ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. Αντιγόνη Θεοδωρίδου Νοσηλεύτρια ΤΕ Α Παιδιατρική Κλινική ΓΝΘ «Ιπποκράτειο»

Transcript

1 ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ Αντιγόνη Θεοδωρίδου Νοσηλεύτρια ΤΕ Α Παιδιατρική Κλινική ΓΝΘ «Ιπποκράτειο»

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι ο καρδιολογικός έλεγχος στα παιδιά σημαντικός? παρ όλο που τα παιδιά αποτελούν μια πληθυσμιακή ομάδα όπου οι καρδιαγγειακές παθήσεις εμφανίζονται σε πολύ χαμηλή συχνότητα, εν τούτοις η τυχόν ύπαρξής τους έχει τεράστιο οικογενειακό και κοινωνικό αντίκτυπο

3 Ο καρδιολογικός έλεγχος περιλαμβάνει: Ατομικό ιστορικό Οικογενειακό ιστορικό των γονέων με έμφαση στην ύπαρξη καρδιοπάθειας σε μικρή ηλικία Λήψη φαρμάκων Ύπαρξη συμπτωμάτων Γερμανάκης, Ι., Βλάχος, Α., Γιαννόπουλος, Α., Παπαδοπούλου-Λεγμπέλου, Κ., Εισαγωγή στην Παιδοκαρδιολογία. [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα:Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών Ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να δίδεται σε συμπτώματα όπως προκάρδιο άλγος ή απώλεια αισθήσεων που εμφανίζονται κατά την διάρκεια σωματικής άσκησης

4 Ο καρδιολογικός έλεγχος περιλαμβάνει: Την κλινική εξέταση για τυχόν ανεύρεση φυσημάτων ή άλλων σημείων που μπορεί να υποδηλώνουν μία καρδιοπάθεια Το ηλεκτροκαρδιογράφημα

5 Αν με τον βασικό αυτό έλεγχο βρεθούν κάποια ύποπτα σημεία ενδεχομένως να χρειαστεί περαιτέρω διερεύνηση υπερηχογράφημα καρδιάς, Holter ρυθμού, ακτινογραφία θώρακος

6 Καρδιολογικός έλεγχος I Η υπερβολή εκδηλώνεται κυρίως στους συχνούς προαθλητικούς και «προληπτικούς» ελέγχους και στη διερεύνηση των κατά κανόνα αθώων φυσημάτων της παιδικής ηλικίας, με αποκορύφωμα τον υποχρεωτικό προσχολικό έλεγχο στην πρώτη τάξη του δημοτικού, μια ελληνική παγκόσμια πρωτοτυπία, που ευτυχώς πρόσφατα καταργήθηκε Γερμανάκης, Ι., Βλάχος, Α., Γιαννόπουλος, Α., Παπαδοπούλου-Λεγμπέλου, Κ., Εισαγωγή στην Παιδοκαρδιολογία. [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα:Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών

7 Καρδιολογικός έλεγχος II με αποτέλεσμα την αναίτια διακοπή της άθλησης των παιδιών και την δημιουργία άγχους και ανασφάλειας σε παιδιά και γονείς στο επίπεδο της πρόληψης επίσης, ενώ η έμφαση θα έπρεπε να δοθεί στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, της έλλειψης άσκησης και στην αποφυγή του καπνίσματος, χιλιάδες παιδιά στιγματίζονται σαν «υπερχοληστεριναιμικά» ή και «υπερτασικά», χωρίς καμία επιστημονική τεκμηρίωση

8 Καρδιολογικός έλεγχος III

9 Προβλήματα παιδιών και εφήβων Απώλεια αισθήσεων Πόνος στο στήθος Υπέρταση Μεταβολικό σύνδρομο Υπερλιπιδαιμία

10 ΑΠΩΛΕΙΑ ΑΙΣΘΗΣΕΩΝ Τα συγκοπικά (ή συγκοπτικά) επεισόδια στην παιδική και εφηβική ηλικία, με την επίπτωσή τους να παρουσιάζει αιχμή κατά την ηλικία των 15 ετών, είναι δύο φορές συχνότερα στα κορίτσια σε σχέση με τα αγόρια Η επίπτωσή τους στον γενικό παιδιατρικό και εφηβικό πληθυσμό εκτιμάται στο 0,05% έως 0,3%, αν ληφθούν υπόψη τα επεισόδια, τα οποία καταλήγουν στα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων Στη πραγματικότητα όμως, η συχνότητά τους είναι πολύ μεγαλύτερη, αν συνυπολογιστούν τα επεισόδια εκείνα, τα οποία δεν φθάνουν μέχρι του σημείου να ζητήσουν ιατρική βοήθεια

