποταμός συνεχούς ροής. Στην περιοχή του Βοιωτικού Κηφισού καταγράφονται τα εξής 4 σημαντικά είδη πανίδας. Ξεκινώντας με την ορνιθοπανίδα πρώτη θα πρέπει να αναφερθεί η εμφάνιση της Αλκυόνης (Alced atthis) η οποία εμφανίζεται σε περιοχές κοντά στο ποτάμι και τρέφεται με ψάρια. Η εμφάνιση της στην περιοχή είναι ιδιαίτερα σημαντική αφού σύμφωνα με τη Σύμβαση της Βέρνης Οδηγία ΕΟΚ 79/409 χαρακτηρίζεται ως σπάνιο και προστατευόμενο είδος. Άλλα σημαντικά ενδημικά είδη είναι: Remiz pendulinus και Remiz pendulinus pendulinus. Τα θηλαστικά που εμφανίζονται στην περιοχή, είναι η Βίδρα (Lutra Lutra) επίσης σπάνιο και προστατευόμενο είδος, το οποίο τρέφεται και αυτό με ψάρια και φωλιάζει στην υδρόβια βλάστηση. Στην ιχθυοπανίδα τα σημαντικότερα είδη ψαριών του γλυκού νερού είναι η Πασκόβιζα και το Σκαρούνι, τα οποία προστατεύονται από την ελληνική νομοθεσία. Τέλος η περιοχή φιλοξενεί και αρκετά είδη αμφιβίων και ερπετών όπως χελώνες, βατράχους, φίδια, σαύρες κ.α. Όσον αναφορά στην χλωρίδα της περιοχής, λόγω του Βοιωτικού Κηφισού καταγράφεται μια πλούσια ποικιλία. Συγκεκριμένα τα είδη της χλωρίδας είναι: Υδροχαρή: Ipmea aquatica, Cyperus spp, Elecharis spp, Panicum spp, Paspalum spp, Juncus spp, Plygnum spp, Rhraquites australis, Rumex spp και Tupna augustiflia Δένδρα: πλατάνια, κυπαρίσσια, πεύκα, λεύκες ακακίες, κουτσουπιές και ιτιές Θάμνοι: Πικροδάφνες, μυρτιές, μηδική δενδρώδης, πυράκανθοι, λυγούστροι, σπάρτα Οπωροφόρα: Δαμασκηνιές, ροδιές, συκιές, λωτοί, μουριές και μηλιές. Οι καλλιέργειες που εμφανίζονται στην περιοχή είναι: βαμβάκι, σιτάρι, κριθάρι, βρώμη, μηδική, καλαμπόκι βιομηχανική ντομάτα, αμπέλια, ελιές και κηπευτικά. Στην περιοχή μελέτης υπάρχουν και βιοκαλλιέργειες, οι οποίες αφορούν κυρίως στα εξής: σιτηρά (σιτάρι, κριθάρι, βρώμη), μηδική, αμπελώνες, ελιές. Υπάρχουν βιοκαλλιεργητές οι οποίοι έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα βιολογικής γεωργίας όπου επιδοτείται η βιοκαλλιέργεια ορισμένων ειδών. Α Αξιόλογα Οικοσυστήματα Στο παρόν Κεφάλαιο Α.3.1. της Α Φάσης του ΣΧΟΟΑΠ της Δ.Ε. Χαιρώνειας πραγματοποιείται ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης του βιοτικού και αβιοτικού περιβάλλοντος της περιοχής μελέτης. Από την ανάλυση των υφιστάμενων στοιχείων και σύμφωνα με τη διεθνή και εθνική νομοθεσία στο βιοτικό περιβάλλον και πιο συγκεκριμένα στο φυσικό περιβάλλον της περιοχής μελέτης επισημαίνονται τα εξής αξιόλογα οικοσυστήματα και φυσικά τοπία. A.3-24

108 Λίμνες Υλίκη και Παραλίμνη Σύστημα Βοιωτικού Κηφισού, το οποίο εντοπίζεται σε πολύ μικρή έκταση εντός της Δ.Ε. Χαιρώνειας και το Καταφύγιο Άγριας Ζωής στην περιοχή του Δήμου Ορχομενού και Κοινοτήτων Ακοντίου, Διονύσου και Προσηλίου, Δασαρχείου Λειβαδείας. Τα ως άνω τοπία χρήζουν απόλυτης προστασίας, η οποία θα διερευνηθεί στο Στάδιο Β1 της μελέτης. Επιπλέον των ως άνω αξιόλογων περιοχών υπάρχουν και άλλες περιοχές, οι οποίες δεν εμφανίζουν αξιόλογα οικοσυστήματα, αλλά σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία χρήζουν προστασίας. Τέτοιου είδους περιοχές είναι οι δασικές και αναδασωτέεες εκτάσεις και οι περιοχές εκατέρωθεν των ποταμών και των ρεμάτων της περιοχής μελέτης. Η προστασία των περιοχών αυτών θα διερευνηθεί περαιτέρω στη Φάση Β1 της μελέτης ΣΧΟΟΑΠ. A.3-25

109 Α Διαχείριση υγρών και στερεών αποβλήτων Α Αστικά λύματα Σήμερα οι οικισμοί της Δ.Ε. Χαιρώνειας δε διαθέτουν ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης των αστικών λυμάτων και εξυπηρετούνται από στεγανούς ή απορροφητικούς βόθρους. Τα βοθρολύματα που συλλέγονται κατά καιρούς από τους βόθρους της περιοχής οδηγούνται με βυτιοφόρα οχήματα στην Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων Λιβαδειάς. Η συνήθης πρακτική που εφαρμόζεται όμως είναι η ανεξέλεγκτη απόρριψη λυμάτων σε υδάτινους αποδέκτες και σε δασικές περιοχές, χωρίς καμία επεξεργασία, με αποτέλεσμα η υφιστάμενη κατάσταση να εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία. Α Απορρίμματα Στη Δ.Ε. της Χαιρώνειας πραγματοποιείται συλλογή των αστικών στερεών απορριμμάτων δύο φορές την εβδομάδα κατά τη χειμερινή περίδο και κάθε μέρα κατά την καλοκαιρινή. Τα στερεά απορρίμματα μεταφέρονται στο ΧΥΤΑ Λειβαδειάς που χωροθετείται στην περιοχή «Τουρκόπουλα» πολυ κοντα στον οικισμο «Τσουκαλάδες». Σε όλους τους οικισμούς της Δ.Ε. Χαιρώνειας πραγματοποιείται ανακύκλωση στους μπλε κάδους. Η αποκομιδή των ανακυκλώσιμων πραγματοποιειται μία φορά την εβδομάδα. Στους μπλε κάδους απορρίπτονται τα εξής: χάρτινες συσκευασίες και χαρτοκιβώτια από π.χ. ηλεκτρικές συσκευές, χυμούς, γάλα, δημητριακά, πίτσα, μπισκότα, ζάχαρη, απορρυπαντικά, οδοντόκρεμες, χαρτοσακούλες κ.α. αλουμινένια κουτάκια από αναψυκτικά, μπύρες κ.α. γυάλινες συσκευασίες από π.χ. νερό, χυμούς, αναψυκτικά, αλκοολούχα ποτά, βαζάκια τροφίμων κ.α. πλαστικές συσκευασίες από π.χ. μπουκάλια νερού, αναψυκτικά, γιαούρτι, βούτυρο, λάδι, απορρυπαντικά,είδη καθαρισμού, σαμπουάν, αφρόλουτρα, αποσμητικά, πλαστικές σακούλες, φιλμ περιτυλίγματος κ.α. λευκοσιδηρές συσκευασίες από γάλα εβαπορέ, καφέ, τόνο, ζωοτροφές, τοματοπολτό, μπισκότα, κ.λπ. Η κατανομή των κάδων είναι ικανοποιητική ώστε να εξυπηρετούνται όλες οι γειτονιές κάθε οικισμού. Πέρα από τους κάδους των αστικών απορριμμάτων και των ανακυκλώσιμων συσκευασιών υπάρχουν και οι κόκκινοι κάδοι στους οποίους απορρίπτονταν οι κενές συσκευασίες των γεωργικών φαρμάκων. Οι κάδοι τοποθετήθηκαν το 2009 και εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται και μετά το πέρας του προγράμματος Ecpest (2011). A.3-26

110 Επίσης, στα όρια του Δήμου Χαιρώνειας λειτουργούσαν 3 Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων (ΧΑΔΑ) στα δημοτικά διαμερίσματα Ακοντίου, Ανθοχωρίου και Προφ. Ηλία, στις θέσεις Μαρμάρι, Γέφυρες Κηφισού και Παλαιά Γέφυρα Οι ΧΑΔΑ αυτοί λειτουργούσαν από το 1976 και σταμάτησαν το 2005, ενώ έχουν πλέον αποκατασταθεί. Σήμερα όμως υπάρχουν στην περιοχή σημεία όπου παρατηρείται παράνομη απόρριψη άχρηστων υλικών. Α Διαχείριση υδατικών πόρων Α Πόσιμο νερό Δ.Ε. Χαιρώνειας Οι οικισμοί της Δ.Ε. Χαιρώνειας υδροδοτούνται από γεωτρήσεις όπως αναλύεται στο Κεφάλαιο των Υποδομών. Κάθε χρόνο σε τακτά χρονικά διαστήμα πραγματοποιούνται με ευθύνη της ΔΕΥΑΛ δειγματοληψίες και αναλύσεις του πόσιμου νερού για μικροβιολογικές και χημικές παραμέτρους ώστε να εξασφαλίζεται η ποιότητα του προς διάθεση πόσιμου νερού. Από τις αναλύσεις του νερού σε ολους τους μελετούμενους οικιμούς προκύπτει ότι το πόσιμο νερό είναι καλής ποιότητας και η μοναδική επεξεργασία στην οποία υπόκειται πριν την κατανάλωση είναι η χλωρίωση. Επίσης η διαθέσιμη ποσότητα των αποθεμάτων εμφανίζεται να είναι ικανοποιητική. Η κατανάλωση του πόσιμου νερού ανά οικισμό παρατίθεται στον Πίνακα που ακολουθεί, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΔΕΥΑΛ για την χρονική περίοδο 1/9/2011 έως 31/08/2012. Υπολογίζεται επίσης η κατανάλωση ανά άτομο ημερισίως. Πίνακας Α : Καταναλώσεις νερού ύδρευσης Δ.Ε. Χαιρώνειας Α/Α Οικισμοί Καταναλώσεις (m3/έτος) Κατανάλωση / άτομο (lt/p/d) 1 Χαιρώνεια ,58 2 Ανθοχώρι ,35 3 Ακόντιο ,70 4 Βασιλικά ,38 5 Αγ. Βλάσιος ,74 6 Θούριο ,76 7 Προφ. Ηλίας ,82 8 Προσήλιο ,05 ΣΥΝΟΛΟ ,39 Για τον υπολογισμό των καταναλώσεων λαμβάνεται υπόψη ο πραγματικός πληθυσμός των οικισμών. Οι ημερίσιες καταναλώσεις φαίνεται να ξεπερνούν σε ορισμένες περιπτώσεις την προβλεπόμενη ημερήσια κατανάλωση νερού που ανέρχεται στα 250 lt/p/d. Οι οικισμοί που παρατηρείται το φαινόμενο αυτό είναι τα Βασιλικά, το Προσήλιο, το Ανθοχώρι, το Θούριο και ο Προφ. Ηλίας. Οι αυξημένες καταναλώσεις νερού οφείλονται στο γεγονός ότι σημαντικές ποσότητες χρησιμοποιούνται για το πότισμα των κήπων, την πόση των οικόσιτων ζώων και την καθαριότητα των εξωτερικών χώρων. Σύμφωνα με το Σχέδιο Διαχείρισης του Υδατικού Διαμερίσματος η ετήσια κατανάλωση του νερού ύδρευσης στην Δ.Ε. Χαιρώνειας ανέρχεται στα m3/έτος. A.3-27

111 Α Νερό άρδευσης Δ.Ε. Χαιρώνειας Οι γεωργικές εκτάσεις της περιοχής μελέτης αρδεύονται από το Βοιωτικό Κηφισό μέσω αρδευτικών καναλιών, από τις ιδιωτικές αρδευτικές γεωτρήσεις και τέλος από τις δεξαμενές συλλογής όμβριων υδάτων. Σύμφωνα με τα στοιχεία κατανάλωσης του αρδευτικού νερού όπως αναφέρονται στο Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων του ΤΟΕΒ Χαιρώνειας για στρέμματα που ποτίστηκαν απαιτήθηκαν ,3 m3 στο σύνολο του έτους, ενώ οι ανάγκες με τις απώλειες υπολογίζονται στα ,4 m3. Οι καλλιεργούμενες εκτάσεις είναι αροτραίες καλλιέργειες, όπως πατάτες, μποστανικά, αραβόσιτος, μηδική και βαμβάκι. Σύμφωνα με το Σχέδιο Διαχείρισης των Υδάτων η ποσοτική κατάσταση των υπόγειων υδατικών συστημάτων της άμεσης περιοχής μελέτης καθώς και της ευρύτερης κρίνεται καλή. Α Νερό για την κάλυψη των κτηνοτροφικών αναγκών Δ.Ε. Χαιρώνειας Σύμφωνα με τα στοιχεία του Σχεδίου Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων του Υδατικού Διαμερίσματος έχει υπολογιστεί ότι στην Δ.Ε. Χαιρώνειας οι ανάγκες σε νερό για την κάλυψη των κτηνοτροφικών αναγκών ανέρχονται σε lt/d ή m3/yr. Οι κτηνοτροφικές ανάγκες της Δ.Ε. Χαιρώνειας αφορούν στα βοοειδή για την παραγωγή γάλακτος, τα αιγοπρόβατα, τα πτηνά και τα κουνέλια. Οι ανάγκες αυτές καλύπτονται από γεωτρήσεις. Παρακάτω παρατίθεται ο Πίνακας με τις ανάγκες σε νερό για την κτηνοτροφική παραγωγή ανα Δημοτική Κοινότητα. Πίνακας Α : Καταναλώσεις νερού για την κάλυψη των κτηνοτροφικών αναγκών.(πηγή: Σχέδιο Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας GR07) ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΕ ΝΕΡΟ A/A Οικισμός Ιπποειδή γαλακ/γης κρεατ/γης βατα Βοοειδή Βοοειδή Αιγοπρό- L/D m3/y Χοιρινά Πτηνά Κουνέλια 1 Χαιρώνεια Άγιος Βλάσιος Ακόντιο Ανθοχώρι Βασιλικά Θούριο Προσήλιο Πρ. Ηλίας ΣΥΝΟΛΟ Α Πιέσεις στο περιβάλλον από την οικιστική ανάπτυξη και από τις οικονομικές δραστηριότητες Α Γενικά Η υφιστάμενη κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής χρήζει ιδιαίτερης αντιμετώπισης και προστασίας καθώς πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες περιοχές αγροτικής ανάπτυξης σε μικρή απόσταση από την Αττική. Επιπλέον την A.3-28

112 περιοχή διασχίζει ο ποταμός Βοιωτικός Κηφισός, ο οποίος είναι χαρακτηρισμένος ως ευαίσθητος αποδέκτης σύμφωνα με την οδηγία 91/271/ΕΟΚ περί επεξεργασίας αστικών λυμάτων. Το μεγαλύτερο τμήμα της Δ.Ε. της Χαιρώνειας καλύπτεται από γη υψηλής παραγωγικότητας και από οριοθετημένους ή μη αρχαιολογικούς χώρους. Συνεπώς οι παρεμβάσεις από την οικιστική ανάπτυξη παρουσιάζονται να είναι περιορισμένες όπως επίσης και από τις οικονομικές δραστηριότητες καθώς αφορούν μόνο σε αυτές του πρωτογενή τομέα και κυρίως της γεωργίας. Τα τελευταία χρόνια στην περιοχή παρουσιάζεται η ανάπτυξη υποδομών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με τη μορφή κυρίως των φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων σε μεγάλες εκτάσεις της γεωργικής γης, ενώ περιορισμένη είναι η κτηνοτροφία και η βιομηχανία - βιοτεχνία. Οι πιέσεις οι οποίες παρατηρούνται στο περιβάλλον της Δ.Ε. Χαιρώνειας αφορούν σε σημειακές ή μη σημειακές πηγές ρύπων ανάλογα από την πηγή προέλευσης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Οι μη σημειακές πηγές ρύπανσης, σχετίζονται με: απορροές από την αγροτική δραστηριότητα, τα αστικά υγρά απόβλητα από οικισμούς αφού δεν εξυπηρετούνται από εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, τη μη σταβλισμένη κτηνοτροφία, τα στραγγίδια από Χώρους Ανεξέλεγκτης διάθεσης Απορριμμάτων. Οι σημειακές πηγές ρύπανσης στην περιοχή μελέτης, σχετίζονται με: τη βιομηχανική δραστηριότητα, λατομεία τη σταβλισμένη κτηνοτροφία, τα φωτοβολταϊκά πάρκα ως πηγή οπτικής ρύπανσης Στο κεφάλαιο αυτό αναλύονται οι επιπτώσεις στο περιβάλλον της Δ.Ε. Χαιρώνειας από τις πηγές ρύπανσης λόγω των ανθρώπικων δραστηριοτήτων. Α Αγροτική δραστηριότητα Οι μη σημειακοί ρύποι που προκύπτουν από την αγροτική δραστηριότητα, σύμφωνα με την τελική έκθεση του Προγράμματος Ecpest που πραγματοποιήθηκε σε μεγάλη γεωργική έκταση της Δ.Ε. Χαιρώνειας κατά το , αφορούν στις συγκεντρώσεις υπολειμμάτων γεωργικών φαρμάκων και δευτερευόντως στις συγκεντρώσεις λιπασμάτων στο νερό και στο έδαφος. Στα υπολείμματα των γεωργικών φαρμάκων (γ.φ.) παρατηρείται κυρίως η αυξημένη ύπαρξη των ζιζανιοκτόνων, η οποία είναι αναμενόμενη λόγω των πολύ μεγάλων πληθυσμών δυσεξόντωτων πολυετών ζιζανίων. Θα πρέπει να σημειωθεί πως η περιοχή μελέτης του ΣΧΟΟΑΠ είναι ενταγμένη στο εθνικό πρόγραμμα μείωσης της νιτρορύπανσης λόγω των διαχρονικών προβλημάτων της περιοχής σχετικά με τα υψηλά επίπεδα νιτρικών (Οδηγία 91/676/EC). Όπως όλες οι αγροπεριβαλλοντικές ενισχύσεις στηρίχθηκε στην αντιστάθμιση της Απώλειας Εισοδήματος των αγροτών από την υιοθέτηση φιλικότερων πρακτικών (λιγότερη λίπανση Ν, περιβαλλοντικά φιλικότερα λιπάσματα, αμειψισπορά λιγότερο A.3-29

113 απαιτητικών σε Ν και νερό καλλιεργειών κλπ). Επιπλέον είχε θεσπιστεί και ένα οικονομικό κίνητρο (πριμ) για την προσέκλυση των αγροτών. Το πρόγραμμα χαρακτηρίστηκε από την έκθεση cm(407)2002 EE επιτυχημένο, με μείωση κατά 30% της λίπανσης Ν στο βαμβάκι και κατά 25% στην τομάτα. Το πρόγραμμα μείωσης της νιτρούπανσης για την περιοχή του Κωπαίδικού Πεδίου έχει ξεκινίσει από το 2005 και συνεχίζει να είναι σε ισχύ. Ο αριθμός όμως των αγροτών που έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα είναι μικρός και δεν πλησίαζουν τον αριθμό αυτών που υποβλήθηκαν στις άλλες ζώνες (Φθιώτιδα και Θεσσαλία). Η τελικά διαμορφωμένη σχέση καλλιεργήσιμης γης ήταν 1/15. Σύμφωνα με την Έκθεση του Προγράμματος Ecpest για τη Δράση 7 «Διαχείριση Αποβλήτων Γεωργικής Παραγωγής» στην περιοχή του Κωπαϊδικού πεδίου δεν υπήρχε καμιά μέριμνα και γνώση σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων (στερεών και υγρών) γεωργικών φαρμάκων. Κάθε παραγωγός πετούσε τα απόβλητα οπουδήποτε μη γνωρίζοντας ότι πρόκειται για τοξικά και άρα επικίνδυνα απόβλητα τόσο για τον άνθρωπο όσο και για το περιβάλλον. Τα υγρά απόβλητα προέρχονται κυρίως από την περίσσεια του ψεκαστικού διαλύματος και από το ξέπλυμα των ψεκαστικών μηχανημάτων και από τα σκευάσματα γ.φ που έχει παρέλθει η ημερομηνία για τη χρησιμοποίηση τους και δεν είναι κατάλληλα για χρήση. Τα στερεά απόβλητα είναι κυρίως τα πλαστικά κενά συσκευασίας γ.φ, για τα οποία αν δεν γίνει σωστή διαχείρισή τους αποτελούν τοξικά απόβλητα. Για τους σκοπούς της συγκεκριμένης δράσης του Προγράμματος, οι ενέργειες που έγιναν αρχικά περιελάμβαναν την ενημέρωση και κατάρτιση των παραγωγών και των γεωπόνων για τις επιζήμιες επιπτώσεις που έχει στο περιβάλλον και στη δημόσια υγεία η απουσία διαχείρισης των: α) κενών συσκευασιών γ.φ, β) υγρών αποβλήτων που περιέχουν γ.φ, γ) τυχόν διαρροών ψεκαστικών διαλυμάτων που μπορεί να προκύψουν κατά την παραγωγή ή και την μεταφορά και δ) η χρήση γ.φ που είτε έχει παρέλθει η ημερομηνία λήξης τους είτε δεν είναι εγκεκριμένα. Ιδιαίτερη σημασία στο Πρόγραμμα Ecpest δόθηκε στο να κατανοήσουν οι εμπλεκόμενοι παραγωγοί και γεωπόνοι ότι τα γεωργικά φάρμακα είναι επικίνδυνες ουσίες και άρα πρέπει να τις χειρίζονται με κατάλληλο τρόπο. Επιπλέον τονίστηκε ότι πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο εγκεκριμένα γ.φ και σύμφωνα με τις οδηγίες της ετικέτας. Κατά τη διάρκεια των εκπαιδεύσεων, τονίστηκε ότι η απόρριψη των κενών συσκευασίας γ.φ και των υγρών αποβλήτων σε χωράφια, επιφανειακά ύδατα, χωματερές κλπ δεν είναι σωστή γεωργική πρακτική. Για το σκοπό αυτό τοποθετήθηκαν ειδικοί κόκκινοι κάδοι σε κομβικά σημεία της περιοχής για την απόρριψη των πλαστικών κενών συσκευασίας γ.φ. Παράλληλα εγκαταστάθηκαν δύο συστήματα διαχείρισης υγρών αποβλήτων (Helisec) για τη συλλογή υγρών αποβλήτων που παράγονται κατά την έκπλυση των ψεκαστικών μηχανημάτων ή προέρχονται από την περίσσεια ψεκαστικού διαλύματος. Επίσης πραγματοποιήθηκε ενημέρωση παραγωγών και γεωπόνων για τους τρόπους αντιμετώπισης τυχόν διαρροών ψεκαστικών διαλυμάτων και σκευασμάτων γ.φ κατά τη χρήση ή την A.3-30

114 αποθήκευσή τους. Ως αποτέλεσμα των προαναφερθέντων ενεργειών είναι η βελτιωμένη εικόνα της περιοχής τόσο από αισθητικής όσο και από περιβαλλοντικής άποψης. Επίσης φαίνεται να έχουν γίνει κατανοητά όλα τα θέματα που αναπτύχθηκαν και συζητήθηκαν εκτενώς με παραγωγούς και γεωπόνους, όπως προκύπτει από τις απαντήσεις που δόθηκαν στα ερωτηματολόγια (του δεύτερου κύκλου εκπαίδευσης), κατά τη διάρκεια των εκπαιδεύσεων και από τις μειωμένες μετρούμενες συγκεντρώσεις γ.φ στα περιβαλλοντικά δείγματα (νερών και εδάφους) που αναλύθηκαν. Η πρακτική αυτή είχε σαν αποτέλεσμα τη μείωση της διασποράς των ρύπων, ώστοσο όμως οι συσκευασίες που συγκεντρώνονταν είχαν υψηλά επίπεδα τοξικότητας λόγω της ελλειπούς φροντίδας διάπλυσης τους (παρόλη την εκπαίδευση των γεωργών) με αποτέλεσμα να μην μπορούν οι συσκευασίες να αξιοποιηθούν για περαιτέρω ανακύκλωση. Οι κενές συσκευασίες συγκεντρώνονταν κοντά στον οικισμό του Ακοντίου, σε αποκατεστημένο χώρο ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων, απ όπου συλλέγονταν ως επικύνδυνα απόβλητα από αδειοδοτημένη εταιρεία. Σημαντική μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την αγροτική δραστηριότητα αποτελεί και η βιολογική καλλιέργεια. Από το 2006 υπάρχει πρόγραμμα σε ισχύ, το οποίο επιδοτεί τις βιολογικές καλλιέργειες στην περιοχή μελέτης. Η επέκταση των βιολογικών καλλιεργειών μπορεί να επιφέρει σημαντικά οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη για την περιοχή και φυσικά προϊόντα απαλλαγμένα από φυτοφάρμακα. Σήμερα οι αγρότες της περιοχής μελέτης συνεχίζουν να χρησιμοποιούν τους κόκκινους κάδους για τη συλλογή των κενών συσκευασιών των γεωργικών φαρμάκων. Επίσης απορρίπτονται και κενές συσκευασίες στον αποκατεστημένο ΧΑΔΑ του Ακοντίου. Τα συστήματα διαχείρισης αποβλήτων Helisec δεν λειτουργούν. Φωτο Α : Κόκκινοι κάδοι στην περιοχή του Ακοντίου Φωτο Α :Άποψη Αποκατεστημένου Χώρου Ανεξέλεγχτης Διάθεσης Απορριμμάτων, όπου απορρίπτονται κενές συσκευασίες γ.φ. Κατά την επιτόπια έρευνα εντοπίστηκαν σημεία κατά μήκος του ποταμού Βοιωτικού Κηφισού και των καναλιών με σημειακές πηγές ρύπων κυρίως από κακές πρακτικές, όπως απόρριψη άδειων γεωργικών συσκευασιών, απόθεση γεωργικών μηχανημάτων και φαρμάκων σε υπαίθριους χώρους χωρίς κάποια υποτυπώδη υποδομή. Ενδεικτικά παρουσιάζονται οι παρακάτω φωτογραφίες από την περιοχή μελέτης. A.3-31

115 Φωτο Α :Απόρριψη απορριμμάτων κατά μήκος της κοίτης του π. Βοιωτικού Κηφισού, περιοχή Προφ. Ηλία Φωτο Α : Απόρριψη απορριμμάτων κατά μήκος καναλιού του π. Βοιωτικού Κηφισού, περιοχή Θουρίου Φωτο Α : Απόθεση γεωργικών Φωτο Α : Απόθεση γεωργικών μηχανημάτων σε ανοιχτούς υπαίθριους χώρους μηχανημάτων στο γήπεδο ποδοσφαίρου στην στην περιοχή Προφ. Ηλία περιοχή του Θουρίου Στο Χάρτη Α.3.1. Φυσικό Περιβάλλον παρουσιάζονται οι ενδεικτικές θέσεις όπου παρατηρείται απόθεση γεωργικών μηχανημάτων σε υπαίθριους χώρους που προκαλούν υποβάθμιση του περιβάλλοντος (αισθητική υποβάθμιση και δυνητικοί ρύποι). Επίσης παρουσιάζονται και οι θέσεις των κόκκινων κάδων, ως υποδομές περιβάλλοντος. Α Αστικά λύματα Σήμερα οι οικισμοί της Δ.Ε. Χαιρώνειας δεν διαθέτουν ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης των αστικών λυμάτων και εξυπηρετούνται από στεγανούς αλλά κυρίως από απορροφητικούς βόθρους. Συνεπώς η μείωση του οργανικού φορτίου δεν ξεπερνά το 30%, ενώ το υπόλοιπο 70% καταλήγει στα επιφανειακά και υπόγεια υδάτινα σώματα. Σε ό,τι αφορά τη μείωση του φορτίου αζώτου και φωσφόρου, αυτή θεωρείται μηδενική. Η κατασκευή και λειτουργία ολοκληρωμένου συστήματος συλλογής - μεταφοράς - επεξεργασίας και διάθεσης των λυμάτων για τους υπό μελέτη οικισμούς της Δ.Ε. Χαιρώνειας, αποτελεί σημαντικό και κρίσιμο έργο υποδομής. Στόχος του έργου θα πρέπει να είναι η ολοκληρωτική λύση του προβλήματος διαχείρισης των οικιακών A.3-32

116 λυμάτων των οικισμών, ώστε να προστατευτούν οι υδάτινοι αποδέκτες της περιοχής, το περιβάλλον γενικότερα, αλλά και η δημόσια υγεία. Η προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας είναι ιδιαίτερα σημαντικά στοιχεία για κάθε περιοχή ιδίως σε μία περιοχή όπως η Χαιρώνεια όπου ο κύριος παραγωγικός τομέας είναι η γεωργία, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί και ένα σημαντικό ιστορικό χώρο, η οργάνωση του οποίου μπορεί να αποφέρει σημαντική βελτίωση στην περιοχή. Α Απορρίμματα Στην περιοχή μελέτης όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενη ενότητα υπήρχαν τρεις Χώροι Ανεξέλεγχτης Διάθεσης Απορριμμάτων (ΧΑΔΑ). Σήμερα όμως στον αποκατεστημένο ΧΑΔΑ στην περιοχή του Ακοντίου απορρίπτονται κενές συσκευασίες γεωργικών φαρμάκων, ενώ παρατηρείται και η δημιουργία δύο νέων Χώρων Ανεξέλεγχτης Διάθεσης Απορριμμάτων στην περιοχή του Άγιου Βλάσιου. Εντός της περιοχής μελέτης, απορρίπτονται ανεξέλεγχτα στερεά απόβλητα σε διάφορα σημεία, πολλά από τα οποία βρίσκονται κατά μήκος του π. Βοιωτικού Κηφισού και των καναλιών του και του ρ. Μαυρονερίου. Στα περισσότερα σημεία παρατηρούνται συσκευασίες γεωργικών φαρμάκων και υλικά αποξήλωσης κατεδαφίσεων. Ενδεικτικά αναφέρονται οι περιοχές: κανάλι στην περιοχή του οικισμού του Προφ. Ηλία γέφυρα Βοιωτικού Κηφισού από Χαιρώνεια προς Ακόντιο γέφυρα ρ. Μαυρονερίου στον Άγιο Βλάσιο όριο οικισμού Αγιου Βλάσιου σημεία κατά μήκος του Βοιωτικού Κηφισού κανάλια στο Θούριο ανενεργό λατομείο στο Προσήλιο Φωτο Α : Απόρριψη υλικών αποξηλώσεων σε κανάλι στον Προφ. Ηλία Φωτο Α : Απόρριψη Απορριμμάτων κατά μήκος της όχθης του π. Βοιωτικού Κηφισού A.3-33

117 Φωτο Α : Απόρριψη απορριμμάτων στην περιοχή του Άγιου Βλάσιου Τα στερεά απορρίμματα που απορρίπτονται ανεξέλεγχτα και εκτίθενται στην ύπαιθρο, συντελούν στο να παρασύρονται τα υγρά που παράγονται από τις ζυμώσεις, με τη βροχή. Τα στραγγίσματα αυτά είτε είναι φορείς μικροβίων είτε τοξικών ουσιών και διηθούνται μέσω των πορωδών στρωμάτων έως τον υδροφόρο ορίζοντα, τον οποίο μολύνουν και ρυπαίνουν επικίνδυνα. Α Κτηνοτροφικές δραστηριότητες Φωτο Α : Απορρίμματα στο ρ. Μαυρονερίου Μια άλλη πηγή ρύπανσης του περιβάλλοντος είναι και η παραγωγή υγρών αποβλήτων από τις κτηνοτροφικές δραστηριότητες σταυλισμένες ή μη. Συνολικά στην περιοχή υπάρχουν αρκετές κτηνοτροφικές μονάδες (κυρίως στάνες). Τα απόβλητα από τις κτηνοτροφικές δραστηριότητες χαρακτηρίζονται από πολύ υψηλό οργανικό φορτίο. Οι περισσότερες κτηνοτροφικές μονάδες έχουν ελλειπής περιβαλλοντικές υποδομές, ενώ ελάχιστες είναι αυτές που διαθέτουν Περιβαλλοντικούς Όρους, με κάποιες να έχουν κατασκευαστεί ακόμα και από αμίαντο, η χρήση του οποίου έχει καταργηθεί στην Ελλάδα από 31/12/2004. Στην περιοχή μελέτης λειτουργούσε και ένα χοιροστάσιο, σε απόσταση περίπου 850 μέτρων από τα όρια του οικισμού Χαιρώνειας, το οποίο λόγω των έντονων περιβαλλοντικών επιπτώσεων πλέον είναι κλειστό. Ωστόσο θα πρέπει να υπάρξει μία μέριμνα όσον αφορά την αποκατάσταση της περιοχής. Κύριο χαρακτηριστικό της εκτατικής (μη σταυλισμένης) κτηνοτροφίας στο Υδατικό Διαμέρισμα Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, είναι η παντελής έλλειψη διαχείρισης βοσκοτόπων και η ανισομερής κατανομή του ζωικού κεφαλαίου στο χώρο και στο χρόνο. Ορισμένοι βοσκοτόποι υπερβόσκονται, άλλοι υποβόσκονται, κάποιοι εγκαταλείπονται και η νομευτική τους αξία μειώνεται στο ελάχιστο. Οι σταβλικές εγκαταστάσεις, στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι χωροθετημένες γύρω από τα όρια των οικισμών. A.3-34

118 Η εικόνα των βοσκοτόπων μαρτυρά τη διαχείρισή τους, που χαρακτηρίζεται από ανομοιόμορφη βόσκηση. Μεγάλη πίεση στους προσπελάσιμους βοσκότοπους, σ αυτούς που είναι κοντά στους οικισμούς, κοντά στα ποιμνιοστάσια και τις σταβλικές εγκαταστάσεις, κοντά στις ποτίστρες, τα στέγαστρα κλπ. Πολύ μικρότερη πίεση στους πιο απομακρυσμένους και στους δύσκολα προσπελάσιμους στους οποίους οι κτηνοτρόφοι θα μετακινήσουν τα κοπάδια τους μόνο όταν οι υπόλοιποι υποβαθμιστούν έντονα. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς, υπό την έννοια της εμπράγματης σχέσης των κτηνοτρόφων με τις εκτάσεις βόσκησης ωθεί προς την ίδια κατεύθυνση, που είναι η βραχυπρόθεσμη εντατική εκμετάλλευσή τους και η απουσία αειφορικής αξιοποίησής τους. Οι βασικές ρυπαντικές ουσίες που παράγει η μη εσταβλισμένη κτηνοτροφία είναι το οργανικό φορτίο (Βιοχημική Ζήτηση Οξυγόνου/BOD), το άζωτο (Ν) και ο φωσφόρος (Ρ). Οι περιοχές όπου ρυπαίνονται είναι οι περιοχές όπου αυτά μετακινούνται και διαμένουν. Φωτο Α : Άποψη περιοχής Φωτο Α : Άποψη ενδεικτικής κτηνοτροφικών μονάδων πλησίον του οικισμού κτηνοτροφικής μονάδας στην περιοχή του Θουρίου Ακοντίου Οι ενδεικτικές συγκεντρώσεις των κτηνοτροφικών μονάδων παρουσιάζονται στο Χάρτη Α.3.1. του Φυσικού Περιβάλλοντος που δυνητικά αποτελούν πηγές ρύπων και αισθητικής όχλησης καθώς παρατηρείται ότι χωροθετούνται πλησίον των ορίων των οικισμών. Το φαινόμενο αυτό είναι πιο έντονο στους οικισμούς του Θουρίου, του Άγιου Βλάσιου και του Ανθοχωρίου. Α Βιομηχανίες - Λατομεία Στην περιοχή μελέτης δεν αναπτύσσονται ιδιαίτερες περιβαλλοντικά οχλούσες δραστηριότητες. Έχουν καταμετρηθεί 5 μόνο βιοτεχνίες, ένα ενεργό και ένα ανενεργό λατομείο. Ο πίνακας που ακολουθεί ομαδοποιεί τις σημαντικότερες βιομηχανίες της περιοχής σε βιομηχανικούς κλάδους σύμφωνα με τη δραστηριότητά τους. A.3-35

