Διαγνωςτικζσ Προςεγγίςεισ ςτη Λογοπαθολογία

Transcript

1 1 Ελλθνικι Δθμοκρατία Σεχνολογικό Εκπαιδευτικό Κδρυμα Ηπείρου Διαγνωςτικζσ Προςεγγίςεισ ςτη Λογοπαθολογία Ενότθτα 6: Κοινζσ Διαδικαςίεσ Αξιολόγηςησ των Διαταραχϊν Επικοινωνίασ Μελπομζνθ (Μελίνα) Νθςιϊτθ

2 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΣΕΙ Ηπείρου Σμιμα Λογοκεραπείασ Διαγνωςτικζσ Προςεγγίςεισ ςτη Λογοπαθολογία Ενότητα 6: Κοινζσ Διαδικαςίεσ Αξιολόγθςθσ των Διαταραχϊν Επικοινωνίασ. Μελπομζνθ (Μελίνα) Νθςιϊτθ M.Sc., Κακθγιτρια Εφαρμογϊν Ιωάννινα, 2015

3 Άδειεσ Χρήςησ Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτϊσ. 3 3

4 4 Χρηματοδότηςη Σο ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςη και Δια Βίου Μάθηςη» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Σαμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. Σο ζργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο TEI Ηπείρου» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθ αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα.

5 κοποί ενότητασ Κατανόθςθ των οκτϊ βαςικϊν μεκόδων για τθν αξιολόγθςθ των περιςςοτζρων λογοπακολογικϊν διαταραχϊν ειδικότερα, τθσ άρκρωςθσ, τθσ γλϊςςασ, τθσ φωνισ, και τθσ ροισ. 5 5

6 Περιεχόμενα ενότητασ τοματοπροςωπικι Εξζταςθ Ερμθνεία τοματοπροςωπικισ Εξζταςθσ Λιψθ Δείγματοσ Λόγου και Ομιλίασ Αξιολόγθςθ Ρυκμοφ Ομιλίασ Κακοριςμόσ Καταλθπτότθτασ Κακοριςμόσ Καταλθπτότθτασ 6 6

7 τοματοπροςωπική Εξζταςη 7

8 τοματοπροςωπική Εξζταςη (1 από 6) Η «ςτοματοπροςωπικι εξζταςθ», είναι ςθμαντικι για μια πλιρθ αξιολόγθςθ. κοπόσ τθσ είναι να εντοπίςει ι να αποκλείςει δομικζσ ι λειτουργικζσ αιτίεσ, οι οποίεσ ςχετίηονται με τισ διαταραχζσ επικοινωνίασ ι κατάποςθσ. Σο περιεχόμενο αυτοφ του κεφαλαίου αφορά κυρίωσ ςτθν επικοινωνιακι λειτουργία. (Shipley & McAfee, 2009; Καμπανάρου, 2007; Haynes, & Pindzola, 2004; Hegde,1996) 8 8

9 τοματοπροςωπική Εξζταςη (2 από 6) Σο ελάχιςτο, ζνασ κλινικόσ κα χρειαςτεί: γάντια μίασ χριςεωσ, ζνα χρονόμετρο, ζνα φακό και ζνα γλωςςοπίεςτρο, ζνασ ράβδοσ διξεωσ/δαγκϊματοσ (για τον διαχωριςμό γλωςςικϊν και γνακικϊν κινιςεων), μία γάηα (Dworkin & Culatta, 1996; Hall, 2002; St. Louis & Ruscello, 2000). 9 9

10 τοματοπροςωπική Εξζταςη (3 από 6) Σο ελάχιςτο, ζνασ κλινικόσ κα χρειαςτεί: ζναν βαμβακοφόρο ςτυλεό ζνα μικρό κακρεφτάκι (για τθν αξιολόγθςθ τθσ υπερωϊοφαρυγγικισ κίνθςθσ. Σρόφιμα όπωσ φιςτικοβοφτυρο ι μαρμελάδεσ ι ειδικά ςπρζι με γεφςεισ μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ςε ςτρατθγικά ςθμεία μζςα ςτθν ςτοματικι κοιλότθτα. ιγουρευτείτε παίρνοντασ τθν άδεια του γονζα πριν χορθγιςετε οτιδιποτε φαγϊςιμο. (Dworkin & Culatta, 1996; Hall, 2002; St. Louis & Ruscello, 2000) 10 1