11 ΟΡΙΣΜΟΙ Ως συγκοπή ορίζεται η αιφνίδια και βραχείας διάρκειας απώλεια της συνείδησης και του μυϊκού τόνου που οφείλεται σε ανεπαρκή παροχή αίματος στον εγκέφαλο, της οποίας συνήθως προηγούνται πρόδρομα συμπτώματα πολύ σύντομης διάρκειας και της οποίας έπεται αυτόματη, ταχεία και πλήρης αποκατάσταση 1. Γερμανάκης, Ι., Βλάχος, Α., Γιαννόπουλος, Α., Παπαδοπούλου-Λεγμπέλου, Κ., Εισαγωγή στην Παιδοκαρδιολογία. [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα:Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών

12 Αίτια Συγκοπικού Επεισοδίου Μεταβολικές διαταραχές (π.χ. υπογλυκαιμία) Παθήσεις ΚΝΣ (π.χ. επιληψίες) Καρδιακά αίτια (π.χ. αρρυθμίες) Ψυχογενής (π.χ. κρίσεις πανικού, υστερία) Παρασυμπαθητικοτονία

13 Στα παιδιά και τους εφήβους το συχνότερο αίτιο συγκοπής και μάλιστα με μεγάλη διαφορά από τα υπόλοιπα, είναι η παρασυμπαθητικοτονία, γνωστή και ως κοινή λιποθυμία Συγκίνηση-φόβος-άγχος-πόνος-ένταση, προκαλούν σε κάποια άτομα υπέρμετρη διέγερση του παρασυμπαθητικού σε τέτοιο βαθμό που οδηγεί σε καρδιοανασταλτική απάντηση (βραδυκαρδία) ή και αγγειοκατασταλτική απάντηση (πτώση πίεσης) με αποτέλεσμα συγκοπικό επεισόδιο. Εδώ ανήκουν επίσης η περιστασιακή συγκοπή (μετά από ούρηση αφόδευση, βήχα, φτάρνισμα) η υπερευαισθησία του καρωτιδικού βολβού (συγκοπή σφικτού κολάρου) και η γνωστή μας ορθοστατική υπόταση ή συγκοπή Προδιαθεσικοί παράγοντες για την παρασυμπαθητικοτονία είναι η αφυδάτωση, η ζέστη, ο συνωστισμός, το άγχος, η αδιαθεσία και η αναιμία. Τα επεισόδια είναι δυνατόν να συμβούν και χωρίς να υπάρχει ανιχνεύσιμος εκλυτικός παράγοντας ή και με τον ασθενή σε καθιστή θέση

14 Παιδί με πόνο στο στήθος Ο πόνος στο στήθος είναι σχετικά συχνό σύμπτωμα (λίγο λιγότερο του 1%) των παιδιών που εξετάζονται εξωτερικά από έναν παιδίατρο Δημιουργεί φόβο και ανησυχία σε γονείς και παιδιά ενώ ο παιδίατρος πρέπει γρήγορα να αποκλείσει τον οργανικής αιτιολογίας πόνο στο στήθος που χρειάζεται αντιμετώπιση Στην παιδική ηλικία θεωρείται πολύ σπάνιο να εμφανιστεί πόνος στο στήθος οργανικής αιτιολογίας ως το μοναδικό σύμπτωμα χωρίς άλλα ευρήματα Ακόμη και στην περίπτωση αυτή, η καλή λήψη ιστορικού με αξιολόγηση συμπτωμάτων και η προσεκτική κλινική εξέταση είναι τις περισσότερες φορές αρκετά για τη σωστή διάγνωση