119 Πίνακας Α : Οι σημαντικότερες βιοτεχνίες - βιομηχανίες της περιοχής μελέτης Α/Α ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ ΠΛΗΘΟΣ ΜΟΝΑΔΩΝ 1 Ελαιοτριβεία Τροφίμων και ποτών 1 2 Μονάδα Παραγωγής Πλαστικής Πρώτης Ύλης Πλαστικές ύλες, Συνθετικές ρητίνες και Τεχνητές ίνες 3 Εκκοκιστήρια Βάμβακος Κλωστοϋφαντουργεία 1 4 Παραγωγή Σπορελαίου Τροφίμων και ποτών 1 5 Παραγωγή προϊόντων αλευρόμυλων Τροφίμων και ποτών 1 Σύνολο Ρυπογόνων Βιομηχανιών 5 Ο πρώην Δήμος Χαιρώνειας δεν εμφανίζει σημαντική ανάπτυξη στον δευτερογενή τομέα. Οι βιοτεχνίες οι οποίες είναι εγκατεστημένες στην περιοχή μελέτης είναι μόλις πέντε και ανήκουν στους κλάδους Τροφίμων και Ποτών, Πλαστικών Υλών και Κλωστοϋφαντουργίας. Στο Χάρτη Α.3.1. χωροθετούνται οι παραπάνω βιοτεχνίες που θεωρούνται ότι δυνητικά μπορεί να προκαλέσουν περιβαλλοντική υποβάθμιση. Στις παραγράφους που ακολουθούν, επιχειρείται κάποια προσέγγιση στους ρύπους που παράγονται από κάθε βιομηχανική δραστηριότητα. Ελαιοτριβεία Στην περιοχή μελέτης εντοπίζεται 1 ελαιοτριβείο που βρίσκεται επί της οδού Λιβαδείας Λαμίας. Το κύριο πρόβλημα στα ελαιοτριβεία είναι τα υγρά απόβλητα, καθώς παρουσιάζουν ιδιαίτερα υψηλούς δείκτες ρύπανσης (BOD5, COD, αιωρούμενα στερεά) και περιέχουν φυσικές χρωστικές ουσίες που είναι πολύ δύσκολο να απομακρυνθούν με τις κλασικές μεθόδους καθαρισμού. Συγκεκριμένα, στα ελαιοτριβεία δεν εκλύονται σημαντικές ποσότητες αέριων αποβλήτων, αν και υπάρχει η πιθανότητα έκλυσης οσμών λόγω κακής αποθήκευσης των ελαιών και των ελαιοπυρήνων. Τα κύρια απόβλητα κατά την παραγωγή ελαιόλαδου είναι υγρά απόβλητα και προέρχονται από το στάδιο της έκθλιψης (εφόσον χρησιμοποιείται ως μέθοδος εξαγωγής ελαιόλαδου), από το στάδιο του τελικού φυγοκεντρικού διαχωρισμού και από το στάδιο της πλύσης του ελαιόκαρπου με καθαρό νερό. Υγρά απόβλητα είναι τα φυτικά υγρά του ελαιοκάρπου, αυξημένα με το νερό κατεργασίας (πλύση ελαιοκάρπου, αραίωση ελαιοζύμης, πρόσθετο νερό διαχωριστήρων, καθαρισμός ελαιοτριβείου κ.λπ.). Τα απόβλητα είναι σκοτεινού χρώματος με χαρακτηριστική οσμή και σύμφωνα με τα περιορισμένα διαθέσιμα στοιχεία παρουσιάζουν ιδιαίτερα υψηλούς δείκτες ρύπανσης (BOD5, COD, αιωρούμενα στερεά). Ο όγκος των αποβλήτων για τα μικρά ελαιοτριβεία (έως 3 πιεστήρια) υπολογίζεται σε 1 m3/τόνο ελαιοκάρπου ή σε 5 m3/τόνο ελαιόλαδου με πιθανή διακύμανση από 3-5,5 m3/τόνο ελαιόλαδου (Ecnmpuls 1993, Mαρκαντωνάτος 1990). Το 16-20% των αποβλήτων προέρχεται από το στάδιο της πλύσης, το 76-80% από το στάδιο έκθλιψης και διαχωρισμού, ενώ το 4% είναι υγρά απόβλητα απολάσπωσης από το στάδιο του τελικού διαχωρισμού. Στη βιβλιογραφία δίδονται οι εξής τιμές για την ποιότητα των παραγόμενων αποβλήτων: BOD5: 42 kg/τόνο ελαιοκάρπου ή 210 kg/τόνο 1 A.3-36

120 ελαιόλαδου, και TSS: 65 kg/τόνο ελαιοκάρπου ή 325 kg/τόνο ελαιόλαδου (Ecnmpuls, 1993). Για τα κλασικά φυγοκεντρικά συστήματα (3 φάσεων), τα υγρά απόβλητα υπολογίζονται σε 1.4 m3/τόνο ελαιοκάρπου (Ecnmpuls 1993) ή σε 7,5-8,2 m3/τόνο ελαιόλαδου (Ecnmpuls 1993, Mαρκαντωνάτος 1990), λόγω χρησιμοποίησης μεγαλύτερης ποσότητας νερού στην κατεργασία. Πιο συγκεκριμένα, στην περίπτωση αυτήν, το 10-11% των υγρών αποβλήτων προέρχεται από το στάδιο της πλύσης, το 84-85% από το στάδιο του φυγοκεντρικού διαχωρισμού, ενώ το 4-5% είναι υγρά απόβλητα απολάσπωσης. Στη βιβλιογραφία δίδονται οι εξής τιμές για την ποιότητα των αποβλήτων από τα ελαιοτριβεία που χρησιμοποιούν φυγοκεντρικά συστήματα: BOD5: 19 kg/τόνο ελαιοκάρπου ή 95 kg/τόνο ελαιόλαδου, και TSS: 91 kg/τόνο ελαιοκάρπου ή 455 kg/τόνο ελαιόλαδου (Ecnmpuls, 1993). Όσον αφορά τα στερεά απόβλητα, πρόκειται - ως επί το πλείστον - για φύλλα ελαιοδένδρων από το στάδιο καθαρισμού / διαλογής του ελαιοκάρπου. Μονάδα Παραγωγής Πλαστικής Πρώτης Ύλης Η Μονάδα Παραγωγής Πλαστικής Πρώτης Ύλης βρίσκεται επί της Εθνικής Οδού Λιβαδειάς Λαμίας με πρόσβαση από την Εθνική Οδό. Ο τομέας της παρασκευής πλαστικών σε πρωτογενείς μορφές είναι ιδιαίτερα διευρυμένος στην Ελλάδα. Ειδικότερα η παραγωγή ρητινών είναι η πιο ευρεία και διαδεδομένη στη χώρα. Ο τομέας αυτός χαρακτηρίζεται επίσης από ποικιλομορφία διεργασιών, προϊόντων και πρώτων υλών. Αν και λόγω αυτής της ιδιομορφίας του τομέα είναι δύσκολος ο καθορισμός των πηγών ρύπανσης, οι βασικές δυνατότητες πρόληψης και περιορισμού της ρύπανσης αποσκοπούν στη μείωση των παραπροϊόντων της αντίδρασης, στην ελαχιστοποίηση άστοχων προϊόντων, στην ελεγχόμενη διακίνηση πτητικών ουσιών, καθώς και στην εξοικονόμηση πρώτων και βοηθητικών υλών. Από τα διάφορα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας προκύπτουν κυρίως αέριοι ρύποι, υγρά και τέλος στερεά απόβλητα. Τα αέρια απόβλητα προέρχονται από αναπνοές δεξαμενών (πτητικές χημικές ουσίες) και φορτοεκφόρτωση, από στόμια αναπνοής αντιδραστήρων (ατμοί διαλυτών κυρίως ξυλόλης, τολουόλης) και από προϊόντα καύσης. Τα υγρά απόβλητα προέρχονται από τις εκπλύσεις και το νερό που χρησιμοποιείται σε διάφορα στάδια της επεξεργασίας και μπορεί να περιέχουν φθαλικό ανυδρίτη, μαλεϊκό ανυδρίτη, γλυκόλες, τολουόλη, ξυλόλη, ρητίνες και διαλύτες. Τα στερεά απόβλητα αφορούν κυρίως στα υλικά συσκευασίας. Εκκοκιστήρια Βάμβακος Το εκκοκιστήριο βάμβακος χωροθετείται στη συμβολή της Εθνικής Οδού Λιβαδειάς Λαμίας με την οδό προς τον Προφ. Ηλία. Η εκκοκκιστική βιομηχανία είναι μια εποχιακή βιομηχανία που δημιουργεί σχετικά λίγα περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως οργανικά απόβλητα (που ανακυκλώνονται στους αγρούς), λίγο θόρυβο και σκόνη. Παραγωγή λοιπών φυτικών ελαίων (σπορελαιουργεία) Νερό Το νερό που καταναλώνεται σε ένα σπορελαιουργείο, χρησιμοποιείται για την τροφοδοσία του ατμολέβητα ύστερα από αποσκλήρυνση σε κατάλληλη στήλη, για την A.3-37

121 έκπλυση των στηλών αποσκλήρυνσης, για τον καθαρισμό του μηχανολογικού εξοπλισμού και των δαπέδων. Όταν στο σπορελαιουργείο λαμβάνει χώρα εκχύλιση, νερό χρησιμοποιείται και για τις ανάγκες ψύξης του τμήματος εκχύλισης. Ενέργεια Οι πιο συνηθισμένες μορφές ενέργειας που χρησιμοποιούνται σε ένα σπορελαιουργείο είναι η θερμική και η ηλεκτρική ενέργεια. Θερμική ενέργεια κυρίως για την παραγωγή ατμού. Το καύσιμο που χρησιμοποιείται συνήθως είναι βιομάζα, βαρύ πετρέλαιο, μαζούτ 1500 και σπανιότερα τύπου 3500, Φυσικό Αέριο ή Υγραέριο. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας εξαρτάται από την ισχύ του εγκατεστημένου εξοπλισμού που είναι συνήθως ανάλογη της δυναμικότητας των μονάδων. Εκπομπές Τα κύρια απόβλητα των σπορελαιουργείων είναι αέριες εκπομπές και πιο συγκεκριμένα σωματιδιακή ύλη από όλα σχεδόν τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας. Αέρια Απόβλητα Η ποσότητα και ποιότητα των αερίων αποβλήτων, καθώς και τα χαρακτηριστικά τους κατά δραστηριότητα της εγκατάστασης παρουσιάζονται συνοπτικά παρακάτω. Αέριες εκπομπές από διεργασίες καύσης Από τις εστίες καύσης του ξηραντηρίου και του τμήματος ατμοπαραγωγής παράγονται καυσαέρια (CO2, CO, VOC, SO2, NΟx). Αέριες εκπομπές από παραγωγικές διαδικασίες Οι αέριες εκπομπές που εκλύονται κατά την παραγωγή σπορελαίων (πλην πυρηνέλαιου), είναι: Σωματίδια κατά την παραλαβή/αποθήκευση των σπόρων Σωματίδια από τα στάδια καθαρισμού, θρυμματισμού, ξήρανσης και φυλλιδοποίησης των σπόρων Σωματίδια από την ξήρανση των αλεύρων (πχ σογιάλευρο) και από την ενσάκιση ή φόρτωση χύδην Υδρατμοί από το τμήμα ξήρανσης, το τμήμα εκχύλισης και το τμήμα τελικής επεξεργασίας του ελεύθερου από εξάνιο αλεύρου) Υγρά απόβλητα Διακρίνονται οι κάτωθι βασικοί τύποι υγρών αποβλήτων: Υγρά απόβλητα από παραγωγικές διαδικασίες. Απόνερα που προκύπτουν από το διαχωριστή εξανίου-νερού, όταν στο σπορελαιουργείο χρησιμοποιείται εκχύλιση για την παραλαβή ελαίων. Πρόκειται για απεσταγμένο νερό. Στην περίπτωση που χρησιμοποιείται μόνο έκθλιψη για την εξαγωγή των ελαίων από τους σπόρους, δεν παράγονται υγρά απόβλητα κατά την παραγωγική διαδικασία. Υγρά απόβλητα από αποβαλλόμενα νερά ψύξης. A.3-38

122 Νερά ψύξης που προκύπτουν κατά την ψύξη εξανίου και τη συμπύκνωση των αερίων στο εκχυλιστήριο. Τα απόβλητα αυτά παράγονται μόνο όταν στο σπορελαιουργείο χρησιμοποιείται εκχύλιση για την παραλαβή ελαίων. Υγρά απόβλητα από καθαρισμούς δαπέδων και εξοπλισμού. Υγρά απόβλητα από το λεβητοστάσιο. Στερεά απόβλητα Χώμα, άμμος, πέτρες, ξύλα κλπ από το στάδιο καθαρισμού των σπόρων. Παραγωγή προϊόντων αλευρόμυλων, παραγωγή αμύλου και προϊόντων αμύλου Καταναλώσεις Νερό Οι μοντέρνες αλευροβιομηχανίες καταναλώνουν νερό μόνο στο στάδιο της ρύθμισης υγρασίας του σιταριού (από 11,5% σε 15,5%) και είναι της τάξεως του 3-4% της πρώτης ύλης. Ενέργεια Οι πιο συνηθισμένες μορφές ενέργειας που χρησιμοποιούνται στις εγκαταστάσεις του κλάδου είναι η θερμική και η ηλεκτρική ενέργεια. Θερμική ενέργεια κυρίως για την παραγωγή ατμού. Οι μοντέρνες αλευροβιομηχανίες καταναλώνουν ενέργεια μόνο με μορφή ηλεκτρισμού. Εξαίρεση αποτελούν οι αλευροβιομηχανίες που παράγουν ζωοτροφές και μάλιστα υπό την μορφή σφαιριδίων (pellets). Στην περίπτωση αυτή χρειάζεται και μικρή ποσότητα ατμού για την θέρμανση / ομογενοποίηση των pellets πριν πάνε στην καλουπιέρα. Κάθε τέτοια αλευροβιομηχανία διαθέτει το δικό της λέβητα παραγωγής ατμού χρησιμοποιώντας ως καύσιμο είτε βαρύ πετρέλαιο, είτε μαζούτ 1500 και σπανιότερα τύπου ή το φυσικό αέριο ή υγραέριο. Η κατανάλωση θερμικής ενέργειας στη προαναφερόμενες διεργασίες είναι μικρής ποσότητας και ανάλογη της ποσότητας του χρησιμοποιούμενου νερού, των απαιτούμενων θερμοκρασιών και της χρονικής διάρκειας της διαδικασίας. Η ηλεκτρική ενέργεια είναι η κύρια μορφή ενέργειας που χρησιμοποιεί η αλευροβιομηχανία και χρησιμοποιείται κυρίως για την κίνηση των διαφόρων κινητήρων του μηχανικού εξοπλισμού. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας εξαρτάται από την ισχύ του εγκατεστημένου εξοπλισμού που είναι συνήθως ανάλογη της δυναμικότητας των μονάδων. Εκπομπές Αέριες εκπομπές Το πιο σημαντικό περιβαλλοντικό θέμα που σχετίζεται με την βιομηχανία αλεύρων είναι η εκπομπή σωματιδίων (σκόνης) από την μεταφορά και την υποδοχή στην εγκατάσταση των πρώτων υλών, καθώς και τα διάφορα σημεία της παραγωγικής διαδικασίας. Αν χρησιμοποιείται σύστημα εξαερισμού στην εγκατάσταση, τότε η σκόνη συλλέγεται σε συλλεκτήρες (φίλτρα), που διαχωρίζουν τη σκόνη του αλεύρου από τον αέρα του αερορευματικού συστήματος πριν από την έξοδο του τελευταίου στην ατμόσφαιρα. A.3-39

123 Η ποιότητα της σκόνης διαφέρει από στάδιο σε στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας. Για παράδειγμα, κατά την υποδοχή του σιτηρού (ξεφόρτωμα από το φορτηγό, μεταφορά στα σιλό αποθήκευσης, πρώτο καθάρισμα) παρατηρείται μεγάλη περιεκτικότητα σε χώμα, καθώς και σε άλλα ξένα σώματα τα οποία αναμειγνύονται κατά την συγκομιδή του σιτηρού. Έτσι η σκόνη που εκπέμπεται από τα πρώτα στάδια της άλεσης έχει περιεκτικότητα 70% σε οργανικό υλικό. Οι συντελεστές εκπομπής της σκόνης είναι χονδρικά για το στάδιο της υποδοχής του σιτηρού kg/τόνο και για την άλεση 35 kg/τόνο. Το μέγεθος των κόκκων της σκόνης μεταβάλλεται χονδρικά από 1 έως 300 μm. Έχει βρεθεί ότι περίπου 95% της σκόνης έχει μέγεθος πάνω από 150 μm. Αέριες εκπομπές από διεργασίες καύσης Μόνο οι αλευροβιομηχανίες που παράγουν ζωοτροφές σε pellets χρειάζονται και μικρή ποσότητα ατμού για την θέρμανση/ομογενοποίηση των pellets πριν πάνε στην καλουπιέρα. Οι υπόλοιπες αλευροβιομηχανίες δεν χρειάζονται ατμό και δεν χρειάζεται να έχουν βιομηχανικούς λέβητες (χρησιμοποιούν μόνο ηλεκτρική ενέργεια για τις βιομηχανικές τους ανάγκες). Αέριες εκπομπές από την παραγωγική διαδικασία Οι αέριες εκπομπές από παραγωγικές διαδικασίες της βιομηχανίας παραγωγής αλεύρου είναι κυρίως εκπομπές αιωρουμένων στερεών οι οποίες οφείλονται κυρίως στις διεργασίες του προκαθαρισμού, του καθαρισμού των κόκκων της άλεσης και της τελικής συσκευασίας. Τα αιωρούμενα αυτά σωματίδια σε μοντέρνες αλευροβιομηχανίες συνήθως δεσμεύονται σε συσκευές κυκλώνων και σακκόφιλτρων. Οι συσκευές της άλεσης είναι άμεσα δεμένες και μέρος της παραγωγικής διαδικασίας. Οι υπόλοιπες συσκευές αφενός είναι συνδεδεμένες στην παραγωγική διαδικασία διότι μεγαλώνουν τις αποδόσεις επομένως και την παραγωγική ικανότητα και βιωσιμότητα της επιχείρησης και βελτιώνουν την ποιότητα των προϊόντων και αφετέρου επιτυγχάνουν σε πολύ μεγάλο βαθμό και την δέσμευση / επαναχρησιμοποίηση υλικών και εν δυνάμει ρύπων. Υγρά απόβλητα Η φύση και τα χαρακτηριστικά των αποβλήτων από τη βιομηχανίας παραγωγής αλεύρων προέρχονται (εκτός των λυμάτων) από διεργασίες καθαρισμού μηχανολογικού εξοπλισμού και δαπέδων και εμφανίζουν παρόμοια χαρακτηριστικά με τυπικά βιομηχανικά λύματα από καθαρισμούς, και για το λόγο αυτό επεξεργάζονται με παρόμοιο τρόπο. Υπάρχουν βεβαίως ακόμα ελάχιστες βιομηχανίες οι οποίες χρησιμοποιούν νερό στον καθαρισμό του σιταριού, οι οποίες εκπέμπουν μικρές ποσότητες υγρών αποβλήτων. Γενικά ο υπό ανάλυση κλάδος δεν εμφανίζει υψηλά υδραυλικά και βιολογικά φορτία στην παραγωγή υγρών αποβλήτων του και ως εκ τούτου η ανάγκη ύπαρξης ή μη μονάδας επεξεργασίας / προεπεξεργασίας υγρών αποβλήτων έγκειται κυρίως στην αξιολόγηση μεταξύ των άλλων των λυμάτων από το προσωπικό και στις απαιτήσεις και διαδικασίες πλυσιμάτων. Στερεά απόβλητα Στερεά απόβλητα από διεργασίες αντιρρύπανσης αερίων εκπομπών A.3-40

124 Όπως προαναφέρθηκε οι αέριες εκπομπές από παραγωγικές διαδικασίες της βιομηχανίας παραγωγής αλεύρου είναι κυρίως εκπομπές αιωρουμένων στερεών οι οποίες οφείλονται κυρίως στις διεργασίες του προκαθαρισμού, του καθαρισμού των κόκκων της άλεσης και της τελικής συσκευασίας. Στα στάδια αυτά συνήθως υπάρχουν κυκλώνες και σακκόφιλτρα αφενός για την δέσμευση / επαναχρησιμοποίηση χρήσιμων υλών και αφετέρου για την απομάκρυνση ξένων μη επιθυμητών ουσιών, οι οποίες απομακρύνονται υπό μορφή στερεών υλικών. Στερεά απόβλητα από παραγωγικές διαδικασίες Οι μοντέρνες αλευροβιομηχανίες παράγουν μικρή ποσότητα στερεών αποβλήτων από την παραγωγική διαδικασία τα οποία έγκεινται κυρίως σε στερεά σωματίδια αγροτικής προέλευσης τα οποία είναι δυνατόν αν χρησιμοποιηθούν σαν κτηνοτροφές (της τάξεως του ένα τοις χιλίοις εκπεφρασμένο σε πρώτη ύλη) αλλά και χώμα και άγανα (άλλες αδρανείς ύλες αγροτικής προέλευσης- επίσης της τάξεως του ένα τοις χιλίοις εκπεφρασμένο σε πρώτη ύλη), λόγω της συνδυασμένης δράσης κυκλώνων και επιπλέον φίλτρων όπως προαναφέρθηκε. Στερεά απόβλητα (ιλύς) από διεργασίες βιολογικών καθαρισμών Στερεά απορρίμματα από επιστροφές προϊόντων Τα στερεά απόβλητα της βιομηχανίας παραγωγής αλεύρου λόγω επιστροφής προϊόντων είναι ένα μικρό ποσοστό (τάξεως του 1% της παραγωγής). Τα επιστρεφόμενα υλικά αυτά συνήθως απεντομώνονται και διατίθενται σε ζωοτροφές. Λατομεία Στην περιοχή μελέτης υπάρχουν 2 λατομεία, ένα ενεργό και ένα ανενεργό. Το ενεργό λατομείο χωροθετείται στο όριο της Δ.Ε της Χαιρώνειας με τη Δ.Ε. Λιβαδειάς, στη περιοχή του Θουρίου και συγκεκριμένα στην περιοχή Βλάχικα Καλύβια. Το ανενεργό χωροθετείται στη Τ.Κ. του Προσηλίου και βρίσκεται σε φάση αποκατάστασης. Πρόκειται για ένα χώρο με διαμορφωμένες αναβαθμίδες αλλά χωρίς καμία ασφάλεια αφού ο χώρος δεν είναι περιφραγμένος με αποτέλεσμα περιστασιακά να γίνεται αποδέκτης απορριμμάτων. Οι κυριότερες επιπτώσεις που προκαλούνται στο περιβάλλον από λατομικές δραστηριότητες εστιάζονται στην αισθητική αλλοίωση και στην υποβάθμιση του τοπίου (καταστροφή φυσικών στοιχείων τόπου, εξαφάνιση οπτικών γραμμών τοπίου, εικόνα εγκατάλειψης), στην αλλοίωση της μορφολογίας του εδάφους, στην ερήμωση εδαφών, στη ρύπανση επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, στη ρύπανση της ατμόσφαιρας λόγω της παραγόμενης σκόνης, στην πρόκληση θορύβου (εξαιτίας των εκρήξεων, της κυκλοφορίας των οχημάτων μεταφοράς κ.λπ.). Επίσης, συντελούν στη δυσλειτουργία αναπνοής-διαπνοής των δένδρων λόγω φραγμού του στόματος των φύλλων από τη σκόνη, στη διατάραξη της χλωρίδας αλλά και της πανίδας, συνεπεία της απώλειας τροφής και της κάλυψης που προσέφερε η βλάστηση, στη δημιουργία προβλημάτων στη ροή υδάτινων ρευμάτων εξαιτίας υπολειμμάτων λατομικής δραστηριότητας που αφήνονται επιτόπου κ.λπ. Οι επιπτώσεις και το μέγεθος αυτών στο περιβάλλον εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις τεχνολογίες και τις μεθόδους εξόρυξης που χρησιμοποιούνται, καθώς και από τις μεθόδους απόθεσης απορριμμάτων. A.3-41

125 Από τη λειτουργία των λατομείων υπάρχουν και κοινωνικές επιπτώσεις που σχετίζονται με την εξαφάνιση των πηγών και με την αλλοίωση των ορίων υπόγειων υδροκριτών, με κινδύνους πρόκλησης πυρκαγιάς και θορύβου κατά τη μεταφορά διαμέσου οικισμών. Φωτο Α : Άποψη μη ενεργού λατομείου στην Τ.Κ. Προσηλίου Φωτο Α : Άποψη ενεργού λατομείου στην Τ.Κ. Θουρίου Α Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Στην περιοχή μελέτης υπάρχουν σημαντικές επενδύσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κυρίως με τη μορφή των φωτοβολταϊκών. Οι επενδύσεις αυτές είναι σημαντικές για την οικονομία της περιοχής, για τη μείωση του φαινομένου του θερμοκηπίου συνολικά και την εξοικονόμηση των φυσικών πόρων. Ωστόσο η συνεχής εξάπλωση τους στην περιοχή μελέτης κυρίως σε γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας και σε αρχαιολογικούς χώρους εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη χωροθέτηση τους. Μελλοντικά η εξάπλωση τους μπορεί να μειώσει σημαντικά τη γεωργική παραγωγή μειώνοντας τα οικονομικά οφέλη και επίσης να αποτελέσει τροχοπέδη για την αξιοποίση των αρχαιολογικών χώρων καθώς δε συνάδει με την ιστορία και την αισθητική της περιοχής. Οι συγκεκριμένες εγκαταστάσεις απαιτούν αλλαγές μετά το πέρας ορισμένων χρόνων ανάλογα με την ποιότητα τους προκειμένου να είναι αποδοτικά και πολύ πιθανό να παρατηρηθεί (καθώς είναι ακόμα νέα τεχνολογία) η εγκατάλειψη τους, γεγονός που θα υποβαθμίσει αισθητικά το περιβάλλον της περιοχής. A.3-42

126 Φωτο Α : : Άποψη Φωτοβολατϊκών Πάρκων στο Ακόντιο που αποτελεί Καταφύγιο Άγριας Ζωής Στο Χάρτη Α.3.1. «Φυσικό Περιβάλλον» χωροθετούνται οι εγκαταστάσεις των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, οι υφιστάμενες και αυτές που βρίσκονται στη φάση αξιολόγησης των αιτήσεων. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση των φωτοβολταϊκών πάρκων παρατηρείται κυρίως στις Τ.Κ. Ακοντίου και Προσηλίου. Α Αστικό περιβάλλον Στους οικισμούς της περιοχής μελέτης παρατηρείται χαμηλό επίπεδο οργάνωσης των δημόσιων χώρων που αφορούν σε πλατείες, αστικό πράσινο ή κάποιες πολιτιστικές και αθλητικές εγκαταστάσεις. Οι οικισμοί του πρωην Δήμου Χαιρώνειας είναι αγροτικοί χωρίς πυκνοδομημένα τμήματα και με χαμηλό ύψος κτιρίων. Οι υψηλές τιμές θερμοκρασίας και υγρασίας σε συνδυασμό με τον τρόπο κατασκευής των υπαρχόντων κελύφων, αλλά και με το μικρό ποσοστό του αστικού πρασίνου επιβαρύνουν σημαντικά το μικροκλίμα των οικισμών δημιουργώντας κακές συνθήκες θερμικής άνεσης. Οι συνθήκες αυτές μπορούν να ανατραπούν με την ενεργειακή αναβάθμιση των υπάρχοντων κτιρίων, με την υιοθέτηση λογικής πράσινης κατασκευής (σύμφωνα με το Νέο Οικοδομικό Κανονισμό Ν. 4067/2012) και του περιβάλλοντος χώρου με την εφαρμογή βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής μελέτης. Τέλος υπάρχουν δύο οικισμοί το Θούριο και το Ακόντιο, στους οποίους τα νεκτοταφεία βρίσκονται εντός του οικιστικού ιστού. Τα νεκροταφεία γενικά μπορούν να επιφέρουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, όπως μόλυνση νερού και εδαφών, οπτική όχληση, δημιουργία πανίδας με κυρίαρχα επιβλαβή έντομα και τρωκτικά. Οι χώροι αυτοί σύμφωνα με την Ελληνική Νομοθεσία (άρθρο 1 α.ν. 445/1968, άρθρο 1 παρ. 1, 2 και 3 α.ν. 582/1968, άρθρο 1 και 2 π.δ. 1128/1980) πρέπει βρίσκονται κατ' αρχήν εκτός σχεδίου πόλεως και μακριά από κατοικημένες περιοχές. A.3-43

127 Α Κατάσταση ρύπανσης Επιπτώσεις από τις οικονομικές δραστηριότητες Α Ρύπανση υδάτων Υδατικά αποθέματα Υπόγεια ύδατα Τμήμα της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας της Δ.Ε. Χαιρώνειας συμμετείχε στο πρόγραμμα Ecpest το οποίο υλοποιήθηκε κατά τη χρονική περίοδο Στη Δράση 2 του προγράμματος διερευνήθηκε και αξιολογήθηκε η περιβαλλοντική κατάσταση για σημαντικό τμήμα του Κωπαϊδικού πεδίου. Η περιβαλλοντική αξιολόγηση έδειξε ότι το υδροφόρο σύστημα της περιοχής μελέτης του προγράμματος παρουσιάζει υψηλή επικινδυνότητα σε ρύπανση, γεγονός που συνάδει με την αξιολόγηση του Σχεδίου Διαχείρισης Υδατικών Πόρων, όπως παρουσιάζεται και στο Χάρτη που ακολουθεί. Σύμφωνα με αυτό η κατάσταση των υπόγειων υδατικών συστημάτων με κωδικούς GR και GR χαρακτηρίζεται ως καλή, ενώ του υπόγειου υδατικούς συστήματος με κωδικοί GR ως κακή. Στο σύστημα Κάτω Ρου Βοιωτικού Κηφισού (GR ), ασκούνται πιέσεις από ανθρωπογενείς δραστηριότητες και κυρίως από: α) έντονη γεωργική εκμετάλλευση με χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, β) κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις και γ) έλλειψη βιολογικών καθαρισμών με συνέπεια την διαχρονική επιβάρυνση της ποιότητας του συστήματος. ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ Χάρτης Α : Απόσπασμα Χάρτη με τον Χαρακτηρισμό των υπόγειων υδατικών συστημάτων (πηγή: Σχέδιο Διαχείρισης του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας GR07) A.3-44

128 Επιφανειακά ύδατα Στο Σχέδιο Διαχείρισης του Υδατικού Διαμερίσματος στο οποίο ανήκει και η περιοχή μελέτης έχει πραγματοποιηθεί ανάλυση σχετικά για την οικολογική και χημική κατάσταση των επιφανειακών υδάτων. Σύμφωνα με την παραπάνω έκθεση η οικολογική κατάσταση των υδάτων του Βοιωτικού Κηφισού ποταμού χαρακτηρίζεται ως μέτρια, ενώ του ρέματος Μαυρονερίου και Μπογδανορρέματος ως καλή. Η χημική κατάσταση του Βοιωτικού Κηφισού και του Μπογδανορέματος χαρακτηρίζεται ως καλή. Στα Σχέδια που ακολουθούν παρατίθενται αποσπάσματα από τους Χάρτες της Οικολογικής και Χημικής Κατάστασης των Επιφανειακών Υδατικών Σωμάτων. Χάρτης Α : Απόσπασμα Χάρτη με τον Χαρακτηρισμό της Οικολογικής Κατάστασης των επιφανειακών υδατικών συστημάτων (πηγή: Σχέδιο Διαχείρισης του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας GR07) ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ A.3-45

129 Χάρτης Α : Απόσπασμα Χάρτη με τον Χαρακτηρισμό της Χημικής Κατάστασης των επιφανειακών υδατικών συστημάτων (πηγή: Σχέδιο Διαχείρισης του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας GR07) Ποσοτική Κατάσταση Υδάτων Τα υπόγεια υδατικά συστήματα της λεκάνης του Βοιωτικού Κηφισού δεν επάγονται επιπτώσεις που να μεταβάλλουν καθοριστικά την καλή ποσοτική τους κατάσταση, παρά τις ασκούμενες πιέσεις των αντλήσεων που είναι σημαντικές και σε κάποια από αυτά πολύ σημαντικές. Αυτό αποδίδεται ουσιαστικά στη φύση των περισσότερων συστημάτων (καρστικά), σε συνδυασμό με τους σημαντικούς όγκους νερού που διακινούνται λόγω των αυξημένων βροχοπτώσεων της δυτικής (κύρια) ορεινής ζώνης της λεκάνης (Παρνασσός, Ελικώνας). Οι τάσεις πτώσης στάθμης που καταγράφονται στο σύστημα (Υλίκης - Παραλίμνης GR ), αποδίδεται συνολικά στη διακύμανση των βροχοπτώσεων, αλλά και σε επιμέρους ιδιαιτερότητες των συστημάτων. Μη-παραγωγικές, μη-αειφόρες χρήσεις με μεγάλες απαιτήσεις σε νερό άρδευσης θα πρέπει να δικαιολογούνται με ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες, με ζητούμενο τη διασφάλιση των φυσικών πόρων της περιβαλλοντικά ευαίσθητης περιοχής. Προς το παρόν, το νερό θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής στα πλαίσια της διασφάλισης ποιοτικής παραγωγής του πρωτογενούς τομέα που θα συνδεθεί και με την εξυπηρέτηση των σημαντικών περιφερειακών προορισμών μορφών ποιοτικού τουρισμού που περιβάλλουν την περιοχή. A.3-46