11 τοματοπροςωπική Εξζταςη (4 από 6) Πάντα να κεωρείτε ότι οι εξεταηόμενοι να αποτελοφν κίνδυνο μόλυνςθσ, γι αυτό χρθςιμοποιιςτε κατάλλθλεσ πρακτικζσ προφφλαξθσ, όπωσ: Αποςτειρϊςτε κάκε εργαλείο που χρθςιμοποιείται ςτο ςτόμα. Πλφνετε τα χζρια πριν και μετά τθν επαφι με τον εξεταηόμενο. Φορζςτε γάντια εάν κα υπάρξει επαφι με ςωματικά υγρά, βλεννϊδεισ μεμβράνεσ ι διαρρθγμζνθ επιδερμίδα. (Dworkin & Culatta, 1996; Hall, 2002; St. Louis & Ruscello, 2000) 11 1

12 τοματοπροςωπική Εξζταςη (5 από 6) Πάντα να κεωρείτε ότι οι εξεταηόμενοι να αποτελοφν κίνδυνο μόλυνςθσ, γι αυτό χρθςιμοποιιςτε κατάλλθλεσ πρακτικζσ προφφλαξθσ, όπωσ: Αφαιρζςτε τα γάντια προςεκτικά, χωρίσ να ακουμπιςετε το εξωτερικό τουσ (αναποδογυρίςτε τα όταν τα αφαιρείτε) και μετά απορρίψτε τα με αςφάλεια. Πλφνετε τα χζρια μετά τθν αφαίρεςθ των γαντιϊν. Χρθςιμοποιείςτε προςτατευτικά ματιϊν και ςτόματοσ ςε περίπτωςθ επαφισ ςασ με ςωματικά υγρά. (Dworkin & Culatta, 1996; Hall, 2002; St. Louis & Ruscello, 2000). 12 1

13 τοματοπροςωπική Εξζταςη (6 από 6) Πάντα να κεωρείτε ότι οι εξεταηόμενοι να αποτελοφν κίνδυνο μόλυνςθσ, γι αυτό χρθςιμοποιιςτε κατάλλθλεσ πρακτικζσ προφφλαξθσ, όπωσ: Αλλάξτε τα ροφχα ςασ εάν πζςει πάνω τουσ αίμα ι ςωματικό υγρό από άλλο άτομο. Μθ χρθςιμοποιείτε ποτζ τον εξοπλιςμό μιασ χριςθσ (π.χ. γάντια, γλωςςοπίεςτρο, κλπ.) παραπάνω από μία φορά. Ακολουκιςτε τισ πολιτικζσ ελζγχου λοιμϊξεων του πλαιςίου ςχετικά με τισ διαδικαςίεσ αποςτείρωςθσ και κακαριςμοφ διάφορων εργαλείων. (Dworkin & Culatta, 1996; Hall, 2002; St. Louis & Ruscello, 2000) 13 1

14 Ερμηνεία τοματοπροςωπικήσ Εξζταςησ 1

15 Ερμηνεία τοματοπροςωπικήσ Εξζταςησ (1 από 2) Η ζγκυρθ ερμθνεία των ευρθμάτων του ςτοματοπροςωπικοφ ελζγχου απαιτεί τθν πλιρθ γνϊςθ τθσ ανατομίασ, τθσ φυςιολογίασ, και τθσ εννεφρωςθσ των ςτοματοπροςωπικϊν δομϊν. ε ςυνδυαςμό με τθν εμπειρία διεξαγωγισ τθσ ςτοματοπροςωπικισ εξζταςθσ και τθν ςυςχζτιςθ τθσ δομικισ με τθν λειτουργικι επάρκεια του μθχανιςμοφ. Η ικανότθτα χοριγθςισ τθσ χρειάηεται χρόνο και εμπειρία για να αναπτυχκεί. 15 1

16 Ερμηνεία τοματοπροςωπικήσ Εξζταςησ (2 από 2) Πολλζσ κοινζσ παρατθριςεισ από τθν ςτοματοπροςωπικι εξζταςθ μπορεί να οδθγιςουν ςε πικανζσ κλινικζσ επιπλοκζσ. Οι αρχάριοι κλινικοί κα πρζπει να ςυμβουλεφονται ςθμειϊςεισ βιβλία ανατομίασ, φυςιολογίασ, και νευρολογίασ, κακϊσ και κεφάλαια που αναφζρονται ςε ςτοματοπροςωπικζσ εξετάςεισ ςε διαγνωςτικά ςυγγράμματα. 16 1

17 Λήψη Δείγματοσ Λόγου και Ομιλίασ 1

18 Λήψη Δείγματοσ Λόγου και Ομιλίασ (1 από 2) Η απόκτθςθ ενόσ αντιπροςωπευτικοφ γλωςςικοφ δείγματοσ από ζναν ενιλικα εξεταηόμενο δεν είναι ςυνικωσ ζνα περίπλοκο ζργο. Αν ο εξεταηόμενοσ ζχει λεκτικι επικοινωνία και ο κλινικόσ χρθςιμοποιιςει ανοιχτοφ τφπου ερωτιςεισ για να εκμαιεφςει απαντιςεισ, τότε μπορεί να ςυλλεχκεί ζνα κατάλλθλο γλωςςικό δείγμα. (Hedge & Maul, 2006; Owens, 2004; Retherford, 2000; Weiss, 2001) 18 1

19 Λήψη Δείγματοσ Λόγου και Ομιλίασ (2 από 2) Αν όμωσ αυτό δεν ςυμβεί, μποροφν να γίνουν ςυγκεκριμζνεσ ερωτιςεισ που κα είναι ςχετικά με ενδιαφζροντα του εξεταηόμενου (π.χ. ςπορ, χόμπι,) για να προκλθκεί θ παραγωγι διαλόγου. (Blockcolsky, 1990; Blockcolsky, Frazer, & Frazer, 1998.) Η ςυλλογι αντιπροςωπευτικοφ γλωςςικοφ δείγματοσ αποτελεί μεγαλφτερθ πρόκλθςθ με τα παιδιά, ειδικότερα αν είναι επιφυλακτικά. Hedge & Maul, 2006; Owens, 2004; Retherford, 2000; Weiss, 2001) 19 1

20 Αξιολόγηςη Ρυθμοφ Ομιλίασ 2

21 Αξιολόγηςη Ρυθμοφ Ομιλίασ (1 από 4) Η ομιλία ενόσ ατόμου μπορεί άμεςα να επθρεάςει τθν άρκρωςθ, τθν καταλθπτότθτα, τθ παραγωγι φωνισ, και τθν ροι. Με κάποιουσ εξεταηόμενουσ, είναι απαραίτθτεσ οι ςυχνζσ μετριςεισ ανά περιόδουσ ϊςτε να ζχετε εικόνα βελτίωςθσ (όπωσ ςε μία διαταραχι ροισ) ι επιδείνωςθσ (όπωσ θ καταλθπτότθτα που ςχετίηεται με μυαςκζνεια gravis) ςτο χρόνο. 21 2

22 Αξιολόγηςη Ρυθμοφ Ομιλίασ (2 από 4) Ο κακοριςμόσ μίασ τυπικισ αναλογίασ λζξεων ανά λεπτό (ΛΑΛ) κακίςταται δφςκολοσ κακϊσ φυςιολογικά υπάρχουν ςθμαντικζσ αποκλίςεισ μεταξφ ομιλθτϊν μίασ γλϊςςασ. Ζνασ γενικόσ δείκτθσ είναι ότι οι ενιλικεσ παράγουν κατά μζςο όρο 270 λζξεισ/λεπτό κατά τθ διάρκεια αυκόρμθτθσ ςυηιτθςθσ και λζξεισ/λεπτό όταν διαβάηουν δυνατά (Calvert and Silverman, 1983). 22 2

23 Αξιολόγηςη Ρυθμοφ Ομιλίασ (3 από 4) Ο ρυκμόσ τθσ ομιλίασ ενόσ υγιοφσ ενιλικα κυμαίνεται μεταξφ λζξεισ/λεπτό κατά τθ διάρκεια μθ διακοπτόμενου διαλόγου (Weiner, 1984). Ο ρυκμόσ ομιλίασ ςτα παιδιά τείνει να είναι μειωμζνοσ ςε ςφγκριςθ με τουσ ενιλικεσ. Οι Purcell και Runyan (1980) μζτρθςαν τον ρυκμό ομιλίασ παιδιϊν από τθν πρϊτθ ζωσ τθν πζμπτθ τάξθ του δθμοτικοφ και ανακάλυψαν μια μικρι αφξθςθ ςτθ μζςθ ταχφτθτα ομιλίασ για κάκε τάξθ. 23 2

24 Αξιολόγηςη Ρυθμοφ Ομιλίασ (4 από 4) Ο υπολογιςμόσ του ρυκμοφ τθσ ομιλίασ ενόσ εξεταηόμενου δεν αποςκοπεί ςτθ ςφγκριςθ με τισ ιδθ υπάρχουςεσ νόρμεσ που απλά φανερϊνουν αν θ ταχφτθτα εμπίπτει ςε φυςιολογικά πλαίςια, είναι πιο αργι ι πιο γριγορθ. Η αξία αυτισ τθσ μζτρθςθσ είναι ότι επιτρζπει ςτον κλινικό να εκτιμιςει τθν επίδραςθ τθσ ταχφτθτασ ςτισ ικανότθτεσ επικοινωνίασ του εξεταηόμενου. 24 2

25 Καθοριςμόσ Καταληπτότητασ 2

26 Καθοριςμόσ Καταληπτότητασ (1 από 7) Η μζτρθςθ τθσ καταλθπτότθτασ είναι απαραίτθτθ όταν υπάρχει ανάγκθ για παρζμβαςθ, προςδιορίηοντασ αρχικά τουσ παράγοντεσ που ςυμβάλλουν ςε αυτι ϊςτε να επιλεχκοφν οι κατάλλθλοι κεραπευτικοί ςτόχοι. (Shipley & McAfee, 2009; Haynes, & Pindzola, 2004) Πρζπει επίςθσ να κακοριςτεί ζνα μζτρο ςφγκριςθσ (baseline) που κα λειτουργιςει ωσ ςθμείο αναφοράσ κατά τθν ζναρξθ τθσ κεραπείασ και να καταγραφεί θ πρόοδοσ του ατόμου. 26 2

27 Καθοριςμόσ Καταληπτότητασ (2 από 7) Οι παράγοντεσ που μπορεί να επθρεάςουν αρνθτικά τθν καταλθπτότθτα τθσ ομιλίασ ενόσ ατόμου περιλαμβάνουν: Σον αρικμό των θχθτικϊν λακϊν. Σον τφπο των θχθτικϊν λακϊν. Σθν αςυνζπεια των λακϊν. Σα λάκθ ςτα φωνθζντα. Σθ ταχφτθτα τθσ ομιλίασ, ειδικά εάν είναι αυτι είναι υπερβολικά αργι ι γριγορθ. (Shipley & McAfee, 2009; Haynes, & Pindzola, 2004; Hegde,1996) 27 2

28 Καθοριςμόσ Καταληπτότητασ (3 από 7) Οι παράγοντεσ που μπορεί να επθρεάςουν αρνθτικά τθν καταλθπτότθτα τθσ ομιλίασ ενόσ ατόμου περιλαμβάνουν: Σα μθ τυπικά προςωδιακά χαρακτθριςτικά τθσ ομιλίασ όπωσ ο λανκαςμζνοσ επιτονιςμόσ. Σο μικοσ και θ γλωςςικι πολυπλοκότθτα των λζξεων και των εκφράςεων που χρθςιμοποιοφνται. Σθν ανεπαρκι φωνθτικι ζνταςθ, τθ δυςφωνία, τθν υπερρινικότθτα ι τθν υπορινικότθτα. (Shipley & McAfee, 2009) 28 2

29 Καθοριςμόσ Καταληπτότητασ (4 από 7) Οι παράγοντεσ που μπορεί να επθρεάςουν αρνθτικά τθν καταλθπτότθτα τθσ ομιλίασ ενόσ ατόμου περιλαμβάνουν: Σισ δυςρυκμίεσ (δυςκολίεσ ςτθ ροι). Σθν ζλλειψθ χειρονομιϊν ι άλλων παραγλωςςικϊν ςτοιχείων που βοθκοφν τθν κατανόθςθ. Σο περιβάλλον εξζταςθσ. Σθν ανθςυχία του ατόμου για τθν διαδικαςία τθσ εξζταςθσ. Σθν ζλλειψθ οικειότθτασ του ατόμου με τα ερεκίςματα που χρθςιμοποιοφνται. (Shipley & McAfee, 2009) 29 2

30 Καθοριςμόσ Καταληπτότητασ (5 από 7) Οι παράγοντεσ που μπορεί να επθρεάςουν αρνθτικά τθν καταλθπτότθτα τθσ ομιλίασ ενόσ ατόμου περιλαμβάνουν: Σο επίπεδο κόπωςθσ του ατόμου. Σθν δυνατότθτα του κλινικοφ να καταλάβει τθ "λιγότερο καταλθπτι" ομιλία. Σθν οικειότθτα του κλινικοφ με τον εξεταηόμενο και το πλαίςιο ςυνομιλίασ τουσ. (Shipley & McAfee 2009) 30 3

31 Καθοριςμόσ Καταληπτότητασ (6 από 7) τισ περιςςότερεσ περιπτϊςεισ, υπάρχουν πολλαπλοί παράγοντεσ που επθρεάηουν τθ ςυνολικι καταλθπτότθτα. Αυτό ςθμαίνει ότι οι κλινικοί χρειάηεται να: Εντοπίςουν αυτοφσ που ζχουν επιπτϊςεισ ςτθν καταλθπτότθτα. «Εκτιμιςουν» το ποςοςτό καταλθπτότθτασ, παρά να το κεωριςουν ωσ απόλυτο ι οριςτικό. υλλζξουν περιςςότερα από ζνα δείγματα λόγου-ομιλίασ. (Shipley & McAfee, 2009; Hegde,1996) 31 3

32 Καθοριςμόσ Καταληπτότητασ (7 από 7) τισ περιςςότερεσ περιπτϊςεισ, υπάρχουν πολλαπλοί παράγοντεσ που επθρεάηουν τθ ςυνολικι καταλθπτότθτα. Αυτό ςθμαίνει ότι οι κλινικοί χρειάηεται να: Εξαςφαλίςουν ζνα αντιπροςωπευτικό δείγμα ομιλίασ. Χρθςιμοποιοφν ψθφιακό μθχανιςμό εγγραφισ του δείγματοσ. Αποφεφγουν τα ερεκίςματα που τείνουν να προςελκφουν το παιχνίδι παρά τθν παραγωγι ομιλίασ και να χρθςιμοποιοφν ανοιχτοφ-τφπου παρά κλειςτοφ-τφπου δθλϊςεισ (Shipley & McAfee, 2009; Hegde,1996) 32 3

33 3 Βιβλιογραφία Blockcolsky, V. (1990). Book of words: 17,000 words selected by vowels and diphthongs. Tucson, AZ: Communication Skill Builders. (currently available from Pro-ed) Blockcolsky, V. D., Frazer, J. M., & Frazer, D. H. (1998). 40,000 selected words organized by letter, sound, and syllable. Tucson, AZ: Communication Skill Builders. (currently available from Harcourt Assessment). Blockcolsky, V. D., Frazer, J. M., & Frazer, D. H. (1998). 40,000 selected words, CD-ROM version organized by letter, sound, and syllable. New York: The psychological Corporation. Dworkin, J. P., & Culatta, R. A. (1996). Dworkin-Culatta oral mechanism examination & treatment system. Nicholasville. KY: Edgewood Press. Hall, P. K. (2002). The oral mechanism. In J. B. Tomblin, H. L. Morris, & D. C. Spriestersbach (Eds.), Diagnosis in speech-language pathology (2nd ed., pp ). Clifton Park, NY: Delmar Learning. Haynes, W.O., & Pindzola, R.H. (2004). Diagnosis and evaluation in speech pathology. Boston: Allyn & Bacon Hegde, M. N. (1996). Pocket-Guide to assessment in speech-language pathology. Singular Publishing Group. Καμπανάρου, Μ. (2007). Διαγνωςτικά θέματα Λογοθεραπείασ. Ακινα: ΕΛΛΗΝ. Purcell, R.M., and Runyan, C.M. (1980). Normative study of speech rates of children. Journal of the Speech and Hearing Asssociation of Virginia, 21, Shipley, K. G., & McAfee, J. G. (2009). Assessment in speech-language pathology: A resource manual (4th ed.). San Diego, CA: Singular Publishing Group. St. Louis, K., and Ruscello, D. (2000). Oral speech mechanism screening examination (3rd ed.). Austin, TX: Pro-ed. Weiner, B. (1984). Principles for a theory of student motivation and their application within an attributional framework. Research on motivation in education, 1,

34 34 ημείωμα Αναφοράσ Μελπομζνθ (Μελίνα) Νθςιϊτθ. (2015). Διαγνωςτικζσ Προςεγγίςεισ ςτθν Λογοπακολογία. ΣΕΙ Ηπείρου. Διακζςιμο από:

35 ημείωμα Αδειοδότηςησ Σο παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά Δθμιουργοφ-Μθ Εμπορικι Χριςθ-Όχι Παράγωγα Ζργα 4.0 Διεκνζσ [1] ι μεταγενζςτερθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, Διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «θμείωμα Χριςθσ Ζργων Σρίτων». Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί. [1] 3

36 3 Σζλοσ Ενότητασ Επεξεργαςία: Σαφιάδησ Διονφςιοσ Ιωάννινα, 2015

37 37 ημειϊματα

38 3 Διατήρηςη ημειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το θμείωμα Αναφοράσ το θμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ Διλωςθ Διατιρθςθσ θμειωμάτων το θμείωμα Χριςθσ Ζργων Σρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ.

39 Σζλοσ Ενότητασ 3