15

16 Υπέρταση και η σχέση της με το μεταβολικό σύνδρομο στα παιδιά Αυξανόμενα ποσοστά υπέρτασης Αυξανόμενα ποσοστά παχυσαρκίας χωρίς συγκεκριμένο υπόβαθρο Αύξηση ιδιοπαθούς υπέρτασης και στα παιδιά Ανάγκη διαμόρφωσης κατευθυντήριων οδηγιών Υπέρταση = νόσος των ενηλίκων σπάνια στα παιδιά δευτεροπαθής Υπέρταση στα παιδιά και τους εφήβους - Ελληνική Εταιρεία Υπέρτασης

17 Υπέρταση-Ορισμοί Αρτηριακή πίεση στα παιδιά φύλο ηλικία ύψος Φυσιολογική ΑΠ: Συστολική αρτηριακή πίεση (ΣΑΠ) και διαστολική αρτηριακή πίεση (ΑΠ)< 90ή ΕΘ για το φύλο, την ηλικία και το ύψος Προϋπέρταση: ΣΑΠ ή/και (ΑΠ > 90ή αλλά < 95η εκατοστιαία θέση (ΕΘ) για φύλο, ηλικία, ύψος σχετικοί πίνακες που υπάρχουν για αγόρια και κορίτσια ξεχωριστά Υπέρταση: ΣΑΠ ή/και (ΑΠ > 95η ΕΘ για φύλο, ηλικία, ύψος σε 3 μετρήσεις (διαφορετικές ημέρες) «Υπέρταση άσπρης μπλούζας» («white coat hypertension»): Μετρήσεις > 95η ΕΘ στο ιατρείο, φυσιολογικές στο σπίτι

18 Συνήθη αίτια υπέρτασης στα παιδιά, ανά ηλικία

19 Ιδιοπαθής υπέρταση και μεταβολικό σύνδρομο Η ιδιοπαθής υπέρταση οφείλεται σε αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων και μελέτες δείχνουν ότι κυρίως επηρεάζει παιδιά και εφήβους με παχυσαρκία Τα τελευταία 15 χρόνια παρατηρείται αυξανόμενη συχνότητα μεταβολικού συνδρόμου σε ποσοστό 5-15% στο γενικό πληθυσμό των εφήβων Έλεγχος 2 επιπέδων (πλήρης βιοχημικός έλεγχος δοκιμασία ανοχής γλυκόζης, U/S καρδιάς ήπατος, έλεγχος πηκτικότητας, προσδιορισμός ομοκυστεϊνης και αλβουμίνης σε ούρα 24ώρου Το μεταβολικό σύνδρομο στα παιδιά σχετίζεται με το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό Βάρος γέννησης διατροφή στην πρώιμη βρεφική ηλικία Ρυθμός αύξησης ηλικία ενήβωσης Παχυσαρκία διαβήτης τύπου 2- καρδιαγγειακά συμβάμματα Κάθε παιδί με αυξημένο δείκτη μάζας σώματος πρέπει να ελέγχεται για χαρακτηριστικά μεταβολικού συνδρόμου Υπέρταση στα παιδιά και τους εφήβους - Ελληνική Εταιρεία Υπέρτασης

20 Η διαγνωστική προσέγγιση παιδιού με υπέρταση Υπέρταση στα παιδιά και τους εφήβους - Ελληνική Εταιρεία Υπέρτασης

21 Υπερλιπιδαιμία Οι υπερλιπιδαιμίες είναι μια ομάδα μεταβολικών διαταραχών που έχουν κοινό γνώρισμα τη συσσώρευση ποικίλων λιπιδίων στο πλάσμα και σχετίζονται με γενετικούς, διαιτητικούς και άλλους επίκτητους παράγοντες Υπερλιπιδαιμία σε παιδιά και εφήβους - Ελληνική Εταιρεία... Δεκ 2015]

22 Αιτιολογία Η υπερλιπιδαιμία στα παιδιά αφορά: σε μονογονικές καταστάσεις (διαταραχή ενός γονιδίου), όπως η οικογενής υπερχοληστερολαιμία (FH) σε επίκτητες παθήσεις (δευτεροπαθής) και σε πολυγονικές διαταραχές