130 Σύμφωνα με την Υ.Α. με αριθμό οικ (ΦΕΚ 2017/ ) «Ορισμός Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης της ποιότητας και της ποσότητας των υδάτων με καθορισμό των θέσεων (σταθμών) μετρήσεων και των φορέων που υποχρεούνται στην λειτουργία τους, κατά το άρθρο 4, παράγραφος 4 του Ν. 3199/2003 (Α 280)» καθορίζονται τα σημεία παρακολούθησης του νερού στα ποτάμια, στα υπόγεια ύδατα και στις λίμνες. Στον Χάρτη Α.3.1. του Φυσικού Περιβάλλοντος παρουσιάζονται τα σημεία αυτά που εμπίπτουν στην περιοχή μελέτης. Α Ρύπανση Εδαφών Σύμφωνα με την έρευνα στο πλαίσιο του Προγράμματος Ecpest βρέθηκε ότι τα εδάφη της περιοχής μελέτης του προγράμματος, που αποτελούν και το μεγαλύτερο τμήμα της γεωργικής γης της Δ.Ε. Χαιρώνειας είναι αλκαλικά με μικρή περιεκτικότητα σε ανθρακικό ασβέστιο και φτωχά σε οργανική ουσία. Η υπερχρήση λιπασμάτων των παλαιοτέρων χρόνων έχει συντελέσει στη συσσώρευση αζωτούχων ενώσεων. Επίσης ανιχνεύτηκαν και υπολλείματα γεωργικών φαρμάκων κυρίως ζιζανιοκτόνων (glyphsate, flumetyrn, ethalfluralin, tertbuthylazine, s-metlachlr). Κατά την εφαρμογή του Προγράμματος με την εφαρμογή της ορθής γεωργικής πρακτικής παρατηρήθηκε βελτίωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών του εδάφους. Α Αέρια Ρύπανση - Θόρυβος Στην περιοχή εμφανίζονται άλλες δυο μορφές ρύπανσης αυτή της αέριας αλλά και το πρόβλημα του θορύβου. Οι εκπομπές αέριων ρύπων προέρχονται κυρίως από την λειτουργία του λατομείου, το εκκοκκιστήριο βάμβακος στα Βασιλικά αλλά και την οικιακή θέρμανση στους οικισμούς κατά την χειμερινή περίοδο από σόμπες και τζάκια διότι όπως σημειώνεται παρακάτω το ποσοστό κεντρικής θέρμανσης στις κατοικίες είναι ελάχιστο. Σημαντική όμως πηγή της αέριας ρύπανσης είναι και αυτή που προκύπτει από τους ψεκασμούς των γεωργικών φαρμάκων στη γεωργική γη που πραγματοποιούνται κατά περιόδους. Σύμφωνα με την έρευνα του προγράμματος του Ecpest παρατηρήθηκε ότι η διασπορά των ρύπων με συμβατικού τύπου ακροφύσια μηδενίζεται στα 12 μέτρα σε αντίθεση με τα ακροφύσια χαμηλής διασποράς που μηδενίζει τη διασπορά μετά από 2 μέτρα. Όσον αφορά τις πηγές εκπομπής θορύβου και αέριων ρύπων η κίνηση των οχημάτων, κυρίως στην παλιά Εθνική Οδό Αθηνών Λαμίας από βαρέα οχήματα, είναι ένας από τους κύριους παράγοντες επιβάρυνσης του ατμοσφαιρικού και ακουστικού περιβάλλοντος στην περιοχή. Ειδικές μετρήσεις δεν γίνονται έτσι ώστε να καταγραφούν οι ακριβείς τιμές των ρύπων στον αέρα. Εκτιμάται πως η ατμοσφαιρική ρύπανση δεν αποτελεί μείζον πρόβλημα στην περιοχή. Παρ όλα αυτά επιμέρους τροποποιήσεις όσον αφορά την εγκατάσταση των βιοτεχνιών κοντά σε οικισμούς αλλά και ο περιορισμός των κινήσεων των βαρέων οχημάτων εντός των οικισμών θα βελτίωναν αισθητά την ποιότητα της ατμόσφαιρας. A.3-47

131 Α Πιέσεις στα οικοσυστήματα Πυρκαγιές Τα τελευταία 6 χρόνια (2002 έως και σήμερα) σύμφωνα με στοιχεία της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Λιβαδειάς εκδηλώθηκαν πυρκαγιές στον πρώην Δήμο Χαιρώνειας, στις οποίες κάηκαν συνολικά 353,6 στρέμματα γης χαρακτηρισμένα ως αγροτοδασικές εκτάσεις. Σημειώνεται ότι δεν υπάρχει κανένα είδος αποκατάστασης των περιοχών αυτών, παρά μόνο ο φυσικός τρόπος. Η Δ.Ε. Χαιρώνειας δεν διαθέτει ειδικό προσωπικό και εξοπλισμό πυρόσβεσης και όλες οι υποδομές για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών βρίσκονται στη Λιβαδειά (Πυροσβεστική, Δασαρχείο, κλπ.). Από άποψη υποδομών έχουν διανοιχτεί αντιπυρικές ζώνες και υπάρχουν θέσεις κρουνών ανά περιοχή, οι οποίοι θέλουν συνεχή συντήρηση. Στην περιοχή μελέτης υπάρχουν 4 υδροστόμια στην Τ.Κ. Χαιρώνειας, 3 στην Τ.Κ. Αγίου Βλασίου, Θουρίου και Βασιλικών, 2 στην Τ.Κ. Προσηλίου και 1 στην Τ.Κ. Ακοντίου και Ανθοχωρίου. Τα συγκεκριμένα θα πρέπει να ελέγχονται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Φωτο Α : Άποψη αντιπυρικής ζώνης Οι πυρκαγιές αποτελούν τη σοβαρότερη απειλή για τα μεσογειακά δασικά οικοσυστήματα. Η απειλή δεν έγκειται στις φυσικές πυρκαγιές, οι οποίες παρατηρούνται στα μεσογειακά δάση και αποτελούν μια φυσική διεργασία, αλλά κύρια στις πυρκαγιές ανθρωπογενούς προέλευσης (αμέλεια ή εμπρησμός). Αυτού του είδους οι πυρκαγιές ακολουθούνται συχνά από καταπατήσεις ή βόσκηση, με αποτέλεσμα να αναστέλλεται η φυσική διαδικασία αναγέννησης του δάσους. Η Περιφερεική Ενότητα Βοιωτίας όπως και η Δ.Ε. Χαιρώνειας δεν αποτελούν εξαίρεση στον παραπάνω κανόνα, δεδομένου ότι κατά την τελευταία τριακονταετία έχουν παρατηρηθεί αρκετά κρούσματα σε αρκετά μεγάλη έκταση. A.3-48

132 Οι πυρκαγιές και μερικώς η κτηνοτροφία, οι εκχερσώσεις-οικοπεδοποιήσεις στα ημιορεινά και ορεινά προκαλούν τις πλημμύρες και καταστρέφουν τα δάση ενώ μακροχρόνια προκαλούν ερημοποίηση των εδαφών. Οι αντιπυρικές ζώνες στην περιοχή μελέτης παρουσιάζονται στο Χάρτη Α.3.1. του Φυσικού Περιβάλλοντος. Α Κρίσιμοι περιβαλλοντικοί παράμετροι Στο πλαίσιο της παραπάνω ανάλυσης οι παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπόψη στη διαμόρφωση της πρότασης σε ότι αφορά το βιοτικό και αβιοτικό περιβάλλον της Δ.Ε. της Χαιρώνειας αφορούν στην προστασία, διαχείριση και ανάδειξη του φυσικού και ιστορικού πλούτου της περιοχής αλλά και στον καθορισμό των όρων συνύπαρξης των υφιστάμενων χρήσεων και των προγραμματιζόμενων. Κρίσιμο στοιχείο για τη διαμόρφωση των παραπάνω αποτελεί η αγροτική δραστηριότητα, η οποία κυριαρχεί στην Δ.Ε. Χαιρώνειας πράγμα που δηλώνεται και από το χαρακτηρισμό σημαντικής έκτασης της περιοχής μελέτης σε γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας. Συνεπώς η γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας σε συνδυασμό με τις περιοχές ιστορικού πλούτου και τις δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις δεν αφήνει ιδιαίτερα περιθώρια προκειμένου για την ανάπτυξη συγκρουόμενων χρήσεων γης. Ένα σημαντικό φαινόμενο το οποίο παρατηρείται τα τελευταία χρόνια είναι η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με τη μορφή των φωτοβολταϊκών πάρκων. Το γεγονός αυτό είναι σημαντικό όσον αφορά τη μείωση του φαινομένου του θερμοκηπίου και την προστασία του ορυκτού πλούτου. Ωστόσο όμως ο μεγάλος βαθμός ανάπτυξης τους σε σύντομο χρονικό διάστημα σε περιοχές όπως η γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας ή άλλες προστατευόμενες περιοχές προβληματίζει σχετικά με την μετέπειτα εξέλιξη της περιοχής. Επιπλέον μία τέτοια χρήση θα πρέπει να τοποθετηθεί με μέριμνα ώστε να μην υποβαθμίζει αισθητικά μία περιοχή τόσο σημαντική λόγω της ιστορία της και των αρχαιολογικών της ευρημάτων. Η κυρίαρχη οικονομική δραστηριότητα της περιοχής θα πρέπει να οργανωθεί ακόμα περισσότερο προς μια πιο οικολογική κατεύθυνση με την απλή εφαρμογή βασικών αρχών της γεωργικής πρακτικής και τη βιολογική καλλιέργεια. Οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από την υιοθέτηση κάποιων ενεργειών θα επιφέρει σημαντικά θετικά αποτελέσματα στο φυσικό περιβάλλον, όπως εξυγίανση του ποταμού, της ποιότητας και ποσότητας των υδάτων και του εδάφους. Θετικά αποτελέσματα θα επιφέρει και στο αστικό περιβάλλον με την απομάκρυνση των παλαιών και άχρηστων γεωργικών μηχανημάτων από τον οικιστικό ιστό. Αισθητική αναβάθμιση αλλά και εξυγίανση του περιβάλλοντος μπορεί να επιτευχθεί και είναι αναγκαίο με την μετεγκατάσταση των κτηνοτροφικών μονάδων σε περιοχές σε απόσταση από τους οικισμούς και η απομάκρυνση των μη ενεργών μονάδων. Μία άλλη κρίσιμη περιβαλλοντική παράμετρος είναι η δημιουργία αποχετευτικού δικτύου και μονάδας επεξεργασίας υγρών αποβλήτων κυρίως στον οικισμό της Χαιρώνειας. A.3-49

133 Επίσης αναγκαία είναι η διασφάλιση του φυσικού περιβάλλοντος με δράσεις όπως οι αναδασώσεις καθώς πρόκειται για μία περιοχή όπου έχει περιορισμένες εκτάσεις δασών. Άλλες σημαντικές παράμετροι είναι η διαχείριση των απορριμμάτων αφού παρατηρούνται πολλές θέσεις απόρριψης απορριμμάτων κενών συσκευασιών γεωργικών φαρμάκων, υλικών αποξήλωσης καθαιρέσεων κλπ και ο καθαρισμός του Βοιωτικού Κηφισού και των ρεμάτων που καταλήγουν σε αυτόν σε τακτά χρονικά διαστήματα. A.3-50

134 Α.3.2 Πολιτιστικό - Αρχιτεκτονικό - Ιστορικό Περιβάλλον Α A.3-51 Γενικά Η κοιλάδα του Βοιωτικού Κηφισού αποτέλεσε ήδη από την προϊστορική εποχή, αλλά και μεταγενέστερα, στους αρχαίους, μεσαιωνικούς και νεώτερους χρόνους, χώρο ανάπτυξης έντονης ανθρώπινης δραστηριότητας, υλικά κατάλοιπα και μαρτυρίες της οποίας αποκαλύπτονται συνεχώς μέσα από τις αρχαιολογικές και ιστορικές έρευνες από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα ως σήμερα. Ειδικότερα η Δημοτική Ενότητα Χαιρώνειας (Περιοχή Μελέτης) διαθέτει πλούσιο ιστορικό και μνημειακό απόθεμα το οποίο στα πλαίσια ενός πλέγματος ιστορικών και αρχαιολογικών χώρων της ευρύτερης περιοχής (Δελφοί, Θήβα, Ορχομενός, Πλαταιές, Αλίαρτος, Ελάτεια, κ.ά) χρήζει συστηματικής έρευνας, προστασίας και δυναμικής ανάδειξης. Η Χαιρώνεια είναι κυρίως γνωστή ως τόπος όπου το 338 π.χ έλαβε χώρα μία από τις διασημότερες μάχες στην Αρχαιότητα, η Μάχη της Χαιρώνειας, ανάμεσα στο μακεδονικό βασίλειο και τον συνασπισμό των ελληνικών πόλεων. Μέσα στον αστικό ιστό βρίσκεται και ο διάσημος μαρμάρινος Λέων της Χαιρώνειας επιτύμβιο μνημείο που κατά την παράδοση στήθηκε ως σήμα πάνω από τον ομαδικό τάφο των Θηβαίων Ιερολοχιτών που σκοτώθηκαν σε εκείνη τη μάχη, ο οποίος και αποτελεί πόλο έλξης επισκεπτών. Πέραν αυτού όμως, όλη η πόλη της Χαιρώνειας είναι στο μέγιστο εύρος της κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος, καθώς συμπίπτει χωρικά με την αρχαία βοιωτική πόλη, που άκμασε κυρίως κατά την Κλασική και Ελληνιστική εποχή και από την οποία σήμερα σώζονται η Ακρόπολη (και με παλαιότερες φάσεις) και το Θέατρο (στην κορυφή και στους πρόποδες του υψώματος «Πέτραχος» αντίστοιχα). Στην πόλη βρίσκεται και το Μουσείο της Χαιρώνειας, πρόσφατα ανακαινισμένο, το οποίο έχει μια πλούσια συλλογή εκθεμάτων προερχόμενων από προϊστορικές και ιστορικές θέσεις της ευρύτερης περιοχής της Χαιρώνειας (από την Τούμπα Μπαλωμένου, από τον Τύμβο των Μακεδόνων, από την Ακρόπολη και τη νεκρόπολη της φωκικής πόλης Πανοπεύς στον Άγιο Βλάση, κ.ά.), αλλά και από τη Λιβαδειά, τον Ορχομενό, την Ελάτεια κ.α. Τα τελευταία χρόνια νέες ανασκαφές που διενεργούνται τόσο στην Περιοχή Μελέτης όσο και σε παρακείμενες περιοχές έχουν εμπλουτίσει τις συλλογές του Μουσείου με καινούργια αρχαιολογικά ευρήματα. Στην Περιοχή Μελέτης περιλαμβάνονται και αξιόλογα βυζαντινά και νεώτερα μνημεία, όπως ο Ι. Ναός Μεταμορφώσεως Σωτήρος (κηρυγμένος), η Μονή Λυκούρεση, ο πύργος Ραγκαβή. Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται ότι έχει γίνει σημαντική προσπάθεια από τον πρωην Δήμο Χαιρώνειας, σε συνεργασία με την αρχαιολογική υπηρεσία και πολιτιστικούς φορείς, πολύπλευρης αξιοποίησης και προβολής των ιστορικών και μνημειακών πόρων της Περιοχής Μελέτης (Πλουτάρχειο Ιστορικό και Πολιτιστικό Πάρκο). Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται ενέργειες συντήρησης, αλλά και ανάδειξης και χωρικής σύνδεσης των μνημείων της περιοχής, μέσα από το σχεδιασμό πολιτιστικών διαδρομών, την οργάνωση αρχαιολογικών πάρκων σε συνάρτηση με χώρους αναψυχής και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων (π.χ. πάρκο Λέοντος, Κέντρο Εικονικής Πραγματικότητας), καθώς και μέσα από τη βελτίωση της πρόσβασης σε μνημεία του εξωαστικού χώρου.

135 Η ωφέλεια από την αξιοποίηση των αρχαιολογικών πόρων και του ευρύτερου ιστορικο-πολιτιστικού αποθέματος εκτιμάται ότι είναι πολύπλευρη. Καταρχήν, με τις κατάλληλες παρεμβάσεις ο μνημειακός χώρος μπορεί να καταστεί ενεργητικός φορέας ιστορικής γνώσης, μνήμης και αυτοσυνειδησίας για τους μόνιμους κατοίκους, αλλά και για κάθε επισκέπτη. Συνακόλουθα, αυτή καθεαυτή η ανάδειξη μιας διακριτής πολιτιστικής ταυτότητας, αλλά και η σχετική εγγύτητα της Περιοχής Μελέτης με άλλους τουριστικούς προορισμούς (π.χ. Δελφοί, Παρνασσός), δημιουργεί προοπτικές τουριστικών και άλλων οικονομικών επενδύσεων και, συνεπώς, ενίσχυσης της τοπικής οικονομίας και συγκράτησης του πληθυσμού. Α Κηρυγμένοι Αρχαιολογικοί Χώροι και Μνημεία Οι κηρυγμένοι αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία αναζητήθηκαν αφενός στο "ΔΙΑΡΚΗ ΚΑΤΑΛΟΓΟ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ" του Υπουργείου Παιδείας & Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού και αφετέρου στις αρμόδιες Εφορείες Αρχαιοτήτων οι οποίες είναι: η Θ' Εφορεία Προϊστορικών & Κλασσικών Αρχαιοτήτων (ΕΠΚΑ) στη Θήβα η 23η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (ΕΒΑ) στη Χαλκίδα και η Υπηρεσία Νεώτερων Μνημείων Στερεάς Ελλάδας (ΥΝΜΤΕ) στη Λαμία Στις Εφορείες στάλθηκε επιστολή συνοδευόμενη από χάρτη κλίμακας 1:25,000 με τους κηρυγμένους Αρχαιολογικούς Χώρους και Μνημεία, που υπάρχουν στο διαρκή κατάλογο και ζητήθηκε να προσδιοριστούν τυχόν ελλείψεις ή ανακρίβειες. Όλες οι Εφορείες ανταποκρίθηκαν με επιστολές. Η Θ' ΕΠΚΑ έδωσε στην ομάδα και ψηφιακές εικόνες χαρτών με τις θέσεις και των υπο κήρυξη Α.Χ. και των ευρημάτων στην ευρύτερη περιοχή. Οι κηρυγμένοι Αρχαιολογικοί Χώροι & Μνημεία υπάρχουν στο διαρκή κατάλογο, με εξαίρεση την επέκταση του Α.Χ. του Ορχομενού, που πρόκειται να γίνει ΦΕΚ και δόθηκαν ψηφιακά στοιχεία. Πίνακας Α : Κηρυγμένοι Αρχαιολογικοί Χώροι και Μνημεία ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΥΑ /4946/ ΥΑ 17974/64/ Απόφαση Αριθμός ΦΕΚ Τίτλος ΦΕΚ Εφορεία ΥΑ ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Α1/Φ09/23621/773/ ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/446/20835/ ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/27529/1594/ ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/29089/1722/ ΦΕΚ 297/Β/ ΦΕΚ 41/Β/ ΦΕΚ 510/Β/ ΦΕΚ 342/Β/ ΦΕΚ 1310/Β/ ΦΕΚ 1411/Β/ Περί χαρακτηρισμού ως αρχαιολογικού χώρου περιοχής εν Ορχομενώ Βοιωτίας Περί κηρύξεως Κάστρου Πανοπέως εις Άγιον Βλάσιον Βοιωτίας ως Ιστορικού Μνημείου. Περί κηρύξεως ως αρχαιολογικών χώρων της πόλης της Χαιρώνειας, του Τύμβου των Μακεδόνων, του Ηρακλείου και της Φρυκτωρίας. Χαρακτηρισμός ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο το κτίριο ιδιοκτησίας Φανής Γέμπτου στο Ανθοχώρι Βοιωτίας Επαναπροσδιορισμός των ορίων της κήρυξης του αρχαιολογικού χώρου Ορχομενού, Βοιωτίας Κήρυξη ως αρχαιολογικού χώρου της ακρόπολης των Παραποταμίων, πλησίον του χωριού "Ανθοχώρι", Ν. Βοιωτίας. Θ ΕΠΚΑ Θ ΕΠΚΑ Θ ΕΠΚΑ ΥΝΜΤΕ Στερεάς Ελλάδας Θ ΕΠΚΑ Θ ΕΠΚΑ A.3-52

136 ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/36291/1795/ ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/36291/1795/ ΥΑ ΥΠΠΟ/ΓΔΑ/ΑΡΧ/Β1/Φ26/64208/2116 π.ε./ ΦΕΚ 1406/Β/ ΦΕΚ 1053/Β/ ΦΕΚ 191/Β/ Επανοριοθέτηση, βάσει συντεταγμένων, των αρχαιολογικών χώρων Ν. Βοιωτίας στις θέσεις: "Λόφος Μπούλιος" Στειρίου, "Κάστρο Πανοπέως" στον Άγιο Βλάση, "Φρυκτωρία" Χαιρώνειας, "Τύμβος Μακεδόνων" Χαιρώνειας, "Χαιρώνεια, Αγκορτσά και Ηράκλειο" Χαιρώνειας. Διόρθωση Σφάλματος στην απόφαση ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/36291/1795/ , ΦΕΚ 1406/Β/ Υπ. Πολιτισμού. Χαρακτηρισμός Ι. Ναού Μεταμορφώσεως Σωτήρος, Δ.Δ. Αγίου Βλασίου, Δήμου Χαιρώνειας, επαρχ. Λειβαδιάς Ν. Βοιωτίας, ως μνημείου που χρήζει ειδικής κρατικής προστασίας. Θ ΕΠΚΑ Θ ΕΠΚΑ 23 η ΕΒΑ Χάρτης Α : Κηρυγμένοι Αρχαιολογικοί Χώροι Η συνολική έκταση των κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων στην περιοχή είναι περίπου στρέμματα, με το μεγαλύτερο χώρο της Χαιρώνειας που εκτείνεται σε περίπου στρέμματα. A.3-53

137 Α Αρχαιολογικός Χώρος Χαιρώνειας (Χαιρώνεια, Ηράκλειο, Αγκορτσές) 17 Η κήρυξη του Αρχαιολογικού Χώρου της Χαιρώνειας, που περιλαμβάνει και το Ηράκλειο και τη θέση Αγκορτσές, έγινε πρώτη φορά το 1981 με την ΥΑ ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Α1/Φ09/23621/773/ (ΦΕΚ 510/Β/ ) και το 2000 επαναοριοθετήθηκε με την ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/36291/1795/ (ΦΕΚ1406/Β/ ). Καταλαμβάνει έκταση περίπου στρέμματα συμπεριλαμβανομένου και του οριοθετημένου οικισμού της Χαιρώνειας από το Θούριο όρος μέχρι το Βοιωτικό Κηφισό. Μέσα στον κηρυγμένο Αρχαιολογικό Χώρο βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο της Χαιρώνειας, το μνημείο του Λέοντα της Χαιρώνειας, η Ακρόπολη, το Αρχαίο Θέατρο, το Ηράκλειο (ο ναός του Ηρακλέους) και πάρα πολλά ευρήματα Προϊστορικής (θέση Μαγούλα Μπαλωμένου), Μυκηναϊκής (ύπαρξη μυκηναϊκού θαλαμοειδούς τάφου στα δυτικά της Ακρόπολης), τμήματος νεκροταφείου της Ύστερης Γεωμετρικής περιόδου ( π.χ.) κοντά στο χωριό Ακόντιο, Κλασσικής, και Ρωμαϊκής (Καραμούσα & Αγκορτσές) περιόδου. Συμπεριλαμβάνονται επίσης σημαντικά μνημεία πρωτοβυζαντινών, βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων, όπως ο ναός της Παναγίας μέσα στον οικισμό και της Αγίας Παρασκευής πάνω στα λείψανα του αρχαίου ναού του Ηρακλέους. Ιστορία Η περιοχή της Χαιρώνειας κατοικήθηκε από τα προϊστορικά χρόνια (θέση Μαγούλα Μπαλωμένου). Ήταν υποτελής του Ορχομενού ως το τέλος του 5ου αιώνα π.χ., κατόπιν αποτέλεσε μία από τις ένδεκα Βοιωτικές επαρχίες ως το 338 π.χ. Κατά τη Ρωμαιοκρατία απολάμβανε δικαιωμάτων αυτονομίας. Κατά την ύστερη αρχαιότητα αρχίζει βαθμιαία η παρακμή της Χαιρώνειας. Το φθινόπωρο του 551 μ.χ. 17 Πληροφορίες από: και δημοσιευμένα κείμενα Θ' ΕΠΚΑ, Encyclpedia f the Hellenic Wrld, Betia -Κυριαζή Όλγα, «Χαιρώνεια (Αρχαιότητα)», 2012 A.3-54

138 ισοπεδώνεται από ισχυρό σεισμό, ενώ κατά την Φραγκοκρατία και την Τουρκοκρατία είναι μια ασήμαντη πολίχνη. Για χρονικό διάστημα χιλιετιών αποτελούσε την σημαντικότερη δίοδο προς την βόρεια και την δυτική Ελλάδα και προς το Μαντείο των Δελφών, πέρασμα στρατηγικής σημασίας, που ακολουθούσε και η παλιά εθνική οδός Αθηνών Λαμίας. Το όνομα της πόλης αποδίδεται στον μυθικό οικιστή Χαίρωνα, γιο του Απόλλωνα και της Θηρούς. Ο Όμηρος την αναφέρει με το αρχαιότερο όνομά της Άρνη, όπως θεωρεί ο Παυσανίας. Η μάχη της Χαιρώνειας, το 338 π.χ., ήταν μια από τις σημαντικότερες μάχες στην ιστορία κυρίως για την πολιτική της σημασία.η σύγκρουση στην πεδιάδα της Χαιρώνειας ήταν ανάμεσα στις δυνάμεις του Φιλίππου, βασιλιά της Μακεδονίας, και το συνασπισμό των δυνάμεων Αθηναίων, Θηβαίων και πόλεων του Βοιωτικού Κοινού, Φωκέων, Κορινθίων, Αχαιών, Μεγαρέων, Ακαρνάνων, Κερκυραίων, Λευκαδιτών, Ευβοέων και μισθοφόρων. Η νίκη του Φίλιππου, αρχηγού μοναρχικού καθεστώτος, απέναντι στο συνασπισμό ελληνικών πόλεων, σήμανε και το τέλος της κυριαρχίας της ελληνικής πόλης - κράτους και στην παρακμή του θεσμού της. Το 86 π.χ. δόθηκε στην περιοχή μάχη ανάμεσα στο ρωμαϊκό στρατό του Λεύκιου Κορνήλιου Σύλλα και τις δυνάμεις του βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη. Η μάχη δόθηκε δόθηκε γύρω και κάτω από μια κορυφή του απότομου υψώματος Θουρίου σημερινό «Ίσωμα», βορειοδυτικά της ακρόπολης της Χαιρώνειας, όπου είχε οχυρωθεί τμήμα του στρατού του Μιθριδάτη. Η νίκη του Σύλλα στη συγκεκριμένη μάχη εδραίωσε την κυριαρχία των Ρωμαίων, οι οποίοι έγιναν πλέον οι κύριοι ρυθμιστές της τύχης της Ελλάδας και έδωσε τέλος στον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων στον ελλαδικό χώρο. Αρχαιολογικό Μουσείο Χαιρώνειας Στον αρχαιολογικό χώρο στη νότια είσοδο του οικισμού, υπάρχει το Αρχαιολογικό Μουσείο. Το Μουσείο κατασκευάστηκε τα έτη από την "Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία", το οποίο ανέστειλε τη λειτουργία του το 1995 λόγω των επιδεινούμενων φθορών του σεισμού του 1981 και επαναλειτούργησε το 2009 μετά από ανακαίνιση και του κτηρίου και της εκθεσιακής αντίληψης. Το Μουσείο φιλοξενεί πλέον εκτός από τα ευρήματα των ανασκαφών της περιοχής και αρχαιότητες από διάφορες θέσεις της βόρειας Βοιωτίας και της παραμεθορίου της. A.3-55

139 Αποτελείται από τρεις εκθεσιακούς χώρους, που καλύπτουν από τους προϊστορικούς χρόνους ως και την ύστερη αρχαιότητα, αλλά και βυζαντινά ευρήματα (νομισματική συλλογή) Λέων της Χαιρώνειας Στη θέση της ομαδικής ταφής των θηβαίων του Ιερού Λόχου, οι οποίοι εξοντώθηκαν στη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.χ., στήθηκε λίθινο λιοντάρι ύψους 5,5 μέτρων, σύμβολο της ανδρείας των νεκρών. Με το πέρασμα των χρόνων το άγαλμα κατέρευσε και τμήματα καλύφθηκαν από το έδαφος. Αποκαλύφθηκε το 1818 σε διάφορα κομμάτια. Με προσπάθειες που άρχισαν το 1904 συντηρήθηκε, έγινε συμπλήρωση των κομματιών που χάθηκαν, αναστηλώθηκε (1904) και στήθηκε σε βάση ύψους 3μ. Συντηρήθηκε πάλι το Αρχαία ακρόπολη Η οχύρωση της Χαιρώνειας ξεκινά τον 6ο αιώνα π.χ. στο ύψωμα "Πετραχός" και επεκτάθηκε κατά τον 5ο και 4ο π.χ. αιώνες προς την ανατολική και δυτική πλευρά. Η ακρόπολη εξασφάλιζε τον έλεγχο όλης της κοιλάδας του Κηφισού και της δευτερεύουσας πρόσβασης προς την Λιβαδειά, μέσω των υψωμάτων στα νοτιοδυτικά. Υπάρχουν ενδείξεις οχύρωσης από την μυκηναϊκή περίοδο, με"κυκλώπειο"τείχος που περιλάμβανε την κορυφή του υψώματος. Στους αρχαϊκούς χρόνους, η οχύρωση επεκτάθηκε με "λέσβιο" τρόπο δόμησης στην ανατολική πλευρά του λόφου. Περιορίστηκε μόνο στην ανατολική και δυτική πλαγιά, πιθανώς γιατί οι υπόλοιπες πλευρές ήταν βραχώδεις και δυσπρόσιτες. Η αρχαϊκή οχύρωση ενισχύθηκε ίσως τον 4ο αι. π.χ. με "ισοδομικό"τείχος. Αυτή η φάση της οχύρωσης είναι αυτή που σώζεται καλύτερα σήμερα. Μια τέταρτη και τελευταία είναι η όψιμη συμπλήρωση της οχύρωσης με "χυτή" τοιχοποιΐα στην ανατολική πλευρά «κυκλώπειο» σύστημα: με μεγάλους πολυγωνικούς ογκόλιθους, «λέσβιο» τρόπο δόμησης: με πολυγωνικούς, καλά επεξεργασμένους, εφαπτόμενους λίθους, «ισοδομικό»τείχος: κατασκευασμένο με ορθογώνιους πελεκημένους λίθους, «χυτή»τοιχοποιϊα: χυτά υλικά σε ξυλότυπο ΠΗΓΗ Θ' ΕΠΚΑ A.3-56

140 Αρχαίο Θέατρο Βρίσκεται νοτιο-δυτικά του οικισμού, εκτός των θεσμοθετημένων ορίων του. Η πρόσβαση είναι σχετικά εύκολη, από την Ε.Ο. Λιβαδειάς - Λαμίας και αμέσως μετά το Δημοτικό Κατάστημα, υπάρχει πινακίδα προσανατολισμού, ακολουθώντας διαδρομή στο μεγαλύτερο τμήμα της ασφαλτοστρωμένη. Σήμερα σώζεται τμήμα του κοίλου θεάτρου, λαξευμένου στο φυσικό βράχο του Πετραχού. Η αρχική του μορφή, από τα τέλη του 5ου μέχρι και το τέλος του 4ου π.χ. αιώνα, ήταν απλή με ευθύγραμμες σειρές σκαλισμένων καθισμάτων ("εδώλια"), με δυνατότητα να φιλοξενήσει περίπου 500 θεατές. Στα τέλη του 4ου ή αρχές του 3ου π.χ. αιώνα το θέατρο παίρνει ημικυκλική μορφή με τη λάξευση των "εδωλίων" πιό βαθιά στο βράχο. Το προσκήνιο και η σκηνή ήταν μάλλον κινητά και ίσως ξύλινα (λόγω έλλειψης ευρημάτων, αυτή είναι η υπόθεση). Η σημερινή μορφή του θεάτρου είναι οτι απόμεινε από την τελευταία, ρωμαϊκή φάση του μνημείου (τέλη 1ου π.χ. αι. αρχές 1ου μ.χ. αι.), κατά την οποία τριπλασιάστηκε η χωρητικότητα του θεάτρου και τροποποιήθηκε η κάτοψή του. Το Υπουργείο Παιδείας & Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, έχει απαλλοτριώσει τον ελαιώνα που βρίσκεται μπροστα στο θέατρο, για την ανασκαφή και ανάδειξή του, γιατί εκεί τοποθετείται η ορχήστρα και το σκηνικό οικοδόμημα. Στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου υπάρχει λιθόκτιστη κρήνη που κατασκευάστηκε το 1865 και ενσωμάτωσε αρχαίο υλικό. Από το 1976 έχουν καθιερωθεί τα "Πλουτάρχεια", τα οποία γίνονται κάθε χρόνο, με εκδηλώσεις πολιτιστικού περιεχομένου, καθώς και θετρικές παραστάσεις αρχαίου δράματος. A.3-57

141 Ηράκλειο Στη διαδρομή προς τη Μονή Λυκούρεση και δυτικά του ξηροπόταμου Αίμονα, σε απόσταση περίπου 1 χλμ από το μνημείο του Λέοντα, σώζονται ερείπια ναού πρωτοβυζαντινών χρόνων, της Αγίας Παρασκευής, οικοδομημένου πάνω στα λείψανα του αρχαίου ναού του Ηρακλή. Είναι εμφανείς οι διαστάσεις των θεμελίων (30μ x12μ), επτά μονολιθικές κολώνες, γλυπτά κιονόκρανα, μωσαϊκό δάπεδο. Τα πρώτα χριστιανικά χρόνια μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία. Α Το "Πολυάνδριον" των Μακεδόνων 19 Το Πολυάνδριον ή Τύμβος των Μακεδόνων είναι ο κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος κοντά στο βοιωτικό Κηφισό, με την ΥΑ ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Α1/Φ09/23621/773/ (ΦΕΚ510/Β/ ) και επαναοριοθετήθηκε με την ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/36291/1795/ (ΦΕΚ1406/Β/ ). Η έκταση του είναι περίπου στρέμματα. Το μνημείο είναι τεχνητός χωμάτινος λόφος διαμέτρου 70μ. και ύψους 7μ. στο οποίο ταφήκαν οι πεσόντες στην μάχη της Χαιρώνειας Μακεδόνες. Το «Πολυάνδριον» ανασκάφηκε στις αρχές του 20ου και τα ευρήματά του (όπλα, αιχμές δοράτων, μάχαιρες κτλ) εκτίθενται στον προθάλαμο του Μουσείου. Η θέση του τύμβου - καλυμμένου με κυπαρίσσια μετά την ανασκαφή- είναι ορατή ακόμη και σήμερα. Α Κάστρο Πανοπέως 20 Ο Πανοπεύς ήταν η κοντινότερη προς τη Χαιρώνεια πόλη της Φωκίδας. Στη θέση του είναι ο σημερινός οικισμός Άγιος Βλάσιος. Η ονομασία Πανοπέας έχει διατηρηθεί για την οχυρωμένη από την αρχαιότητα ακρόπολη που δεσπόζει στο λόφο επάνω από το σύγχρονο οικισμό. Ο αρχαιολογικός χώρος της ακρόπολης του Πανοπέως κηρύχθηκε με την ΥΑ 17974/64/ (ΦΕΚ 41/Β/ )και με την ΥΑ 19 Πληροφορίες από: και δημοσιευμένα κείμενα Θ' ΕΠΚΑ, Encyclpedia f the Hellenic Wrld, Betia -Κυριαζή Όλγα, «Χαιρώνεια (Αρχαιότητα)», Encyclpedia f the Hellenic Wrld, Betia -ΛιάροςΝίκος «Πανοπεύς (Αρχαιότητα)»2012, A.3-58

142 ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/36291/1795/ (ΦΕΚ1406/Β/ ), εκτείνεται σε περίπου στρέμματα. Η ακρόπολη του Πανοπέα κατοικήθηκε για πρώτη φορά κατά το 18 ο αιώνα π.χ. Κατά τη μυκηναϊκή περίοδο οχυρώθηκε με κυκλώπεια τείχη. Τμήματα της οχύρωσης αυτής είναι ορατά στη νότια κλιτύ της ακρόπολης. Ο Φίλιππος Β κατά την προέλασή του προς τη Φωκίδα κατά τον Γ Ιερό πόλεμο το 346 π.χ. κατέστρεψε τον Πανοπέα, αλλά φρόντισε να τον περιβάλει εκ νέου με ισχυρό τείχος λίγο πριν την τελική αναμέτρηση με τους αντιπάλους του στη Χαιρώνεια το 338 π.χ. Τα τείχη που είναι σήμερα ορατά είναι κτισμένα με μεγάλους ορθογωνισμένους λίθους στους οποίους παρεμβάλλονται λοξοί αρμοί για μεγαλύτερη σταθερότητα. Τα τείχη έχουν τρεις πύλες εισόδου, στα Ν, Δ και Β. Παρά τη φαινομενική ισχύ τους, τα τείχη δεν άντεξαν σε δύο μεταγενέστερες επιδρομές, αυτή του ρωμαϊκού στρατού το 198 π.χ. και αυτή του μιθριδατικού στρατού το 86 π.χ.οι ανασκαφές του Πανοπέα ξεκίνησαν στις αρχές του αιώνα, το 1907, υπό τον Γ. Σωτηριάδη. Εξακολουθούν αποσπασματικά ως σήμερα, ενώ συνοδεύονται από εργασίες καθαρισμού, αποκατάστασης και διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου. Πρόσφατες έρευνες δυτικά της ακρόπολης, οι οποίες ακολούθησαν κάποιες καταγγελίες για εκτεταμένες λαθρανασκαφές, έφεραν στο φως εκτεταμένες νεκροπόλεις του αρχαίου Πανοπέα. Οι περισσότερες ταφές χρονολογούνται στα κλασικά και ελληνιστικά χρόνια. Οι τάφοι φαίνονται ομαδοποιημένοι. Σε ένα εκ των αγροτεμαχίων όπου πραγματοποιήθηκαν ανασκαφές ήρθαν στο φως 27 ταφές ενηλίκων, ενώ σε άλλο αγροτεμάχιο βρέθηκαν αποκλειστικά παιδικές ταφές, 22 τον αριθμό. Σε κάποιες άλλες τοποθεσίες οι ταφές είναι μικτές. Οι τάφοι φαίνεται ότι ακολουθούσαν έναν γενικό προσανατολισμό Α-Δ και ότι ήταν διατεταγμένοι σε οριζόντιες παράλληλες σειρές. (Πλουτάρχειο Ιστορικό και Πολιτιστικό Πάρκο Μέσα στον κηρυγμένο χώρο της Ακρόπολης του Πανοπέως υπάρχει και ο μεταβυζαντινός ναός του Αγίου Βλασίου (23η ΕΒΑ). Α Ακρόπολη των Παραποταμίων Η αρχαία φωκική πόλη Παραποτάμιοι ήταν κτισμένη επάνω σε ένα βραχώδη λόφο, σε οχυρό σημείο στην είσοδο στενού, κοντά στη συμβολή του Ασσού ποταμού (Κινέτας) και του Κηφισού, όπου όφειλε και το όνομά της. Η πόλη πυρπολήθηκε και καταστράφηκε δύο φορές: μία από τον περσικό στρατό του Ξέρξη (όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος) και κατεδαφίσθηκε στο τέλος του Β ιερού πολέμου από τον Φίλιππο Β 21. Ο αρχαιολογικός χώρος κηρύχθηκε με την ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/29089/1722/ (ΦΕΚ 1411/Β/ ) και έχει έκταση περίπου 500 στρέμματα.βρίσκεται ανατολικά της Ε.Ο. Λαβαδειάς - Λαμίας και νότια της τοπικής οδού που συνδέει το Ανθοχώρι. Σήμερα σώζονται ίχνη της οχύρωσης της Ακρόπολης ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ A.3-59

143 Α Αρχαιολογικός Χώρος Φρυκτωρίας Η κήρυξη του Αρχαιολογικού Χώρου της Φρυκτώριας έγινε πρώτη φορά το 1981 με την ΥΑ ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Α1/Φ09/23621/773/ (ΦΕΚ 510/Β/ ) και το 2000 επαναοριοθετήθηκε με την ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/36291/1795/ (ΦΕΚ1406/Β/ ). Καταλαμβάνει έκταση περίπου στρεμμάτων και Βρίσκεται στην ανατολική κορυφή του όρους Θούριο, στην κορυφή Κερατοβούνι ή Κουρούπι.Στο Κερατοβούνι σώζονται ίχνη από αρχαίο καλντερίμι και πολλά απολιθώματα («κέρατα» από όπου και Κερατοβούνι) που ανήκουν στη μεσοζωική περίοδο. Είναι απολιθωμένα κελύφη ιππουριτών, ζώων θαλασσόβιων, που έζησαν στην ανώτερη κρητιδική περίοδο του μεσοζωϊκού αιώνα κι ύστερα εξέλιπαν. Ανήκαν στην οικογένεια των ρουδιστών ετεροδόντων ομομυαρίων ελασματοβραγχίων μαλακίων και ήταν ανισόκογχα, παχυόσαρκα με μορφή αναποδογυρισμένου κώνου ή κυλινδροειδή ή στρομβοειδή σα σβούρα ή κέρατα βοδιόυ ή προβάτου και με μήκος, που έφτανε το ένα μέτρο. Ο ιππουρίτης στηριζόταν στην πλατιά βάση του και είχε δύο τρύπες για στόματα.σώζονται επίσης ίχνη ενετικού κάστρου και πυργίσκου 22 Α Αρχαιολογικός Χώρος Ορχομενού Στη ΔΕ Χαιρώνειας ανήκει και το νοτιο-ανατολικό τμήμα του όρους Ακόντιο, το οποίο αποτελεί τμήμα του Αρχαιολογικού Χώρου του Ορχομενού, που κηρύχθηκε με την ΥΑ /4946/ (ΦΕΚ 297/Β/ ) και έγινε επαναπροσδιορισμός των ορίων του με την ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/27529/1594/ (ΦΕΚ 1310/Β/ ). Σήμερα υπάρχει υπό θεσμοθέτηση επαναπροσδιορισμός και επέκταση των ορίων του αρχαιολογικού χώρου. Α Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ο Ναός μεταμορφώσεως του Σωτήρος, βρίσκεται μέσα στον οικισμό Άγιο Βλάσιο. Χαρακτηρίστηκε ως "μνημείο που χρήζει ειδικής προστασίας τον αύλειο χώρο του, επειδή πρόκειται για κτήριο επιβλητικό που περιέχει αρχαίο οικοδομικό υλικό σε δεύτερη χρήση", με την ΥΑ ΥΠΠΟ/ΓΔΑ/ΑΡΧ/Β1/Φ26/64208/2116 π.ε./ (ΦΕΚ 191/Β/ ) ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ A.3-60

144 Ο ναός είναι μεγάλων διαστάσεων, λιθόκτιστος και ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου τετρακιονίου με τρούλλο. Σύμφωνα με επιγραφή στο υπέρθυρο της βόρειας πλευράς, ο ναός κτίστηκε το Ο τρούλλος στηρίζεται σε καμάρες που καταλήγουν σε τέσσερις μονόλιθους κίονες από γρανίτη. Οι κίονες φέρουν κιονόκρανα παλαιοχριστιανικών χρόνων πιθανότατα του α' μισού του 6ου μ.χ. αιώνα, τα οποία εικάζεται οτι έχουν μεταφερθεί από παλαιοχριστιανική εκκλησία, τα ερείπια της οποίας σώζονται ανατολικά του οικισμού. Α Κτήριο ιδιοκτησίας Φανής Γέμπτου Το κτήριο αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της αρχιτεκτονικής εξέλιξης της αγροτικής κατοικίας των αρχών του 20ου αιώνα στην περιοχή της Βοιωτίας, σημαντικό για τη μελέτη της ιστορίας της αρχιτεκτονικής / (ΦΕΚ 342/Β/ ). Η εντοιχισμένη πλάκα στην πρόσοψη του κτηρίου, δηλώνει ως έτος ανέγερσης της οικοδομής το Χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο με την ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/446/ Το κτίσμα και ο περιβάλλον χώρος του έχει αναπαλαιωθεί και χρησιμεύει για εξοχική κατοικία της οικογένειας. Βρίσκεται στον οικισμό Ανθοχώρι. A.3-61

145 Α Αξιόλογα στοιχεία πολιτιστικού -αρχιτεκτονικού - ιστορικού περιβάλλοντος Α Μνημεία χωρίς ειδική κήρυξη Εκτός από τους κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία στην περιοχή υπάρχουν και πάρα πολλά στοιχεία πολιτιστικού ενδιαφέροντος καθώς και μνημεία, που αν και δεν έχουν ειδική κήρυξη, προστατεύονται αυτοδίκαια από τις διατάξεις του ν.3028/2002 (ΦΕΚ 153 Α' ) "Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς", ως αρχαία μνημεία. Η 23η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (23η ΕΒΑ) μετά από αίτηση της ομάδας μελέτης, απέστειλε επιστολή στην οποία αναφέρει μνημεία της αρμοδιότητάς της, που δεν έχουν ειδική κήρυξη και είναι: ο μεταβυζαντινός ναός του Αγίου Βλασίου εντός του κηρυγμένου Α.Χ. της ακρόπολης του Πανοπέως ο ναός της Παναγιάς μέσα στον οικισμό της Χαιρώνειας, στον οποίο υπάρχουν αρχιτεκτονικά μέλη που ανήκουν σε άλλη ιστορική περίοδο, που είναι εμφανή όπως τα κιονόκρανα στο εξωτερικό της ο ναός της Αγίας Παρασκευής, πρωτοβυζαντινών χρόνων πάνω σε λείψανα αρχαίου ναού (Ηράκλειο) ο ναός των Αγίων Αποστόλων νότια του οικισμού της Χαιρώνειας ερείπια βυζαντινού μονόχωρου ναού του Αγίου Βασιλείου μεταξύ Χαιρώνειας και Αγίου Βλασίου στη θέση "Γκάρσα" ή "Παλιάμπελο" στον οικισμό Ακόντιο ο νεώτερος ναός του Αγίου Γεωργίου (1836) στον οικισμό Προσήλιο ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου Μονή Λυκούρεση ή της Παναγίας του Μύρου Βρίσκεται νότια του οικισμού της Χαιρώνειας, στο δρόμο που ακολουθεί παράλληλα το φαράγγι του Αίμονα και συνδέει τη Χαιρώνεια με τη Λιβαδειά μέσω του οικισμού Τζιμαίϊκα. Αποτελείται από νεότερες πτέρυγες βοηθητικών κτισμάτων, στο κατώτερο τμήμα των οποίων διατηρούνται τμήματα των αρχικών κελιών, όπως και το παλαιό καθολικό, το οποίο ανήκει σε έναν ιδιότυπο αρχιτεκτονικό τύπο συνεπτυγμένου σταυροειδούς με εννέα μικρούς τρούλους, από τρεις σε τρεις σειρές, με μεγαλύτερους εκείνους του κατά μήκος άξονα. Στην τοιχοποιία του A.3-62

146 έχουν ενσωματωθεί σε δεύτερη χρήση γλυπτά Ρωμαϊκών, Παλαιοχριστιανικών και Βυζαντινών χρόνων. Η απουσία συστηματικής μελέτης δεν επιτρέπει τον ακριβή χρονολογικό προσδιορισμό της ανέγερσής του. Στο εσωτερικό του διατηρούνται τοιχογραφίες της Όψιμης Μεταβυζαντινής εποχής. Η χρονολογία της ίδρυσης του μοναστηριού παραμένει άγνωστη, ωστόσο η παρουσία του επιβεβαιώνεται με βάση οθωμανικές πηγές ήδη από τα μέσα του 15ου αιώνα. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 έλαβε ενεργό ρόλο στον Αγώνα και αποτέλεσε το στρατηγείο του Αθανάσιου Διάκου. Σήμερα τιμάται στη μνήμη του Γενεσίου της Θεοτόκου και λειτουργεί ως γυναικείο μοναστήρι 23 Η Εφορεία Νεώτερων Μνημείων Αττικής στη σχετική επιστολή της μας ενημέρωσε ότι όλα τα ακίνητα τα παλαιότερα των εκατό ετών και μεταγενέστερα του 1830 (συμπεριλαμβανομένων των εγκαταστάσεων, των κατασκευών, των διακοσμητικών και λοιπων στοιχείων), ακόμη και αν δεν έχουν χαρακτηριστεί ως μνημεία διέπονται από τις διατάξεις περί προστασίας του άρθρου 6 10 του ν.3028/2002. Α Κτίσματα και κατασκευές πολιτιστικού ενδιαφέροντος Γενικά σε όλη την περιοχή, σε κηρυγμένους ή μη αρχαιολογικούς χώρους, υπάρχουν διάσπαρτα διαχρονικά μνημεία και πολιτιστικά στοιχεία, σημάδι συνεχούς κατοίκησης και ανάπτυξης πολιτισμού. Πύργος Ραγκαβή Μέσα στον οικισμό της Χαιρώνειας, πίσω από το Αρχαιολογικό Μουσείο, υπάρχει και φαίνεται και από τον κεντρικό δρόμο κτίσμα με σχήμα πύργου. Παλιά γεφύρια στον Κηφισό Ανήκε στην οικογένεια Ραγκαβή 24, στους οποίους παραχωρήθηκαν, μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, κτήματα ως αναγνώριση της συνεισφοράς τους στον αγώνα για την ανεξαρτησία. Το κτίσμα χρησίμευσε ώς εξοχική κατοικία κατά την διαμονή τους στην επίβλεψη της καλλιέργειας των κτημάτων τους κλπ. Αυτή τη στιγμή ο "πύργος" ανήκει σε ιδιώτη. Στο σημείο όπου το επαρχιακό δίκτυο προς Αταλάντη συναντά τις όχθες του Κηφισού, μετά την έξοδο από τα Βασιλικά, υπάρχει τοξωτό γεφύρι, βατό από πεζούς. Πιθανότα 23 Βαξεβάνης Γιάννης, «Μεταβυζαντινά μοναστήρια στη Βοιωτία», 2011, Encyclpedia f the Hellenic Wrld, Betia URL: < 24 Οικογένεια Ραγκαβή: οικογένεια Ποστέλνικων (Υπουργών Εξωτερικών της Βλαχίας), αρχαιολόγων, ποιητών, σοφών, συγγραφέων A.3-63

147 ήταν η γέφυρα για την πρόσβαση στο Ανθοχώρι όπως φαίνεται στους χάρτες της δεκαετίας 1950 της ΕΣΥΕ. Το γεφύρι δεν έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο και δεν υπάρχουν στοιχεία από την ΥΝΜΤΕ Στερεάς Ελλάδας για τη σημασία του. Λόγω και των έργων του μέσου ρου του Βοιωτικού Κηφισού, είναι το μοναδικό της περιοχής. Σπήλαια Στον κοκκινόβραχο, βράχο ύψους πάνω από 50μ με το χαρακτηριστικό χρώμα στο οποίο οφείλει το όνομά του, που βρίσκεται στο όρος Ακόντιο, υπάρχουν δύο τουλάχιστον ανεξερεύνητα σπήλαια. Α Πλουτάρχειο Ιστορικό και Πολιτιστικό Πάρκο 25 Το όνομά του είναι αφιερομένο στον Πλούταρχο, που γεννήθηκε στη Χαιρώνεια, πιθανώς κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ρωμαίου αυτοκράτορα Κλαύδιου. Ο Πλούταρχος ταξίδεψε πολύ στον μεσογειακό κόσμο της εποχής του και δύο φορές στη Ρώμη. Είχε φίλους Ρωμαίους με ισχυρή επιρροή στους οποίους ήταν αφιερωμένα ορισμένα από τα ύστερα κείμενά του. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Χαιρώνεια, όπου λέγεται ότι μυήθηκε στα μυστήρια του Απόλλωνα. Ήταν πρεσβύτερος των ιερέων του Απόλλωνα στο Μαντείο των Δελφών, όπου ήταν υπεύθυνος για την ερμηνεία των χρησμών της Πυθίας, αξίωμα που κράτησε για 29 έτη έως τον θάνατό του. Εκτός από τα καθήκοντά του ως ιερέας του Δελφικού ναού, ο Πλούταρχος ήταν επίσης magistratus, δηλαδή άρχων (θέση παραπλήσια με αυτή του σημερινού δημάρχου), στην Χαιρώνεια και αντιπροσώπευσε την ιδιαίτερη πατρίδα του σε διάφορες αποστολές σε ξένες χώρες. Ο φίλος του Lucius Mestrius Flrus, Ρωμαίος ύπατος, απέδωσε στον Πλούταρχο την ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη. Αργότερα, όταν ήταν σε προχωρημένη ηλικία, ο αυτοκράτωρ Τραϊανός (κατ' άλλους ο Αδριανός) τον όρισε prcuratr, επίτροπο δηλαδή της Αχαΐας -μια θέση που του επέτρεπε να φέρει τα εμβλήματα και τα ενδύματα του Ρωμαίου ύπατου. Το πιό γνωστό έργο του είναι οι "Βίοι Παράλληλοι" και τα Ηθικά ( Είναι ένα θεματικό πάρκο που δημιουργήθηκε με στόχο: την ανάδειξη της ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας του χώρου της Χαιρώνειας, την ανάδειξη της διαχρονικότητας του χώρου στο πλαίσιο της Ελληνικής και παγκόσμιας ιστορίας την ανάδειξη της σύγχρονης Χαιρώνειαςκαι στην ενίσχυση της θέσης της την προσέγγιση της φυσιογνωμίας και του έργου του Πλουτάρχου τη δημιουργία μίας δεξαμενής άντλησης ιστορικής και πολιτιστικής γνώσης από ποικίλους χρήστες 25 A.3-64

148 την αποκέντρωση σύγχρονης εξειδικευμένης γνώσης και στη διάδοση της μέσω των καινοτόμων μέσων και τεχνολογιών( Εικονική Πραγματικότητα, Πολυμέσα, Διαδικτύου κλπ.) Το έργο θα αξιοποιήσει ως Αρχαιολογικό πάρκο σημαντικό μέρος του οικισμού της Χαιρώνειας. Θα περιλαμβάνει σύντομες διαδρομές μεταξύ πόλων ενδιαφέροντος / ενοτήτων: Ενότητα 1η - Λέων Χαιρώνειας- Αρχαιολογικό Μουσείο Το μνημείο του Λέοντα και το ανακαινισμένο Μουσείο Χαιρώνειας, που περιλαμβάνει σπουδαία εκθέματα προϊστορικών και κλασσικών χρόνων. Μέσα στο Μουσείο προγραμματίζονται νέες τεχνικές μουσειακής εκπαίδευσης για τους επισκέπτες. Μνημείου Λέοντος - Μουσείο - πάρκο Λέοντος (αθλοπαιδιές, παιδική χαρά, αναψυκτήριο, εκθετήριο) Ενότητα 2η - Αρχαίο Θέατρο- Ακρόπολη Πετραχού αρχαιολογικός χώρος θεάτρου - Ρωμαϊκά Λουτρά (Μουσείο εικονικής πραγματικότητας - Πολυμεσική Εφαρμογή) Ενότητα 3η - Πλατεία Πνευματικού Κέντρου Ενότητα 4η - Ναός Ηρακλέους- Ρεματιά Αίμονα- Μονή Λυκούρεση Ναός του Ηρακλέους και το εξωκλήσσι της Αγ.Παρασκευής - τοπίο φυσικού κάλλους την Ρεματιά του Αίμονα και την ιστορική Μονή Λυκούρεση Ενότητα 5η - Πλουτάρχειος Βιβλιοθήκη Χαιρώνειας Ενότητα 6η - Ιστορικές επισκέψεις Τύμβος των Μακεδόνων - Αρχαίο Κάστρο Πανοπέα Α Στοιχεία λαογραφικού ενδιαφέροντος Λαογραφικές εκδηλώσεις, όπως πανηγύρεις, γίνονται στις θρησκευτικές γιορτές των εκκλησιών, στους οικισμούς: Άγιος Βλάσιος Ακόντιο Ανθοχώρι Βασιλικά, Θούριο, Προσήλιο Προφήτης Ηλίας, Χαιρώνεια ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, 6 Αυγούστου ναός Αγίου Ιωάννου, 29 Αυγούστου ναός Αγίου Ιωάννου, 8 Μαΐου ναός της Ανάληψης, 40 ημέρες μετά την Ανάσταση ναός Αγίων Αναργύρων, 1 Ιουλίου ναός Αγίου Γεωργίου, 23 Απριλίου ή δεύτερη ημέρα του Πάσχα ναός Αγίας Τριάδας, Αγίου Πνεύματος ναός Ταξιαρχών, 8 Νοεμβρίου ναός Προφήτη Ηλία, 20 Ιουλίου ναός Αγίας Παρασκευής, 26 Ιουλίου ναός Αγίου Νικολάου, 6 Δεκεμβρίου ναός Κοίμησης της Θεοτόκου, 15 Αυγούστου A.3-65

149 Α Αξιόλογα αρχιτεκτονικά σύνολα Στο Προσήλιο, οικισμός που δημιουργήθηκε,όπως πιστεύεται, στο τέλος του 17ου Εικόνα : Προσήλιο - νοτιο ανατολικό όριο Φωτο Α : Προσήλιο - νοτιοανατολικό όριο αρχές του 18ου αιώνα, τα σπίτια του κτίστηκαν από κωνσταντινουπολίτες τεχνήτες. Είναι πέτρινα, δυόροφα ή τριόροφα και μερικά από αυτά διατηρούνται ακόμη σε καλή κατάσταση, ενώ άλλα μένουν να αποδεικνύουν το αρχιτεκτονικό παρελθόν τους. Στο Ανθοχώρι, όπου βρίσκεται το διατηρητέο κτίσμα που αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της αρχιτεκτονικής εξέλιξης της αγροτικής κατοικίας των αρχών του 20ου αιώνα, υπάρχουν γύρω του και άλλα εξίσου χαρακτηριστικά δείγματα αγροτικής κατοικίας. Φωτο Α : Ανθοχώρι - αγροτική κατοικία A.3-66

150 Α Τοπία Το αγροτικό τοπίο κυριαρχεί στην περιοχή μελέτης και συνυπάρχει με τους τόπους ιστορικής μνήμης και τους αγροτικούς οικισμούς με τη χαμηλή δόμηση. Έντονη είναι η παρουσία του υδάτινου στοιχείου, λόγω της ροής του μέσου ρου του Βοιωτικού Κηφισού και των ρεμμάτων που καταλήγουν σε αυτόν. Ο ποταμός διασχίζει τη ΔΕ Χαιρώνειας και με τη συμβολή αρδευτικών καναλιών δημιουργεί αρδευόμενες αγροτικές εκτάσεις και κατά συνέπεια γη πρώτης προτεραιότητας. Το αγροτικό τοπίο είναι σχεδόν συνεχές. Δεν διακόπτεται από αστικό τοπίο, διότι οι οικισμοί είναι κτισμένοι στις παρυφές των ορεινών όγκων. Από την περιοχή διέρχονται τόσο η παλιά εθνική οδός Αθήνας - Λαμίας (σήμερα δευτερεύον εθνικό δίκτυο - ΕΟ 3) και η σιδηροδρομική γραμμή, που αποτελεί το βασικό σιδηροδρομικό άξονα (ΠΑΘΕΠ) σε σχεδόν παράλληλη πορεία και με τον Κηφισό. Το τοπίο σ' αυτή τη συνύπαρξη είναι ιδιαίτερα αξιόλογο. Αξιόλογο τοπίο είναι και το όρος Ακόντιο, το οποίο είναι θεσμοθετημένη περιοχή "Καταφυγίου Άγριας Ζωής". Πάνω στο Ακόντιο υπάρχει ο Κοκκινόβραχος, με σπήλαια ανεξερεύνητα. Το ορεινό τοπίο αποτελείται από περιοχές δασικού χαρακτήρα, κυρίως από σκληροφυλλική βλάστηση και χορτολιβαδικές εκτάσεις. Εξαίρεση αποτελεί το περιαστικό δάσος της Χαιρώνειας, κηρυγμένο ως "δάσος απολύτως προστατευτικό", A.3-67

151 που βρίσκεται στην κοιλάδα του Αίμονα, τοπίο εξαιρετικής αξίας, με θαυμάσια οδική διαδρομή προς τη Μονή Λυκούρεση. Οι αρχαιολογικοί χώροι, που είναι παντού σε όλη την έκταση της ΔΕ Χαιρώνειας, δημιουργούν τοπία στην πεδιάδα, κυρίως αυτά που σχετίζονται με τη Μάχη της Χαιρώνειας (Λέων της Χαιρώνειας - τύμβος Θηβαίων Ιερολοχιτών, Τύμβος Μακεδόνων), αλλά δημιουργούν και εξαιρετικά ορεινά οχειρωματικά τοπία, εκπληκτικής θέας. Η πρόσβαση στους αρχαιολογικούς χώρους, κυρίως εκτός Χαιρώνειας, είναι μέσα από αξιόλογες διαδρομές, όμως κακής προσβασιμότητας. Στην ανάλυση του τοπίου του Α1 σταδίου της μελέτης "Αξιολόγηση, αναθεώρηση και ειδίκευση Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέριεας Στερεάς Ελλάδας" (υπερκείμενος σχεδιασμός), η ΔΕ Χαιρώνειας ανήκει σε δύο τοπιακές ενότητες (Χάρτης ): Τοπιακή Ενότητα 6: ΠΕΔΙΑΔΑ ΚΩΠΑΪΔΑΣ - ΚΑΤΩ ΡΟΥΣ ΒΟΙΩΤΙΚΟΎ ΚΗΦΙΣΟΥ και Τοπιακή Ενότητα 7: ΚΟΙΛΑΔΑ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ - ΓΡΑΒΙΑΣ - ΜΕΣΟΣ & ΑΝΩ ΡΟΥΣ ΒΟΙΩΤΙΚΟΥ ΚΗΦΙΣΟΥ Χάρτης Α : Ανάλυση Τοπίου (μελέτη "Αξιολόγηση, αναθεώρηση και ειδίκευση Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέριεας Στερεάς Ελλάδας") A.3-68

152 Ειδικότερα, για την περιοχή μελέτης μπορούν να οριστούν τέσσερεις τοπιακές υποενότητες. Τοπιακή υποενότητα 1: Ακόντιο Όρος Περιλαμβάνει το όρος Ακόντιο και τους οικισμούς Ακόντιο και Προσήλιο, που είναι κτισμένοι στις παρυφές του. Το όρος Ακόντιο είναι χαρακτηρισμένο Καταφύγιο Άγριας Ζωής και τμήμα του περιλαμβάνεται στον αρχαιολογικό χώρο του Ορχομενού. Τα σπήλαιά του παραμένουν μέχρι σήμερα ανεξερεύνητα. Σημείο εξαιρετικής θέας προς την πεδιάδα στον Άγιο Βασίλειο. Είναι πιθανόν να ασκηθούν πιέσεις οτπικής όχλησης από την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων, λόγω ευνοϊκού προσανατολισμού. Τοπιακή υποενότητα 2: Πεδιάδα Χαιρώνειας & Βοιωτικός Κηφισός Περιλαμβάνει την πεδιάδα της Χαιρώνειας, όπου έλαβε χώρα η ομώνυμη μάχη, που διασχίζεται από το Βοιωτικό Κηφισό και τους οικισμούς της Χαιρώνειας, με το περιαστικό προστατευόμενο δάσος της, και του Θουρίου. Σ αυτή την υποενότητα ανήκει και το όρος Θούριο, όπως και η κοιλάδα του Αίμωνα με τη Μονή Λυκούρεση. Πιθανές πιέσεις μπορεί να ασκηθούν στην περιοχή του Θουρίου (Φρυκτώρια) από τις εξορυκτικές δραστηριότητες στη θεσμοθετημένη μεταλλευτική ζώνη. Τοπιακή υποενότητα 3: Άγιος Βλάσιος Πανοπέας Περιλαμβάνει την Ακρόπολη του Πανοπέα, τον οικισμό Άγιο Βλάσιο, που είναι κτισμένος αμφιθεατρικά στις παρυφές του ίδιου λόφου, κατηφορίζοντας προς την πεδιάδα που εκτείνεται μέχρι το διαβολόρρεμα. Μέσα στον οικισμό βρίσκεται και ο βυζαντινός ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος. Πιθανές πιέσεις μπορεί να ασκηθούν από τις μεγάλες εγκαταστάσεις ΑΠΕ. Τοπιακή υποενότητα 4: Ηδύλειο όρος Περιλαμβάνει το Ηδύλειο όρος μέχρι τα όρια της ΔΕ και τον οικισμό Ανθοχώρι, που είναι κτισμένο στις παρυφές του, καθώς και τους λόφους Κουκούλι και Προφήτης Ηλίας, που είναι κτισμένα τα Βασιλικά και ο Προφήτης Ηλίας αντίστοιχα. Έντονη είναι η παρουσία του υδάτινου στοιχείου με τη συμβολή του Βοιωτικού Κηφισού και τα ρέματα Κινέτα και Μπογδανόρρεμα, όπου βρίσκεται και η Ακρόπολη των Παραποταμίων. Πιθανές πιέσεις οπτικής όχλησης, μπορεί να ασκηθούν από την εγκατάσταση μεγάλων φωτοβολταϊκών πάρκων. A.3-69

153 Α Περιοχές Ειδικής Προστασίας ν.2508/ Με το ΓΠΣ καθορίζονται επίσης περιοχές ειδικής προστασίας (ΠΕΠ) που δεν προορίζονται για πολεοδόμηση, συνεχόμενες ή μη προς τις πολεοδομημένες ή τις προς πολεοδόμηση περιοχές, όπως είναι ιδίως χώροι αρχαιολογικού, αρχιτεκτονικού, ιστορικού ή λαογραφικού ενδιαφέροντος, παραθαλάσσιες ή παραποτάμιες ζώνες, βιότοποι και τόποι ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, δάση και δασικές εκτάσεις. Επίσης, με το ΓΠΣ καθορίζονται περιοχές γύρω από πόλεις ή οικισμούς για τις οποίες απαιτείται έλεγχος και περιορισμός της οικιστικής εξάπλωσης... Η θεσμοθέτηση ζωνών προστασίας περιοχών με ίδιο νομικό καθεστώς (δάση, βιότοποι, αρχαιολογικοί χώροι κ.α.), είναι κυρίως υποστηρικτική ως προς το σκοπό που καλείται να επιτελέσει το ίδιο νομικό καθεστώς τους Είναι γεγονός ότι όταν προκύπτουν νέοι αρχαιολογικοί χώροι, ή αναδασωτέες περιοχές σε μια περιοχή, θα κληθεί η εθνική νομοθεσία να τις προστατέψει, ακόμη και αν δεν έχει συμπεριληφθεί σε ένα ΓΠΣ ή ΣΧΟΟΑΠ. Χάρτης Α : Θεσμοθετημένες χρήσεις & προστατευόμενες περιοχές A.3-70

154 Όσον αφορά τους αρχαιολογικούς χώρους, έχουν ως επί το πλείστον ειδική κήρυξη. Οι αρμόδιες Εφορείες δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στους τρόπους και όρους προστασίας τους. Ήδη υπάρχει πρόταση επέκτασης του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου του Ορχομενού. Λόγω όμως της εκτατικότητάς τους θα πρέπει να καθοριστούν τα όρια των ζωνών προστασίας Α ή/και Β και να εκδοθούν οι σχετικές κοινές υπουργικές αποφάσεις.το ίδιο συμβαίνει και με τις αναδασωτέες εκτάσεις. Έχουν κατά μεγάλο μέρος τους κηρυχθεί. Οι δασικές εκτάσεις, όμως, παρουσιάζουν ασάφεια ως προς τα όριά τους. Μέχρι την εκπόνηση του δασικού κτηματολόγιου στην περιοχή, θα πρέπει σε συνεργασία με τη Δ/νση Δασών Βοιωτίας (Δασαρχείο Λιβαδειάς), να καθοριστούν οι περιοχές δασικού χαρακτήρα ώστε να συμπεριληφθούν στις ΠΕΠ.Αντίστοιχα, δεν υπάρχουν θεσμοθετημένες ζώνες προστασίας ρεμμάτων και κυρίως του μέσου ρου του Βοιωτικού Κηφισού και των παραποτάμων του. Ο Βοιωτικός Κηφισός ανήκει στην προστατευόμενη περιοχή του δικτύου NATURA GR (SCI) ΛΙΜΝΕΣ ΥΛΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΙΜΝΗ - ΣΥΣΤΗΜΑ ΒΟΙΩΤΙΚΟΥ ΚΗΦΙΣΣΟΥ, αλλά μέχρι τα όρια της ΔΕ Χαιρώνειας. Περιοχές Ειδικών Περιορισμών Δόμησης (ΠΕΠΔ) Η γεωργική γη δεν εντάσσεται στις Περιοχές Ειδικής Προστασίας. Σύμφωνα, όμως, με τον ν.2508/97 επιβάλλεται η διαφύλαξη της Γεωργικής Γης Υψηλής Παραγωγικότητας. Τα όρια της Γ.Γ.Υ.Π. της ΔΕ Χαιρώνειας έχουν δοθεί με το 640/ πρακτικό της Περιφερειακή Επιτροπή Χωροταξίας και Περιβάλλοντος Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΠΕΧΩΠ) της ΠΕ Βοιωτίας. A.3-71

155 Α.3.3 Χωροταξική Οργάνωση - Χρήσεις Γης Α Δομή Οικιστικού Δικτύου Το οικιστικό δίκτυο της ΔΕ Χαιρώνειας αποτελείται από τη Χαιρώνεια, έδρα του πρώην Καποδιστριακού Δήμου Χαιρώνειας και έδρα της ΔΕ του Καλλικρατικού Δήμου Λεβαδέων και τους οικισμούς Άγιο Βλάσιο, Ακόντιο, Ανθοχώρι, Βασιλικά, Θούριο, Προσήλιο και Προφήτη Ηλία. Όλοι οι οικισμοί είναι αγροτικοί και πεδινοί με υψόμετρο από 110 ως 160 μέτρα (ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2001). Αναπτύχθηκαν στις παρυφές ορεινών όγκων ή λόφων. Στο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας (ΦΕΚ 1469 Β' ), ο οικισμός της Χαιρώνειας, ως έδρα καποδιστριακού Δήμου, κατατάσσεται ως 4ου επιπέδου, ενώ οι υπόλοιποι οικισμοί κατατάσσονται ως 5ου επιπέδου. Οι εξυπηρετήσεις που είναι χωροθετημένες στη Χαιρώνεια είναι Δημοτικό και Νηπιαγωγείο, ΚΕΠ και Δημοτικό Κατάστημα (πρώην Δημαρχείο Χαιρώνειας) στο οποίο τηρούνται Δημοτολόγιο, Ληξιαρχείο και οι αποφάσεις των Τοπικών Συμβουλίων. Στη Χαιρώνεια και τους άλλους οικισμούς λειτουργούν αγροτικά ιατρεία, μία φορά την εβδομάδα, κυρίως για διοικητικούς σκοπούς και όχι για θεραπευτικούς. Επίσης υπάρχουν Ταχυδρομικές Θυρίδες σε κάθε οικισμό. Όλες οι άλλες εξυπηρετήσεις που αφορούν στην εκπαίδευση (Γυμνάσιο - Λύκειο), στη υγεία (Νοσοκομείο) και στη διοίκηση (Αστυνομία, Δημαρχείο, Ταχυδρομείο κλπ) βρίσκονται στη Λιβαδειά, έδρα του Καλλικρατικού Δήμου Λεβαδέων και της Περιφερειακής Ενότητας Βοιωτίας. Οι καθημερινές μετακινήσεις (εργασίας, κατοικίας, εκπαίδευση) πληθυσμού είναι από και προς τη Λιβαδειά. Η Χαιρώνεια αν και είναι οικισμός 4ου επιπέδου, δεν διαθέτει τις αντίστοιχες λειτουργικές εξυπηρετήσεις, που προβλέπονται στην υπουργική απόφαση αρ (ΦΕΚ285Δ 5/3/2004) για την «Έγκριση πολεοδομικών σταθεροτύπων (Standards). Α Χρήσεις Γης εκτός των οικισμών Για τη μελέτη των χρήσεων γης εκτός των οικισμών, χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία που αντλήθηκαν από: τις απογραφές της ΕΛ.ΣΤΑΤ. τα ψηφιακά δεδομένα κάλυψης γης από το πρόγραμμα CORINE 2000 το Τμήμα Τοπογραφίας, Εποικισμού & Αναδασμού της Δ/νσης Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής Π.Ε. Βοιωτίας το Δασαρχείο Λιβαδειάς την Υπηρεσία Θέασης Ορθοφωτοχαρτών του Εθνικού Κτηματολογίου αλλά και από επιτόπια έρευνα και καταγραφή. A.3-72

156 Τα στοιχεία αυτά αναπαραστάθηκαν χαρτογραφικά στο Χάρτη Α.3.3. Χωροταξική Οργάνωση - Χρήσεις Γης. Α Κάλυψηγης (CORINE LAND COVER) Οι πηγές πληροφορίας για το ψηφιακό αρχείο κάλυψης γης, προέρχονται από τα δεδομένα κάλυψης γης του Ευρωπαϊκού Προγράμματος CORINELandCver. Η έκδοση που χρησιμοποιήθηκε ήταν του Η κατηγοριοποίηση της κάλυψης γης στο Πρόγραμμα CORINEακολουθεί τρία επίπεδα. Το πρώτο και δεύτερο επίπεδο χρησιμοποιεί γενικευμένες κατηγορίες: LEVEL 1 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ LEVEL 2 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ 1 Τεχνητές επιφάνειες 2 Γεωργικές περιοχές 3 Δάση και ημιφυσικές περιοχές 4 Υγρότοποι 5 Υδάτινες επιφάνειες 11 Αστική Οικοδόμηση 12 Βιομηχανικές, εμπορικές και μεταφορικές μοδάδες 13 Χώροι εξόρυξης, απόρριψης απορριμμάτων και οικοδόμησης 14 Τεχνητές, μη γεωργικές ζώνες πρασίνου 21 Αρόσιμη γη 22 Μόνιμες καλλιέργειες 23 Λιβάδια 24 Ετερογενείς γεωργικές περιοχές 31 Δάση 32 Συνδυσμοί θαμνώδους ή/και ποώδους βλάστησης 33 Ανοιχτοί χώροι με λίγη ή καθόλου βλάστηση 41 Εσωτερικοί υγρότοποι 42 Παραθαλάσσιοι υγρότοποι 51 Χερσαία ύδατα 52 Θαλάσσια ύδατα Το τρίτο επίπεδο κατηγοριοποιεί την κάλυψη γης σε αναλυτικότερες κατηγορίες και είναι το επίπεδο που χρησιμοποιήθηκε. Οι κατηγορίες κάλυψης γης 3ου επιπέδου και οι επιφάνειες που καλύπτουν φαίνονται στον πίνακα και την εικόνα που ακολουθούν και τα αποτελέσματα ήταν αντίστοιχα με αυτά της ΕΛ.ΣΤΑΤ. Πίνακας Α : Κάλυψη Γης από το πρόγραμμα CORINE CLC_CODE ΧΡΗΣΗ ΓΗΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ (σε χιλιάδες στρέμματα) ΠΟΣΟΣΤΟ % 112 Διακεκομμένη αστική οικοδόμηση 0,258 0,23% 131 Χώροι εξορύξεως ορυκτών 0,035 0,03% 211 Μη αρδεύσιμη αρόσιμη γη 23,242 20,93% 212 Μόνιμα αρδευόμενη γη 24,748 22,29% 223 Ελαιώνες 1,233 1,11% 231 Λιβάδια 0,350 0,32% 242 Σύνθετα συστήματα καλλιέργειας 6,323 5,69% 321 Φυσικοί βοσκότοποι 9,309 8,38% 323 Σκληροφυλλική βλάστηση 44,684 40,24% 511 Ροές υδάτων 0,855 0,77% ΣΥΝΟΛΑ 111, ,00% A.3-73

157 Εικόνα Α : Κάλυψη Γης CORINE Α Ελληνική Στατιστική Αρχή Σύμφωνα με τα στοιχεία των γενικευμένων χρήσεων της ΕΛ.ΣΤΑΤ. του 2000, πίνακας , το μεγαλύτερο τμήμα της Δ.Ε. Χαιρώνειας, επιφάνεια περίπου στρέμματα, καλύπτεται από καλλιέργειες και αντιστοιχεί στο 47,8% της συνολικής επιφάνειας της Δ.Ε. Μεγάλο ποσοστό καλύπτεται από βοσκότοπους και δάση 17,3% και 33,4% αντίστοιχα. Τα δάση όμως είναι συνδυασμοί θαμνώδους ή/και ποώδους βλάστησης. Ένα πολύ μικρό ποσοστό της τάξης του 0,4% καλύπτεται από κτήρια, δρόμους κλπ, ενώ το 1,1% καλύπτεται από νερά. Πίνακας Α : Γενικευμένες χρήσεις γης ΥΠΑ, νομοί, δήμοι - κοινότητες ΣΥΝΟΛΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΕ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΛΕΒΑΔΕΩΝ ΔΕ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Αριθμός δήμων / κοινοτήτων Σύνολο εκτάσεων Καλλιεργούμενες εκτάσεις και αγραναπαύσεις Βοσκότοποι Δάση Εκτάσεις καλυπτόμενες από νερά Έκτασεις οικισμών (κτίρια, δρόμοι, κ.λ.π.) Άλλες εκτάσεις , , , , , , ,6 100,0% 38,4% 10,9% 43,9% 1,4% 1,7% 3,6% , , , ,6 141,2 127,4 512,2 100,0% 32,6% 8,1% 54,3% 0,9% 0,8% 3,3% , ,5 298, ,6 27,4 31,4 35,4 100,0% 44,2% 10,1% 42,5% 0,9% 1,1% 1,2% 690,0 217,4 81,9 369,9 1,5 5,1 14,2 100,0% 31,5% 11,9% 53,6% 0,2% 0,7% 2,1% 111,0 53,0 19,3 37,1 1,2 0,4 0,0 100,0% 47,8% 17,3% 33,4% 1,1% 0,4% 0,0% ΠΗΓΗ:ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2000, Πίνακας 8. Κατανομή της έκτασης της Ελλάδος σε γενικευμένες κατηγορίες χρήσης / κάλυψης, κατά ΥΠΑ, νομό, δήμο ή κοινότητα Εκτάσεις σε χιλιάδες στρέμματα A.3-74

158 Σημαντικά συμπεράσματα εξάγονται από τα στοιχεία την κατανομής των εκτάσεων στις βασικές κατηγορίες χρήσεων, που είναι πιό αναλυτική κατηγοριοποίηση των εκτάσεων και εμφανίζεται στον Πίνακα Α Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει οτι το μεγαλύτερο ποσοστό των καλλιεργειών είναι αρόσιμη γη σε ποσοστό 42,4%, οι δασικές εκτάσεις αφορούν επι το πλείστον θαμνώδη ή/και ποώδη βλάστηση σε ποσοστό 33,4% και σημαντικό ποσοστό καλύπτουν οι βοσκότοποι που αποτελούν περίπου το 17,5% της συνολικής επιφάνειας, ενώ ένα ποσοστό περίπου 5% αποτελούν ετερογενείς καλλιέργειες. Οι εκτάσεις που καλύπτονται από νερά (1,1%) είναι ποσοστιαία λίγο μεγαλύτερες από αυτές του μέσου όρου της Χώρας (0,9%), της Περιφέρειας Στ.Ελλάδας (0,8%) και του Δήμου Λεβαδέων (0,2%), και αφορούν κυρίως το Βοιωτικό Κηφισό (μέσος ρους) και τους χειμάρους που καταλήγουν σε αυτόν, καθώς και τα αρδευτικά κανάλια. A.3-75

159 ΔΗΜΟΥ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Πίνακας Α : Χρήσεις γης των βασικών κατηγοριών ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΔΑΣΗ ΗΜΙ-ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΕΚTAΣΕΙΣ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΝΕΡΑ ΤΕΧΝΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Γεωγραφικά Διαμερίσματα και νομοί Αριθμός δήμων / κοινοτήτων Σύνολο εκτάσεων Αρόσιμη γη Μόνιμες καλλιέργειες Βοσκότοποι - Μεταβατικές δασώδεις / θαμνώδεις εκτάσεις Βοσκότοποι - Συνδιασμοί θαμνώδους και / ή ποώδους βλάστησης Βοσκότοποι - Εκτάσεις με αραιή ή καθόλου βλάστηση Ετερογενείς γεωργικές περιοχές Δάση Μεταβατικές δασώδεις-θαμνώδεις εκτάσεις Συνδυασμοί θαμνώδους και / ή ποώδους βλάστησης Εκτάσεις με αραιή ή καθόλου βλάστηση Χερσαία ύδατα Εσωτερικές υγρές ζώνες Παραθαλάσσιες υγρές ζώνες Αστική οικοδόμηση Βιομηχανικές και εμπορικές ζώνες Δίκτυα συγκοινωνιών Ορυχεία,χώροι απόρριψης απορριμμάτων και εργοτάξια Τεχνητές, μη γεωργικές ζώνες πρασίνου, χώροι αθλητικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων ΣΥΝΟΛΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΕ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΛΕΒΑΔΕΩΝ , , ,6 879, , , , , , , , ,3 108,3 484, ,1 212,7 156,4 270,3 25,4 100,0% 16,0% 5,7% 0,7% 6,9% 3,3% 16,7% 17,0% 8,8% 18,1% 3,4% 0,9% 0,1% 0,4% 1,4% 0,2% 0,1% 0,2% 0,0% , ,7 798,6 13,1 938,4 313, , , , ,6 468,2 124,3 7,3 9,6 95,4 10,0 22,1 44,0 0,0 100,0% 11,5% 5,1% 0,1% 6,0% 2,0% 16,0% 19,1% 9,8% 25,4% 3,0% 0,8% 0,0% 0,1% 0,6% 0,1% 0,1% 0,3% 0,0% ,3 836,0 171,8 2,1 246,9 49,8 296,3 231,2 126,3 898,7 32,3 27,3 0,0 0,1 17,4 2,9 11,0 3,2 0,0 100,0% 28,3% 5,8% 0,1% 8,4% 1,7% 10,0% 7,8% 4,3% 30,4% 1,1% 0,9% 0,0% 0,0% 0,6% 0,1% 0,4% 0,1% 0,0% 690,0 102,9 43,7 1,1 69,1 11,6 70,8 92,5 41,2 236,1 13,8 1,5 0,0 0,0 4,7 0,4 0,0 0,4 0,0 100,0% 14,9% 6,3% 0,2% 10,0% 1,7% 10,3% 13,4% 6,0% 34,2% 2,0% 0,2% 0,0% 0,0% 0,7% 0,1% 0,0% 0,1% 0,0% ΔΕ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ 111,0 47,0 0,6 0,0 14,9 4,3 5,4 0,0 0,0 37,1 0,0 1,2 0,0 0,0 0,4 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0% 42,4% 0,5% 0,0% 13,5% 3,9% 4,9% 0,0% 0,0% 33,4% 0,0% 1,1% 0,0% 0,0% 0,4% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% ΠΗΓΗ:ΕΛ.ΣΤΑΤ 2000 Πίνακας 4. Κατανομή της έκτασης της Ελλάδος στις βασικές κατηγορίες χρήσης / κάλυψης, κατά ΥΠΑ, νομό, δήμο ή κοινότητα Εκτάσεις σε χιλιάδες στρέμματα A.3-76

160 ΔΗΜΟΥ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Α Δάση - Δασικές εκτάσεις Οι δασικές εκτάσεις της ΔΕ Χαιρώνειας, αποτελούνται κυρίως από σκληροφυλλική βλάστηση και χορτολιβαδικές εκτάσεις. Λόγω των πυρκαϊών που έχουν εκδηλωθεί, το Δασαρχείο Λιβαδειάς έχει από το 1981 μέχρι και σήμερα κηρύξει αναδασωτέες πολλές περιοχές, μεταξύ των οποίων και το περιαστικό δάσος της Χαιρώνειας το οποίο και χαρακτηρίζει απολύτως προστατευτικό. Με την απόφαση 809/2001 (ΦΕΚ 585Δ/2001) χαρακτηρίζεται αναδασωτέα η έκταση του λατομείου στο Ακόντιο Όρος κοντά στον οικισμό Προσήλιο, ενώ με την απόφαση 1365/2003 εγκρίνεται η εκμετάλευση λατομείου αδρανών υλικών με παραχώρηση μισθωμένης χρήσης. Α Μεταβολές Χρήσης Την τελευταία τριετία έχουν αδειοδοτηθεί φωτοβολταϊκά πάρκα στις εκτός των ορίων των οικισμών εκτάσεις, μεταβάλλοντας κυρίως την αγροτική χρήση των γηπέδων σε παραγωγή ενέργειας. Έχουν ήδη εγκατασταθεί και λειτουργούν στην περιοχή περίπου είκοσι μικρές μονάδες ισχύος μέχρι 0,5 MW στά όρια και εκτός των εκτάσεων της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας και τρεις μονάδες ισχύος μέχρι 1MWεκτός των ορίων της Γ.Γ.Υ.Π. αλλά σε αγροτικές εκτάσεις. Α Οικιστική Ανάπτυξη Α Πληθυσμιακή Εξέλιξη Μιά σύντομη επισκόπηση της εξέλιξης των πληθυσμών (πίνακας), μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο πληθυσμός των οικισμών φθίνει συνεχώς και ειδικότερα: Όλοι οι οικισμοί παρουσιάζουν μείωση πληθυσμού, με την μεγαλύτερη μείωση κατά τη δεκαετία (επίσημα στοιχεία της απογραφής). Οι οικισμοί Ακοντίου, Βασιλικών και Προφήτη Ηλία, παρουσιάζουν μία συνεχώς φθίνουσα εξέλιξη του πληθυσμού. Ο Άγιος Βλάσιος ενώ τη δεκαετία του 1950 ήταν μεγαλύτερος από τη Χαιρώνεια, στα επόμενα χρόνια μείωσε αισθητά το πληθυσμό του και είναι σήμερα ο δεύτερος σε πληθυσμό οικισμός στα όρια της ΔΕ Χαιρώνειας. Τις δεκαετίες οι οικισμοί Άγιος Βλάσιος, Ανθοχώρι, Θούριο και Προσήλιο, διατήρησαν τον πληθυσμό τους χωρίς μεγάλη μείωση, μάλιστα φαινόταν μία ανάκαμψη στην απογραφή του Εξαίρεση ως το 2001 αποτελούσε η Χαιρώνεια, η οποία είχε σταθερό πληθυσμό με μικρή πληθυσμιακή αύξηση. Όμως στην απογραφή του 2011 παρουσιάζει δραματική μείωση, όπως και οι υπόλοιποι πληθυσμοί. Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως στην εσωτερική μετακίνηση της μόνιμης κατοικίας του πληθυσμού προς την πόλη της Λιβαδειάς, πράγμα που επιβεβαιώνεται και από τα στοιχεία των απογραφών της ΕΛ.ΣΤΑΤ., όπου η Λιβαδειά εμφανίζεται να έχει σημαντική αύξηση τη δεκαετία της τάξης του 6,6%. Η μετακίνηση αυτή αφορά κυρίως τον τόπο μόνιμης κατοικίας και όχι τόσο τον τόπο απασχόλησης, ο οποίος εξακολουθεί να είναι η ΔΕ Χαιρώνειας. Για τα στοιχεία των απογραφών , χρησιμοποιήθηκε ο πραγματικός πληθυσμός, διότι για τον μόνιμο πληθυσμό δεν υπάρχουν στοιχεία πριν το A.3-77

161 Πίνακας Α : Απογραφές Πραγματικού Πληθυσμού ΚΩΔ. ΕΛ.ΣΤΑΤ. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ - ΟΙΚΙΣΜΟΣ Χαιρώνειας Αγίου Βλασίου Ακοντίου Ανθοχωρίου Βασιλικών (Κραβασαράς) Θουρίου Προσηλίου (Βελή) Προφήτου Ηλία ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ (ΠΗΓΗ:ΕΛ.ΣΤΑΤ.,επεξεργασία Ομάδας Μελέτης) ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΕΛ.ΣΤΑΤ Λιβαδειά Χαιρώνειας Αγίου Βλασίου Ακοντίου Ανθοχωρίου Βασιλικών (Κραβασαράς) Θουρίου Προσηλίου (Βελή) Προφήτου Ηλία Γράφημα Α : Διαγραμματική Απεικόνιση Πληθυσμού Α Επάρκεια Οικιστικών Υποδοχέων Σε όλους τους οικισμούς της ΔΕ Χαιρώνειας έχει εγκριθεί όριο, σύμφωνα με τις διαδικασίες του Π.Δ.της (ΦΕΚ 181 Δ' ) «Τρόπος καθορισμού ορίων οικισμών της χώρας μέχρι κατοίκους, κατηγορίες αυτών και καθορισμός όρων και περιορισμών δόμησής τους», όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα. Υπολογισμός της Χωρητικότητας - Πληθυσμού Χωρητικότητας Οι πολεοδομικές παραδοχές που έγιναν για την περιοχή βασίστηκαν στο ΦΕΚ 285 Δ' για την «Έγκριση πολεοδομικών σταθεροτύπων (Standards) και ανώτατα όρια πυκνοτήτων που εφαρμόζονται κατά την εκπόνηση των γενικών πολεοδομικών σχεδίων, των σχεδίων χωρικής και οικιστικής οργάνωσης "ανοικτής πόλης" και των πολεοδομικών A.3-78

162 μελετών". Για όλους τους οικισμούς επιλέχθηκαν τα βέλτιστα σταθερότυπα τα οποία ισχύουν για οικισμούς τετάρτου και πέμπτου επιπέδου. Πληθυσμός Χρησιμοποιείται ο εκτιμώμενος πληθυσμός (προβολή) για το χρόνο στόχο του πολεοδομικού σχεδιασμού, ο οποίος στην προκειμένη περίπτωση είναι το 2021 (περίπου πενταετία από την εκτίμηση της έγκρισης του ΣΧΟΟΑΠ). Υπολογίστηκε με βάση το μόνιμο πληθυσμό των απογραφών 1991, 2001 και 2011 και με μαθηματικές μεθόδους, στις οποίες η παράμετρος που χρησιμοποιήθηκε ήταν η ετήσια μεταβολή πληθυσμού (βλέπε πίνακα Α : Εκτίμηση - Προβολή πληθυσμού 2021, 2031). Συντελεστής κορεσμού λ Αντανακλά τη λειτουργική "εικόνα" της κάθε περιοχής και το βαθμό "έντασης" της οικιστικής ή άλλης ανάπτυξής της για το χρόνο στόχο. Καθορίζεται για οικισμούς 4ου ή και 5ου επιπέδου μεγαλύτερος ή ίσος προς 0,40. Θεωρητική Πυκνότητα (d) Η θεωρητική πυκνότητα (d) αντανακλά τις αποδεκτές στεγαστικές και οικιστικές συνθήκες. Αποδεκτές πυκνότητες για τους περισσότερους οικισμούς και αστικές περιοχές (οικισμοί μέχρι και 3ου επιπέδου) είναι άτομα/ha. Υπολογίζεται από τον τύπο:d = (σ / (k + υ * σ)) * όπου: d = η θεωρητική πυκνότητα που εκφράζεται σε άτομα ανά Ha σ = nett συντελεστής δόμησης. ο συντελεστής που νομοθετείται k = τ.μ. επιφανείας κτηρίου κατοικίας ανά κάτοικο υ = τ.μ. επιφανείας κτηρίων για κοινωνική + τεχνική υποδομή ανά κάτοικο Ο παραπάνω τύπος είναι αποδεκτός για οικισμούς με κυρίαρχη χρήση κατοικία και με μικρό ποσοστό άλλων χρήσεων (πχ καταστήματα, γραφεία) κάτι που ισχύει για το σύνολο των οικισμών της περιοχής μελέτης και φαίνεται στο σχετικό Πίνακα Α Χωρητικότητα - Πληθυσμός Χωρητικότητας Ο πληθυσμός χωρητικότητας είναι το μέγεθος στο οποίο υπολογίζονται όλες οι ανάγκες σε κοινωνική και τεχνική υποδομή. Υπολογίζεται από τον τύπο:cολ = d * Ε * λ όπου: Cολ = ο πληθυσμός χωρητικότητας d = η πυκνότητα ( ατομα/ha) Ε = η συνολική επιφάνεια του οικισμού αφαιρούμενου του εκτιμώμενου ποσοστού κοινοχρήστων χώρων λ = συντελεστής κορεσμού Η αναλογία των οικοδομήσιμων χώρων σε σχέση με τους κοινόχρηστους χώρους που καλύπτουν την έκταση των οριοθετημένων οικισμών εκτιμάται σε 65% προς 33% (2% A.3-79

163 καλύπτεται από κοινωφελείς χώρους) 26. Στο σχεδιασμό, γίνεται η παραδοχή ότι η αναλογία των δομημένων προς τους κοινόχρηστους χώρους θα πρέπει να είναι σε ποσοστό 35%. Απαιτούμενη ωφέλιμη επιφάνεια ανά άτομο Για του υπολογισμούς της θεωρητικής πυκνότητας και του πληθυσμού χωρητικότητας οι απαιτούμενες ωφέλιμες επιφάνειες για κατοικία και για κοινωνική και τεχνική υποδομή ανά κάτοικο σύμφωνα με τα θεσμοθετημένα πολεοδομικά σταθερότυπα, λήφθηκαν οι εξής: απαιτούμενη ωφέλιμη επιφάνεια για α' κατοικία 45 τμ/άτομο απαιτούμενη ωφέλιμη επιφάνεια για κοινωνική και τεχνική υποδομή (διοίκηση - εξυπηρετήσεις, εκπαίδευση, υγεία πρόνοια, αθλητισμός και πολιτισμός) 8 τμ/άτομο Με βάση τις παραδοχές αυτές και τα στοιχεία του Πίνακα Α , προκύπτει η διαπίστωση ότι στο σύνολο των οικισμών δεν απαιτούνται επεκτάσεις για την απρόσκοπτη λειτουργία και ανάπτυξη την επόμενη 5ετία. Πίνακας Α : Εκτίμηση Πληθυσμού Χωρητικότητας Οικισμός Έκταση Ορίου Οικισμού Επιφάνεια οικισμού πλην κοινοχρήστων Αρτιότητα Μέγιστη Δόμηση Μέσος Σ.Δ. Θεωρητική Πυκνότητα Συντελεστής Κορεσμού Πληθυσμός Χωρητικότητας Εκτιμώμενος πληθυσμός (Ha) (Ha) (τμ) (τμ) (d κατ/ha) κατ 2021 Ε Ε1 = Ε - Ε*0,35 α δ σ = δ / α d = (σ/(k+υ*σ)) * λ Cl=d*E1*λ π Χαιρώνεια 26,25 17, , , Αγ. Βλάσιος 34,47 22, , , Ακόντιον 10,44 6, , , Ανθοχώριον * 10,23 6, , , Βασιλικά 7,36 4, , , Θούριον 7,64 4, , , Προσήλιον 6,29 4, , , Προφ. Ηλίας 9,56 6, , , ΠΗΓΗ: ΕΛ.ΣΤΑΤ., επεξεργασία Ομάδας Μελέτης Στην εκτίμηση χωρητικότητας στη Χαιρώνεια δεν έχει συμπεριληφθεί σαν κοινωνική υποδομή Γυμνάσιο - Λύκειο, που δεν λειτουργούν σήμερα, αλλά ανήκουν στην κοινωνική υποδομή οικισμού 4ου επιπέδου. Σε περίπτωση επαναλειτουργίας θα μεταβαλλόταν η απαιτούμενη ωφέλιμη επιφάνεια για κοινωνική και τεχνική υποδομή σε 9 τμ/άτομο και ο πληθυσμός χωρητικότητας θα ανερχόταν σε 892 κατοίκους, ενώ η θεωρητική πυκνότητα σε 131 κατ/ha, γεγονός που δεν επηρεάζει το ανωτέρω συμπέρασμα. Α Ανάπτυξη Παραγωγικών Δραστηριοτήτων Στη ΔΕ Χαιρώνειας ο πρωτογενής τομέας απασχολεί πάνω από το 50% των απασχολούμενων. Ακολούθεί ο τριτογενενής με περίπου 30%, ενώ ο δευτερογενής απασχολεί το 15% των εργαζόμενων (Απογραφή 2001). 26 "ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΛΕΒΑΔΕΩΝ " A.3-80

164 Πίνακας Α : Απασχολούμενοι κατά τομέα δραστηριότητας Οικονομικώς ενεργός και μη ενεργός πληθυσμός, απασχολούμενοι κατά τομέα οικονομικής δραστηριότητας και άνεργοι. Απογραφή πληθυσμού της 18ης Μαρτίου 2001 Γεωγρ. Κωδικός Σύνολο Ελλάδος,Γεωγραφική ζώνη (NUTS I), περιφέρεια (NUTS II), νομός, δήμος / κοινότητα και δημοτικό / κοινοτικό διαμέρισμα Οικονομικώς ενεργοί Απασχολούμενοι Σύνολο Σύνολο Πρωτ/νής Τομέας NACE A-B Δευτ/νής Τομέας NACE C-F Τριτ/νής Τομέας NACE G-Q Δε δήλωσαν κλαδο οικονομικής δραστηρ. Ανεργοι Σύνολο Οικονομικώς μη ενεργοί 00 ΣΥΝΟΛΟ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΝΟΜΟΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΛΕΒΑΔΕΩΝ ΔΗΜΟΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Δ.Δ.Χαιρωνείας Δ.Δ.Αγίου Βλασίου Δ.Δ.Ακοντίου Δ.Δ.Ανθοχωρίου Δ.Δ.Βασιλικών Δ.Δ.Θουρίου Δ.Δ.Προσηλίου Δ.Δ.Προφήτου Ηλία Πίνακας Α : Μητρώο επιχειρήσεων 2007 ΝΟΜΟΣ ΔΗΜΟΣ ΣΤΑΚΟΔ08 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ 27 Κατασκευή ηλεκτρολογικού εξοπλισμού 1 ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ 43 Εξειδικευμένες κατασκευαστικές δραστηριότητες 4 ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ 46 ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ 47 Χονδρικό εμπόριο, εκτός από το εμπόριο μηχανοκίνητων οχημάτων και μοτοσυκλετών Λιανικό εμπόριο, εκτός από το εμπόριο μηχανοκίνητων οχημάτων και μοτοσυκλετών ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ 49 Χερσαίες μεταφορές και μεταφορές μέσω αγωγών 3 ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ 52 Αποθήκευση και υποστηρικτικές προς τη μεταφορά δραστηριότητες ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ 56 Δραστηριότητες υπηρεσιών εστίασης 3 ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ 70 ΕΛ.ΣΤΑΤ.: ΜΗΤΡΩΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΤΟΥΣ 2007 Α Γεωργία Δραστηριότητες κεντρικών γραφείων δραστηριότητες παροχής συμβουλών διαχείρισης Αριθμός επιχειρήσεων σε διψήφια ανάλυση ΣΤΑΚΟΔ ΑΡ.ΕΠΙΧΕΙΡ ΗΣΕΩΝ Η γεωργία αποτελεί την κύρια εκτατική χρήση του χώρου εκτός του δομημένου περιβάλλοντος, με κύριες εκμεταλεύσεις αυτές των ετήσιων καλλιεργειών (κυρίως σιτάρι, αραβόσιτος, βαμβάκι, μηδική, τομάτες, λαχανικά), με μέσο μέγεθος εκμετάλλευσης περίπου 70 στρ.και των δενδρωδών καλλιεργειών (κυρίως ελαιόδενδρα) με μέσο μέγεθος εκμετάλευσης περίπου 6,5 στρ (ΠΗΓΗ: ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2000). A.3-81

165 ΣΥΝΟΛΟ ΜΕΛΕΤH ΣΧΕΔΙΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΔΗΜΟΥ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Πίνακας Α : Γεωργικές εκμεταλλεύσεις ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΑΝΑ ΕΙΔΟΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΛΟΙΠΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΔΗΜΟΙ/ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ Π ΔΗΜΟΤΙΚΑ/ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ Η ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Ο ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΗ ΑΠΟ ΑΥΤΕΣ ΜΕ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΕΚΤΑΣΗ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΕΚΤΑΣΗ ΕΤΗΣΙΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΔΕΝΔΡΩΔΕΙΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΣ ΑΜΠΕΛΙΑ ΚΑΙ ΣΤΑΦΙΔΑΜΠΕΛΑ ΜΟΝΙΜΑ ΛΙΒΑΔΕΙΑ ΚΑΙ ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ* ΑΓΡΑΝΑΠΑΥΣΕΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΙ ΛΑΧΑΝΟΚΗΠΟΙ ΦΥΤΩΡΙΑ ΚΑΡΠΟΦ. ΔΕΝΔΡΩΝ, ΑΛΛΕΣ ΠΟΛΥΕΤΕΙΣ ΦΥΤΕΙΕΣ ΕΚΜΕΤ ΕΚΤΑΣ ΕΚΜΕΤ ΕΚΤΑΣ ΕΚΜΕΤ ΕΚΤΑΣ ΕΚΜΕΤ ΕΚΤΑΣ ΕΚΜΕΤ ΕΚΤΑΣ ΕΚΜΕΤ ΕΚΤΑΣ ΕΚΜΕΤ ΕΚΤΑΣ ΔΗΜΟΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Π , , , , , , ,9 0 0,0 Δ.Δ.Χαιρωνείας , , , ,5 0 0,0 4 46,7 2 0,8 0 0,0 Δ.Δ.Αγίου Βλασίου , , , , ,0 5 73,5 23 8,1 0 0,0 Δ.Δ.Ακοντίου , , ,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Δ.Δ.Ανθοχωρίου , , ,6 6 15, ,0 1 5,0 0 0,0 0 0,0 Δ.Δ.Βασιλικών , , , ,9 0 0,0 0 0,0 14 8,0 0 0,0 Δ.Δ.Θουρίου , , ,7 4 5,5 0 0,0 0 0,0 9 3,0 0 0,0 Δ.Δ.Προσηλίου , , ,0 0 0,0 1 12,0 3 43,0 1 1,0 0 0,0 Δ.Δ.Προφήτου Ηλία , , ,2 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 ΠΟΣΟΣΤΑ 86,9% 7,8% 0,3% 4,4% 0,5% 0,1% 0,0% ΜΕΣΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΚΜΕΤ. Στρ. 69,83 6,30 0,21 3,53 0,40 0,05 0,00 ΠΗΓΗ: ΕΛ.ΣΤΑΤ 2000 ΠΙΝΑΚΑΣ 6 : ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΑΥΤΩΝ ΚΑΤΑ ΕΙΔΟΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ * Στους Βοσκότοπους περιλαμβάνονται και οι άγονοι βοσκότοποι που χρησιμοποιήθηκαν από την εκμετάλλευση για βόσκηση. ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΣΕ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ A.3-82

166 ΔΗΜΟΥ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Το μεγαλύτερο ποσοστό των καλλιεργειών αποτελείται από αροτριαίες εκτάσεις (πάνω από το 90%), ενώ οι δενδροκαλλιέργειες αποτελούνένα μικρό ποσοστό (κυρίως ελαιόδενδρα ελαιοποίησης). Πίνακας Α : Απογραφή Γεωργίας 2008 (ΠΗΓΗ: ΕΛ.ΣΤΑΤ.) ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΙΔΟΥΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΙΔΟΥΣ ΕΚΤΑΣΗ / ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΕ ΔΕΝΔΡΩΝΕΣ ΣΕ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΑΜΠΕΛΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΑΦΙΔΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΩΝ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ ΠΡΟΣ ΓΛΕΥΚΟΠΟΙΗΣΗ 102 Σιτάρι σκληρό Βρώμη Αραβόσιτος χωρίς συγκαλλιέργεια Βαμβάκι ποτιστικό Μηδική (πολυετές τριφύλλι) Τριφύλια ετήσια και λοιπά πολυετή Καρπούζια Πεπόνια Πατάτες καλοκαιρινές Σύνολο εκτάσεων φυτών μεγάλης καλλιέργειας και λοιπών καλλιεργειών 168 Ποτίστηκαν το Καθαρή έκταση Καθαρή έκταση που ποτίστηκε το α. Φυτά μεγάλης καλλιέργειας και λοιπές καλλιέργειες β. Κηπευτική γη, θερμοκήπια, εμπορικοί ανθόκηποι, σπορεία Σύνολο αροτραίων καλλιεργειών Δενδρώδεις καλλιέργειες Αμπέλοι Σταφιδάμπελοι Γενικό Σύνολο των εκτάσεων Λάχανα Κουνουπίδια Σπανάκι Πράσα Κρεμύδια ξερά Μαρούλια Αντίδια και ραδίκια Τομάτα βιομηχανική Τομάτες επιτραπέζιες για νωπή χρήση, υπαίθρου Τομάτες επιτραπέζιες για νωπή χρήση, υπό κάλυψη(θερμοκήπια) Φασολάκια χλωρά Μπάμιες ποτιστικές Κολοκυθάκια Αγγούρια υπό κάλυψη(θερμοκήπια) Μελιτζάνες υπαίθρου Μελιτζάνες υπό κάλυψη(θερμοκήπια) A.3-83

167 ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΙΔΟΥΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΙΔΟΥΣ ΕΚΤΑΣΗ / ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΕ ΔΕΝΔΡΩΝΕΣ ΣΕ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΑΜΠΕΛΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΑΦΙΔΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΩΝ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ ΠΡΟΣ ΓΛΕΥΚΟΠΟΙΗΣΗ 237 Φράουλες (χαμοκέρασα) Λοιπά (μαϊντανός, άνηθος κ.λ.π.) Σύνολο κηπευτικών εκτάσεων Ελαιόδενδρα για ελιές βρώσιμες Ελαιόδενδρα για ελιές ελαιοποιήσεως Μηλιές Βερικοκιές Αμυγδαλιές Σύνολο εκτάσεων Ποτίστηκαν το Αμπελοι, κυρίως για οινοπαραγωγή Σύνολο Εκτάσεων Ποτίστηκαν το Γεωργική Γη Υψηλής Παραγωγικότητας Σύμφωνα με το Ν.2508/1997, άρθ.1-2, επιβάλλεται η διαφύλαξη της Γεωργικής Γης Υψηλής Παραγωγικότητας (Γ.Γ.Υ.Π.): "Επίσης, η οικιστική οργάνωση και ο πολεοδομικός σχεδιασμός πρέπει να είναι σύμφωνοι με τους όρους προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, με τις αρχές της πολεοδομικής επιστήμης και τους γενικότερους αναπτυξιακούς στόχους μέσα στους οποίους περιλαμβάνεται και η διαφύλαξη της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας" Στη ΔΕ Χαιρώνειας έχουν γίνει αναδασμοί στις Τοπικές Κοινότητες Χαιρώνειας, Αγίου Βλασίου, Προσηλίου, Ακοντίου, Βασιλικών και Προφήτη Ηλία. Στις περιοχές αυτές η γη ορίζεται από τη Δ/νσης Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής Π.Ε. Βοιωτίας ως Γη Υψηλής Παραγωγικότητας η οποία αποτελείται από δύο μεγάλες περιοχές. Είναι προφανές οτι το μέγεθος της έκτασης, η δυνατότητα άρδευσης της γης, η εκπόνηση και υλοποίηση αναδασμών στο μεγαλύτερο τμήμα της πεδιάδας που ανήκει στην ΔΕ Χαιρώνειας είναι κριτήρια για την υψηλή παραγωγικότητα της γης. Λόγω έλειψης θεσμοθετημένης απόφασης για την Γη Υψηλής Παραγωγικότητας, η ομάδα μελέτης, έκανε αίτημα προς την Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής Π.Ε. Βοιωτίας, ώστε να δοθούν τα όρια της. Για το λόγο αυτό στις συνεδρίασε η Περιφερειακή Επιτροπή Χωροταξίας και Περιβάλλοντος Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΠΕΧΩΠ)της ΠΕ Βοιωτίας και βάσει των αρ / έγγραφο της Γενικής Δ/νσης Γεωργικών Εφαρμογών και Έρευνας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων αρ / (ΦΕΚ 1528 Β' ) Κ.Υ.Α. των Υπουργών Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει A.3-84

168 γνωμοδότησε με το 640/ πρακτικό και καθόρισε σε χάρτη 1: τά όρια της Γεωργικής Γης Υψηλής Παραγωγικότητας της ΔΕ Χαιρώνειας. Για να ισχύουν οι διατάξεις της 6 του άρθρου 56 του ν.2637/1998, όπως αντικαταστάθηκαν με την 37 του άρθρου 24 του ν.2945/2001 και τροποποιήθηκαν με την 7 του άρθρου 9 του ν.3851/2010 και το άρθρο 21 του ν.4015/2011, απαιτείται Κ.Υ.Α. των Υπουργών Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Όπως φαίνεται και στο χάρτη, αποτελείται από δύο τμήματα. Το πρώτο, βόρειο τμήμα, στους οικισμούς Βασιλικά, Προφήτης Ηλίας και Ανθοχώρι έχει έκταση 16,4 χιλιάδες στρέμματα και το δεύτερο, νότιο τμήμα, στους οικισμούς Προσήλιο, Ακόντιο, Θούριο, Χαιρώνεια και Άγιο Βλάσιο έχει έκταση 28,2 χιλιάδες στρέμματα. Σύνολο Γεωργικής Γης Υψηλής Παραγωγικότητας 44,6 χιλιάδες στρέμματα, το 40% της συνολικής επιφάνειας της ΔΕ Χαιρώνειας. Χάρτης Α : Γεωργική Γη Υψηλής Παραγωγικότητας Α Κτηνοτροφία Στην περιοχή δεν υπάρχουν οργανωμένες κτηνοτροφικές ζώνες, οι κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις είναι μικρές και τις περισσότερες φορές πολύ κοντά στους οικισμούς. Η κύρια εκμετάλλευση αφορά αιγοπρόβατα και πουλερικά. Μονάδα εκτροφής βοοειδών υπάρχει στην περιοχή της Χαιρώνειας. A.3-85

169 Πίνακας Α : Αριθμός ζώων ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΙΔΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΖΩΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΣΦΑΓΕΝΤΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΔΗΜ. ΔΙΑΜΕΡ. ΒΑΡΟΣ ΣΦΑΓΕΝΤΩΝ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΔΙΑΜΕΡ. ΣΦΑΓΕΝΤΑ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΔΗΜ. ΔΙΑΜΕΡ. ΒΑΡΟΣ ΣΦΑΓΕΝΤΩΝ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΜΕΡ. Αίγες Οικόσιτες Βοοειδή 'Αρρενα εγχώριων φυλών αβελτίωτα Βοοειδή 'Αρρενα εγχώριων φυλών βελτιωμένα Μέλισσες σε εγχώριες κυψέλες Πρόβατα Οικόσιτα Αρνιά κάτω του έτους Αγελάδες εγχώριες βελτιωμένες Αίγες Κοπαδιάρικες Βοοειδή Θήλεα εγχώριων φυλών αβελτίωτα Βοοειδή Θήλεα εγχώριων φυλών βελτιωμένα Μέλισσες σε ευρωπαϊκές κυψέλες Πρόβατα Κοπαδιάρικα Βιτούλια και αίγες Πρόβατα Νομαδικά Ζυγούρια και πρόβατα Κατσίκια κάτω του έτους Κουνέλια Μοσχάρια 1-2 ετών Μοσχάρια κάτω του έτους Όρνιθες χωρικής εκτροφής Πουλερικά (εκτός από στρουθοκαμήλους) ΠΗΓΗ: ΕΛ.ΣΤΑΤ (Γεωργία - Κτηνοτροφία) Α Δευτερογενής Τομέας Ελάχιστες και μικρές είναι οι μονάδες μεταποίησης στη ΔΕ Χαιρώνειας, και βρίσκονται κυρίως στην Τ.Κ.Χαιρώνειας. Εξαίρεση αποτελεί βιομηχανική μονάδα παραγωγής πλαστικών, στην Εθνική Οδό περίπου 2 χλμ. από το κέντρο της Χαιρώνειας και η μονάδα εκκοκκιστήριο - σπορελαιουργείο στην περιοχή Βασιλικά Βοιωτίας. Στη ΔΕ Χαιρώνειας δεν υπάρχουν θεσμοθετημένοι υποδοχείς παραγωγικών δραστηριοτήτων. Το ρόλο αυτό θα αναλάβει η περιοχή που προτείνεται από το Γ.Π.Σ. πρώην Δήμου Λεβαδέων. Ενέργεια - ΑΠΕ - Φωτοβολταϊκά Στην περιοχή έχουν αδειοδοτηθεί φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα. Τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται στην περιοχή Γ.Γ.Υ.Π. και αφορούν σε μικρές μονάδες μέχρι 0,5 MW. Στο Προσήλιο και στους πρόποδες του όρους Ακόντιο έχουν εγκατασταθεί τρεις μονάδες δυναμικότητας από 0,5 MW ως 1MW. Πάνω στην Ε.Ο. Λιβαδειάς - Λαμίας, πολύ κοντά στη συμβολή του Κηφισού ποταμού και το ρέμμα Μαυρονέρι, μέσα στα όρια της Γ.Γ.Υ.Π., έχει δοθεί άδεια σε φ/β σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ισχύος 8,11MW και έκταση ιδιοκτησίας περίπου 180 στρέμματα. Επίσης έχουν γίνει αιτήσεις και βρίσκονται στη φάση της αξιολόγησης για δύο μεγάλα φ/β A.3-86

170 πάρκα.το ένα εντός των ορίων της ΔΕ Χαιρώνειας, στο λόφο Κουκούλι, στα Βασιλικά, έκτασης περίπου 220 στρεμμάτων και ισχύος 4,9MW (στοιχεία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας). Το δεύτερο βρίσκεται εκτός και στα όρια της ΔΕ Χαιρώνειας με τη ΔΕ Δαύλειας, έκτασης 3,7 χιλιάδων στρεμμάτων και ισχύος 40 MW. Ενέργεια - ΑΠΕ - Αιολικά Η ΔΕ Χαιρώνειας βρίσκεται στις Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας (Π.Α.Π.) όπως αυτές καθορίζονται από το Ειδικό Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΦΕΚ 2464/Β/2008). Ήδη στην περιοχή, στο όρος Ηδύλειον (θέση Στεφανία - Σαρμινίτσα), στο Ανθοχώρι, έχει δοθεί άδεια εγκατάστασης αιολικού πάρκου ισύχύος 12MW(6 Α/Γ ισχύος 2MW)και στα όρια με τις Δημοτικές Ενότητες Αταλάντης (Δήμος Λοκρών) και Ελάτειας (Δήμος Αμφίκλειας - Ελάτειας), έχει δοθεί άδεια παραγωγής αιολικής ενέργειας ισχύος 38MW (19 Α/Γ ισχύος 2MW). Η αίτηση για άδεια παραγωγής αιολικής ενέργειας στην κορυφή του Ακόντιου όρους, ανακλήθηκε. Ενέργεια - ΑΠΕ - Βιομάζα Στις εγκαταστάσεις της βιομηχανίας εκκοκκιστήριου - σπορελαιουργείου στην περιοχή Βασιλικά Βοιωτίας, έχει αδειοδοτηθεί μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με βιομάζα ισχύος 0,5MW. Α Τριτογενής Τομέας Οι δραστηριότητες του τριτογενή τομέα αφορούν κυρίως στο εμπόριο και στις υπηρεσίες εστίασης. Οι απασχολούμενοι του τριτογενή τομέα ανέρχονται στο 30% περίπου του απασχολούμενου πληθυσμού. Α Χωροθέτηση παραγωγικών δραστηριοτήτων Λόγω της μεγάλης κάλυψης από τη Γεωργική Γη Υψηλής Παραγωγικότητας και των θεσμοθετημένων περιοχών προστασίας (κηρυγμένοι αρχαιολογικοί χώροι, αναδασωτέες εκτάσεις κλπ), δεν υπάρχουν χώροι που θα μπορούσαν να αποτελέσουν υποδοχείς παραγωγικών δραστηριοτήτων μέσης και υψηλής όχλησης, εκτός ίσως από τις ορεινές περιοχές και μόνο για κτηνοτροφικές μονάδες. Εξάλλου, όπως έχει ήδη αναφερθεί, ανάπτυξη δραστηριοτήτων του δευτερογενούς τομέα παραγωγής υπάρχει στη ΔΕ Λεβαδέων, στην οποία προτείνεται χωροθέτηση υποδοχέα στο υπό θεσμοθέτηση ΓΠΣ. Υπάρχει όμως δυνατότητα χωροθέτησης μικρών μεμονωμένων μεταποιητικών μονάδων αγροτικών προϊόντων, υπό προϋποθέσεις, για την ενίσχυση της ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας και σε σύνδεση με τους υφιστάμενους βιομηχανικούς πόλους. (κατεύθυνση του Ειδικού Πλαισίου για τη Βιομηχανία Η ανάγκη χωροθέτησης προκύπτει κυρίως για τις δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα, των εγκαταστάσεων αγροτικών εκμεταλεύσεων και των κτηνοτροφικών μονάδων, οι οποίες λειτουργούν στα όρια των οικισμών χωρίς βασικές υποδομές και σε μια στρατηγική αναδιάρθρωσης της αγροτικής παραγωγής με οργάνωμένη ανάπτυξη των εγκαταστάσεων γεωργικών εκμεταλλεύσεων. A.3-87

171 Α Δίκτυα Υποδομών Μεταφορικό δίκτυο - Συγκοινωνίες Το δευτερεύον εθνικό δίκτυο της Ε.Ο. Λιβαδειάς - Λαμίας συνδέει την έδρα του Καλλικρατικού Δήμου και έδρα της Περιφερειακής Ενότητας Βοιωτίας, Λιβαδειά με τη Χαιρώνεια και το Θούριο. Η σύνδεση της Λιβαδειάς και της Χαιρώνειας με τους οικισμούς Προσήλιο και Ακόντιο γίνεται μέσω του δευτερεύοντος επαρχιακού οδικού δικτύου. Η σύνδεση των οικισμών Άγιος Βλάσιος, Ανθοχώρι, Βασιλικά και Προφήτης Ηλίας γίνεται μέσω οδικού δικτύου τοπικής εμβέλειας. Χάρτης Α : : Μεταφορικό δίκτυο περιοχής Η κατάσταση του οδικού δικτύου σε επίπεδο σύνδεσης των οικισμών με τη Χαιρώνεια και μέσω αυτής με τη Λιβαδειά είναι μέτρια και επαρκής για το φόρτο που εξυπηρετεί. Δεν υπάρχουν όμως απευθείας συνδέσεις των οικισμών μεταξύ τους όπως πχ ανάμεσα στον Προφήτη Ηλία και το Ανθοχώρι, όπου η κατάσταση του δρόμου σύνδεσης είναι κακή. Το υπόλοιπο οδικό δίκτυο αποτελείται από αγροτικούς δρόμους, που χρησιμοποιούνται κυρίως από αγροτικά οχήματα και ως επί το πλείστον δημιουργήθηκε με τα έργα των αναδασμών. A.3-88

172 Γίνονται έργα βελτίωσης του πρωτεύοντος επαρχιακού δικτύου προς Αταλάντη, που χρησιμοποιείται για την επιτάχυνση του χρόνου της πρόσβασης από Λιβαδειά προς Λαμία, που είναι η έδρα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας (έργο ΟΔΟΣ ΑΤΑΛΑΝΤΗ - ΟΡΙΑ Ν.ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΤΜΗΜΑ Ε': βελτίωση υφιστάμενης επαρχιακής οδού από τη διασταύρωση Ελάτειας εως την ΠΕΟ Λαμίας - Λιβαδειάς). Ο χαρακτηρισμός του οδικού δικτύου (ΔΜΕΟ 2009) παρουσιάζει κάποιες ασυνέχειες, κυρίως λόγω των βελτιώσεων του εθνικού και επαρχιακού δικτύου, στις οποίες δεν έχει δοθεί ακόμη ο αντίστοιχος χαρακτηρισμός, ενώ υπάρχει η αντίστοιχη λειτουργικότητα. Η σιδηροδρομική γραμμή που διέρχεται από την περιοχή, αποτελεί τμήμα του εθνικού σιδηροδρομικού δικτύου και δεν εξυπηρετεί τοπικές μετακινήσεις και μεταφορές. Υπάρχουν οι σταθμοί της Λιβαδειάς και της Δαύλειας. Η συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση των οικισμών γίνεται από το ΚΤΕΛ ΠΕ Βοιωτίας. Πίνακας Α : Δρομολόγια ΚΤΕΛ Λιβαδειάς Οικισμός Δευτέρα - Παρασκευή Σάββατο Κυριακή Χαιρώνεια 4 δρομολόγια μέχρι τις δρομολόγια, ένα το πρωί και ένα το μεσημέρι - Θούριο 4 δρομολόγια μέχρι τις δρομολόγια, ένα το πρωί και ένα το μεσημέρι - Άγιος Βλάσιος 2 δρομολόγια, ένα το πρωί και ένα το μεσημέρι 2 δρομολόγια, ένα το πρωί και ένα το μεσημέρι - Ακόντιο 2 δρομολόγια, ένα το πρωί και ένα το μεσημέρι 2 δρομολόγια, ένα το πρωί και ένα το μεσημέρι - Προσήλιο 2 δρομολόγια, ένα το πρωί και ένα το μεσημέρι 2 δρομολόγια, ένα το πρωί και ένα το μεσημέρι - Βασιλικά - - Προφήτης Ηλίας - - Ανθοχώρι 2 δρομολόγια, ένα το πρωί και ένα το μεσημέρι 2 δρομολόγια, ένα το πρωί και ένα το μεσημέρι - Σύμφωνα με τις πληροφορίες, που δόθηκαν από το ΚΤΕΛ, τα δρομολόγια θα μεταβληθούν και λόγω έλλειψης επιβατών θα καταργηθούν και κάποια από αυτά. A.3-89

173 Δίκτυο ύδρευσης Οι οικισμοί υδροδοτούνται από γεωτρήσεις. Από τις γεωτρήσεις μέσω καταθλίπτικών αγωγών το νερό οδηγείται σε δεξαμενές προκειμένου να αυξηθεί η πίεσή του. Έχουν ήδη κατασκευαστεί νέες δεξαμενές στο Ανθοχώρι, Θούριο, Προσήλιο, Ακόντιο για να αυξηθεί η πίεση του δικτύου και να αντικατασταθεί το ακατάλληλο για πόση νερό της Χαιρώνειας.Το έργο είναι στη φάση της παραλαβής και το δίκτυο δεν είναι ακόμη σε λειτουργία. Οι υφιστάμενες γεωτρήσεις και δεξαμενές που υπάρχουν στους οικισμούς φαίνονται στον πίνακα που ακολουθεί. Πίνακας Α : Γεωτρήσεις - Δεξαμενές α/α Οικισμός Είδος Κατάσταση Λειτουργία Χ Υ Η 1 Χαιρώνεια Γεώτρηση Υφιστάμενη Ύδρευση Χαιρώνεια Δεξαμενή Υφιστάμενη Ύδρευση Χαιρώνεια, Ακόντιο & Θούριο Γεώτρηση Νέα Ύδρευση Χαιρώνεια, Ακόντιο & Θούριο Δεξαμενή Νέα Ύδρευση Ανθοχώρι Γεώτρηση Υφιστάμενη Ύδρευση Ανθοχώρι Δεξαμενή Νέα Ύδρευση Ανθοχώρι Δεξαμενή Υφιστάμενη Ύδρευση Αγ.Βλάσιος Γεώτρηση Υφιστάμενη Ύδρευση Αγ.Βλάσιος Δεξαμενή Υφιστάμενη Ύδρευση Βασιλικά Γεώτρηση Υφιστάμενη Ύδρευση Βασιλικά Δεξαμενή Υφιστάμενη Ύδρευση Θούριο Γεώτρηση Υφιστάμενη Ύδρευση Θούριο Δεξαμενή Υφιστάμενη Ύδρευση Προσήλιο Γεώτρηση Υφιστάμενη Ύδρευση Προσήλιο Δεξαμενή Νέα Ύδρευση Προφ.Ηλίας Γεώτρηση Υφιστάμενη Άρδευση Προφ.Ηλίας Δεξαμενή Υφιστάμενη Ύδρευση Προφ.Ηλίας Γεώτρηση Υφιστάμενη Ύδρευση Στοιχεία ΔΕΥΑΛ, Δήμος Χαιρώνεια - Ακόντιο - Θούριο Στο ύψωμα του Αγίου Βασιλείου, στο Ακόντιο όρος, έχει κατασκευαστεί νέα δεξαμενή, η οποία σε συνδυασμό με τη νέα γεώτρηση στο Ακόντιο, την παλιά δεξαμενή του Ακοντίου και το νέο εξωτερικό δίκτυο μεταφοράς νερού, θα υδροδοτήσει τους οικισμούς Χαιρώνεια, Ακόντιο, Θούριο και Προσήλιο. Το δίκτυο κατασκευάστηκε σε αντικατάσταση του παλιού, αφενός για να καλύψει μελλοντικές ανάγκες της περιοχής και αφετέρου διότι στο νερό του δικτύου υδροδότησης της Χαιρώνειας ανιχνεύθηκε ποσότητα εξασθενούς χρωμίου, που καθιστά το νερό ακατάλληλο για πόση. Από τη νέα δεξαμενή του Αγίου Βασιλείου η μεταφορά νερού γίνεται μέσω αγωγών, όπως φαίνεται στο χάρτη. A.3-90

174 Χάρτης : Νέο εξωτερικό δίκτυο υδροδότησης Χαιρώνειας-Θουρίου-Ακοντίου-Προσηλίου Χάρτης Α :Νέο εξωτερικό δίκτυο υδροδότησης Χαιρώνειας-Θουρίου-Ακοντίου-Προσηλίου Ανθοχώρι Στο Ανθοχώρι κατασκευάστηκε νέα δεξαμενή, χωρητικότητας 100,00 m 3, σε υψόμετρο μεγαλύτερο κατά 30μ σε σχέση με την παλιά δεξαμενή, προκειμένου να αυξηθεί η πίεση του δικτύου.η νέα δεξαμενή συνδέεται με την παλιά με αγωγό μεταφοράς νερού. Θούριο Στο Θούριο κατασκευάστηκε νέα δεξαμενή, χωρητικότητας 100,00 m 3, σε υψόμετρο μεγαλύτερο κατά 25μ σε σχέση με την παλιά δεξαμενή, προκειμένου να αυξηθεί η πίεση του δικτύου.η νέα δεξαμενή συνδέεται με την παλιά με αγωγό μεταφοράς νερού. Προσήλιο Κατασκευάστηκε νέα δεξαμενή, χωρητικότητας 100,00 m 3, σε υψόμετρο μεγαλύτερο κατά 26μ σε σχέση με την παλιά δεξαμενή, αφενός για να αυξηθεί η πίεση του δικτύου και αφετέρου για να ξεπεραστούν προβλήματα ακαταλληλότητας της παλιάς. Η νέα δεξαμενή συνδέεται με την παλιά με αγωγό μεταφοράς νερού. Άγιος Βλάσιος Η υδροδότηση του Αγίου Βλασίου γίνεται από σύστημα γεώτρησης - δεξαμενής. Η μεν γεώτρηση βρίσκεται εντός του οικισμού, η δε δεξαμενή στο νότιο όριο του οικισμού σε υψόμετρο περίπου 180μ. A.3-91

175 Βασιλικά Η υδροδότηση των Βασιλικών γίνεται από σύστημα γεώτρησης - δεξαμενής. Η μεν γεώτρηση βρίσκεται εκτός του οικισμού, ανατολικά, η δε δεξαμενή στο βόρειο όριο του οικισμού σε υψόμετρο περίπου 170μ. Προφήτης Ηλίας Η δεξαμενή που υδροδοτεί τον Προφήτη Ηλία, βρίσκεται στο λόφο, που είναι στο νότιο όριο του οικισμού. Δίκτυο Άρδευσης Το δίκτυο της άρδευσης εξυπηρετείται και από γεωτρήσεις ιδιωτικές και δημοτικές και από τα αρδευτικά έργα του ποταμού Κηφισού. Δίκτυο αποχέτευσης Δεν υπάρχει δίκτυο αποχέτευσης λυμμάτων στην περιοχή. Το σύνολο του πληθυσμού εξυπηρετείται από στεγανούς ή απορροφητικούς βόθρους. Η έλλειψη αποχετευτικού δικτύου οδηγεί στην επιβάρυνση της περιοχής αλλά και του υδροφόρου ορίζοντα με αστικά λύματα. Σε κάθε οικισμό υπάρχει μόνο ένα βασικό δίκτυο αποχέτευσης ομβρίων. Αποκομιδή και διάθεση απορριμμάτων Η αποκομιδή των απορριμμάτων γίνεται από την Υπηρεσία Καθαριότητας του Δήμου Λεβαδέων μία φορά την εβδομάδα για όλους τους οικισμούς Η διάθεση των απορριμάτων γίνεται στο ΧΥΤΑ που βρίσκεται στη ΔΕ Λεβαδέων και εξυπηρετεί το σύνολο του Δήμου. Μία φορά την εβδομάδα επίσης γίνεται αποκομιδή απορριμμάτων ανακύκλωσης. Στην περιοχή υπάρχουν τρεις ΧΑΔΑ που έχουν αποκατασταθεί και δύο που ακόμη λειτουργούν, με στόχο να αποκατασταθούν και αυτοί. Τηλεπικοινωνίες Ο ΟΤΕ έχει εγκαταστήσει δύο αστικά κέντρα για την εξυπηρέτηση των οικισμών. Το ένα είναι εγκαταστημένο στη Χαιρώνεια και εξυπηρετεί τους οικισμούς Χαιρώνεια, Άγιο Βλάσιο, και Ακόντιο.ΤοΠροσήλιο εξυπηρετείται από το κέντρο του Ορχομενού. Το δεύτερο είναι εγκαταστημένο στα Βασιλικά και εξυπηρετεί τους οικισμούς Βασιλικά, Προφήτη Ηλία και Ανθοχώρι. Η σύνδεση γίνεται με υπόγειο χάλκινο καλώδιο. Παράλληλα με το εθνικό δίκτυο, υπάρχει δίκτυο οπτικής ίνας. Ενέργεια Από την περιοχή διέρχονται οι γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας υπερυψηλής τάσης 400KW διπλού κυκλώματος, και μία γραμμή μεταφοράς υψηλής τάσης 150KW απλού κυκλώματος. Ο κύριος αγωγός φυσικού αερίου διασχίζει την περιοχή. Από το ύψος του ανισόπεδου κόμβου προς Δαύλεια ξεκινά ο κλάδος ΜΑΥΡΟΝΕΡΙ - ΑΚΤΙΚΥΡΑ. A.3-92

176 Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Έχουν αδειοδοτηθεί και λειτουργούν πολλά φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα. Οι ΑΠΕ στη ΔΕ Χαιρώνειας έχουν αναλυθεί και στο Α Α Συγκρούσεις Χρήσεων Γης Συγκρούσεις χρήσεων γης που οφείλονται στην αστική ανάπτυξη δεν εμφανίζονται. Οι συγκρούσεις που εμφανίζονται οφείλονται κυρίως στις παραγωγικές χρήσεις, στις προστατευόμενες περιοχές καθώς επίσης χρήσεις εντός των ορίων των οικισμών (πχ θερμοκήπια) που είναι ανακόλουθες με τις ισχύουσες διατάξεις ή και θεσμοθέτηση περιοχών προστασίας εντός των εγκεκριμένων ορίων οικισμών (πχ το απολύτως προστατευτικό περιαστικό δάσος της Χαιρώνειας, τμήμα του οποίου είναι εντός του οριοθετημένου οικισμού). Σημαντική ανακολουθία η ύπαρξη τμήματος της θεσμοθετημένης λατομικής ζώνης μέσα στις περιοχές αναδασωτέων εκτάσεων και του κηρυγμένου Αρχαιολογικού Χώρου της Φρυκτωρείας, όπως και η έκταση που κηρύχθηκε ως "δάσος απολύτως προστατευτικό" της Χαιρώνειας που συμπίπτει με τμήμα του οριοθετημένου οικισμού. Συγκρούσεις μπορεί να εμφανιστούν από την συνεχόμενη εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων στην ζώνη Γεωργικής Γης Υψηλής Παραγωγικότητας, που μπορεί να οδηγήσει στην υπέρβαση του ορίου του ποσοστού 1%. Α Χωρικές Επιπτώσεις των προγραμμάτων και έργων Τα μεγάλα έργα που έχουν υλοποιηθεί μέχρι σήμερα, αφορούν κυρίως σε αναδασμούς στα πλαίσια αναδιανομής της αγροτικής γης και των αρδευτικών έργων, τα οποία δεν έχουν αρνητικές χωρικές επιπτώσεις, αντίθετα βελτίωσαν την ποιότητα της αγροτικής γης σε αρδευόμενη γη και Γεωργική Γη Υψηλής Παραγωγικότητας. Μικρότερης κλίμακας έργα αφορούν στη βελτίωση του οδικού δικτύου, ώστε να διευκολυνθούν και να επιταχυνθούνοι οδικές μεταφορές.. Με το πρόγραμμα ECOPEST που υλοποιήθηκε κατά τα έτη αφενός βελτιώθηκε η ποιότητα των εδαφών και αφετέρου μειώθηκε η ανεξέλεγκτη απόθεση απορριμμάτων των γεωργικών φαρμάκων και των συσκευασιών τους. Με πρόγραμμα LEADER , που εκπονήθηκεαπό την "ΕΛΙΚΩΝΑΣ ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ Αναπτυξιακή Α.Ε. ΟΤΑ", χρηματοδοτήθηκαν στον Άγιο Βλάσιο αναπλάσεις στην είσοδο του χωριού και στο κάστρο του Πανοπέα.Στην Ελλάδα, η πρωτοβουλία LEADER+ εφαρμόσθηκε σε ορεινές περιοχές, χαρακτηρισμένες σύμφωνα με τον εγκεκριμένο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κατάλογο των ορεινών, μειονεκτικών και με ειδικά προβλήματα περιοχών- και νησιωτικές περιοχές, στις οποίες παρουσιάζεται η εντονότερη κοινωνικοοικονομική υστέρηση. Η ανάπλαση της εισόδου του χωριού έχει αναβαθμίσει το δημόσιο χώρο, σε σχέση με τους υπόλοιπους οικισμούς. Η δε αναβάθμιση του δημόσιου χώρου συμπαρέσυρε και τον ιδιωτικό.η ανάπλαση του κάστρου Πανοπέως που περιλάμβανε βελτίωση της πρόσβασης και δημιουργία θέσεων θέας, δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, διότι το υλικό του οδοστρώματος του δρόμου που οδηγεί στο κάστρο, δεν ήταν σταθερό και παρασύρθηκε από τα νερά της βροχής. Αυτή τη στιγμή η πρόσβαση με όχημα, που δεν είναι "εκτός A.3-93

177 δρόμου" δεν είναι δυνατή και η πεζοπορία όχι ασφαλής. Δυστυχώς οι αναπλάσεις εντός αρχαιολογικών χώρων απαιτούν τη χρήση ειδικών υλικών που έχουν υψηλό κόστος. Φωτο Α : Ανάπλαση εισόδου Αγίου Βλασίου Η κατασκευή του θεματικού πάρκου, στα πλαίσια της HABITAT AGENDA, μέσα και γύρω από το χώρο του Μουσείου και του μνημείου του Λέοντα, που περιλάμβανε και κατασκευή της πλατείας και του χώρου στάθμευσης, δημιουργία χώρου αναψυχής και αθλοπαιδιών, έδωσε διέξοδο στο πρόβλημα της έλλειψης χώρων στάθμευσης των οχημάτων των επισκεπτών του αρχαιολογικού χώρου και του Μουσείου δημιουργώντας ταυτόχρονα και ένα πόλο αναψυχής και για τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής. Σημαντικό πρόβλημα παραμένει η διέλευση της Παλιάς Εθνικής Οδού Αθήνας Λαμίας, που παρουσιάζει αυξημένη κίνηση, ιδιαίτερα βαρέων οχημάτων, με αποτέλεσμα να διακόπτεται η ενιαία λειτουργία του χώρου του Μουσείου με τις νέες υποδομές που έχουν κατασκευασθεί. Τέλος απαιτούνται ειδικές κυκλοφοριακές ρυθμίσεις για την ασφαλή μετάβαση των επισκεπτών από και προς το Μουσείο. Φωτο Α : Πάρκο Χαιρώνειας Στο ίδιο θεματικό πάρκο ανήκει και η ανάπλαση μπροστά από το χώρο του αρχαίου θεάτρου και η κατασκευή και λειτουργία Μουσείου Εικονικής Πραγματικότητας στον ίδιο χώρο. Η ανάπλαση λειτούργησε θετικά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του μουσείου με τις επισκέψεις σχολείων. Σήμερα το μουσείο υπολειτουργεί και η επισκεψιμότητα στο χώρο A.3-94

178 του αρχαίου θεάτρου απαιτεί οργανωμένες ομάδες επισκεπτών. Προς το παρόν ο χώρος στάθμευσης καταλαμβάνεται από αγροτικά αυτοκίνητα και μηχανήματα. Φωτο Α : Αρχαίο Θέατρο - Μουσείο εικονικής πραγματικότητας Η Πλατεία Πνευματικού Κέντρου που έχει αναπλασθεί και περιλαμβάνει και το ναό της Παναγίας έχει αναβαθμίσει το περιβάλλον στη θέση αυτή του οικισμού, αλλά δεν έχει την παραδοσιακή λειτουργία μιάς πλατείας, δηλαδή τη συγκέντρωση ανθρώπων, λόγω της μη ύπαρξης αντίστοιχου εξοπλισμού (πχ παγκάκια, θέσεις σκιάς κλπ) Φωτο Α : Πλατεία Πνευματικού Κέντρου Γενικά στους οικισμούς της ΔΕ έχουν γίνει κάποιες αναπλάσεις πλατειών, χώρων στάθμευσης, παιδικών χαρών κλπ, με αποτελέσματα όχι τα αναμενόμενα. Οι πλατείες και οι παιδικές χαρές είναι σχεδόν αχρησιμοποίητες από τους κατοίκους και οι θέσεις στάθμευσης, που είναι κοντά στους επισκέψιμους αρχαιολογικούς χώρους, καταλαμβάνονται από γεωργικά αυτοκίνητα και μηχανήματα (όπως και κάθε δημόσιος χώρος). Τέλος, βρίσκεται σε εξέλιξη το έργο της πλατείας της Χαιρώνειας στο χώρο ανάμεσα στο Δημοτικό Κατάστημα και το δρόμο, που όταν ολοκληρωθεί, θα αποτελέσει το κέντρο και τοπόσημο για τη Χαιρώνεια. A.3-95

179 Α.3.4 Γεωλογική διερεύνηση της περιοχής - Ασφάλεια, προστασία Α Γεωμορφολογία Κύριο χαρακτηριστικό της μορφολογίας του ανάγλυφου της Δ.Ε. της Χαιρώνειας είναι η ύπαρξη δύο πεδινών περιοχών, που οριοθετούνται από τρεις ορεινές. Αναλυτικότερα, στο βόρειο τμήμα της περιοχής μελέτης διακρίνεται η πεδιάδα που σχηματίζεται από τις προσχώσεις των δύο παραποτάμων του Βοιωτικού Κηφισού, του ρέματος Κινέτα και του Μπογδανορρέματος. Αυτή η πεδινή περιοχή οριοθετείται προς βορρά από το όρος Μοιραλόρραχες (+376m) και τους λόφους Προφήτη Ηλία (+78m) και Κουκούλη (+249m), ενώ προς νότο από το Στεφάνιο όρος (+542m) και τις ανατολικές παρυφές του Παρόριου όρους (+320m). Στο νότιο τμήμα διακρίνεται η πεδινή περιοχή που σχηματίζεται από τις αποθέσεις του Βοιωτικού Κηφισού και οριοθετείται προς βορρά από το Στεφάνιο όρος (+542m) και προς νότο από τους ορεινούς όγκους νότια των οικισμών της Χαιρώνειας (Ράχη, +511m) και Άγιο Βλάσιο (ΆηΛιάς, +462m). Οι δύο αυτές πεδινές περιοχές επικοινωνούν μέσω του δίαυλου που σχηματίζεται μεταξύ του Στεφάνιου και του Παρόριου όρους στη περιοχή κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό της Δαύλειας. Κύριο χαρακτηριστικό του υδρογραφικού δικτύου της περιοχής μελέτης είναι ο Βοιωτικός Κηφισός που διασχίζει τη Δ.Ε. Χαιρώνειας με διεύθυνση Α-Δ. Άλλα κύρια ποτάμια εκτός από το Βοιωτικό Κηφισό είναι στο βόρειο τμήμα το ρέμα Κινέτα και το Μπογδανόρρεμα, στο κεντρικό τμήμα το ρέμα Μαυρονέρι και Διαβολόρεμα, ενώ στο νότιο είναι τα ρέματα Βαθύρρεμα, Χαιρώνειας και το Φιλιππόρεμα. Α Γεωλογία - Τεκτονική Η περιοχή μελέτης δομείται γεωλογικά από τους αλπικούς σχηματισμούς της αμεταμόρφωτης Πελαγονικής ζώνης, οι οποίοι καλύπτονται κυρίως στις ευρείες κοιλάδες του Βοιωτικού Κηφισού και των παραποτάμων του από νεώτερες, τεταρτογενείς, κατά κύριο λόγο, αποθέσεις. Οι γεωλογικοί σχηματισμοί που απαντούν στην περιοχή μελέτης από τους νεώτερους προς τους παλαιότερους παρουσιάζονται ακολούθως: Α ΤΕΤΑΡΤΟΓΕΝΕΣ Άλλούβια (al): Αλλουβιακές προσχώσεις αποτελούμενες από χαλαρές αργίλους, άμμους, κροκάλες και λατύπες. Περιλαμβάνονται και οι ηπειρωτικές αποθέσεις. Κορήματα (Q.sc): Πρόκειται κυρίως για παλαιά πλευρικά κορήματα και κώνους κορημάτων, τα οποία εμφανίζονται με τη μορφή συνεκτικών κροκαλοπαγών με ασβεστολιθικά, ως επί το πλείστον στοιχεία, και αργιλικό συνεκτικό υλικό. Εμφανίζονται σε αρκετά σημεία στην περιοχή μελέτης ως υλικά ασβεστολιθικών κλιτύων. Α ΝΕΟΓΕΝΕΣ Νεογενές αδιαίρετο (ne): Αντιπροσωπεύεται από μία μικρή εμφάνιση σε λόφο παρά τον οικισμό του Προφ. Ηλία. Η ηλικία του σχηματισμού είναι κατά βάση Πλειοκαινική και αποτελείται από μάργες, αργίλους, ψαμμίτες, κροκαλοπαγή και μαργαϊκούςασβεστολίθους. A.3-96

180 Α ΜΗ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΜΕΝΗ ΠΕΛΑΓΟΝΙΚΗ Φλύσχης (Fl): Σύστημα πετρωμάτων με κροκαλοπαγή, ψαμμίτη και ερυθρόχροους αργιλικούς σχιστόλιθους. Πολύ συχνά συναντώνται ενστρώσεις κλαστικού ασβεστόλιθου, ιδίως στα ανώτερα μέλη. Ασβεστόλιθοι Σενωνίου Παλαιοκαίνου (Κ 8-Ε): Λευκοί κρυσταλλικοί ασβεστόλιθοι με κλαστικά υλικά. Περιέχουν ρουδιστές και εναλλάσσονται με στιφρούς έως μικροκρυσταλλικούςασβεστολίθους με τρηματοφόρα. Απαντούν σε μία πολύ μικρή εμφάνιση νότια της οδού Χαιρώνειας Λιβαδειάς. Ασβεστόλιθοι Κενομανίου Παλαιοκαίνου (Κ 6-Ε): Σκοτεινόχρωμοι στιφροί ασβεστόλιθοι καλά στρωμένοι με σχιστομαργαϊκές παρεμβολές. Κατά θέσεις παρατηρούνται παρεμβολές κροκαλοπαγών K 6c με κροκάλες ποικίλης σύστασης. Ασβεστόλιθοι αδιαίρετοι Ανωτ. Κρητιδικού Κατ. Ηωκαίνου (Κs-Ε): Στη βάση του σχηματισμού μαργαϊκοί πλακώδεις ασβεστόλιθοι με λεπτές μαργαϊκές και κερατολιθικές ενστρώσεις. Κατά θέσεις έχουν παρατηρηθεί και κρυσταλλικοί δολομίτες. Ακολουθούν παχυστρωματώδεις κονδυλώδεις μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι με μεγάλους ρουδιστές. Στα ανώτερα μέλη γίνονται μικροκρυκρυσταλλικοί έως ψευδοωολιθικοί με άφθονα κοράλλια και λίγα γαστερόποδα. Εμφανίζονται αρκετά καρστικοποιημένοι, ενώ στην επιφάνειά τους διακρίνονται μορφολογικά στοιχεία της καρστικοποίησης. Εμφανίζουν σημαντική εξάπλωση στην περιοχή μελέτης (π.χ. περιοχή Κουρπαίικα, λόφος Ακόντιο, περιοχή Αγ. Αποστόλων). Κροκαλοπαγές ανωκρητιδικήςεπίκλυσης (Kr.-c) με ρουδιστές, κοράλλια κλπ. Ασβεστόλιθοι Άνω Ιουρασικού Κατ. Κρητιδικού (J.k). Είναι μεσοστρωματώδεις, τεφροί έως λευκοί και υπόκεινται της επικλυσιγενούς σειράς. Ασβεστόλιθοι Άνω Ιουρασικού (J 12.k). Είναι σκοτεινόχρωμοι, στιφροί με Cladcrpsismirabilis. Αποτελούν την οροφή των βωξιτικών κοιτασμάτων. Βωξίτες.Ερυθρόχροοι με πισολιθική υφή και κατά θέσεις λευκοί. Υπόκεινται των ασβεστολίθων του Άνω Ιουρασικού (πάνω) και υπέρκεινται των ασβεστολίθων του Κάτω Μέσου Ιουρασικού Ασβεστόλιθοι Κάτω Μέσου Ιουρασικού (Ji-m.kD). Τεφροί ή σκοτεινόχρωμοι, συχνά ωολιθικοί στους ανώτερους ορίζοντες. Εναλλάσσονται με δολομίτες. Προς τα κάτω μεταβαίνουν βαθμιαία στους ανωτριαδικούς δολομίτες. Όλοι οι παραπάνω ασβεστολιθικοί σχηματισμοί οι υποκείμενοι της ανωκρητιδικής επίκλυσης εμφανίζονται στο βόρειο τμήμα της περιοχής μελέτης στην ευρύτερη περιοχή του Ανθοχωρίου και των Βασιλικών. Σχιστοκερατολιθική διάπλαση με οφειολίθους και σερπεντίνες (J.sh). Πρόκειται για σύστημα αργιλικών σχιστολίθων, κερατολίθων και μαργαϊκώνασβεστολίθων σε λεπτά εναλλασσόμενα στρώματα Ιουρασικής ηλικίας. Κατά θέσεις συναντώνται και πλακώδεις, συμπαγείς ασβεστόλιθοι ή ωολιθικοί ως φακοειδείς ενστρώσεις. Συναντάται σεμία μικρήεμφάνισηδυτικάτουανθοχωρίου. Α ΠΥΡΙΓΕΝΗ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ Περιδοτίτης, Δουνίτης, πυροξενικοίπεριδοτίτες, ολιβινίτης (π). Εμφανίζονται ως παρεμβολές εντός της σχιστοκερατολιθικής διάπλασης, ενώ ο βαθμός σερπεντινιώσεως A.3-97

181 ποικίλλει ανάλογα το μέλος της σειράς. Συναντώνται σε μία μικρή εμφάνιση στη θέση Τσαρίσι στο βορειοανατολικό όριο της περιοχής μελέτης. Διαβάσης Δολερίτης (δ).τόφφοι βασικών πυριγενών πετρωμάτων, pillwlava, και σπιλίτες εντός της σχιστοκερατολιθικής διάπλασης. Α ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Στην άμεση περιοχή μελέτης τα σπουδαιότερα τεκτονικά χαρακτηριστικά είναι τα ρήγματα που ευθύνονται για τη δημιουργία της ευρείας κοιλάδας του Βοιωτικού Κηφισού. Παρόλα αυτά, εντός της περιοχής μελέτης δεν εντοπίζονται ρήγματα με πρόσφατη ενεργοποίηση, τα οποία και θα μπορούσαν να αποτελέσουν άμεσο κίνδυνο για την ασφάλεια κατασκευών. Σύμφωνα με το νέο Ε.Α.Κ. η περιοχή μελέτης κατατάσσεται στη ζώνη σεισμικής επικινδυνότητας ΙΙ, με συντελεστή σεισμικής επιβάρυνσης εδάφους α = 0,24. Α Τεχνικογεωλογικά χαρακτηριστικά Η γεωμηχανική συμπεριφορά των αλλουβίων και πλευρικών κορημάτων στην περιοχή μελέτης κρίνεται ικανοποιητική, καθότι δεν έχουν παρουσιαστεί γεωτεχνικής φύσεως προβλήματα (π.χ. καθιζήσεις) σε κατασκευές που έχουν θεμελιωθεί σε παρόμοιους σχηματισμούς Τα νεογενή έχουν πολύ μικρή επιφανειακή εξάπλωση στην περιοχή μελέτης και συναντώνται στο λόφο παρά τον οικισμό του Προφ. Ηλία. Στη συγκεκριμένη θέση ο σχηματισμός αντιπροσωπεύεται κυρίως από συνεκτικά κροκαλοπαγή τα οποία γενικά επιδεικνύουν καλή συμπεριφορά τόσο σε στατικές όσο και σε δυναμικές φορτίσεις. Ο φλύσχης και η σχιστοκερατολιθική διάπλαση έχουν κατά θέσεις υποβαθμισμένα γεωμηχανικά χαρακτηριστικά, ενώ η ευστάθειά τους γίνεται συνήθως προβληματική σε θέσεις με μεγάλες μορφολογικές κλίσεις. Οι ασβεστόλιθοι αποτελούν άριστο έδαφος για θεμελίωση, χωρίς να υπάρχουν πιθανότητες καθιζήσεων ή άλλων ευρύτερων αστοχιών. Θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για την προστασία από καταπτώσεις μεμονωμένων βραχωδών τεμαχώνκαι να διασφαλιστεί η μη γειτνίαση των περιοχών επεμβάσεων με εκτεταμένα καρστικά έγκοιλα. Α Γεωλογική καταλληλότητα Ως περιοχές κατ αρχήν κατάλληλες για δόμηση (Κ1.1) χαρακτηρίζονται περιοχές όπου επικρατούν τα αλλούβια, τα κορήματα, τα νεογενή και οι ασβεστόλιθοι και έχουν μορφολογικές κλίσεις 4 20%. Οι περιοχές, στις οποίες επικρατούν ο φλύσχης, οι σχιστοκερατόλιθοι και οι περιδοτίτες, και συνήθως χαρακτηρίζονται από επικλινή μορφολογία, καθώς και οι περιοχές όπου επικρατούν κλίσεις 20 35% χαρακτηρίζονται ως υπό προϋποθέσεις κατάλληλες για δόμηση (Κ2.1). Επίσης ως περιοχές υπό προϋποθέσεις κατάλληλες για δόμηση χαρακτηρίζονται οι περιοχές με πολύ μικρές μορφολογικές κλίσεις (0 4%), όπου η φυσική αποστράγγιση είναι δυσχερής, οπότε και θεωρείται πιθανή η κατάκλυσή τους κατά τις έντονες βροχοπτώσεις. A.3-98

182 Ως περιοχές ακατάλληλες για δόμηση (Κ3.1) χαρακτηρίστηκαν οι περιοχές που γειτνιάζουν με άξονες ρεμάτων και ποταμών της περιοχής, καθώς και οι περιοχές με μεγάλες μορφολογικές κλίσεις (>35%). Όσο αφορά τις περιοχές οι οποίες μπορούν να αξιοποιηθούν ως μελλοντικές ειδικές χρήσεις διακρίνονται 2 κατηγορίες ως προς τη γεωλογική τους καταλληλότητα. Σε αυτές που περιλαμβάνονται οι περιοχές με αλλούβια και νεογενείς σχηματισμούς, με κλίσεις από 4 20% και βρίσκονται εκτός των μισγάγκειων του υδρογραφικού δικτύου και χαρακτηρίζονται ως ζώνες ειδικής χρήσης κατάλληλες (Ζ.Ε.Χ.1) και σε αυτές που έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά με τις προηγούμενες αλλά οι κλίσεις είναι από 0-4% και χαρακτηρίζονται ως ζώνες ειδικής χρήσης με καταλληλότητα υπό προϋποθέσεις (Ζ.Ε.Χ.2). Θα πρέπει να επισημανθεί ότι στον τελικό προσδιορισμό των θέσεων που πιθανόν θα οριοθετηθούν ως ειδικές χρήσεις, θα πρέπει επιπλέον να ληφθεί υπόψη η αξιολόγησή τους με βάση τα περιβαλλοντικά και πολεοδομικά κριτήρια που θα προταθούν από τις σχετικές μελέτες, ενώ πάντα οι θέσεις αυτές θα πρέπει να είναι σύμφωνες με την ελληνική νομοθεσία. Α Σχετική γεωλογική καταλληλότητα για εδικές χρήσεις Στην περιοχή μελέτης δεν υπάρχουν υφιστάμενοι χώροι υγειονομικής ταφής απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) και χώροι για διάθεση στερεών αποβλήτων (αδρανών οικοδομικών υλικών). Ο σχεδιασμός τέτοιων χώρων σύμφωνα με το Ν.4042/ΦΕΚ Α γίνεται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, σε συνεργασία με το κάθε φορά συναρμόδιο Υπουργείο, που εκπονεί σχέδια διαχείρισης αποβλήτων για κάθε ρεύμα αποβλήτων ή για σύνολο ρευμάτων αποβλήτων, τα οποία καλύπτουν ολόκληρη ή μέρος της γεωγραφικής επικράτειας της χώρας. Επιπλέον με την απόφαση Αριθμ /1757/Ε103 «Μέτρα, όροι και πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ)» ΦΕΚ Β αποσκοπείται η εφαρμογή της παραγράφου 4 του άρθρου 17 του ν. 2939/2001, όπως τροποποιήθηκε με την παράγραφο 2 του άρθρου 5 του ν.3854/2010, καθώς των άρθρων 16, 17, 18,19,20,21 και 24 του ν. 2939/2001, όπως ισχύουν, ώστε με την κατά προτεραιότητα πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων από οικοδομικές εργασίες, έργα τεχνικών υποδομών, εκσκαφές, φυσικές και πάσης φύσεως καταστροφές και επιπροσθέτως την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση και τις άλλες μορφές αξιοποίησης, να μειώνεται η ποσότητα και η επικινδυνότητα των προς διάθεση αποβλήτων σύμφωνα με τους στόχους και τις γενικές αρχές του Ν. 2939/2001 (άρθρα 1 και 4), καθώς και να βελτιώνεται η περιβαλλοντική επίδοση όλων των οικονομικών παραγόντων που συμμετέχουν σε οικοδομικές εργασίες και τεχνικά έργα και κυρίως των φορέων που συμμετέχουν άμεσα στη διαχείριση των υλικών αυτών. Όσο αφορά τη λειτουργία των κοιμητηρίων αυτή ρυθμίζεται από την απόφαση Αριθ /5769, ΦΕΚ Δ περί «Καθορισμού δικαιολογητικών και διαδικασίας για τη μείωση των αποστάσεων των ιδρυόμενων ή επεκτεινόμενων κοιμητηρίων». Με βάση την εν λόγω απόφαση, τα ιδρυόμενα ή επεκτεινόμενα κοιμητήρια πρέπει να απέχουν τουλάχιστον 250m από το άκρο του εγκεκριμένου σχεδίου πόλεως, 100m από μεμονωμένες κατοικίες, 100m από φρέατα και 50m από πηγές πόσιμου νερού. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να μη δημιουργείται κίνδυνος να ρυπανθεί ή να μολυνθεί ο υδροφόρος ορίζοντας από τον A.3-99

183 οποίο τροφοδοτούνται τα προαναφερόμενα φρέατα και πηγές. Για τη μείωση των ανωτέρω αποστάσεων απαιτούνται οι εξής μελέτες: Υδρογεωτεχνική Μελέτη σε περίμετρο 1km από το υφιστάμενο κοιμητήριο, Μελέτη Γεωλογικής Καταλληλότητας σε περίμετρο 1km από το υφιστάμενο κοιμητήριο και Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Στην έκταση ης Δημοτικής Ενότητας Χαιρώνειας λειτουργούν κοιμητήρια πλησίον των εξής οικισμών (βλ. και επισυναπτόμενο Χάρτη Σχετικής Γεωλογικής Καταλληλότητας (Χάρτης Α.2): Άγιος Βλάσιος Χαιρώνεια Θούριο Προσήλιο Ακόντιο Ανθοχώριο Προφ. Ηλίας Βασιλικά Σχετικά με τις Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Λυμάτων αναφέρεται ότι στην περιοχή λειτουργεί η ΕΕΛ Λειβαδιάς από το 1993 της οποίας ο τελικός αποδέκτης είναι ο παραπόταμος Ερκύνας που έχει χαρακτηριστεί ο ευαίσθητος αποδέκτης (Κ.Υ.Α /1982, ΦΕΚ Β ), ενώ το 2011 εκπονήθηκε μελέτη για τη μονάδα επεξεργασίας λυμάτων και του δικτύου αποχέτευσης των οικισμών του πρώην Δήμου Κορώνειας Ν. Βοιωτίας η οποία τελικά δεν ολοκληρώθηκε. Όσο αφορά τη διάθεση των αποβλήτων από τις ΕΕΛ αυτές καθορίζονται από τις σχετικές αποφάσεις για τη διάθεση σε επιφανειακούς ευαίσθητους αποδέκτες (ΚΥΑ 19661/1982, ΦΕΚ Β , που επικαιροποιήθηκε με την ΚΥΑ 48392/939, ΦΕΚ Β ) και τη επαναχρησιμοποίση των υγρών αποβλήτων (απόφαση Αριθ , ΦΕΚ Β 354/ «Καθορισμός μέτρων, όρων και διαδικασιών για την επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων και άλλες διατάξεις» και τις διευκρινιστικές εγκυκλίους από το ΥΠΕΚΑ/ΕΓΥ: (α) Εγκύκλιος Αρ. Πρωτ.: Οικ / και (β) Εγκύκλιος Αρ. Πρωτ.: 1589/ Ως προς τις προτεινομένες περιοχές, για το σύνολο των ειδικών χρήσεων που περιεγράφηκαν παραπάνω αλλά και για πιθανές άλλες ειδικές χρήσεις όπως ΒΙΠΕ ή ΒΙΟΠΑ και οργανωμένες αγροκτηνοτροφικές μονάδες, ως γενικό κριτήριο βαθμονόμησης με βάση την γεωλογική καταλληλόλητα αυτών των θέσεων, λαμβάνεται η σχετική ασφάλεια μη διάδοσης ρυπογόνων ουσιών στο γεωπεριβάλλον. Έτσι όσο αφορά την περιοχή της ΔΕ Χαιρώνειας και με βάση την μεθοδολογία που αναπτύχθηκε στο παραπάνω κεφάλαιο 10.1 οι περιοχές αυτές καθορίζονται από την τομή των περιοχών που ικανοποιούν τα παρακάτω κριτήρια: A.3-100

184 Κριτήριο 1. Οι περιοχές στις οποίες η μορφολογική κλίση κυμαίνεται από 0 4% και από 4 20 % και αφορούν περιοχές που δεν απαιτούνται σημαντικά έργα για την βελτίωση του αναγλύφου. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις περιοχές όπου οι κλίσεις είναι από 0 4% γιατί θα χρειαστούν αποστραγγιστικά έργα. Κριτήριο 2. Οι περιοχές που οριοθετούνται εκτός των υδρογραφικών αξόνων και σε μια ζώνη προστασίας εύρους 20m εκατέρωθεν της μισγάγκειας. Κριτήριο 3. Από τους σχηματισμούς που έχουν ομαδοποιηθεί στην κατηγορία «Αλλούβια Κορήματα Νεογενή» περιλαμβάνονται στο Κριτήριο 3 μόνο τα Αλλούβια και τα Νεογενή ιζήματα. Ο περιορισμός σε αυτή μόνο τη κατηγορία γίνεται γιατί οι σχηματισμοί αυτοί έχουν το χαρακτηριστικό να έχουν σχετικά μικρή υδροπερατότητα και να εμφανίζουν τα μικρότερα γεωτεχνικά προβλήμα με αποτέλεσμα να να εξασφαλίζουν τη σχετική μεγαλύτερη ασφάλεια μη διάδοσης ρυπογόνων ουσιών στο γεωπεριβάλλον. Αν και οι ασβεστολιθοι στην περιοχή έχουν ήδη εξαιρεθεί με βάση το κριτήριο 3 ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις περιοχές που επικρατούν, εξαιτίας της μεγάλης υδροπερατότητάς τους και της υψηλής τρωτότητας στη ρύπανση του καρστικού υδροφορέα. Από τη συσχέτιση των παραπάνω κριτηρίων προκύπτουν 2 κατηγορίες γεωλογικής καταλληλόλητας ως προς τι ειδικές χρήσεις. Σε αυτές που στη τομή των κριτηρίων περιλαμβάνονται οι περιοχές με κλίσεις από 0 4% και χαρακτηρίζονται περιοχές με καταλληλότατα υπό προϋποθέσεις και σε αυτές που οι κλίσεις είναι από 4-20% και χαρακτηρίζονται κατάλληλες. Θα πρέπει να επισημανθεί Στον τελικό προσδιορισμό των θέσεων που πιθανόν θα οριοθετηθούν ως ειδικές χρήσεις, θα πρέπει να αξιολογηθούν επιπλέον με βάση τα περιβαλλοντικά κριτήρια και πολεοδομικά χαρακτηριστικά που θα προταθούν από την παρούσα μελέτη, ενώ πάντα οι θέσεις αυτές θα πρέπει να είναι σύμφωνες με την ελληνική νομοθεσία. A.3-101

185 ΔΗΜΟΥ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Κεφάλαιο Α.4 Πολεοδομική Οργάνωση A.4-1

186 Α.4.1 Γενικά Στοιχεία Όπως έχει προαναφερθεί στη ΔΕ Χαιρώνειας υπάρχουν συνολικά οκτώ οικισμοί (Χαιρώνεια, Άγιος Βλάσιος, Ακόντιο, Ανθοχώρι, Βασιλικά, Θούριο, Προσήλιο και Προφήτης Ηλίας). Όλοι οι οικισμοί αποτελούσαν έδρες Κοινοτήτων πριν από το πρόγραμμα Ι.Καποδίστριας (1997) κατά το οποίο η Χαιρώνεια έγινε η έδρα του ομώνυμου δήμου. Χάρτης Α : Οριοθετημένοι οικισμοί ΔΕ Χαιρώνειας A.4-2

187 Α.4.2 Θεσμικό Πλαίσιο Όλοι οι οικισμοί είναι οριοθετημένοι με τις διαδικασίες του Π.Δ. της (ΦΕΚ 181Δ' ) «Τρόπος καθορισμού ορίων οικισμών της χώρας μέχρι 2.000κατοίκους, κατηγορίες αυτών και καθορισμός όρων και περιορισμών δόμησής τους». Για τους οριοθετημένους οικισμούς ισχύουν οι γενικοί όροι δόμησης του ανωτέρω Π.Δ/τος,όπως αυτό τροποποιήθηκε με το Π.Δ. της (ΦΕΚ Δ' ) και το Π.Δ. της (ΦΕΚ 293 Δ' ). Α Όροι Δόμησης Οικισμός Απόφ. Νομάρχη ΦΕΚ Περιγραφή Όροι Δόμησης Χαιρώνεια 5697/ ΦΕΚ Δ / ΦΕΚ Δ / ΦΕΚ Δ Αγ. Βλάσιος 4682/ ΦΕΚ Δ Ακόντιον 2412/ ΦΕΚ Δ Καθορισμός ορίων, όρων και περιορισμών δόμησης και κατηγοριοποίηση του οικισμού Χαιρώνειας του Ν.Βοιωτίας Τροποποίηση της 5697/85 απόφαση Νομάρχη Βοιωτίας που αφορά τον καθορισμό ορίων, όρων και περιορισμών δόμησης και κατηγοριοποίηση του οικισμού Χαιρώνειας του Ν. Βοιωτίας ως προς την ενημέρωση του συνημμένου διαγράμματος. Επέκταση των ορίων του οικισμού Χαιρώνειας Ν.Βοιωτίας με τους ίδιους όρους δόμησης όπως ορίζονται με την υπ'αρ. 2582/86 απόφαση Νομάρχη Καθορισμός ορίων, όρων και περιορισμών δόμησης και κατηγοριοποίηση του οικισμού Αγ. Βλάσιου του Ν. Βοιωτίας. Καθορισμός ορίων, όρων και περιορισμών δόμησης και κατηγοριοποίηση του οικισμού Ακόντιο του Ν. Βοιωτίας. Γενικοί Όροι Δόμησης: Π.Δ. της ΦΕΚ 181Δ Αρτιότητα εντός των ορίων: 600 τ.μ. Κατηγοριοποίηση: Θέση στο χώρο: Τουριστικός Βαθμός Προστασίας: Αδιάφορος Δυναμικότητα: Στάσιμος Βαθμός διασποράς: Συνεκτικός Μέγεθος: Μεσαίος Γενικοί Όροι Δόμησης: Π.Δ. της ΦΕΚ 181Δ Αρτιότητα εντός των ορίων: 600 τ.μ. Κατηγοριοποίηση: Θέση στο χώρο: Ούτε Περιαστικός, Παραλιακός,Τουριστικός Βαθμός Προστασίας: Αδιάφορος Δυναμικότητα: Στάσιμος Βαθμός διασποράς: Συνεκτικός Μέγεθος: Μεσαίος Γενικοί Όροι Δόμησης: Π.Δ. της ΦΕΚ 181Δ Αρτιότητα εντός των ορίων: 600 τ.μ. Κατηγοριοποίηση: Θέση στο χώρο: Ούτε Περιαστικός, Παραλιακός,Τουριστικός Βαθμός Προστασίας: Αδιάφορος Δυναμικότητα: Στάσιμος Βαθμός διασποράς: Συνεκτικός Μέγεθος: Μεσαίος Γενικοί Όροι Δόμησης: Π.Δ. της ΦΕΚ 181Δ Αρτιότητα εντός των ορίων: 500 τ.μ. Κατηγοριοποίηση: Θέση στο χώρο: Ούτε Περιαστικός, ούτετουριστικός Βαθμός Προστασίας: Αδιάφορος Δυναμικότητα: Στάσιμος Βαθμός διασποράς: Συνεκτικός Μέγεθος: Μεσαίος Γενικοί Όροι Δόμησης: Π.Δ. της ΦΕΚ 181Δ Αρτιότητα εντός των ορίων: 300 τ.μ. Κατηγοριοποίηση: Θέση στο χώρο: Ούτε Περιαστικός, ούτε Παραλιακός,ούτε Τουριστικός Βαθμός Προστασίας: Αδιάφορος Δυναμικότητα: Φθίνων Βαθμός διασποράς: Διάσπαρτος Μέγεθος: Μικρός A.4-3

188 Οικισμός Απόφ. Νομάρχη ΦΕΚ Περιγραφή Όροι Δόμησης Ανθοχώριον 2642/ ΦΕΚ Δ Βασιλικά 820/ ΦΕΚ Δ Θούριον 3907/ ΦΕΚ Δ Προσήλιον 3910/ ΦΕΚ Δ Προφ. Ηλίας 2643/ ΦΕΚ Δ Α A.4-4 Καθορισμός ορίων, όρων και περιορισμών δόμησηςκαι κατηγοριοποίηση του οικισμού Ανθοχώρι του Ν. Βοιωτίας. Καθορισμός ορίων, όρων και περιορισμών δόμησης και κατηγοριοποίηση του οικισμού Βασiλικά του Ν. Βοιωτίας Καθορισμός ορίων, όρων και περιορισμών δόμησης και κατηγοριοποίηση του οικισμού Θούριον του Ν. Βοιωτίας Καθορισμός ορίων, όρων και περιορισμών δόμησης και κατηγοριοποίηση του οικισμού Προσήλι του Ν. Βοιωτίας Γενικοί Όροι Δόμησης: Π.Δ. της ΦΕΚ 181Δ Αρτιότητα εντός των ορίων: τ.μ. Κατηγοριοποίηση: Θέση στο χώρο: Ούτε Περιαστικός, ούτε Παραλιακός,ούτε Τουριστικός Βαθμός Προστασίας: Αδιάφορος Δυναμικότητα: Στάσιμος Βαθμός διασποράς: Συνεκτικός Μέγεθος: Μεσαίος Γενικοί Όροι Δόμησης: Π.Δ. της ΦΕΚ 181Δ Αρτιότητα εντός των ορίων: 400 τ.μ. Κατηγοριοποίηση: Θέση στο χώρο: Ούτε Περιαστικός, ούτε Παραλιακός,Τουριστικός Βαθμός Προστασίας: Αδιάφορος Δυναμικότητα: Φθίνων Βαθμός διασποράς: Συνεκτικός Μέγεθος: Μικρός Γενικοί Όροι Δόμησης: Π.Δ. της ΦΕΚ 181Δ Αρτιότητα εντός των ορίων: 300 τ.μ. Κατηγοριοποίηση: Θέση στο χώρο: Ούτε Περιαστικός, ούτε Παραλιακός,ούτεΤουριστικός Βαθμός Προστασίας: Αδιάφορος Δυναμικότητα: Φθίνων Βαθμός διασποράς: Συνεκτικός Μέγεθος: Μικρός Γενικοί Όροι Δόμησης: Π.Δ. της ΦΕΚ 181Δ Αρτιότητα εντός των ορίων: 300 τ.μ. Κατηγοριοποίηση: Θέση στο χώρο: Ούτε Περιαστικός, ούτε Παραλιακός,ούτεΤουριστικός Βαθμός Προστασίας: Αδιάφορος Δυναμικότητα: Φθίνων Βαθμός διασποράς: Συνεκτικός Μέγεθος: Μικρός Τροποποίηση της 660/ Γενικοί Όροι Δόμησης: Π.Δ. της ΦΕΚ 181Δ απόφασης του Νομάρχη Βοιωτίας που αφορά τον καθορισμό ορίων, όρων και Αρτιότητα εντός των ορίων: 400 τ.μ. Κατηγοριοποίηση: περιορισμών δόμησης και Θέση στο χώρο: Ούτε Περιαστικός, ούτε κατηγοριοποίηση του οικισμού Παραλιακός,ούτεΤουριστικός Προφήτη Ηλία του Ν. Βοιωτίας. Βαθμός Προστασίας: Αδιάφορος Δυναμικότητα: Φθίνων Βαθμός διασποράς: Συνεκτικός Μέγεθος: Μικρός Επιτρεπόμενες Χρήσεις Γης εντός των Οικισμών Με τη μέχρι σήμερα κείμενη νομοθεσία δεν ορίζονται οι επιτρεπόμενες χρήσεις εντός των εγκεκριμένων ορίων οικισμών, όπως αυτές καθορίστηκαν με το Π.Δ. της (ΦΕΚ 166 Δ' ) «Κατηγορίες και περιεχόμενο χρήσεων γης» η επιτρεπόμενη χρήση γης είναι αυτή της "Γενικής Κατοικίας", όπως συμπληρώθηκε με το Π.Δ. της (ΦΕΚ 706 Δ ) «Συμπλήρωση του από Π.Δ/τος...» Και για τις επιτρεπόμενες χρήσεις ισχύουν οι διατάξεις του Π.Δ.της (ΦΕΚ 181Δ' ) «Τρόπος καθορισμού ορίων οικισμών της χώρας μέχρι 2.000κατοίκους, κατηγορίες αυτών και καθορισμός όρων και περιορισμών δόμησής τους», όπως τροποποιήθηκε με το Π.Δ. της (ΦΕΚ Δ' ) και το Π.Δ. της (ΦΕΚ 293 Δ' ).

189 Συγκεκριμένα στο άρθρο 7 π.δ. 24.4/ , άρθρο 1 παρ. 4 π.δ. 14/ , άρθρο 1 παρ. 4 π.δ. 25.4/ , 3-5 αναφέρονται 27 : 3. Aπαγορεύεται η ανέγερση βιομηχανικών και βιοτεχνικών εγκαταστάσεων κατηγορίας ΑΙ και ΑΙΙ της ΚΥΑ 69269/1990 εντός των εγκεκριμένων ορίων των οικισμών και εντός ζώνης που εκτείνεται περιμετρικά του οικισμού και σε απόσταση 500 μ. από τα όρια αυτού, όπως αυτά ισχύουν. Με την επιφύλαξη των οριζομένων στην παρ. 3 του άρθρου 82, με απόφαση του νομάρχη μετά από γνωμοδότηση του ΣΧΟΠ του νομού, του οικείου δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου και γνώμη της αρμόδιας υπηρεσίας του Υπουργείου Ανάπτυξης που πρέπει να διατυπωθεί σε προθεσμία 20 ημερών από την υποβολή του ερωτήματος, είναι δυνατό: α) για οικισμούς τουριστικούς ή αξιόλογους συνεκτικούς ή περιαστικούς να καθορίζεται πλάτος ζώνης μεγαλύτερο από 500 μέτρα και έως μέτρα. β) για τους στάσιμους οικισμούς το πλάτος της ζώνης να μειώνεται μέχρι τα 200 μ. σε όλη την περίμετρο του οικισμού ή σε τμήμα αυτής. γ) για όλους τους οικισμούς να καθορίζεται γραφικά ζώνη ποικίλου πλάτους όταν η εφαρμογή των παραπάνω αποστάσεων δεν είναι δυνατή (μικρή απόσταση μεταξύ των οικισμώναπαγορευτικό ανάγλυφο κ.α.) και επιβάλλεται για τις ανάγκες χωροθέτησης της βιομηχανίας. Με τον καθορισμό της παραπάνω ζώνης, μπορεί να τεθούν περιορισμοί ως προς τους βιομηχανικούς κλάδους και τη δυναμικότητα των μονάδων, λαμβανομένης πάντα υπόψη της προστασίας του περιβάλλοντος. 4.α. Κατεξαίρεση επιτρέπεται ο εκσυγχρονισμός και η επέκταση των υφισταμένων, εντός των περιγραφόμενων στην προηγούμενη παράγραφο περιοχών, κτιριακών εγκαταστάσεων του ΟΤΕ και της ΔΕΗ. β. Επίσης κατεξαίρεση επιτρέπεται ο εκσυγχρονισμός και η επέκταση των υφισταμένων, στις ίδιες, όπως παραπάνω, περιοχές βιομηχανικών και βιοτεχνικών εγκαταστάσεων κατηγορίας ΑΙ και ΑΙΙ της ΚΥΑ 69269/1990 με απόφαση του οικείου νομάρχη ύστερα από σύμφωνη γνώμη του ΣΧΟΠ του νομού και αιτιολογημένη πρόταση της αρμόδιας υπηρεσίας του Υπουργείου Ανάπτυξης που συνοδεύεται απαραίτητα και από έκθεση περιβαλλοντικών επιπτώσεων. 5. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και Ανάπτυξης είναι δυνατό να καθορίζονται διαφορετικές αποστάσεις από τις καθοριζόμενες στην παράγραφο 3, για ορισμένους βιομηχανικούς κλάδους με βάση τεχνικό-οικονομικά, πολεοδομικά και περιβαλλοντικά κριτήρια. Με την ίδια απόφαση, καθορίζονται περιορισμοί ως προς τη δυναμικότητα των μονάδων και τα αναγκαία μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος. Σημείωση μέχρι και την εκπόνηση του Α σταδίου: Είναι έτοιμο Σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος με τίτλο «ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ», στο οποίο περιλαμβάνεται άρθρο για τις χρήσεις των οριοθετημένων οικισμών: Άρθρο 12 Οριοθετημένοι Οικισμοί Στις περιοχές εντός των ορίων οικισμών με πληθυσμό μικρότερο από κατοίκους (ή και οικισμών προϋφιστάμενων του 1923), στους οποίους δεν έχει ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός και ο καθορισμός χρήσεων γης, επιτρέπονται οι παρακάτω χρήσεις ως εξής : 1. Κατοικία 2. Κοινωνική πρόνοια 3. Εκπαίδευση προσχολική, πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια 27 «Κώδικας βασικής πολεοδομικής νομοθεσίας» ΦΕΚ 580 Δ A.4-5

190 4. Μικρές αθλητικές εγκαταστάσεις (μόνο κατηγ. Α) 5. Θρησκευτικοί χώροι 6. Πολιτιστικές εγκαταστάσεις μέχρι 600 τμ. συνολικής επιφάνειας δόμησης ανά γήπεδο 7. Εμπορικά καταστήματα, καταστήματα παροχής προσωπικών υπηρεσιών, μέχρι 300 τμ. συνολικής επιφάνειας δόμησης ανά γήπεδο 8. Γραφεία, Τράπεζες, Ασφάλειες, Κοινωφελείς οργανισμοί, μέχρι 600τμ. συνολικής επιφάνειας δόμησης ανά γήπεδο. 9. Περίθαλψη (πλην Νοσοκομείων) μέχρι 40 κλίνες ή 600 τμ. συνολικής επιφάνειας δόμησης ανά γήπεδο 10. Εστιατόρια μέχρι 300 τμ. συνολικής επιφάνειας δόμησης ανά γήπεδο 11. Αναψυκτήρια μέχρι 100 τμ. συνολικής επιφάνειας δόμησης ανά γήπεδο 12. Ξενοδοχεία και Τουριστικές εγκαταστάσεις (εκτός κατασκηνώσεων Camping) μέχρι 50 κλίνες, με μέγιστη συνολική επιφάνεια δόμησης τμ. ανά γήπεδο 13. Στάθμευση (αυτοκίνητα μέχρι 2,5 τόνους) Συνεργεία αυτοκινήτων (εξαιρούνται τα συνεργεία επισκευής μεγάλων και βαρέων οχημάτων με δυνατότητα μεταφοράς άνω των 9 ατόμων ή άνω των 3,5 τόνων μικτού φορτίου) 15. Επαγγελματικά εργαστήρια και εγκαταστάσεις αποθήκευσης χαμηλής όχλησης μέχρι 15 ΗΡ δύναμης του μηχανολογικού εξοπλισμού ή μέχρι 50 KW και συνολικής επιφάνειας δόμησης μέχρι 600 τμ. ανά γήπεδο Στις χρήσεις με τα στοιχεία 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, και 15 μπορεί να επιτρέπεται υπέρβαση της συνολικής επιτρεπόμενης επιφάνειας δόμησης, εφ όσον πρόκειται για χρήσεις που συνδέονται με προβολή, προώθηση και επεξεργασία προϊόντων τοπικής προέλευσης με συμβολή στην ανάπτυξη των τοπικών οικονομιών ή πρόκειται για εγκατάσταση χρήσεων που αξιοποιούν τα ιδιαίτερα πλεονεκτήματα του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος των οικισμών και με την προϋπόθεση ότι θα προβλέπνται από εγκεκριμένο σχέδιο, τοπικής κλίμακας. Επίσης σε αξιόλογους, παραλιακούς, τουριστικούς και παραδοσιακούς οικισμούς η χρήση της στάθμευσης (13) επιτρέπεται κατόπιν έγκρισης σχεδίου τοπικής κλίμακας. A.4-6

191 Α.4.3 Διοικητική - Κοινωνική Οργάνωση Α Διοικητική οργάνωση Ο καποδιστριακός Δήμος Χαιρώνειας μετά την ισχύ του Ν.3852/2010, ΦΕΚ 87 Α , «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πρόγραμμα Καλλικράτης» αποτελεί πλέον μία από τις 5 Δημοτικές Ενότητες το Δήμου Λεδαδέων (ΔΕ Λεβαδέων, Χαιρωνείας, Δαύλειας,Κορώνειας, Κυριακίου) Τα Δ.Δ. Χαιρώνειας, Αγίου Βλασίου, Ακοντίου, Ανθοχωρίου, Βασιλικών, Θουρίου, Προσηλίου και Προφήτη Ηλία είναι πλέον οι αντίστοιχες Τοπικές Κοινότητες του Δήμου Λεβαδέων με έδρα τη Λιβαδειά. Η διοίκηση και όλες οι υπηρεσίες (Αστυνομία, Ταχυδρομείο, Τράπεζες κλπ) πλέον έχουν μεταφερθεί στη Λιβαδειά. Λειτουργεί μόνο το Δημοτικό Κατάστημα Χαιρώνειας (πρώην Δημαρχείο Χαιρώνειας) στο οποίο τηρούνται Δημοτολόγιο, Ληξιαρχείο και οι αποφάσεις των Τοπικών Συμβουλίων της ΔΕ Χαιρώνειας, καθώς και το Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ), που στέγάζεται στο ίδιο κτήριο. Ταχυδρομικές υπηρεσίες εξυπηρετούνται με Ταχυδρομικές Θυρίδες σε κάθε οικισμό. Α Κοινωνική οργάνωση Α Εκπαίδευση Στη Χαιρώνεια λειτουργεί τη σχολική περίοδο Δημοτικό Σχολείο - Νηπιαγωγείο με άγνωστη τη λειτουργία του για την επόμενη σχολική χρονιά. Τα Δημοτικά Σχολεία - Νηπιαγωγεία των υπόλοιπων οικισμών έπαψαν να λειτουργούν εδώ και χρόνια και τα κτήριά τους είτε έχουν μεταβάλει τη χρήση τους (αγροτικά ιατρεία) είτε έχουν εγκαταληφθεί, χωρίς να συντηρούνται, με αποτέλεσμα χρόνο με το χρόνο να καταστρέφονται και να καθίστανται μη ικανά να αναλάβουν οποιοδήποτε ρόλο προς κοινωνικό ώφελος των ελάχιστων κατοίκων. Ακόμη και ο υποτυπώδης εξοπλισμός παιδικών χαρών, που βρίσκοντα στο προαύλιό τους, έχει αφεθεί χωρίς να συντηρείται και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τα παιδιά που υπάρχουν στους οικισμούς. Φωτο Α : Δημοτικό σχολείο και προαύλιος χώρος στο Ακόντιο A.4-7

192 Οι μεγαλύτεροι μαθητές Γυμνασίου-Λυκείου μετακινούνται στα Γυμνάσια και Λύκεια της Λιβαδειάς. Α Κοινόχρηστοι χώροι - Αθλητισμός Σε διάφορους ελεύθερους χώρους στους οικισμούς έχουν δημιουργηθεί μικρές παιδικές χαρές, οι οποίες όμως σπανίως χρησιμοποιούνται από τον πολύ μικρό παιδικό πληθυσμό, που αποτελεί δείγμα της γήρανσης του πληθυσμού των οικισμών. Φωτο Α : Παιδικές χαρές Προφήτης Ηλίας Άγιος Βλάσιος Θούριο Χαιρώνεια Εξαίρεση αποτελεί το θεματικό πάρκο, το Πλουτάρχειο Ιστορικό και Πολιτιστικό Πάρκο, που έχει δημιουργηθεί στα πλαίσια της HABITATAGENTA κοντά στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χαιρώνειας και συμπεριλαμβάνει χώρους αθλοπαιδιών, αναψυχής και χώρους παιχνιδιού, για τα παιδιά που κατοικούν στη Χαιρώνεια αλλά και για τα παιδιά που επισκέπτονται τη Χαιρώνεια, στα πλαίσια εκπαιδευτικών εκδρομών γνωριμίας της ιστορίας της περιοχής. A.4-8

193 Φωτο Α : Χώροι αναψυχής και παχνιδιού στη Χαιρώνια Αθλητικοί χώροι, εκτός από της Χαιρώνειας, δεν υπάρχουν στους υπόλοιπους οικισμούς, εκτός από μικρό γήπεδο αθλοπαιδιών δίπλα στο χώρο του εκτός λειτουργίας δημοτικού σχολείου του Ανθοχωρίου. Το δημοτικό γήπεδο Χαιρώνειας χρησιμοποιείται κυρίως για τις προπονήσεις της ποδοσφαιρικής ομάδας του Λεβαδιακού. Στο Θούριο υπάρχει γήπεδο, το οποίο δεν έχει πλέον χρήση αθλητισμού, αλλά χρησιμοποιείται για την εναπόθεση αγροτικών μηχανημάτων και λοιπών αντικειμένων. Σε επαφή με το γήπεδο βρίσκεται χώρος με παλιό εξοπλισμό αθλοπαιδειών (μπασκετ), ο οποίος επίσης δεν χρησιμοποιείται. Φωτο Α : Εγκαταλειμμένες αθλητικές εγκαταστάσεις Θουρίου Α Κοινωνικές υπηρεσίες Στη Χαιρώνεια έχει απομείνει επίσης το Περιφερειακό Ιατρείο, το οποίο λειτουργεί μόνο μία φορά την εβδομάδα, όπως μία φορά την εβδομάδα λειτουργούν και τα αγροτικά ιατρεία στους υπόλοιπους οικισμούς και στεγάζονται είτε στα πρώην Κοινοτικά Καταστήματα είτε στα μη λειτουργούντα δημοτικά σχολεία. Η υπηρεσία που προσφέρουν είναι καθαρά διοικητική (συμπλήρωση συνταγών φαρμακών κλπ) και καθόλου θεραπευτική. Για θεραπευτικούς λόγους οι κάτοικοι μετακινούνται στο Γενικό Νοσοκομείο στη Λιβαδειά. Στη φάση που εκπονείται το Α στάδιο της μελέτης ΣΧΟΟΑΠ της ΔΕ Χαιρώνειας, ακόμη και για A.4-9

194 αυτή τη μία ημέρα της εβδομάδας, τα αγροτικά ιατρεία λειτουργούν με προσωπικό από περιφερειακά ιατρεία άλλων ΔΕ ή το Νοσοκομείο Λιβαδειάς. Α Πολιτισμός Στο κτήριο του πρώην Δημαρχείου Χαιρώνειας στεγάζεται και η Πλουτάρχειος Δημοτική Βιβλιοθήκη, ενώ το κτήριο που προοριζόταν για Κοινοτικό Κατάστημα στον Άγιο Βλάσιο, μετατράπηκε σε Δημοτική Βιβλιοθήκη και χώρο συνάθροισης των κατοίκων. Η ύπαρξη θρησκευτικών χώρων είναι έντονη στους οικισμούς. Οι περισσότερες εκκλησίες χρονολογούνται από τις αρχές του 19ου αιώνα, αλλά υπάρχουν και μικρές εκκλησίες εντός ή εκτός των οικισμών που χρονολογούνται από τους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους, σε πολλές δε από αυτές υπάρχουν εξωτερικά αρχιτεκτονικά μέλη που ανήκουν σε άλλη ιστορική περίοδο. Α Λειτουργική δομή των οικισμών Όλοι οι οικισμοί αποτελούνται από μια πολεοδομική ενότητα με ένα πολεοδομικό κέντρο, το οποίο, μετά την κατάργηση των τοπικών καταστημάτων και των σχολείων είναι συνήθως η πλατεία που συγκεντρώνει υπηρεσίες εστίασης (ταβέρνες, καφενεία κλπ) ή εμπορικές δραστηριότητες (μικρά εμπορικά καταστήματα). Συγκεκριμένα οι κεντρικές λειτουργίες για κάθε οικισμό βρίσκονται: Στη Χαιρώνεια, εκατέρωθεν του άξονα της παλιάς ΕΟ Αθηνών - Λαμίας. Εκεί βρίσκεται και το Δημοτικό κατάστημα και η νέα πλατεία Δημαρχείου που κατασκευάζεται μπροστά από αυτό, σε επαφή με το δρόμο. Στον Άγιο Βλάσιο, στη θέση που είναι ο Ι.Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Στο Ακόντιο, στην πεζοδρομημένη πλατεία, η οποία φιλοξενεί και καφενεία - ταβέρνες, χώρος που συγκεντρώνει ακόμη και σήμερα κατοίκους ή και εργαζόμενους στην περιοχή. Α Στο Ανθοχώρι, στην παραδοσιακή πλατεία γύρω από την οποία υπάρχουν καφενεία - ταβέρνες και η οποία έχει σχεδόν πάντα θαμώνες. Στα Βασιλικά, στη θέση της εκκλησίας του χωριού Στο Θούριο, στην πλατεία που είναι μπροστά από το πρώην Κοινοτικό Κατάστημα, διαμορφωμένη και με παιδική χαρά. Στο Προσήλιο, στη θέση που ήταν παλιά η πλατεία του χωριού και σήμερα "φιλοξενεί" αγροτικά μηχανήματα. Στον Προφήτη Ηλία, στη θέση που είναι το πρώην Κοινοτικό Κατάστημα, με μικρές διαμορφωμένες πλατείες και την εκκλησία του χωριού. Χρήσεις εντός των οικισμών Οι χρήσεις που υπάρχουν εντός των οριοθετημένων οικισμών και γύρω από αυτούς, είναι κυρίως οικιστικές χρήσεις, κατοικία. Σε μικρότερο ποσοστό συναντώνται εμπορικές χρήσεις, κυρίως λιανικού εμπορίου και καταστήματα εστίασης - αναψυχής. A.4-10

195 Συχνά συναντώνται και αποθήκες γεωργικών προϊόντων, στα όρια των οικισμών, όπως επίσης και μικρές κτηνοτροφικές μονάδες. Λόγω της συνεχούς μείωσης του πληθυσμού των οικισμών, οι μόνιμες κατοικίες μειώνονται σε αριθμό και είτε εγκαταλείπονται είτε μετατρέπονται σε καλοκαιρινές κατοικίες των ιδιοκτητών, που η μόνιμη διαμονή τους είναι σε κάποιο αστικό κέντρο, ακόμη και αυτών που συνεχίζουν να εργάζονται στον αγροτικό τομέα στην περιοχή αλλά διαμένουν στη Λιβαδειά. Λόγω του ότι μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν διατάξεις που να αποσαφηνίζουν τις επιτρεπόμενες χρήσεις εντός των οικισμών, παρατηρούνται φαινόμενα χρήσεων που θεωρούνται οχλούσες, όπως ύπαρξη εγκαταστάσης θερμοκηπίου εντός του ορίου οικισμού (Ακόντιο). Στόν ίδιο οικισμό το νεκροταφείο του χωριού είναι εντός του εγκεκριμένου ορίου του. Ο τρόπος που λειτουργεί η διοίκηση κάποιες φορές, δημιουργεί συγκρούσεις και ασυμβατότητες μεταξύ των ίδιων της των αποφάσεων. Παράδειγμα είναι η απόφαση αρ.931/ (ΦΕΚ 217 Δ' ), που χαρακτηρίζει ως δάσος απολύτως προστατευτικό, έκταση που τμήμα της εμπίπτει εντός του ορίου του Οικισμού της Χαιρώνειας, παρόλο που ο χαρακτηρισμός είναι μεταγενέστερος της έγκρισης από το Νομάρχη Βοιωτίας του ορίου του οικισμού της Χαιρώνειας. Α Κοινόχρηστοι χώροι Στους οικισμούς εφόσον δεν έχουν γίνει πολεοδομικές μελέτες, δεν είναι εύκολο να υπολογιστούν οι κοινόχρηστοι χώροι. Ο Δήμος, θα πρέπει να προχωρήσει με διαδικασίες "Κύρωσης δικτύου κοινόχρηστων χώρων οικισμών στερούμενων εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου" σύμφωνα με το άρθρο 35 του ν.3937/2011 (ΦΕΚ 60 Α/2011) "Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις". Χρησιμοποιώντας τη διάθεση των ΟΡΘΟΦΩΤΟΧΑΡΤΩΝ της υπηρεσίας Ορθοθέασης της Κτηματολόγιο, σε συνδυασμό με δορυφορικές εικόνες, και επί τόπου επισκέψεις, η μελετητική ομάδα εντόπισε τους ελεύθερους χώρους και χώρους πρασίνου στους οικισμούς. Οι δρόμοι μέσα στους οικισμούς ακολουθούν φυσικές κλίσεις και είναι επαρκείς για να εξυπηρετήσουν τη λειτουργικότητά τους. Σχεδόν στο σύνολό τους είναι ασφαλτοστρωμένοι, πλάτους ικανού για τη διέλευση συνληθως ενός οχήματος. Η βατότητά τους είναι καλή με μικρές εξαιρέσεις δρόμων που σπάνια εξυπηρετούν διέλευση οχημάτων και κυρίως οδηγούν σε χρήσεις εκτός του συνεκτικού τμήματος των οικισμών. Οι κοινόχρηστοι ελεύθεροι χώροι είναι συνήθως πλατείες, μικρές παιδικές χαρές, κρήνες με μικρό περιβάλλοντα χώρο και οι ελεύθεροι χώροι γύρω από τις εκκλησίες. Μπορούν να θεωρηθούν επαρκείς, αφ'ενός λόγω του ότι ο τρόπος δόμησης των κτηρίων παραχωρεί αρκετό ελέυθερο ιδιωτικό χώρο και αφετέρου λόγω του πληθυσμού που εξυπηρετείται από αυτούς. Ήδη οι υπάρχοντες κοινόχρηστοι χώροι δεν είναι κατειλημμένοι από χρήστες τους. Οι χώροι στάθμευσης που υπάρχουν στη Χαιρώνεια εξυπηρετούν τους επισκέπτες των Αρχαιολογικών Χώρων, αλλά συνήθως φιλοξενούν αγροτικά μηχανήματα και αυτοκίνητα. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο χώρος που έγινε η ανάπλαση για τις χρήσεις του Πλουτάρχειου Πολιτιστικού Πάρκου Χαιρώνειας και δημιουργήθηκαν πλατεία, χώρος στάθμευσης, χώροι A.4-11

196 αθλοπαιδιών και παιχνιδιού και χώρος αναψυχής, είναι εκτός του εγκεκριμένου ορίου του οικισμού. Στους χώρους αυτούς θα πρέπει να γίνουν διαδικασίες τοπικού ρυμοτομικού. Α Οικιστικό απόθεμα Τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν είναι της Απογραφής Κτηρίων της ΕΛ.ΣΑΤ Παρότι δεν είναι διαθέσιμα τα στοιχεία της απογραφής του 2011, δεν θα μετέβαλε σημαντικά την ανάλυση, διότι ο ρυθμός ανοικοδόμησης σε όλους τους οικισμούς έχει μειωθεί δραματικά. Τα περισσότερα κτήρια στους οικισμούς είναι κατασκευασμένα πριν από το 1980 και μάλιστα πολλά από αυτά κατασκευάστηκαν την περίοδο Από το 1981 και μετά οικοδομική ανάπτυξη είχαν μόνο η Χαιρώνεια και ο Άγιος Βλάσιος με φθίνουσα όμως πορεία τις επόμενες δεκαετίες. Στη Χαιρώνεια συνέχιζαν να κτίζονται κτήρια μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '90. Από το 1996 και μετά οι νέες οικοδομές είναι ελάχιστες, πορεία που δικαιολογείται από τη μείωση του πληθυσμού και την εσωτερική μετανάστευση προς τη γειτονική Λιβαδειά. Πίνακας Α : Κτίρια κατά χρονική περίοδο κατασκευής (ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2001) δήμος / κοινότητα και δημοτικό / κοινοτικό διαμέρισμα Σύνολο κτιρίων προ του και μετά Υπό κατασκευή Δε δηλώθηκε Δ.Δ.Χαιρωνείας Δ.Δ.Αγίου Βλασίου Δ.Δ.Ακοντίου Δ.Δ.Ανθοχωρίου Δ.Δ.Βασιλικών Δ.Δ.Θουρίου Δ.Δ.Προσηλίου Δ.Δ.Προφήτου Ηλία ΔΗΜΟΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Πίνακας Α : Κτίρια κατά κύρια υλικά κατασκευής, μορφή επικάλυψης και κύρια υλικά επικάλυψης της κεκλιμένης στέγης (ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2001) Μορφή επικάλυψης και κύρια υλικά Κύρια υλικά κατασκευής του κτιρίου επικάλυψης της κεκλιμένης στέγης δήμος / κοινότητα και Με κεκλιμένη στέγη δημοτικό / κοινοτικό Με διαμέρισμα Δε Σύνολο κτιρίων Μπετόν Μέταλλο Ξύλα Τούβλα, τσιμεντό λιθοι Πέτρα Άλλα υλικά ταράτσα Κεραμίδια δηλώθηκε Φύλλα επικάλυψ ης Δ.Δ.Χαιρωνείας Δ.Δ.Αγίου Βλασίου Δ.Δ.Ακοντίου Δ.Δ.Ανθοχωρίου Δ.Δ.Βασιλικών Δ.Δ.Θουρίου Δ.Δ.Προσηλίου Δ.Δ.Προφήτου Ηλία ΔΗΜΟΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ Άλλα A.4-12

197 Α Χαιρώνεια Η οικοδομική ανάπτυξη ξεκίνησε στη Χαιρώνεια τη δεκαετία του '20. Μέχρι το τέλος του Β' Π.Πολέμου είχαν ανοικοδομηθεί το 16% των κτηρίων που υπάρχουν. Τις δεκαετίες '50 και '60 οικοδομήθηκαν περίπου τα μισά κτήρια. Τη δεκαετία κτίστηκαν το 11% των κτηρίων και από το 1981 και μετά κτίστηκε το 20% περίπου, με ρυθμό που από το 1996 και μετά πλησιάζει το 0%. Το 70% των κτιριών είναι από μπετόν, το 20% είναι από πέτρα και το 10% είναι από τούβλα και τσιμεντόλιθους. Η επικάλυψη των κτηρίων είναι σχεδόν μοιρασμένη από κεκλιμένη στέγη με κεραμίδια και από ταράτσα (με δώμα). Δ.Δ.Χαιρωνείας προ του 1919 Δ.Δ.Χαιρωνείας 0% 0% 7% 7% 7% 11% 3% 16% 23% % 10% 21% 69% Μπετόν Μέταλλο Ξύλα Τούβλα, τσιμεντόλιθοι Πέτρα 26% και μετά Άλλα υλικά Δε δηλώθηκε Υπό κατασκευή Γράφημα Α : Περίοδος και υλικά κατασκευής κτηρίων Χαιρώνειας Α Άγιος Βλάσιος Τα περισσότερα κτίσματα (πάνω από 50%) στον Άγιο Βλάσιο είναι παλιά, πριν τη δεκαετία του '60, κατασκευασμένα από πέτρα και με κεκλιμένες στέγες επικαλυμμένες με κεραμίδια. Τα υπόλοιπα είναι κατασκευασμένα από το 1961 μέχρι και σήμερα, με περίπου ίδιους ρυθμούς ανά δεκαετία και με αυξημένο ποσοστό τα έτη A.4-13

198 3% 2% 1% 18% 11% Δ.Δ.Αγίου Βλασίου 1% 1% 50% προ του % Δ.Δ.Αγίου Βλασίου 1% 0% 2% Μπετόν Μέταλλο Ξύλα 39% Τούβλα, τσιμεντόλιθοι Πέτρα 6% 7% και μετά Υπό κατασκευή Άλλα υλικά Δε δηλώθηκε Γράφημα Α : Περίοδος και υλικά κατασκευής κτηρίων Αγίου Βλασίου Παρατηρεί κανείς, ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό τύπο, δυόροφων κυρίως κτισμάτων. Παρά την παλαιότητα κατασκευής τους τα περισσότερα από αυτά έχουν συντηρηθεί ικανοποιητικά, δίνοντας την εντύπωση ενός χωριού με καλή ποιότητα ιδιωτικού χώρου και αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα. Φωτο Α : Άγιος Βλάσιος Α Ακόντιο Στο Ακόντιο τα κτήρια είναι στην πλειοψηφία τους, περίπου 80%, μέχρι το 1970, ενώ από το υπόλοιπο 20% τα μισά είναι κτισμένα την πενταετία Τα υλικά κατασκευής τους είναι μοιρασμένα από πέτρα και μπετόν, ενώ τα 2/3 είναι με κεκλιμένη στέγη από κεραμίδια. A.4-14

199 Δ.Δ.Ακοντίου Δ.Δ.Ακοντίου 2% 3% 4% 10% 17% 20% 44% προ του % 1% 50% Μπετόν Μέταλλο Ξύλα Τούβλα, τσιμεντόλιθοι Πέτρα Άλλα υλικά 1996 και μετά Υπό κατασκευή 5% Δε δηλώθηκε Γράφημα Α : Περίοδος και υλικά κατασκευής κτηρίων Ακοντίου Στην πλειοψηφία τους είναι δυόροφα. Η κατάστασή τους παραμένει καλή εφόσον διαμένουν μόνιμα κάτοικοι. Όταν δεν κατοικούνται η φθορά του χρόνου δημιουργεί ακαταλληλότητα ακόμη και για χρήση εξοχικής κατοικίας. Φωτο Α : Ακόντιο Α Ανθοχώρι Στο Ανθοχώρι βρίσκεται το κτήριο που έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο, ως δείγμα αγροτικής αρχιτεκτονικής των αρχών του 20ου αιώνα. Όπως έχει αναφερθεί, η κατασκευή είναι του 1903 και έχει υποστεί αναπαλαίωση και του κτηρίου και του περιβάλλοντα χώρου. Γενικά η πλειοψηφία των κτισμάτων στο Ανθοχώρι είναι μέχρι το 1970 και ένα σημαντικό ποσοστό τη δεκαετία του '80, κατασκευασμένα από πέτρα, με κεκλιμένη κεραμοσκεπή στέγη. A.4-15

200 2% Δ.Δ.Ανθοχωρίου 2% 1% 5% προ του % % % % % και μετά Υπό κατασκευή 68% Δ.Δ.Ανθοχωρίου 1% Μπετόν Μέταλλο 31% Ξύλα Τούβλα, τσιμεντόλιθοι Πέτρα Άλλα υλικά Δε δηλώθηκε Γράφημα Α : Περίοδος και υλικά κατασκευής κτηρίων Ανθοχωρίου Στην πλειοψηφία τους είναι δυόροφα και σε καλή κατάσταση. Το Ανθοχώρι είναι ο οικισμός με πιό ευνοϊκή πρόβλεψη πληθυσμού. Φωτο Α : Ανθοχώρι Α Βασιλικά Και στα Βασιλικά τα περισσότερα κτήρια είναι μέχρι τη 1970, τα μισά από τα οποία κατασκευάστηκαν τη δεκαετία του '60 και είναι από πέτρα με κεραμοσκεπή. A.4-16

201 Δ.Δ.Βασιλικών Δ.Δ.Βασιλικών 13% 10% 6% 2% 23% 46% προ του % 33% Μπετόν Μέταλλο Ξύλα Τούβλα, τσιμεντόλιθοι Πέτρα Άλλα υλικά 1996 και μετά Υπό κατασκευή Δε δηλώθηκε Γράφημα Α : Περίοδος και υλικά κατασκευής κτηρίων Βασιλικών Τα περισσότερα είναι και εδώ δυόροφα. Η κατάστασή τους δεν μπορεί να χαρακτηριστεί καλή. Α Θούριο Τα κτήρια που υπάρχουν στο Θούριο, έχουν κατασκευαστεί σε διάφορες χρονικές περιόδους. Έχουν απομείνει και κτίσματα προ του 1950, αλλά υπάρχουν πολλά που έχουν κατασκευαστεί και τις επόμενες δεκαετίες και ακόμη και μετά το Η πλειοψηφία είναι από μπετόν με ταράτσα (δώμα). Υπάρχει όμως μεγάλο ποσοστό που έχουν κεκλιμένη κεραμοσκεπή στέγη, πράγμα που σημαίνει οτι σε πολλά κτίσματα κατασκευασμένα από μπετόν, επιλέχθηκε η κεραμοσκεπή. 2% Δ.Δ.Θουρίου 3% 1% 9% 20% 14% 24% 27% προ του % 25% Δ.Δ.Θουρίου Μπετόν Μέταλλο Ξύλα Τούβλα, τσιμεντόλιθοι 69% Πέτρα Άλλα υλικά 1996 και μετά Υπό κατασκευή Δε δηλώθηκε Γράφημα Α : Περίοδος και υλικά κατασκευής κτηρίων Θουρίου A.4-17

202 Φωτο Α : Θούριο Η κατάσταση των κτισμάτων σε γενικές γραμμές είναι μέτρια. Υπάρχουν όμως κτίσματα που είναι καλά διατηρημένα και ας είναι παλιά, αλλά υπάρχουν και πολυτελείς κατασκευές. Α Προσήλιο Το Προσήλιο είναι το χωριό που κτίστηκε από Κωνσταντινουπολίτες τεχνήτες, αλλά και ο οικισμός με την πιό δυσοίωνη πρόβλεψη πληθυσμού. Υπάρχει ακόμη κτηριακό απόθεμα ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, κυρίως στο νότιο τμήμα του οικισμού. Τα περισσότερα όμως κτίσματα είναι εγκατελειμμένα, σε κακή ή μέτρια κατάσταση. A.4-18

203 Δ.Δ.Προσηλίου Δ.Δ.Προσηλίου 2% 7% 7% 12% 16% 5% 51% προ του % 2% 35% Μπετόν Μέταλλο Ξύλα Τούβλα, τσιμεντόλιθοι Πέτρα Άλλα υλικά 1996 και μετά Υπό κατασκευή 5% Δε δηλώθηκε Γράφημα Α : Περίοδος και υλικά κατασκευής κτηρίων Προσηλίου Η απόλυτη πλειοψηφία των κτισμάτων ανήκουν στην προ του 1945 εποχή και λιγότερα στις δεκαετίες '50 - '60. Είναι από πέτρα, ενώ σχεδόν το σύνολό τους (90%) έχει επικάλυψη με κεραμίδια. Φωτο Α : Προσήλιο A.4-19

204 Α Προφήτης Ηλίας Στον Προφήτη Ηλία τα κτήρια είναι από τούβλα ή τσιμεντόλιθους ή από πέτρα. Η στέγη τους είναι κυρίως κεραμοσκεπής, τα 2/3 από αυτά ενώ το 1/3 έχει στέγη με ταράτσα. Κατασκευάστηκαν κυρώς τη δεκαετία Δ.Δ.Προφήτου Ηλία Δ.Δ.Προφήτου Ηλία 2% 14% 43% 2% 30% 9% προ του % 61% Μπετόν Μέταλλο Ξύλα Τούβλα, τσιμεντόλιθοι Πέτρα Άλλα υλικά 1996 και μετά Υπό κατασκευή Δε δηλώθηκε Γράφημα Α : Περίοδος και υλικά κατασκευής κτηρίων Προφήτη Ηλία Σημαντικός είναι και ο αριθμός των κτηρίων που κτίστηκαν την πενταετία Η κατάσταση των κτηρίων είναι από κακή εως καλή. Εξαρτάται από τη χρονική περίοδο ανέγερσης της οικοδομής αφενός και από την μόνιμη διαμονή ή όχι των ιδιοκτητών A.4-20

205 Α Ποιότητα και φυσιογνωμία αστικού χώρου Στους οικισμούς εναλλάσσονται τα τοπία δομημένου και ελεύθερου χώρου. Το δομημένο περιβάλλον και η σχέση του με το φυσικό περιβάλλον αντανακλά την ιστορία, την εξέλιξη, την κοινωνικοοικονομική και δημογραφική κατάσταση, την εξάρτηση της οικονομίας με τη γη. Το αστικό τοπίο φανερώνει γήρανση και παραμέληση των κτηρίων, μείωση της πυκνότητας του πληθυσμού, γήρανση του πληθυσμού, δημογραφική αλλαγή και έλλειψη αισθήματος κοινότητας. Η τυπολογία του ρυμοτομικού των οικισμών αποτελείται από δρόμους μη σταθερού πλάτους, χωρίς πεζοδρόμια, χωρητικότητας ενός οχήματος, οι οποίοι συχνά είναι κυκλοτερείς ώστε να προσεγγίζει κανείς ένα σημείο από διάφορες διαδρομές. Σπάνια αποτελούνται από ευθύγραμμα τμήματα. Εξαίρεση αποτελεί το τμήμα της παλιάς ΕΟ Αθήνας - Λαμίας, που διέρχεται από τη Χαιρώνεια και το Θούριο. Μόνο στη Χαιρώνεια έχουν διαμορφωθεί πεζοδρόμια κατά μήκος του εθνικού δρόμου, εξοπλισμένα με ράμπες για άτομα με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ). Ο οικιστικός ιστός στο μεγαλύτερο μέρος του είναι περίπλοκος, σχηματίζοντας ακανόνιστα οικοδομικά τετράγωνα. Τα συνεκτικά τμήματα των οικισμών είναι συνήθως μικρότερα από το εγκεκριμένο όριο και παρεμβάλονται αδόμητοι χώροι με αγροτική χρήση. Στον Άγιο Βλάσιο, στα Βασιλικά, στον Προφήτη Ηλία, στο Ακόντιο και λιγότερο στο Ανθοχώρι και στο Προσήλιο, υπάρχουν εντός του ορίου μεγάλες εκτάσεις αγροτικής χρήσης. Σε όλους τους οικισμούς, συμπεριλαμβανομένης και της Χαιρώνειας στους νεοδιαμορφωμένους χώρους στάθμευσης για τους επισκέπτες των αρχαιολογικών χώρων, ο δημόσιος χώρος καταλαμβάνεται από αγροτικά μηχανήματα και οχήματα. Το φαινόμενο δημιουργεί την εντύπωση της εγκατάλειψης και υποβαθμίζει την ποιότητα των κοινόχρηστων χώρων. A.4-21

206 Φωτο Α : Κατάληψη δημόσιου χώρου Προσήλιο Ακόντιο Χαιρώνεια- Αρχαίο Θέατρο Χαιρώνεια-Χώρος στάθεμευσης Μουσείου Οι κεντρικές λειτουργίες των οικισμών, με την κατάργηση των διοικητικών λειτουργιών, είναι εκεί όπου υπάρχει συγκέντρωση υπηρεσιών εστίασης - αναψυχής, συχνά γύρω από μικρές διαμορφωμένες πλατείες. Στη Χαιρώνεια είναι εκατέρωθεν του άξονα της εθνικής οδού. Στο Προσήλιο και στα Βασιλικά δεν παρουσιάζονται τέτοιου είδους λειτουργίες. Η έλειψη έστω και μικρού καφενείου δημιουργεί κοινωνική απομόνωση, φαινόμενο που δεν παρατηρείται στο Ανθοχώρι, στο Ακόντιο, στον Άγιο Βλάσιο και στη Χαιρώνεια. Α Πολιτιστικό / ιστορικό / αρχιτεκτονικό απόθεμα Η ιστορική μνήμη, είναι εμφανής και αναδεικνύεται σε κάθε οικισμό. Από την κλασσική μέχρι και τη νεώτερη ιστορία της περιοχής, υπάρχουν μνημεία και χώροι και εντός των οικισμών, που έχει γίνει προσπάθεια ανάδειξής τους, ώστε ο επισκέπτης να μπορεί να ακολουθήσει πολιτιστικές και ιστορικές διαδρομές. Οι περισσότερες εκκλησίες παρουσιάζουν ιστορικό ενδιαφέρον, είτε λόγω της περιόδου κατασκευής τους, είτε λόγω της χρήσης αρχιτεκτονικών μελών αρχαιολογικής σημασίας, ή ακόμη και ευρημάτων κλασικών ή/και ρωμαϊκών χρόνων μέσα στον προαύλειο χώρο τους. Υπάρχουν σχεδόν σε κάθε οικισμό κρήνες, που κάποιες χρονολογούνται στις αρχές του 19ου αιώνα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο αρχιτεκτονικός τύπος των αγροτικών κατοικιών. A.4-22