Μεταδεδοµένα στο ψηφιακό περιβάλλον

Transcript

1 Ιόνιο Πανεπιστήµιο Τµήµα Αρχειονοµίας Βιβλιοθηκονοµίας Μεταπτυχιακό πρόγραµµασπουδώνστηνεπιστήµη της Πληροφορίας Μεταδεδοµένα στο ψηφιακό περιβάλλον 1. Εισαγωγή, Ηλεκτρονικά τεκµήρια, Marc 856, ISBD(ER),βιβλιογραφικές αναφορές Παρουσίαση: Κατερίνα Τοράκη Ανοιξη

2 Περιεχόµενα µαθήµατος Εισαγωγή, Ηλεκτρονικά τεκµήρια, Βιβλιογραφικά µεταδεδοµένα XML, DTDs Dublin Core EAD TEI METS, MODS Πολιτιστικά µεταδεδοµένα (CDWA, VRA, CIDOC κ.ά.) Κυβερνητικά µεταδεδοµένα (GILS κ.ά.), θεµατικά (Topic Maps), RDF Γεωγραφικά µεταδεδοµένα, άλλα, ανακεφαλαίωση 2

3 Πρόγραµµα µαθήµατος Μάθηµα ιδάσκων Κέρκυρα Αθήνα 1 Εισαγωγή, Ηλεκτρονικά τεκµήρια, Βιβλιογραφικά µεταδεδοµένα Κ, X 8/3 (Κ) 11/3 (X) 2 XML, DTDs Χ 15/3 18/3 3 Dublin Core Κ 22/3 23/3 4 EAD Χ 29/3 1/4 5 TEI Κ 5/4 8/4 6 METS, MODS Χ 12/4 15/ Πολιτιστικά µεταδεδοµένα (CDWA, VRA, CIDOC κ.ά.) Κυβερνητικά µεταδεδοµένα (GILS κ.ά.), Θεµατικά (TM), RDF Γεωγραφικά µεταδεδοµένα, άλλα, ανακεφαλαίωση, αξιολόγηση µαθήµατος Κ 19/4 22/4 Χ 10/5 13/5 Κ 17/5 20/5 10 Εργασίες Κ, X 31/5 3/6 11 Εργασίες Κ, X 7/6 10/6 3

4 Θέµατα εργασίας Αρχεία δηµόσιων κτιρίων (γεωγραφικό σύστηµα πληροφοριών) Αρχείο επιχείρησης/οργανισµού Αρχείο προσωπικότητας Ειδικές συλλογές (π.χ. αφίσες, γραµµατόσηµα, καρτ-ποστάλ, φωτογραφίες, επιστολές κ.ά.) Ηλεκτρονικά τεκµήρια (βιβλία περιοδικά) Ιστορικό αρχείο Ιστοσελίδες Λογοτεχνικά και άλλα κείµενα Μουσειακή συλλογή Πολεοδοµικοί χάρτες Σεισµολογικά δεδοµένα Στοιχεία αρχαιολογικών ανασκαφών Συλλογή ταινιοθήκης Τουριστικοί οδηγοί Χάρτες (τουριστικοί, γεωγραφικοί). 4

5 Θέµατα εργασίας Επιλέξτε το κατάλληλο πρότυπο µεταδεδοµένων για την περιγραφή και διαχείριση της συλλογής σας. Αιτιολογήστε την επιλογή σας και αξιολογήστε την περίπτωση επιλογής και εναλλακτικού(ών) προτύπου(ων) ηµιουργήστε περιγραφές σύµφωνα µε το πρότυπο που επιλέξατε Συντάξτε τα αντίστοιχα XML αρχεία, χρησιµοποιώντας ανάλογο λογισµικό Παρουσιάστε την εφαρµογή 5

6 <HTML><HEAD><TITLE>Seated woman</title> <META NAME="description" CONTENT="Seated woman by Bock, Thomas, "> <META NAME="keywords" CONTENT="Women -- Portraits. Men -- Portraits."> <META NAME="DC.Creator" SCHEME="LCNA" CONTENT="Bock, Thomas, "> <META NAME="DC.Title" CONTENT="Seated woman"> <META NAME="DC.Subject" SCHEME="LCSH" CONTENT="Women -- Portraits."> <META NAME="DC.Subject" SCHEME="LCSH" CONTENT="Men -- Portraits."> <META NAME="DC.Description" CONTENT="Image of item held in Allport Library and Museum of Fine Arts, State Library of Tasmania. 1 drawing : pencil, pen and ink on paper ; 13 x 12 cm. (irregular)."> <META NAME="DC.Publisher" CONTENT="State Library of Tasmania"> <META NAME="DC.Type" CONTENT="text/image"> <META NAME="DC.Format" CONTENT="text/html"> <META NAME="DC.Format" CONTENT="image/jpeg"> <META NAME="DC.Date" SCHEME="ISO8601" CONTENT=" "> <META NAME="DC.Identifier" SCHEME="URL" CONTENT=" <META NAME="DC.Language" SCHEME="RFC 1766" CONTENT="en"> <META NAME="DC.Relation" CONTENT="IsFormatOf Item held in Allport Library and Museum of Fine Arts, State Library of Tasmania"> <META NAME="DC.Coverage" CONTENT="Tasmania"> <META NAME="DC.Rights" CONTENT=" <META NAME="DC.identifier.URL.thumbnail" CONTENT=" 6

7 7

8 Ενδεικτικός κατάλογος υπερσυνδέσµων 1 Gill, Tony. "Metadata and the World Wide Web." In Introduction to Metadata: Pathways to Digital Information. Version 2.0. Edited by Murtha Baca. (J. Paul Getty Trust, 1998). Gilliland-Swetland, Anne J. "Setting the Stage." In Introduction to Metadata: Pathways to Digital Information. Version 2.0. Edited by Murtha Baca. (J. Paul Getty Trust, 1998).. Metadata Demystified: A guide for publishers. NISO Press, July Arms, Caroline R. Some Observations on Metadata and Digital Libraries. In: Conference on Bibliographic Control for the New Millennium, September Caplan, Priscilla. International Metadata Initiatives: Lessons in Bibliographic Control. In: Conference on Bibliographic Control for the New Millennium, September Dublin Core Conference: Supporting Communities of Discourse and Practice- Metadata Research and Application, 28 Sept. 2 Oct. 2003, Washington USA. Guidance on the Structure, Content, and Application of Metadata Records for Digital Resources and Collections. Report of the IFLA Cataloguing Section Working Group on the Use of Metadata Schemas. Draft for Worldwide Review 27 October,

9 Ενδεικτικός κατάλογος υπερσυνδέσµων 2 Dublin Core Metadata Initiative (DCMI). The Dublin Core Metadata Element Set. ANSI/NISO Z Metadata Encoding and Transmission Standard Metadata Object Description Schema" (MODS) MARC Standards Website. OCLC, Bibliographic formats and standards. UKOLN's metadata site IFLA IFLA Functional Requirements for Bibliographic Records. Consortium for the Computer Interchange of Museum Information (CIMI) "The Value of Metadata". 9

10 Ενδεικτικός κατάλογος υπερσυνδέσµων 3 Bishoff, Liz, and William A. Garrison. "Metadata, Cataloging, Digitization and Retrieval: Who's Doing What to Whom: The Colorado Digitization Project Experience." Discussion paper presented at the Library of Congress Bicentennial Conference on Bibliographic Control for the New Millen74nium, November 15-17, Online: "Dublin Core/MARC/GILS Crosswalk." Gilliland-Swetland, Anne J. "Setting the Stage." In Introduction to Metadata: Pathways to Digital Information. Version 2.0. Edited by Murtha Baca. (J. Paul Getty Trust, 1998).. Guenther, Rebecca, and Sally McCallum. "New Metadata Standards for Digital Resources: MODS and METS." Bulletin of the American Society for Information Science and Technology (Dec/Jan. 2003): Lee-Smeltzer, Kuang-Hwei. "Finding the Needle: Controlled Vocabularies, Resource Discovery, and the Dublin Core." Library Collections, Acquisitions, & Technical Services 24 (2000) Stringer-Hye, Suellen. " Introduction to the Semantic Web, Organizing the Web for Better Information Retrieval or Can Librarians really save the Web?" In Knowledge Technologies Seattle, March

11 Μεταδεδοµένα Στόχος είναι η διερεύνηση των τρόπων µετουςοποίους επιτυγχάνεται Αναζήτηση (find) Ανακάλυψη (discovery) Πλοήγηση (navigation) Συνεύρεση (collocation) Αναγνώριση (identify) Επιλογή (select) Απόκτηση (obtain access) ψηφιακών πόρων που βρίσκονται στο διαδίκτυο 11

12 Ηλεκτρονικό τεκµήριο Τεκµήριο που υπάρχει σε ηλεκτρονική µορφή και στο οποίο η πρόσβαση επιτυγχάνεται µε τη βοήθεια της τεχνολογίας υπολογιστών 12

13 Ηλεκτρονικά τεκµήρια data files computer files electronic resources things - objects resource collections ψηφιακοί πόροι ψηφιακές συλλογές (ISBDs) 13

14 Μορφές Ηλεκτρονικών τεκµηρίων Κείµενα Εικόνες Κινούµενες εικόνες Ηχος Βίντεο Ιστοσελίδες Προγράµµατα 14

15 Τύποι δεδοµένων Ηλεκτρονικών τεκµηρίων (1) Κείµενο.DOC.TXT.RTF.PDF Εικόνες.BMP.GIF.JPEG.TIFF.EPS Κινούµενες εικόνες.ani.fli.flc.gif Ηχος.WAV.MID.SND.AUD 15

16 Τύποι δεδοµένων Ηλεκτρονικών τεκµηρίων (2) Βίντεο.AVI.MOV.MPG.QT Προγράµµατα.COM.EXE Ιστοσελίδες.HTM.HTML.XML 16

17 Καταλογογράφηση/Περιγραφή Ηλεκτρονικών τεκµηρίων Αγγλοαµερικάνικοι κανόνες καταλογογράφησης AACR2 Λειτουργικές προδιαγραφές για βιβλιογραφικές εγγραφές FRBR ιατάξεις δεδοµένων -µορφότυπα (formats) MARC Πρότυπα µεταδεδοµένων (metadata) Dublin Core, EAD, FGDC κ.ά. Βιβλιογραφική περιγραφή (description) ISBDsπ.χ. ISBD(NBM), ISBD(CF), ISBD(ER) Βιβλιογραφικές αναφορές (references) ISO 690-2, ΕΛΟΤ

18 Καταλογογράφηση/Περιγραφή Ηλεκτρονικών τεκµηρίων Εγγραφές καταλόγου; ή Εγγραφές µεταδεδοµένων; Μοντέλο καταλογογράφησης και µοντέλο µεταδεδοµένων: οµοιότητες και διαφορές γιατί το δεύτερο δεν είχε ως αφετηρία το πρώτο; 18

19 Καταλογογράφηση/Περιγραφή Ηλεκτρονικών τεκµηρίων One recognisable form of metadata is the card index catalogue in a library; the information on that card is metadata about a book. Perhaps without knowing it, you use metadata in your work every day,..." (Paul Miller) "Metadata really is nothing more than data about data; a catalog record is metadata; so is a TEI header, or any other form of description. We could call it cataloging, but for some people that term carries excess baggage, like Anglo-American Cataloging Rules and USMARC. So to some extent this is a "you call it corn, we call it maize" situation, but metadata is a good neutral term that covers all the bases. (Priscilla Caplan) "Metadata is machine understandable information about web resources or other things." (Tim Berners-Lee) Πηγή: Gradmann, S. Cataloguing vs. Metadata: old wine in new bottles? 64th IFLA General Conference August 16 - August 21,

20 Μεταδεδοµένα εδοµένα για τα δεδοµένα (data about data) Οι πληροφορίες που περιγράφουν άλλες πληροφορίες Περιγραφή της δοµής και του περιεχοµένου της εγγραφής που αναφέρεται σε ένα ηλεκτρονικό τεκµήριο/ψηφιακό αντικείµενο ή σε συλλογή τεκµηρίων/αντικειµένων 20

21 Τα µεταδεδοµένα συµβάλλουν: Στην οργάνωση των πληροφοριών (π.χ. portals) Στον προσδιορισµό ψηφιακών αντικειµένων (DOI, URL) Στην αρχειοθέτηση και διατήρηση Στην ανακάλυψη σχετικών πληροφοριών (µε βάση ορισµένα κριτήρια) 21

22 Τα µεταδεδοµένα βρίσκονται: Ενσωµατωµένα στο ηλεκτρονικό δηµοσίευµα ή σε διαφορετική εγγραφή Στη σελίδα τίτλου ενός τεκµηρίου Στην κορυφή της ιστοσελίδας Στην ετικέτα ενός CD Στην ηλεκτρονική µορφή µέσα στο ίδιο το τεκµήριο 22

23 Πρότυπα Μεταδεδοµένων AACR2 MARC Text Encoding Initiative - TEI Header (1990) Dublin Core - DC (1995) Encoded Archival Description EAD (1996) Open Archives Initiative - OAI Visual Resources Association Core VRA (1997) Federal Geographic Data Committee for Digital Geospatial Metadata FGDC Data Documentation Initiative DDI (1997) Gateway to Educational Materials GEM (1999) Government (Global) Information Locator Service - GILS Metadata Encoding and Transmission Standard METS Metadata Object Description Schema MODS Computer Interchange of Museum Information CIMI Interoperability of Data in E-Commerce Systems INDECS Online Information Exchange ONIX (2000) Extended Markup Language XML, MARCXML Australian Recordkeeping Metadata Schema (RKMS) 23

24 Σύγκριση προτύπων Element mapping crosswalks Τα µεταδεδοµένα µπορεί να είναι: Στατικά (π.χ. τίτλος, δηµιουργός) υναµικά (π.χ. ηλεκτρονική διεύθυνση, ανάλυση εικόνας) 24

25 Κατηγορίες Μεταδεδοµένων (1) ιαχειριστικά (administrative) Με πληροφορίες για τη διαχείριση και διατήρηση της εγγραφής, όπως δηµιουργία, µετατροπή και σχέσεις µε άλλες εγγραφές, π.χ. κάτοχος, ηµεροµηνίες δηµιουργίας ή/και µεταβολής, γλώσσα εγγραφής, διαχείρισης δικαιωµάτων κλπ. οµικά (structural) Με πληροφορίες για την αποθήκευση και παρουσίαση Περιγραφικά (descriptive) Με πληροφορίες που περιγράφουν ιδιότητες και περιεχόµενο του αντικειµένου στο οποίο αναφέρεται η εγγραφή και συµβάλλουν στην ανάκτηση (ανακάλυψη), π.χ. τίτλος, συγγραφέας, θεµατικοί όροι, περίληψη 25

26 Κατηγορίες Μεταδεδοµένων (2) Σύµφωνα µε το Getty Institute: Administrative Descriptive Preservation Technical Use 26

27 Getty Institute 27

32 Κατηγορίες Μεταδεδοµένων (3) Σύµφωνα µε την IFLA: Administrative Descriptive Analytical (subject) Rights management Technical Other, as determined 32

33 Στοιχεία δεδοµένων Στοιχείο δεδοµένων (data element) είναι µία ενότητα δεδοµένων για την οποία ο ορισµός (definition), η αναγνώριση (identification), η αναπαράσταση (representation) και οι επιτρεπτές τιµές (values) καθορίζονται µέσω ενός συνόλου ιδιοτήτων (attributes). Τα στοιχεία δεδοµένων εφαρµόζονται στα πληροφοριακά µοντέλα επιχειρήσεων, στα µοντέλα δεδοµένων, στα διαγράµµατα ροής δεδοµένων, στο σχεδιασµό βάσεων δεδοµένων, στις προδιαγραφές διεπαφών και στα προγράµµατα υπολογιστών. Για παράδειγµα, σε ένα µοντέλο δεδοµένων, στην οντότητα υπάλληλος, µε τις ιδιότητες όνοµα, κωδικός, διεύθυνση που πρέπει να προσδιοριστούν, τα στοιχεία δεδοµένων είναι: όνοµα υπαλλήλου, κωδικός υπαλλήλου, διεύθυνση υπαλλήλου. Αντίστοιχα, στις σχεσιακές βάσεις δεδοµένων, στοιχεία δεδοµένων είναι οι ετικέτες των πεδίων, όπως και στα πληροφοριακά συστήµατα. 33

34 Στοιχεία δεδοµένων Το παρακάτω διεθνές πρότυπο περιγράφει τους ορισµούς, τις ιδιότητες και τις χρήσεις των στοιχείων δεδοµένων. ISO/IEC 11179: Information technology Specification and standardization of data elements Part 1: Framework for the specification of data elements Part 2: Classification for data elements Part 3: Basic attributes of data elements Part 4: Rules and guidelines for the formulation of data definitions Part 5: Naming and identification principles for data elements Part 6: Registration of data elements Τα στοιχεία δεδοµένων που σχετίζονται µε τα δεδοµένα χρόνου, καλύπτονται από το παρακάτω πρότυπο: ISO/FDIS 8601: Data elements and interchange formats interchange Representation of dates and times. Information 34

35 Βασικά στοιχεία δεδοµένων IFLA (1) Σύµφωνα µε τις λειτουργικές προδιαγραφές για τις βιβλιογραφικές εγγραφές (FRBR) της IFLA, οι κύριες εργασίες που κάνουν οι χρήστες είναι: Εύρεση (Find) δεδοµένων που αντιστοιχούν σε συγκεκριµένα κριτήρια αναζήτησης (π.χ. θέµα) Αναγνώριση (Identify) µίας οντότητας (π.χ. από µία άλλη µε ίδιο τίτλο κλπ) Επιλογή (Select) οντότητας που ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους (π.χ. γλώσσα, έκδοση) Απόκτηση (Obtain Access) της οντότητας που περιγράφεται (π.χ. παραγγελία, κράτηση για δανεισµό, πρόσβαση) 35

36 Βασικά στοιχεία δεδοµένων IFLA (2) Subject Date Conditions of use Publisher Name assigned to the resource Language/mode of expression Resource identifier Resource type (i.e., what the resource is, rather than what it is about) Author/creator Version 36

37 Στοιχεία δεδοµένων -IFLA (1) Administrative o Record number o Date of record creation o Date of last modification o Identification of creator/reviser of record o Language of record o Notes o Relationship of this record to other(s) 37

38 Στοιχεία δεδοµένων -IFLA (2) Descriptive o Title (also alternative and parallel titles; subtitles; short titles; etc.) o Creator (author; composer; cartographer; artist; etc.) o Date o Publisher o Unique identifiers (ISBN; ISSN; etc.) o Dynamic links (URI; URL; etc.) o Summary; descriptive note; review; etc. o Audience level o Physical media; format; etc. o Language of the item or object o Version 38

39 Στοιχεία δεδοµένων -IFLA (3) Analytical o Controlled subject terms, e.g., subject headings, descriptors o Subject/topic keywords o Abstract; Table of Contents (TOC) o Codes derived from classification systems or categorization schemes o Other elements of local importance, e.g., department affiliation; links to other related e-content 39

40 Στοιχεία δεδοµένων -IFLA (4) Rights Management o Restrictions on use o Permission statements o Subscriber/licensing/pay-per-use fees o Acknowledgements o Copyright notice o Retention schedules o Quality ratings o Use disclaimers 40

41 Στοιχεία δεδοµένων -IFLA (5) Technical o Digitizing equipment specifications o Camera positions o Shooting conditions o Coding parameters o Voice recognition and/or read-back hardware and software o Optical scanner specifications o Image rendering equipment o Type of file and conversion software requirements 41

42 Στοιχεία δεδοµένων -LC (1) Χαρακτηριστικά κάθε στοιχείου: Ονοµασία (π.χ. access_category) Ορισµός Λειτουργία (access management, administration, discovery, persistent identifier, presentation, digital preservation and preservation reformatting) Τύπος (Administrative, Structural, Descriptive) Χρήση (frequency, requirement) Επίπεδο 42

43 Στοιχεία δεδοµένων -LC (2) 43

44 Επίπεδα Μεταδεδοµένων Σύµφωνα µε την Library of Congress, εφαρµόζονται τα παρακάτω επίπεδα, µε ιεραρχική σειρά: Set (ψηφιακή συλλογή αντικειµένων) Aggregate (κατηγορία ψηφιακών αντικειµένων, π.χ. εικόνες) Primary Object (πρωτογενές αντικείµενο, ισοδύναµο του φυσικού, π.χ. βιβλίο) Intermediate Object (άποψη ή συστατικό του πρωτογενούς αντικειµένου, π.χ. παρουσίαση των σελίδων του βιβλίου ως εικόνες ή ως κείµενο) Terminal Object (το αρχείο ή τα αρχεία µε το ψηφιακό περιεχόµενο του αντικειµένου) Σηµ. 1: Τα µεταδεδοµένα κάθε επιπέδου εφαρµόζονται σε όλα τα συστατικά του στο παρακάτω επίπεδο. Για το τελευταίο επίπεδο, αυτά είναι κυρίως δοµικά µεταδεδοµένα (µέγεθος αρχείων κλπ). Σηµ. 2: Οι τιµές για τα µεταδεδοµένα τα σχετικά µε δικαιώµατα πρόσβασης µπορεί να είναι διαφορετικές στα επί µέρους επίπεδα. 44

45 45

46 46

47 47

48 48

49 49

50 50

51 51

52 52

53 53

54 Επιλογή µεταδεδοµένων Είναι σηµαντικό να καθοριστούν το πεδίο εφαρµογής τα κριτήρια οι µορφές των ψηφιακών αντικειµένων και συλλογών ο βαθµός λεπτοµέρειας στην περιγραφή και παρουσίαση προκειµένου να αξιολογηθούν τα πρότυπα µεταδεδοµένων και επιλεγεί το κατάλληλο. Ερώτηση: Ποια µπορεί να είναι τα βασικά στοιχεία που θα περιγράφουν µια δεδοµένη ψηφιακή συλλογή; 54

55 Απάντηση (παράδειγµα) Υποχρεωτικά Τίτλος Συγγραφέας Θέµα Ηλεκτρονική διεύθυνση Επιθυµητά Εκδότης Ηµεροµηνία Κατηγορία Σχόλια Αλλα σχετικά µε συλλογή Αναγνωριστικά Γλώσσα Έκδοση Πνευµατικά δικαιώµατα. 55

56 Marc ιάταξη δεδοµένων (format) : σύνολο κανόνων για τη δοµή και το περιεχόµενο των δεδοµένων Σχεδόν αποκλειστικά για βιβλιογραφικά δεδοµένα Χρησιµοποιούνται µεταδεδοµένα που δηµιουργούνται τόσο από το πρωτότυπο τεκµήριο (π.χ. τίτλος) όσο και µετά από πνευµατική δραστηριότητα (δεδοµένα καθιερωµένων αρχείων) 56

57 Marc Σύνολο στοιχείων που αφορούν: οµή (ISO 2709, ΕΛΟΤ 633) Περιεχόµενο (AACR2, ISBDs, θησαυροί, αρχεία καθιερωµένων όρων, ταξινοµικά συστήµατα, πρότυπα) Σύνταξη (πρότυπα, όπως παραπάνω) 57

58 Marc Μερικά ζητήµατα: Επανάληψη δεδοµένων π.χ. φυσικά πρόσωπα (ευθεία και ανεστραµµένη µορφή), εισαγωγή γλώσσας (µε ή χωρίς κωδικοποίηση), έτος έκδοσης κλπ Πολλά Marc Unimarc, LCMarc, Marc21 κλπ. 58

59 Unimarc Πεδία για καταλογογράφηση ηλεκτρονικών δηµοσιευµάτων Πεδίο κωδικοποιηµένων δεδοµένων : Ηλεκτρονικές πηγές (πεδίο µε 2 χαρακτήρες : τύπος ηλεκτρονικής πηγής και δήλωση υλικού (π.χ. b για πρόγραµµα και j για εύκαµπτο δίσκο) Ειδική περιοχή υλικού : Χαρακτηριστικά ηλεκτρονικής πηγής τύπος και έκταση του αρχείου Σηµείωση τύπου ηλεκτρονικής πηγής (π.χ. µέγιστο µέγεθος εγγραφής 2800 bytes ) Σηµείωση απαιτήσεων συστήµατος (π.χ. απαιτήσεις συστήµατος : Philips Interactive compact disc (CD-I) ) Ηλεκτρονική θέση και πρόσβαση 59

60 Πεδίο 856 (1) 4#$uhttp:// Πανεπιστήµιο Electronic Location and Access Επαναλαµβανόµενο πεδίο, εάν βρίσκεται σε παραπάνω από µία θέση ή χρησιµοποιείται παραπάνω από µία µέθοδος πρόσβασης, για τους παρακάτω λόγους: ιαφορετικοί τρόποι πρόσβασης (π.χ. µε HTTP, FTP, TELNET) ιαφορετικά µέρη ενός τεκµηρίου είναι ηλεκτρονικά, οπότε χρησιµοποιείται το υποπεδίο $3 για να δηλωθεί το µέρος Πολλές θέσεις στο διαδίκτυο (mirror sites) για λόγους ασφάλειας και διευκόλυνσης της πρόσβασης διεθνώς Εµφάνιση σε διαφορετικές µορφές (π.χ. κείµενα σε html, pdf κλπ, εικόνες µε διαφορετική ανάλυση) Υπαρξη σχετικών τεκµηρίων που χρειάζεται να οριστούν 60

61 Πεδίο 856 (2) 1 ος είκτης: Μέθοδος πρόσβασης # εν παρέχονται πληροφορίες 0 Ηλεκτρονικό ταχυδροµείο 1 ftp(πρωτόκολλο µεταφοράς αρχείων) 2 remote login (telnet) αποµακρυσµένη πρόσβαση 3 dial-upεπιλεγόµενο τηλεφωνικό δίκτυο 4 http ιαδίκτυο 5 Η µέθοδος δηλώνεται στο υποπεδίο $2 61

62 Πεδίο 856 (3) 2 ος είκτης: Σχέση (ανάµεσα στην ηλεκτρονική πηγή που περιγράφεται στο πεδίο 856 και στις πληροφορίες της βιβλιογραφικής εγγραφής) # εν παρέχονται πληροφορίες 1 Πηγή (όταν αναφέρεται σε όλο το τεκµήριο που περιγράφεται στην εγγραφή, διαφορετικά για µέρος αυτού χρησιµοποιείται το υποπεδίο $3) 2 Εκδοση της πηγής (στο 856 τίθεται η διεύθυνση της ηλεκτρονικής έκδοσης του τεκµηρίου που περιγράφεται στην εγγραφή) 3 Σχετική πηγή (η θέση που δίνεται στο 856 αφορά ηλεκτρονική πηγή που σχετίζεται µε το περιγραφόµενο στην εγγραφή τεκµήριο.) 4 εν δηµιουργείται σταθερή εµφάνιση 62

63 Πεδίο 856 (4) $a Ονοµασία διαθέτη π.χ. όταν ο 1ος δείκτης είναι 0, 1 ή 2 (Ε) $b Αριθµός πρόσβασης στο διαθέτη (π.χ. IP, αριθµός τηλεφώνου) ( Ε) $c Πληροφορίες συµπίεσης (Ε) $d ιαδροµή π.χ. όταν ο 1ος δείκτης είναι 1 (ftp) (Ε) $f Ηλεκτρονική ονοµασία - π.χ. όταν ο 1ος δείκτης είναι 0 ή 1 (Ε) $g - Uniform Resource Name (π.χ. DOI) (Ε) $h Επεξεργαστής αιτήµατος (κωδικός χρήστη πριν από το ( Ε) $i Οδηγίες (στον αποµακρυσµένο διαθέτη να επεξεργαστεί ένα αίτηµα) (Ε) $j - Bits per second ( Ε) 63

64 Πεδίο 856 (5) $k Κλειδάριθµός (Password) ( Ε) $l - Logon (login) ( Ε) $m Επαφή για βοήθεια στην πρόσβαση (Ε) $n Ονοµασία της θέσης του διαθέτη (γεωγραφική κλπ) ( Ε) $o Λειτουργικό σύστηµα ( Ε) $p - Πόρτα ( Ε) $q Ηλεκτρονικός τύπος διάταξης δεδοµένων (text/html, ASCII, Postscript file, εκτελέσιµο αρχείο, JPEG) ( Ε) $r Ρυθµίσεις ( Ε) $s Μέγεθος αρχείου (Ε) $t - Terminal emulation (Ε) $u - Uniform Resource Locator (URL) ( Ε) 64

65 Πεδίο 856 (6) $v Ωρες που είναι διαθέσιµος ο τρόπος πρόσβασης (Ε) $w Αριθµός ελέγχου εγγραφής (Ε) $x Μη δηµόσια σηµείωση (Ε) $z ηµόσια σηµείωση (Ε) $2 Μέθοδος πρόσβασης (όταν ο πρώτος δείκτης είναι 7) ( Ε) $3 Υλικά που προσδιορίζονται (πληροφορίες που προσδιορίζουν το µέρος του βιβλιογραφικού τεµαχίου στο οποίο εφαρµόζεται το πεδίο ) ( Ε) $6 Σύνδεση (βλέπε υποπεδία ελέγχου) ( Ε) $8 Αριθµός σύνδεσης και σειράς του πεδίου (Ε) 65

66 Πεδίο 856 (7) Τα πιο συχνά χρησιµοποιούµενα στοιχεία είναι : 1 ος δείκτης = 4 για HTTP (µπορεί να µείνει κενός) υποπεδίο $u = [HTTP URL] υποπεδίο $3 = δηλώνεται σε ποιο URL αναφέρεται (π.χ. συγκεκριµένο κεφάλαιο, περίληψη, πίνακας περιεχοµένων κλπ) υποπεδίο $z = σηµειώσεις Ζήτηµα: Ξεχωριστά αντίτυπα και ηλεκτρονικές συνδέσεις (;) 66

67 Πεδίο 856 (8) Παραδείγµατα $iejap subscription 1#$u ftp://path.net/pub/docs/urn2urc.ps 2#$utelnet://pucc.princeton.edu $nprinceton University, Princeton, N.J. 3#$alocis.loc.gov $b $t3270 $tline mode (e.g., vt100) $vm-f 06:00-21:30 USA EST, Sat. 08:30-17:00 USA EST, Sun. 13:00-17:00 USA 40$uhttp://jefferson.village.virginia.edu/pmc/contents.html 4#$uhttp://hdl.handle.net/loc.test/gotthome$gurn:hdl.loc.test/ gotthome 67

68 Πεδίο 856 (9) Παράδειγµα Marc21: (* System supplied element, # Blank, $ Subfield code delimiter) Record #1: 856 link to a subset of the bibliographic item; HTTP URL Leader *****nam##*******#a 001 $a $cr $a s1994####enk######b##### #eng# 040 $adlc $cdlc $ddlc $aHA29$b.A $a300/.1/5195 $ $aanalyzing qualitative data /$cedited by Alan Bryman. 260 $alondon ;$anew York :$broutledge,$c $axii, 232 p. :$bill. ;$c24 cm. 504 $aincludes bibliographical references and index. 020 $a $a x (pbk.) 650 #0$aSocial sciences $xstatistical methods. 650 #0$aSocial sciences $xresearch $xmethodology $aBryman, Alan $aBurgess, Robert G #$3Table of contents $uhttp://lcweb.loc.gov/catdir/toc/ html 68

69 Πεδίο 856 (10) Παράδειγµα Marc21: (* System supplied element, # Blank, $ Subfield code delimiter) Record #2: 856 link to item itself; HTTP URL Leader *****nmm##*******#a 001 $a $a s1994####dcun#######m########eng## 040 $adlc $cdlc $ddlc $aZ $a025.3 $ $aSeminar on Cataloging Digital Documents $d(1994 : $cuniversity of Virginia Library and Library of Congress) $aProceedings of the Seminar on Cataloging Digital Documents, October 12-14, 1994 $h{computer file} /$cuniversity of Virginia Library, Charlottesville, and the Library of Congress. 256 $acomputer data and program. 260 $a{washington, D.C. :$blibrary of Congress,$c1994}. 538 $aaccess: Internet. Address: $atitle from title screen. 500 $a"sponsor: Sarah Thomas, director for cataloging, Library of Congress"--Home page. 520 #$atext, graphics, and audio files, including a summary of the seminar by Sarah Thomas, color photographs of the presenters and various events, texts of the presentations, notes taken by Library of Congress staff, records of the panel discussion, an action plan, and a list of participants. 650 #0$aCataloging of computer files $xcongresses $xdatabases # $athomas, Sarah #$aUniversity of Virginia. $blibrary #$aLibrary of Congress $uhttp://lcweb.loc.gov/catdir/semdigdocs/seminar.html 69

70 Πεδίο 856 (11) Παράδειγµα Marc21: (* System supplied element, # Blank, $ Subfield code delimiter) Record #3: 856 with Second Indicator Value 2 for Related electronic resource. Record describes the original manuscript collection; 856 field describes the finding aid for the electronic version of that original. Leader *****npc##*******#e 001 mm #################eng 010 $amm $bms $adlc$cdlc 072 7$aL$2lcmd 100 1$aJackson, Shirley,$d $kPapers,$f $g(bulk ) 300 $a7,400$fitems. 300 $a51$fcontainers. 300 $a20.4$flinear feet $acorrespondence; diaries; journals; mss., typescripts, and galleys of articles, books, and short stories; college notebooks; watercolors; pencil and ink drawings; and other papers pertaining primarily to Jackson's writings. Includes mss., notes, and outlines relating chiefly to the development of Jackson's short stories through which she conveyed her perception of psychological horror lying just beneath the surface of modern life, as well as to her supernatural tales and to her humorous stories of contemporary domestic life. 70

71 Πεδίο 856 (12) Παράδειγµα Marc21: $ctransfer,$astanley Edgar Hyman papers,$blibrary of Congress Manuscript Division,$d $cgift,$avirginia M. Olsen,$d $3Audiotape$etransferred to$alibrary of Congress Motion Picture, Broadcasting, and Recorded Sound Division. 544 $3Selected artifacts$etransferred to$asmithsonian Institution. 545 $aauthor $afinding aid available in the Library and on Internet $aBernstein, Walter $aBurke, Elizabeth Batterham $aCiardi, John,$d $aHyman, Stanley Edgar,$d $aLivaudais, Carol Black $aUntermeyer, Louis,$d $aFarrar, Straus and Young $aMusic Corporation of America $aHorror tales, American $aShort stories, American $aSupernatural in literature $aAuthors.$2itoamc 852 $alibrary of Congress$bManuscript Division$eWashington, D.C $3Finding aid$uhttp://lcweb2.loc.gov/ammem/ead/jackson.sgm 71

72 Πεδίο 856 (13) Παράδειγµα Unimarc: Remotely accessed electronic document on the Internet nlm0# ###450# ## $a d1991####k y0engy0103####ba 101 0# $aeng 135 ## $adrunu---uuuuu 200 1# $awho's who in the Internet$bcomputer file$ebiographies of IAB.$fG.Malk$gNetwo. 210 ## $d ## $acomputer data 300 ## $a"august 1991" 304 ## $atitle from title screen 330 ## $abiographical information about members of the Internet Activities Board (IAB), ## $atext 700 #1 $amalkin,$bgary Scott 801 #0 $aus$bdlc$c $gaacr # $uftp.sunet.se/pub/internet-documents/fyi/fyi9.html 856 4# $uhttp:// # $ uhttp://webrum.uni-mannheim.de/rz/nerz/config/1web/1netz/1inte/1fyi/ 9fyi0.htm $zrestricted access, permission required. 72

73 Στοιχεία δεδοµένων και Unimarc (1) Τίτλος 200 Παράλληλος τίτλος 510 Συγγραφείς 200$f $g, και/ή 700, 701, 710, 711 ιεύθυνση συγγραφέα 700$p, 701$p, 710$p, 711$p ήλωση έκδοσης 205 ηµοσίευση, διάθεση 210 Φυσική περιγραφή 215 Συνοδευτικό υλικό 215, 307 Σειρά 225,

74 Στοιχεία δεδοµένων και Unimarc (2) Χαρακτηριστικά 230 (αντί της φυσικής περιγραφής - 215) Πληροφορίες πρόσκτησης 345, 010, 011 Σηµειώσεις Τύπος ηλεκτρονικής πηγής 336 Απαιτήσεις συστήµατος 337 Σχετικές µε τίτλο 304 Σχετικές µε έκδοση 305 Σχετικές µε δηµοσίευση, διάθεση 306 Σχετικές µε σειρά 308 Σχετικές µε διαθεσιµότητα 310 Σηµειώσεις περιεχοµένου 327 Σηµείωση χρηστών

75 Στοιχεία δεδοµένων και Unimarc (3) Ηλεκτρονική θέση και πρόσβαση 856 Κωδικοποιηµένα δεδοµένα Γλώσσα 101$a Επιδιωκόµενο κοινό 100/17-19 Ηµεροµηνία δηµοσίευσης 100/8-16 Χώρα δηµοσίευσης ή παραγωγής 101 Σχετικά µε ηλεκτρονικές πηγές 135 Αλλα σηµεία πρόσβασης 5-- Αναγραφές διασύνδεσης 4 75

76 ISBD (International Standard Bibliographic Description) Τυποποίηση της µορφής και του περιεχοµένου της βιβλιογραφικής περιγραφής Ενίσχυση της ανταλλαγής βιβλιογραφικών δεδοµένων 76

77 ISBD (International Standard Bibliographic Description) Ονοµασία ISBD Χρονολογία ISBD(M) Monographic publications 1974, 1978, 1987 ISBD(G) - General 1977, 1989 ISBD(S) - Serials 1977, 1988, (+ηλεκτρονικές εκδόσεις) ISBD(NBM) Non-book materials 1977, 1987 ISBD(CM) Cartographic materials 1977, 1987, (+ηλεκτρονικές εκδόσεις) ISBD(PM) Printed music 1980, 1989 ISBD(A) pre-1801 monographs 1980 Component Parts 1988 ISBD(ER) Electronic resources 1990, 1997,

78 ISBD(ER) Κατηγορίες τεκµηρίων που καλύπτονται: Ηλεκτρονικοί πόροι εδοµένα (αριθµοί, γράµµατα, εικόνες, ήχος) Προγράµµατα Συνδυασµός δεδοµένων και προγραµµάτων (επιγραµµικές υπηρεσίες, πολυµέσα) Επίσης: Τοπικής πρόσβασης Στόχος να περιγραφεί το φυσικό µέσον που θα χρησιµοποιηθεί (π.χ. δίσκος, κασέτα) Αποµακρυσµένης πρόσβασης Σύνδεση µε υπολογιστικόσύστηµα (π.χ. δίκτυο) Χρήση πόρων αποθηκευµένων σε σκληρό δίσκο ή άλλη διάταξη αποθήκευσης 78

79 ISBD(ER) Περιοχές Τίτλος και δήλωση υπευθυνότητας Εκδοση Τύπος και έκταση πόρου ηµοσίευση, διανοµήκλπ Φυσική περιγραφή Σειρά Σηµείωση Πρότυπος αριθµός (ή εναλλακτικός) και όροι διαθεσιµότητας 79

80 ISBD(ER) Περιοχές Τίτλος και δήλωση υπευθυνότητας Εκδοση Τύπος και έκταση πόρου ηµοσίευση, διανοµήκλπ Φυσική περιγραφή Σειρά Σηµείωση Πρότυπος αριθµός (ή εναλλακτικός) και όροι διαθεσιµότητας 80

81 ISBD(ER) και Unimarc Τίτλος και δήλωση υπευθυνότητας 200 Εκδοση 205 Τύπος και έκταση πόρου 230 ηµοσίευση, διανοµή κλπ 210 Φυσική περιγραφή 215 Σειρά 225 Σηµείωση για την πηγή του κύριου τίτλου σχετικά µε τον τύπο και την έκταση του αρχείου σχετικά µε τις απαιτήσεις του συστήµατος και τη φυσική περιγραφή σχετικά µετηµέθοδο πρόσβασης , Πρότυπος αριθµός (ή εναλλακτικός) και όροι διαθεσιµότητας 010, 011 (και 530), 013, 015, 021, 022,

82 Αναφορές σε ηλεκτρονικά τεκµήρια ISO : ΕΛΟΤ Πληροφόρηση και Τεκµηρίωση Βιβλιογραφικές αναφορές Μέρος 2: Ηλεκτρονικά τεκµήρια ή µέρη αυτών Υποδοµή Newsletter [επιγραµµικό], Αθήνα: Knowsys [πρόσβαση ]. Μην. ιαθέσιµοαπότο ιαδίκτυο: < > Κουρνιάτη, Α.-Μ. Οπτική του Ευκλείδη και Καµπυλόµορφη Αντίληψη του Χώρου. Τεχνικά Χρονικά Επιστηµονική Εκδοση ΤΕΕ Σειρά ΙΙ [ιστοσελίδα]. Ιαν. - εκ. 1999, τοµ. 19, τεύχ. 1-2 [πρόσβαση 20 Οκτωβρίου 2000]. ιαθέσιµο από το ιαδίκτυο : Επιτροπή Τυποποίησης στην Τεκµηρίωση (για ΕΛΟΤ 560-2, ISO 690-2): 82

83 MARCXML...a framework for working with MARC data in a XML environment. This framework is intended to be flexible and extensible to allow users to work with MARC data in ways specific to their needs. The framework itself includes many components such as schemas, stylesheets, and software tools. MARCXML : MARC21 XML schema from LC 83