23 Ανιχνευτικός έλεγχος

24 Συμμετοχή χωρίς περιορισμούς στην άθληση παιδιών με συγγενείς ή επίκτητες καρδιοπάθειες σε όλες τις ΣΚ με μικρή αιμοδυναμική επιβάρυνση σε μη σύμπλοκες καρδιοπάθειες έξι μήνες μετά τη χειρουργική διόρθωση και στις ήπιες βαλβιδοπάθειες ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ, 18(1), 34-43, 2006 Ανασκόπηση Oι επιπτώσεις της άθλησης στο καρδιαγγειακό σύστημα των παιδιών και εφήβων Κ. Παπαδοπούλου-Λεγμπέλου, Γ. Βαρλάμης

25 Συμμετοχή με περιορισμούς στην άθληση παιδιών με συγγενείς ή επίκτητες καρδιοπάθειες εξατομικεύεται ανάλογα με: Την λειτουργικότητα των κοιλιών Τις πιθανές υπολειπόμενες ανωμαλίες Την παρουσία ή όχι σημαντικών αρρυθμιών στο Holter ρυθμού Την παρουσία πνευμονικής υπέρτασης Προληπτικός καρδιολογικός έλεγχος των αθλουμένων νέων-incardiology

26 Επίκτητες καρδιοπάθειες που απαιτείται περιορισμός αθλητικών δραστηριοτήτων: Σύνδρομο Marfan Πρόπτωση μιτροειδούς Μυοκαρδίτιδα Περικαρδίτιδα Νόσος Kawasaki

27 Απαλλαγή από αθλητικές δραστηριότητες λόγω αυξημένου κινδύνου αιφνιδίου θανάτου κατά την άσκηση

28 Η σωματική άσκηση αποτελεί σημαντική συνιστώσα κάθε εκπαιδευτικού προγράμματος, ήδη από την Κλασική Αρχαιότητα

29 Έτσι, ο προ-αγωνιστικός έλεγχος και η πιστοποίηση της υγείας των παιδιών για τη συμμετοχή τους σε σχολικές και εξωσχολικές αθλητικές δραστηριότητες είναι μία σημαντική ευθύνη του σύγχρονου παιδίατρου. Μολονότι, ο έλεγχος πρέπει να περιλαμβάνει την αξιολόγηση όλων των συστημάτων, η αξιολόγηση του καρδιαγγειακού συστήματος είναι ιδιαίτερα σημαντική, για την ασφαλή ανίχνευση καταστάσεων αυξημένου κινδύνου αιφνίδιου θανάτου κατά την άσκηση

30 Κατευθυντήριες οδηγίες Αμερικανικές κατευθυντήριες οδηγίες (ΑΗΑ, 2007) Αφορούν τον έλεγχο νέων μεγαλύτερων των δώδεκα ετών αλλά ίσως έχουν ισχύ και για νεότερες ηλικίες η επιτέλεση ΗΚΓ δεν συνιστάται Στις Η.Π.Α. δεν υπάρχει νομικό-θεσμικό πλαίσιο που ορίζει τις υποχρεώσεις των σωματείων σχετικά με τον έλεγχο των αθλητών το κόστος του προ-αγωνιστικού ελέγχου δεν καλύπτεται από ασφαλιστικά ταμεία ενώ 35% των ελέγχων γίνονται από μη ιατρικό προσωπικό Ο συνιστώμενος έλεγχος περιλαμβάνει δώδεκα σημεία: οκτώ από το ιστορικό (ατομικό και οικογενειακό) και τέσσερα από την κλινική εξέταση Υποχρεωτική θεωρείται η επιβεβαίωση από τους γονείς της ορθότητας των απαντήσεων του ιστορικού σε παιδιά-αθλητές ενώ οι αθλητές θεωρούνται συνυπεύθυνοι αναφορικά με την ακρίβεια των απαντήσεων Ευρωπαϊκές κατευθυντήριες οδηγίες (ESC, 2005) Εκτός από τη χρήση του ΗΚΓ, οι ευρωπαϊκές οδηγίες περιλαμβάνουν: αναλυτικότερο ατομικό και οικογενειακό ιστορικό καθώς και επιμελέστερη κλινική αξιολόγηση Ο αρχικός έλεγχος γίνεται με την είσοδο του αθλητή σε οργανωμένα ανταγωνιστικά αθλήματα σε ηλικία ετών και ο επανέλεγχος τουλάχιστον ανά διετία

31

32 Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας