Μάριος Καμπούρης, Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Τεχνολογική Καινοτομία, Μαρξισμός και Μισθωτή Εργασία. Προλογος

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Μάριος Καμπούρης, Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Τεχνολογική Καινοτομία, Μαρξισμός και Μισθωτή Εργασία. Προλογος"

Transcript

1 Μάριος Καμπούρης, Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου Τεχνολογική Καινοτομία, Μαρξισμός και Μισθωτή Εργασία Προλογος Η τεχνολογική καινοτομία και μεταβολή είναι ένα φαινόμενο που όχι μόνο επηρεάζει τη ζωή μας, αλλά και κυριαρχεί στην ιστορία του καπιταλιστικού συστήματος. Άλλωστε ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της καπιταλιστικής νεωτερικότητας είναι ότι οδήγησε στην επίτευξη ενός αδιανόητου ως τότε ρυθμού τεχνολογικής ανάπτυξης. Τα χαρακτηριστικά λοιπόν του φαινομένου αυτού θα έπρεπε να ενδιαφέρουν κάθε άνθρωπο που θέλει να κατανοήσει την καπιταλιστική οικονομία και κοινωνία και την ταξική της διάρθρωση. Στόχος αυτού του άρθρου είναι να καταδείξει ότι ο Μαρξισμός αποτελεί μια θεωρητική προσέγγιση που προσφέρει τα κατάλληλα θεωρητικά «εργαλεία» για την κατανόηση του φαινομένου της τεχνολογικής καινοτομίας. Καταρχήν αναλύονται οι αστοχίες τριων προσεγγίσεων που αντιμετωπίζουν την τεχνολογική μεταβολή σαν ένα απολίτικο φαινόμενο που έχει τη δικιά του δυναμική. Οι προσεγγίσεις αυτές αδυνατουν να κατανοήσουν τις γενεσιουργούς αιτίες των τεχνολογικών καινοτομιών αλλά και τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά. Στη συνέχεια εξηγώ γιατί ο Μαρξισμός που θέτει την πάλη των τάξεων ως βασικό αίτιο της τεχνολογικής μεταβολής μπορεί να κατανοήσει τόσο τον ταχύτατο ρυθμό τεχνολογικής μεταβολής που παρατηρείται στις καπιταλιστικές κοινωνίες όσο και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτής της μεταβολής. Οι τεχνολογικές καινοτομίες που δεν μένουν στα συρτάρια κάποιων τεχνολόγων είναι εκείνες που διευκολύνουν την αστική τάξη να ξεπεράσει την αντίσταση της εργατικής τάξης και να απομυζήσει περισσότερη υπεραξία από την τελευταία. Το άρθρο τελειώνει με το επιχείρημα ότι είναι απαραίτητη η εκπόνηση μιας πολιτικής για την τεχνολογική καινοτομία προκειμένου να διευκολυνθεί η αντίσταση και ο αγώνας της εργατικής τάξης. Η Απολίτικη Προσέγγιση και οι Αστοχίες της Οι κοινωνικοθεωρητικές προσεγγίσεις που αποδίδουν έναν ουδέτερο και εξωκοινωνικό χαρακτήρα στην τεχνολογική καινοτομία είναι πολλές. Ίσως μια από τις πλέον διαδεδομένες όχι μόνο στον ακαδημαϊκό χώρο αλλά σε ευρύτατα στρώματα της κοινωνίας είναι ο τεχνολογικός ντετερμινισμός (Wyatt, 2008), μια θεωρία που στις νεωτερικές κοινωνίες φαινομενικά υποστηρίζεται από την όλο και μεγαλύτερη διάδοση και δημοφιλία διαφόρων τεχνολογικών καινοτομιών. Η επιχειρηματολογία του τεχνολογικού ντετερμινισμού είναι αρκετά απλή. Υποστηρίζεται ότι τόσο η εξέλιξη της τεχνολογίας όσο και η εξέλιξη της κοινωνίας εξαρτώνται από τα χαρακτηριστικά της τεχνολογίας που έχει αναπτυχθεί σε κάθε δεδομένη στιγμή (MacKenzie and Wajcman, 1985). Οι άνθρωποι δεν είναι παρά μαριονέτες που πραγματοποιούν τις προσταγές των τεχνολογικών αντικειμένων και δεν υπάρχει καμία δυνατότητα πολιτικής παρέμβασης στο θέμα της τεχνολογικής μεταβολής.

2 Το πρόβλημα με την προσέγγιση αυτή είναι ότι είναι λογικά ανακόλουθη. Είναι σαν να λέμε ότι τα δημιουργήματα έφτιαξαν τους δημιουργούς τους. Δεν μπορεί το μόνο είδος που βασίζει την επιβίωσή του στις τεχνολογικές καινοτομίες να είναι ένας απλός φορέας των επιταγών των κατασκευών του. Η λογική ανακολουθία του τεχνολογικού ντετερμινισμού φανερώνεται μόλις σκεφτούμε ότι η λογική του συνέπεια είναι ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας αλλά και της ιστορίας της ανθρωπότητας προκαθορίστηκαν από τη φύση. Αν κάθε τεχνολογικό αντικείμενο είναι αποτέλεσμα της προηγούμενης «γενιάς» τεχνολογικών αντικειμένων, τότε δημιουργείται μια αλυσίδα αλλεπάλληλων δημιουργιών στο τέλος της οποίας βρίσκεται η παρούσα τεχνολογία ενώ στην αρχή της βρίσκεται το φυσικό περιβάλλον στο οποίο δημιουργήθηκαν τα πρώτα τεχνολογικά αντικείμενα. Έτσι ο τεχνολογικός ντετερμινισμός αδυνατεί να εντοπίσει τις απαρχές κάθε τεχνολογικής καινοτομίας. Οι λογικές ανακολουθίες του τεχνολογικού ντετερμινισμού είναι αρκετά κραυγαλέες και κατά συνέπεια οι περισσότεροι κοινωνικοί επιστήμονες που μελετούν την τεχνολογία τον απορρίπτουν. Όσοι από τους τελευταίους αντιμετωπίζουν την τεχνολογία σαν κάτι εξωπολιτικό κατέφυγαν σε άλλες προσεγγίσεις. Μια από τις πιο δημοφιλείς είναι η θεωρία της ορθολογικής επιλογής στην οποία συμπεριλαμβάνονται τόσο τα νεοφιλελεύθερα όσο και τα κεϋνσιανά οικονομικά. Η θεωρία αυτή ορίζει την τεχνολογία ως τον παράγοντα εκείνο που καθορίζει τις συναρτήσεις παραγωγής των επιχειρήσεων (Nicholson and Snyder, 2008). Είναι η τεχνολογία το στοιχείο εκείνο που καθορίζει τι ποσότητες κεφαλαίου, εργασίας και πρώτων υλών απαιτούνται για την παραγωγή κάθε προϊόντος. Με βάση αυτό το συλλογισμό η τεχνολογική μεταβολή συνίσταται από μεταβολές στην συνάρτηση παραγωγής και είναι από τους «παράγοντες-κλειδί» για την επίτευξη οικονομικής μεγέθυνσης. Υπάρχουν τρεις κύριες κατηγορίες υποδειγμάτων μεγέθυνσης που βασίζονται στις αρχές της θεωρίας της ορθολογικής επιλογής. Στα υποδείγματα εξωγενούς οικονομικής μεγέθυνσης, η τεχνολογική μεταβολή απεικονίζεται ως η μεταβολή στην τιμή ενός ανεξάρτητου συντελεστή της συνάρτησης παραγωγής (π.χ. βλέπε Solow, 1956). Στα υποδείγματα ενδογενούς μεγέθυνσης ο συντελεστής «τεχνολογία» της συνάρτησης παραγωγής δεν είναι πλέον ανεξάρτητος, αλλά έχει τη δικιά του συνάρτηση παραγωγής (π.χ. βλέπε Romer, 1990). Έτσι η τεχνολογία παράγεται με βάση μια συνάρτηση παραγωγής στην οποία συνδυάζονται διάφοροι συντελεστές όπως για παράδειγμα, το κεφάλαιο, η εργασία και το ανθρώπινο κεφάλαιο. Η τρίτη κατηγορία υποδειγμάτων βασίζεται σε ένα παρακλάδι της θεωρίας της ορθολογικής επιλογής που υποστηρίζει ότι οι ορθολογικές επιλογές είναι δεσμευμένες από παρελθούσες επιλογές ανάπτυξης συγκεκριμένων τεχνολογιών. Αν και ορθολογικοί, οι φορείς δράσεις είναι υποχρεωμένοι να ακολουθήσουν συγκεκριμένα μόνο μονοπάτια ανάπτυξης νέων τεχνολογιών. Έτσι η τεχνολογική εξέλιξη ακολουθεί συγκεκριμένες τεχνολογικές τροχιές (π.χ. βλέπε Dosi, 1982). Κατά διαστήματα βέβαια μια τροχιά εξαντλεί τις δυνατότητές της να αποδώσει κι άλλες τεχνολογικές καινοτομίες. Σ αυτή την περίπτωση, η οικονομία εισέρχεται σε μια άλλη τεχνολογική τροχιά. Το βασικό μειονέκτημα των διαφόρων εκδοχών της θεωρίας της ορθολογικής επιλογής είναι η θεμελιώδης παραδοχή της ότι οι φορείς δράσης διαμορφώνουν τις προτιμήσεις τους

3 ανεξάρτητα από τους εισοδηματικούς τους περιορισμούς, ανεξάρτητα δηλαδή από τα αγαθά και υπηρεσίες που έχουν στη διάθεσή τους κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Η παραδοχή αυτή εισάγει ένα στοιχείο αυθαιρεσίας που περιορίζει την ικανότητα των οικονομολόγων να κατανοούν τη διαμόρφωση των προτιμήσεων των καταναλωτών αλλά και την ικανότητα των επιχειρήσεων να διαμορφώνουν στρατηγικές προκειμένου να ανταποκριθούν σε αυτές τις προτιμήσεις. Αν όμως οι προτιμήσεις καταναλωτών και επιχειρήσεων δεν γίνονται κατανοητές τότε τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά παραμένουν άγνωστα. Κατά συνέπεια άγνωστα παραμένουν και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των τεχνολογικών καινοτομιών που λαμβάνουν χώρα προκειμένου να ανταποκριθούν στις προτιμήσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η θεωρία της ορθολογικής επιλογής μετράει τεχνολογικές καινοτομίες αλλά δεν τις αναλύει και σε καμία περίπτωση δεν τις κατανοεί. Ακόμη και τα υποδείγματα της δεσμευμένης ορθολογικής επιλογής καταλήγουν, εξαιτίας αυτής της αδυναμίας, να εξηγούν τη μετάβαση σε διαφορετικές τεχνολογικές τροχιές βασιζόμενα σε τεχνολογικά ντετερμινιστικές προσεγγίσεις (π.χ. βλέπε Freeman, 1990). Αν και τα οικονομικά αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα κοινωνικής επιστήμης που ενστερνίζεται μια φαινομενικά μη-πολιτική και τεχνοκρατική κατανόηση του φαινομένου της τεχνολογικής καινοτομίας, παρ όλ αυτά δεν είναι το μόνο τέτοιο παράδειγμα. Ο τεχνοκρατισμός έχει εισχωρήσει και στις επιστήμες της κοινωνιολογίες και στις κοινωνιολογικές μελέτες της επιστήμης και της τεχνολογίας (STS studies). Βέβαια, εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι ενώ ο τεχνολογικός ντετερμινισμός και η θεωρία της ορθολογικής επιλογής είτε αποκλείουν τις κοινωνικές επιδράσεις στην τεχνολογία είτε τις θεωρούν «ορθολογικές» και ανεξάρτητες από τις πολιτικές πεποιθήσεις των φορέων δράσης, οι κοινωνιολογικές προσεγγίσεις ούτε αρνούνται ούτε υποβαθμίζουν τη σημασία των κοινωνικών επιδράσεων στην τεχνολογία. Για παράδειγμα ο κλασσικός κοινωνικός κονστρουκτιβισμός τονίζει ότι η τελική μορφή ενός τεχνολογικού αντικειμένου εξαρτάται από τη διαπραγμάτευση ανάμεσα σε διάφορες κοινωνικές ομάδες (Pinch and Bijker, 1984). Η αποπολιτικοποίηση της τεχνολογικής μεταβολής δεν έρχεται μέσω του παραγκωνισμού των κοινωνικών επιδράσεων αλλά μέσω της αποπολιτικοποίησης αυτών των τελευταίων. Δηλαδή, (στην περίπτωση και πάλι του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού) μέσω της ουδέτερης (μη-)θεώρησης των σχέσεων ανάμεσα στις διάφορες κοινωνικές ομάδες και της παράβλεψης των ταξικών σχέσεων εκμετάλλευσης ανάμεσά τους (Russell, 1986). Η αποπολιτικοποίηση των κοινωνικών επιδράσεων στην τεχνολογία, πέρα από το ότι αποκρύπτει τις δυνατότητες εκπόνησης μιας πολιτικής τεχνολογικής ανάπτυξης με ταξικό πρόσημο, έχει σημαντικότατες συνέπειες και για την επιστημονική κατανοήση του φαινομένου της τεχνολογικής καινοτομίας. Η κοινωνικοθεωρητική προσέγγιση στην οποία αυτή η αδυναμία φαίνεται πιο καθαρά από ότι σε κάθε άλλη είναι η θεωρία δράστη-δικτύου (Αctor-Network Theory). Η θεωρία αυτή συμπεριλαμβάνεται σε εκείνες τις προσεγγίσεις που δίνουν έναν σημαντικό ρόλο στην τεχνολογία και δεν την αγνοούν. Πιο συγκεκριμένα, αρνείται τόσο τον τεχνολογισμό (δηλαδή τον τεχνολογικό ντετερμινισμό) όσο και τον κοινωνιολογισμό (δηλαδή τον πλήρη καθορισμό της τεχνολογίας από τις κοινωνικές επιδράσεις) (Latour, 1988). Στη θέση τους προτείνει μια επίπεδη οντολογία, δηλαδή μια οντολογία σύμφωνα με την οποία η

4 συμμετοχή ανθρώπων και τεχνολογικών αντικειμένων στην δημιουργία της κοινωνικής πραγματικότητας είναι ομοειδής. Άνθρωποι και τεχνολογικά αντικείμενα δεν είναι τίποτε άλλο παρά δράστες οι οποίοι συνδέονται και διαμορφώνουν δίκτυα. Το σύνολο των δικτύων είναι αυτό που κοινωνικοί επιστήμονες αλλά και απλοί άνθρωποι αποκαλούμε κοινωνική πραγματικότητα. Στην πραγματικότητα αυτή είναι μάταιο να αναζητούμε μύθους όπως οι κοινωνικές δομές. Το μόνο που υπάρχει είναι δίκτυα δραστών που διαμορφώνονται από άλλα μικρότερα δίκτυα (Latour, 1992). Στα πλαίσια αυτής της θεώρησης μια τεχνολογική καινοτομία δεν μπορεί παρά να είναι μια αλλαγή στη σύνθεση των δικτύων. Ένα παλαιότερο δίκτυο σταματά να υπάρχει και ένα νέο το αντικαθιστά. Το πρόβλημα της θεωρίας δράστη-δικτύου είναι ότι δεν μας εξηγεί από που ξεκινούν οι μεταβολές αυτές. Για να γίνω πιο σαφής η συγκεκριμένη προσέγγιση δε μας εξηγεί σε πιο επίπεδο αρχίζει η αναδιοργάνωση ενός δικτύου. Ξεκινά στο επίπεδο της αλλαγής της σκέψης ενός συγκεκριμένου ανθρώπινου δράστη; Ξεκινά από τη μεταβολή της συμπεριφοράς ενός συνόλου ανθρώπινων δραστών; Ή μήπως το σημαντικό είναι η επίδραση ενός μη ανθρώπινου δράστη, δηλαδή ενός τεχνολογικού αντικειμένου; Η επίπεδη οντολογία της θεωρίας δράστη-δικτύου δεν επιτρέπει τον εντοπισμό των απαρχών μιας καινοτομίας τεχνολογικής ή μη. Η αδυναμία αυτή πιθανότατα συνδέεται με την επιμονή των θιασωτών αυτής της προσέγγισης να μην αναγνωρίζουν την ύπαρξη διαφορετικών ιστορικών περιόδων. Για παράδειγμα ο Latour (1991) δεν βλέπει καμιά διαφορά ανάμεσα στην καπιταλιστική νεωτερικότητα και στην προνεωτερικότητα. Αυτή η επιμονή όμως είναι και μια ξεκάθαρη αστοχία της θεωρίας δράστηδικτύου, αφού τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της νεωτερικότητας υποβοήθησαν την πραγματοποίηση μιας πλειάδας τεχνολογικών καινοτομιών με ένα ρυθμό πολύ πιο γρήγορο από ότι στην προνεωτερικότητα. Βλέπουμε λοιπόν ότι η απογύμνωση των κοινωνικών σχηματισμών από τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά οδηγεί στην ανικανότητα θεώρησης της τεχνολογικής καινοτομίας και μεταβολής. Ο μόνος τρόπος να ξεφύγουμε από αυτό το αδιέξοδο είναι να αναγνωρίσουμε ότι η τεχνολογική καινοτομία είναι ένα κοινωνικοπολιτικό φαινόμενο που λαμβάνει χώρα εντός μιας ταξικά δομημένης κοινωνίας. Το συμπέρασμα αυτής της ενότητας είναι ότι για την κατανόηση της τεχνολογικής καινοτομίας ως κοινωνικού φαινομένου υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις. Οι προϋποθέσεις αυτές είναι η κατανόηση των αιτιών κάθε τεχνολογικής καινοτομίας και η κατανόηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών της τεχνολογικής μεταβολής. Στην επόμενη ενότητα θα προσπαθήσω να εξηγήσω γιατί η μαρξιστική θεωρία προσφέρει ικανοποιητικές απαντήσεις σε αυτά τα προβλήματα. Μαρξισμός και Τεχνολογική Καινοτομία Ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μαρξιστικής θεωρίας που της επιτρέπουν να κατανοήσει πληρέστερα το φαινόμενο της τεχνολογικής καινοτομίας είναι ότι είναι εκείνη η προσέγγιση που θεωρεί το ανθρώπινο πράττειν γενεσιουργό αιτία της ιστορίας. Στην Γερμανική Ιδεολογία (Μarx and Engels, 1846) ο Μαρξ ξεκαθαρίζει ότι είναι οι πράξεις που θεμελιώνουν τις

5 ιδέες και ότι το θέμα δεν είναι να ερμηνεύσεις τον κόσμο αλλά να τον αλλάξεις. Κάθε ανθρώπινη πράξη όμως αναλύεται σε μια σειρά αλληλεπιδράσεις με άλλους ανθρώπους, φύση και τεχνολογικά αντικείμενα. Κατά συνέπεια στο επίκεντρο της μαρξιστικής θεωρίας δεν είναι το απομονωμένο άτομο αλλά οι αλληλεπιδράσεις συγκρουσιακές ή συνεργατικές των ανθρώπων (Althusser, 1975). Όμως στο πέρασμα του χρόνου οι αλληλεπιδράσεις αυτές ανθρώπων, φύσης και τεχνολογίας έχουν παράξει μια διαφοροποιημένη κοινωνία που με τη σειρά της καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το ανθρώπινο πράττειν. Κύριο στοιχείο αυτής της διαφοροποίησης είναι η ύπαρξη των κοινωνικών τάξεων που, στον καπιταλισμό είναι δυο: η αστική τάξη και το προλεταριάτο. Οι κοινωνικές τάξεις και οι σχέσεις εξουσίας που έχουν αναδειχθεί μεταξύ τους είναι κεντρικό στοιχείο της διαφοροποίησης της κοινωνίας και, κατά συνέπεια, κεντρικός παράγοντας καθορισμού του ανθρώπινου πράττειν που με τη σειρά του τις μετασχηματίζει. Και όπως κάθε τι στην ανθρώπινη κοινωνία, η τεχνολογική μεταβολή καθορίζεται από αυτή την αλληλεπίδραση ανάμεσα στις ταξικές δομές της κοινωνίας και στο ανθρώπινο πράττειν. Για να το πω πιο απλά η τεχνολογική μεταβολή καθορίζεται από την ταξική πάλη (MacKenzie, 1984). Είναι η ταξική πάλη αυτό που καθορίζει τις μορφές της τεχνολογίας που χρησιμοποιεί ο κάθε άνθρωπος. Και συγκεκριμένα στον καπιταλισμό, οι τεχνολογικές καινοτομίες καθορίζονται από την ταξική πάλη ανάμεσα στην εργατική τάξη και την αστική. Η ταξική πάλη στον καπιταλισμό χαρακτηρίζεται από την θέσμιση της μισθωτής εργασίας, δηλαδή από την αφαίρεση του ελέγχου των μέσων παραγωγής από τους παραγωγούς. Η εργατική ταξη είναι αλλοτριωμένη, έχει αποξενωθεί από το προϊόν της εργασίας της αφού δεν ελέγχει τα μέσα παραγωγής με τα οποία παράγει τα προϊόντα που εξασφαλίζουν την αναπαραγωγή της. Αυτά ανήκουν στους καπιταλιστές, οι οποίοι νοικιάζουν την εργατική δύναμη που παράγει τα εμπορεύματά τους. Φυσικά, δεν της αποδίδουν όλη την αξία των εμπορευμάτων που παράγονται αλλά μόνο ένα κλάσμα αυτής της αξίας. Ότι απομένει είναι η υπεραξία την οποία καρπώνονται (Marx, 1867). Όσο σημαντική και αν είναι η απόσπαση της υπεραξίας από τους καπιταλιστές, από μόνη της δεν εξασφαλίζει τα κέρδη τους. Για να πραγματοποιηθούν αυτά τα κέρδη, πρώτα πρέπει να τεθούν σε κυκλοφορία τα εμπορεύματα των καπιταλιστών (Marx, 1885). Κοινώς η κερδοφορία του κεφαλαίου εξασφαλίζεται μόνον αν αυξάνονται συνεχώς οι πωλήσεις των εμπορευμάτων. Ο καπιταλισμός έχει ανάγκη για να επιβιώσει την ύπαρξη μιας συνεχώς διογκούμενης σφαίρας κατανάλωσης (Lebowitz, 1976). Tο γεγονός αυτό, το ότι δηλαδή οι καπιταλιστές είναι ταυτόχρονα υποχρεωμένοι να μειώνουν τις αμοιβές της εργατικής τάξης που αποτελεί και την τεράστια πλειοψηφία της κοινωνίας και ταυτόχρονα να εξασφαλίζουν την αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που αγοράζουν τα προϊόντα τους αποτελεί την βασική αιτία της πτωτικής τάσης του ποσοσττού κέρδους. Και φυσικά, χρησιμοποιώντας την λέξη «τάση» αυτό που δηλώνεται είναι ότι το ποσοστό κέρδους δεν είναι υποχρεωτικό να πέφτει. Κι αυτό γιατί υπάρχουν οι λεγόμενες αντίρροπες τάσεις, οι παράγοντες δηλαδή που επιτρέπουν την αύξηση της απομύζησης

6 υπεραξίας κατά την παραγωγή των εμπορευμάτων και εκείνοι που επιταχύνουν και διευρύνουν την κυκλοφορία τους. Η τεχνολογική μεταβολή είναι ένας από τους προσφορότερους τρόπους για την αύξηση της αποσπούμενης υπεραξίας, αφού η εφαρμογή τεχνολογικών καινοτομιών στην παραγωγή δίνει τη δυνατότητα στους καπιταλιστές να μειώσουν το χρόνο που αφιερώνουν στην παραγωγή αξίας που εξασφαλίζει την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης. Έτσι αυξάνουν το χρόνο στην εργάσιμη μέρα που αφιερώνουν στην παραγωγή υπεραξίας αυξάνοντας έτσι την αποσπώμενη σχετική υπεραξία (Marx, 1867). Ταυτόχρονα, συγκεκριμένες τεχνολογικές καινοτομίες δίνουν τη δυνατότητα στους καπιταλιστές να αυξήσουν τον έλεγχο της εργασίας και την έντασή της ενώ άλλες οδηγούν στην αφαίρεση πολλών δεξιοτήτων από τους εργάτες, καθιστώντας τους έτσι απλά εξαρτήματα των τεχνολογικών αντικειμένων και αφαιρώντας τους κάθε έλεγχο της παραγωγής (Braverman, 1974). Η σχέση της τεχνολογικής μεταβολής με την κυκλοφορία του κεφαλαίου δεν είναι τόσο ξεκάθαρη. Από τη μια, υπάρχουν τεχνολογίες που ευνοούν την ταχύτερη πώληση των εμπορευμάτων και τη διαμόρφωση μιας υπερκαταναλωτικής κοινωνίας όπως αυτές στις οποίες αναφέρεται ο Debord (1967). Άπό την άλλη, κάθε τεχνολογική καινοτομία που αυξάνει την αποσπώμενη σχετική υπεραξία οδηγεί πολλούς εργαζόμενους στην ανεργία. Έτσι μειώνει αντί να διευρύνει τη σφαίρα κυκλοφορίας των εμπορευμάτων. Οι παραπάνω δυο παράγραφοι προσφέρουν το κλειδί για την κατανόηση των τεχνολογικών καινοτομιών που προωθούνται στον καπιταλισμό. Οι τεχνολογικές καινοτομίες που δεν μένουν στα συρτάρια επιστημόνων, μηχανικών και άλλων τεχνολόγων, αλλά χρηματοδοτούνται από τους καπιταλιστές, παράγονται και εμπορευματοποιούνται είναι εκείνες που αυξάνουν την παραγωγή, τον έλεγχο και την ένταση της εργασίας και εκείνες που διευκολύνουν την ταχύτητα και διεύρυνση της κυκλοφορίας του κεφαλαίου. Ωστόσο θα ήταν μια τεράστια αστοχία, στην προσπάθεια μας να κατανοήσουμε την τεχνολογική μεταβολή στον καπιταλισμό, να θεωρήσουμε ότι οι τεχνολογικές καινοτομίες που παράγονται καθορίζονται απόλυτα από τις ανάγκες και τις επιθυμίες της αστικής τάξης. Όπως περιέγραψε ο MacKenzie (1984), όσο περνά ο χρόνος οι εργάτες μαθαίνουν να χρησιμοποιούν μια ή περισσότερες τεχνολογικές καινοτομίες με τρόπο που να μην επιτρέπει την περαιτέρω καταπίεσή τους από τις δυνάμεις της αστικής τάξης. Έτσι η απομύζηση της υπεραξίας τους έχει ένα όριο. Η περαιτέρω αύξηση του ελέγχου της εργασίας τους είναι απολύτως αδύνατη. Η αντίσταση των εργατών είναι απαραίτητο να λαμβάνεται υπόψιν από τους μαρξιστές ερευνητές της τεχνολογίας γιατί, όπως είπα και παραπάνω, κινητήριος δύναμη της ιστορίας (και κατά συνέπεια και της τεχνολογικής μεταβολής) είναι η πάλη των τάξεων και όχι μόνο οι ανάγκες των ισχυρών. Σαν απάντηση στην αντίσταση της εργατικής τάξης, κατά περιόδους η αστική τάξη επαναστατικοποιεί το σύνολο της τεχνολογίας της παραγωγής. Οι νέες τεχνολογίες καθιστούν δυνατό τον περαιτέρω έλεγχο της εργατικής τάξης μέσω του ξεπεράσματος των εμποδίων που έθετε η εργατική τάξη χάρη στην εξοικείωσή της με συγκεκριμένες μορφές τεχνολογίας. Έτσι,

7 στην καπιταλιστική νεωτερικότητα παρατηρείται το φαινόμενο της αλλαγής τεχνολογικών καθεστώτων στην παραγωγή προκειμένου να ξεπεραστούν οι αντιστάσεις της εργασίας. Ο Μαρξ (1867) στο Κεφάλαιο προλαβε και περιέγραψε τα τρια τεχνολογικά καθεστώτα που είχαν εμφανιστεί μέχρι το θάνατό του. Το πρώτο ήταν η συνεργασία, η οποία ακολουθήθηκε από τα καθεστώτα της μανουφακτούρας και της εκμηχανισμένης βιομηχανίας. Στις αρχές του 20 ου αιώνα καθιερώθηκε το τεχνολογικό καθεστώς του ταιηλορισμού, ενώ λίγο πριν τα μέσα του το τελευταίο αντικαταστάθηκε από το τεχνολογικό καθεστώς του φορντισμού. Από τη δεκαετία του 70 και μετά το φορντισμός αντικαθίσταται από το νεοφορντισμό (Aglietta, 1976).Η περιγραφή καθενός από αυτά τα τεχνολογικά καθεστώτα απαιτεί λεπτομερή ανάλυση και δεν είναι δυνατή σε ένα κείμενο σαν κι αυτό. Παρ όλ αυτά, θα επιδιώξω να δώσω ένα σύντομο παράδειγμα των αιτιών και της διαδικασίας αλλαγής τεχνολογικών καθεστώτων. Ο φορντισμός χαρακτηρίζεται από την τεχνολογία της γραμμής παραγωγής και των ηλεκρομηχανικών μηχανών. Πρόκειται για ένα τεχνολογικό καθεστώς που επέτρεψε την μαζική παραγωγή τυποποιημένων εμπορευμάτων με μια ταχύτητα ανεπανάληπτη ως τότε. Ωστόσο το γεγονός ότι οι συγκεκριμένες τεχνολογίες λειτουργούσαν καλύτερα σε μεγάλα εργοστάσια όπου δούλευαν μαζί πάρα πολλοί εργάτες, διευκόλυνε τον συνδικαλισμό. Μπορεί λοιπόν η γραμμή παραγωγής να επέτρεπε την τυποποίηση της εργασίας και την αύξηση του ελέγχου του ρυθμού εργασίας των εργατών, όμως ο συνδικαλισμός έθετε πάντα ένα όριο στην αύξηση της απομυζούμενης υπεραξίας. Για αυτό το λόγο οι καπιταλιστές αναδιαμόργωσαν ριζικά τη διαδικασία παραγωγής μέσω της εισαγωγής ηλεκτρονικών μηχανών, τεχνολογικών αντικειμένων δηλαδή που μπορούσαν να αυτορυθμίζονται. Με τον τρόπο αυτό έγινε δυνατή η αποκέντρωση της παραγωγής η οποία με τη σειρά της δυσκόλεψε κατά πολύ τον συνδικαλισμό των εργατών (Aglietta, 1976). Το συμπέρασμα αυτής της ενότητας είναι ότι ο Μαρξισμός προσφέρει ικανοποιητικές απαντήσεις στο θέμα της κατανόησης της τεχνολογικής καινοτομίας. Κατανοεί τόσο τις αιτίες και απαρχές κάθε τεχνολογικής καινοτομίας, όσο και τα ποιοτικά της χαρακτηριστικά. Όπως εξήγηθηκε προηγουμένως γενεσιουργός αιτία των τεχνολογικών καινοτομιών είναι η πάλη των τάξεων. Τα δε ποιοτικά χαρακτηριστικά κάθε καινοτομίας εξαρτώνται από τις συνθήκες κάτω από τις οποίες διεξάγεται η πάλη των τάξεων τη στιγμή πραγματοποίησης μιας τεχνολογικής καινοτομίας. Ωστόσο, εδώ πρέπει να τονίσω ότι η ανάλυση του Μαρξ για τον καπιταλισμό μας προσφέρει τα εργαλεία για να κατανοήσουμε δυο άλλα σημαντικότατα ζητήματα σχετικά με την τεχνολογία. Την ιδιαιτερότητα της ταχύτατης τεχνολογικής ανάπτυξης στον καπιταλισμό και τη μετάβαση από ένα τεχνολογικό καθεστώς σε άλλο στη διαδικασία παραγωγής των εμπορευμάτων. Και τα δυο έχουν να κάνουν με την αναγκαιότητα πραγματοποίησης τεχνολογικών καινοτομιών προκειμένου να αντισταθμιστεί η πτωτική τάση του ποσοστού χρέους. Το τελευταίο συμπέρασμα που μπορούμε να βγάλουμε είναι ότι η τεχνολογική καινοτομία αποτελεί όριο για τον καπιταλισμό. Όριο όχι με την έννοια του συνόρου, όχι με την έννοια ότι υπάρχουν κάποιες τεχνολογίες που με έναν τεχνολογικά ντετερμινιστικό τρόπο θα οδηγήσουν στην κατάργηση του καπιταλισμού αλλά όριο με τη χεγελιανή έννοια. Σαν ένα

8 εμπόδιο δηλαδή το οποίο ο καπιταλισμός είναι πάντα υποχρεωμένος να το βρίσκει μπροστά του για να το ξεπερνά μόνο προσωρινά (Lebowitz, 1976). Κοντολογίς, η αστική τάξη είναι πάντα υποχρεωμένη να καινοτομεί τεχνολογικά και κατά καιρούς να αλλάζει και το τεχνολογικό καθεστώς της διαδικασίας παραγωγής. Χωρίς τεχνολογική μεταβολή δεν επιβιώνει. Αντί επιλόγου: Σοσιαλισμός και Τεχνολογική Καινοτομία Στις προηγούμενες παραγράφους αναλύθηκε το γιατί η τεχνολογική καινοτομία είναι ένα φαινόμενο με πολιτικές προεκτάσεις και κατά συνέπεια επιδέχεται και την εφαρμογή μιας πολιτικής που θα επηρεάσει τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά. Άλλωστε η προώθηση των τεχνολογικών καινοτομιών που εξασφαλίζουν τα συμφέροντα της αστικής τάξης είναι από μόνη της μια πολιτική διαχείρισης της τεχνολογικής καινοτομίας. Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν είναι κατά πόσον είναι δυνατή η διατύπωση μιας εναλλακτικής πολιτικής διαχείρισης της τεχνολογίας. Τα καθεστώτα του υπαρκτού σοσιαλισμού του 20 ου αιώνα κατόρθωσαν μέσω της εφαρμογής τεχνολογικών καινοτομιών να επιτύχουν εντυπωσιακούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τη δεκαετία του 50, οι πρώην σοσιαλιστικές χώρες είχαν υψηλότερους ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης από τις καπιταλιστικές (Hobsbawm, 1994). Παρ όλ αυτά η ανάπτυξη αυτή δεν είχε διάρκεια. Οι σοσιαλιστικές χώρες δεν κατάφεραν να αρθρώσουν ένα δικό τους τεχνολογικό καθεστώς στην παραγωγική διαδικασία και ακολούθησαν την πεπατημένη των καπιταλιστικών. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί μια αντίφαση ανάμεσα στην ρητορική της απελευθέρωσης των εργατών που χρησιμοποιούσαν τα καθεστώτα αυτά και στην καταπίεση που βίωναν οι εργάτες στο εργοστάσιο, η οποία ήταν παρόμοια με τον καπιταλισμό (Burawoy, 2012). Το γεγονός αυτό συνετέλεσε στην πολιτική αποτυχία των πρώην σοσιαλιστικών χωρών. Κατά συνέπεια, αν οι σοσιαλιστές του 21 ου αιώνα θέλουν να διαμορφώσουν μια πολιτική τεχνολογικής καινοτομίας, θα πρέπει να αποφύγουν την ανυποψίαστη προσέγγιση ότι όλες οι τεχνολογικές καινοτομίες είναι ωφέλιμες και προωθούν την πρόοδο της κοινωνίας προς το τέλος του καπιταλισμού. Αντίθετα, θα πρέπει να στέκονται κριτικά απέναντι στην εμπορευματοποίηση κάθε νέας τεχνολογίας και, χωρίς να τηρούν μια τεχνοφοβική ή τεχνοφιλική στάση, να προωθούν εκείνες τις τεχνολογικές καινοτομίες που διευκολύνουν την αντίσταση και αυτονομία της εργατικής τάξης. Το έργο τους αυτό διευκολύνεται από το ότι οι σύγχρονες τεχνολογίες προϋποθέτουν την ύπαρξη εργατικής τάξης με μόρφωση και δεξιότητες. Ωστόσο η τάση εξειδίκευσης που παρατηρείται στους τεχνολογικούς κλάδους και η διαρκής υποβάθμιση των κοινωνικών επιστημών και της φιλοσοφίας που παρατηρείται στον ύστερο καπιταλισμό σημαίνει ότι συχνά οι επιστήμονες και τεχνολόγοι εργάτες ξέρουν όλο και περισσότερα για όλο και λιγότερα. Κατά συνέπεια, χωρίς την ενεργό παρέμβαση ενός πολιτικού κινήματος και χωρίς την εκπόνηση μιας πολιτικής για την τεχνολογική καινοτομία, οι τεχνολογικές καινοτομίες που θα δημιουργούνται θα διευκολύνουν τους καπιταλιστές. Και φυσικά αρμόδια για την εκπόνηση αυτής της πολιτικής δεν είναι μια γραφειοκρατία αλλά ένα κίνημα της εργατικής τάξης που θα

9 εκδημοκρατίσει την παραγωγή τεχνολογίας. Μόνο έτσι θα ξεπεραστούν οι αντιφάσεις που περιγράφει ο Burawoy (2012). Bιβλιογραφία Aglietta, M., Régulation et Crises de Capitalisme. Paris, FR: Calmann-Lévy. Althusser, L., Is it Simple to be a Marxist in Philosophy?. Translated from the French by Brewster, B. In Althusser, L., Philosophy and the Spontaneous Philosophy of the Scientists. London, UK: Verso. Braverman, H., Labor and Monopoly Capital: The Degradation of Work in the Twentieth Century. New York. NY, USA: Monthly Review Press. Burawoy, M., The Roots of Domination: Beyond Bourdieu and Gramsci. Sociology, Vol. 46, No. 2, pp Debord, G., La Société du Spectacle. Paris, FR : Buchet-Chastel. Dosi, G., Technological Paradigms and Technological Trajectories. A Suggested Interpretation of the Determinants and Directions of Technical Change. Research Policy, Vol. 11, pp Freeman, C., Schumpeter s Business Cycles Revisited. In Heertje, A., and Perlman, M., eds., Evolving Technology and Market Structure, Studies in Schumpeterian Economics. Ann Arbor, MI, USA: University of Michigan Press. Hobsbawm, Age of Extremes. The Short Twentieth Century London, UK: Abacus. Latour, B., Mixing Humans and Nonhumans Together: The Sociology of a Door-Closer. Social Problems, Vol. 35, No. 3, pp Latour, B., We Have Never Been Modern. Translated from the French by Porter, C., Cambridge, MA, USA: Harvard University Press. Latour, B., Where Are the Missing Masses? The Sociology of a Few Mundane Artifacts. In Bijker, W. E., and Law, J., eds., Shaping Technology/Building Society: Studies in Sociotechnical Change, pp Cambridge, MA, USA: The MIT Press. Lebowitz, M. A., Marx s Falling Rate of Profit: A Dialectical View. Canadian Journal of Economics, Vol. 9, No. 2. MacKenzie, D., Marx and the Machine. Technology and Culture, Vol. 25, No. 3, pp

10 MacKenzie, D., and Wajcman, J., eds., The Social Shaping of Technology: How the Refrigerator Got Its Hum. Milton Keynes, UK: Open University Press. Marx, K., Capital: A Critique of Political Economy. Volume 1. Translated from the German by Fowkes, B., [Kindle for PC 3] London, UK: Penguin Books Ltd. Available at: Amazon.co.uk < [Accessed 29 May 2014]. Marx, K., Capital: A Critique of Political Economy. Volume 2. Translated from the German by Fernbach, D., [Kindle for PC 3] London, UK: Penguin Books Ltd. Available at: Amazon.co.uk < [Accessed 29 May 2014] Marx, K., and Engels, F., The German Ideology. Translated from the German by Lawrence & Wishart, London, UK: Lawrence & Wishart. Nicholson, W., and Snyder, C., Microeconomic Theory. Basic Principles and Extentions. Mason, OH, USA: Thompson South-Western. Pinch, T. J., and Bijker, W., E., The Social Construction of Facts and Artefacts: Or How the Sociology of Science and the Sociology of Technology Might Benefit Each Other. Social Studies of Science, Vol. 14, No. 3, pp Romer, P. M., Endogenous Technological Change. Journal of Political Economy, Vol. 98, No. 5, Part 2, October, pp. S71-S102. Russell, S., The Social Construction of Artefacts: A Response to Pinch and Bijker. Social Studies of Science, Vol. 16, No. 2, pp Solow, R., M., A Contribution to the Theory of Economic Growth. The Quarterly Journal of Economics, Vol. 70, No. 1, pp Wyatt, S., Technological Determinism is Dead; Long Live Technological Determinism. In Hackett, J., Amsterdamska, O., Lynch, M., and Wajcman, J., eds., The Handbook of Science and Technology Studies. Cambridge, MA, USA: The MIT Press.

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Συγκρουσιακές Θεωρήσεις Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 5ο (σελ. 128 136) Οι θέσεις του Althusser Οι θέσεις του Gramsci 2 Karl Marx (1818-1883)

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομικά της Τεχνολογίας

Οικονομικά της Τεχνολογίας Οικονομικά της Τεχνολογίας Καινοτόμες Επιχειρήσεις, Επιχειρηματικότητα και Ανταγωνισμός Κώστας Τσεκούρας Καινοτόμες Επιχειρήσεις και Αγορές Περίγραμμα Επιχειρηματικότητα και Νέες Επιχειρήσεις Καινοτομία

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτική Κοινωνιολογία

Αγροτική Κοινωνιολογία Αγροτική Κοινωνιολογία Θεματική ενότητα 1: Θεωρητική συγκρότηση της Αγροτικής Κοινωνιολογίας 3/3 Όνομα καθηγητή: Χαράλαμπος Κασίμης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Εκπαιδευτικοί στόχοι Στόχος

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ. 1.Στόχοι της εργασίας. 2. Λέξεις-κλειδιά ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΠΟ42

ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ. 1.Στόχοι της εργασίας. 2. Λέξεις-κλειδιά ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΠΟ42 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΠΟ42 2 Η ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 2012-2013 ΘΕΜΑ: «Να συγκρίνετε τις απόψεις του Βέμπερ με αυτές του Μάρξ σχετικά με την ηθική της

Διαβάστε περισσότερα

13/1/2010. Οικονομική της Τεχνολογίας. Ερωτήματα προς συζήτηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

13/1/2010. Οικονομική της Τεχνολογίας. Ερωτήματα προς συζήτηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης Οικονομική της Τεχνολογίας Διάλεξη 6 η: Οικονομική Θεωρία και το Ζήτημα της Τεχνολογικής Αλλαγής: & II 1 Ερωτήματα

Διαβάστε περισσότερα

Μακροοικονομική. Μακροοικονομική Θεωρία και Πολιτική. Αναπτύχθηκε ως ξεχωριστός κλάδος: Γιατί μελετάμε ακόμη την. Μακροοικονομική Θεωρία και

Μακροοικονομική. Μακροοικονομική Θεωρία και Πολιτική. Αναπτύχθηκε ως ξεχωριστός κλάδος: Γιατί μελετάμε ακόμη την. Μακροοικονομική Θεωρία και Μακροοικονομική Θεωρία και Πολιτική Εισαγωγή: με τι ασχολείται Ποια είναι η θέση της μακροοικονομικής σήμερα; Χρησιμότητα - γιατί μελετάμε την μακροοικονομική θεωρία; Εξέλιξη θεωρίας και σχέση με την πολιτική

Διαβάστε περισσότερα

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Η θέση της «κυκλοφορίας» στην αναπαραγωγή του οικονομικού συστήματος... Γιώργος Σταμάτης

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Η θέση της «κυκλοφορίας» στην αναπαραγωγή του οικονομικού συστήματος... Γιώργος Σταμάτης Η θέση της "κυκλοφορίας" στην αναπαραγωγή του οικονομικού συστήματος και στην παραγωγή υπεραξίας και κέρδουςτου Γιώργου Σταμάτη Είναι ευρέως δεδομένη η άποψη, ότι, κατά τον Μαρξ, ο τομέας της «κυκλοφορίας»,

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτική Κοινωνιολογία

Αγροτική Κοινωνιολογία Αγροτική Κοινωνιολογία Θεματική ενότητα 1: Θεωρητική συγκρότηση της Αγροτικής Κοινωνιολογίας 1/3 Όνομα καθηγητή: Χαράλαμπος Κασίμης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Εκπαιδευτικοί στόχοι Στόχος

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτική Κοινωνιολογία

Αγροτική Κοινωνιολογία Αγροτική Κοινωνιολογία Θεματική ενότητα 1: Θεωρητική συγκρότηση της Αγροτικής Κοινωνιολογίας 2/3 Όνομα καθηγητή: Χαράλαμπος Κασίμης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Εκπαιδευτικοί στόχοι Στόχος

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 23

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 23 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογος...21 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγικές Έννοιες... 25 1.1 Η Οικονομική Επιστήμη και οι Σχολές Οικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Οι συνθήκες πραγματοποίησης της παραγωγής στην απλή αναπαραγωγή του κοινωνικού κεφαλαίου Παρασκευάς Παρασκευαΐδης

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Οι συνθήκες πραγματοποίησης της παραγωγής στην απλή αναπαραγωγή του κοινωνικού κεφαλαίου Παρασκευάς Παρασκευαΐδης του Π, Παρασκευαίδη 1 1. Εισαγωγή Είναι γνωστό ότι στη μελέτη της θεωρίας της αναπαραγωγής που διατύπωσε ο Marx, η βαρύτητα έχει δοθεί στην «αξιοποίηση» τόσο θεωρητικά όσο και εμπειρικά της διευρυμένης

Διαβάστε περισσότερα

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Οι συνθήκες πραγματοποίησης της παραγωγής στην απλή αναπαραγωγή του κοινωνικού κεφαλαίου Παρασκευάς Παρασκευαΐδης

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Οι συνθήκες πραγματοποίησης της παραγωγής στην απλή αναπαραγωγή του κοινωνικού κεφαλαίου Παρασκευάς Παρασκευαΐδης του Π, Παρασκευαίδη 1 1. Εισαγωγή Είναι γνωστό ότι στη μελέτη της θεωρίας της αναπαραγωγής που διατύπωσε ο Marx, η βαρύτητα έχει δοθεί στην «αξιοποίηση» τόσο θεωρητικά όσο και εμπειρικά της διευρυμένης

Διαβάστε περισσότερα

Παραγωγή & διαχείριση πληροφορίας στο ψηφιακό περιβάλλον

Παραγωγή & διαχείριση πληροφορίας στο ψηφιακό περιβάλλον Παραγωγή & διαχείριση πληροφορίας στο ψηφιακό περιβάλλον Ενότητα: Η πληροφορία στο σύγχρονο επικοινωνιακό περιβάλλον Σταμάτης Πουλακιδάκος Σχολή ΟΠΕ Τμήμα ΕΜΜΕ Η πληροφορία για την κοινωνία Η σύγχρονη

Διαβάστε περισσότερα

Η σύγχρονη εργατική τάξη και το κίνημά της (2) Συντάχθηκε απο τον/την ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ Παρασκευή, 11 Σεπτέμβριος :57

Η σύγχρονη εργατική τάξη και το κίνημά της (2) Συντάχθηκε απο τον/την ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ Παρασκευή, 11 Σεπτέμβριος :57 Για την πληρέστερη κατανόηση της μεθοδολογίας, με την οποία γίνεται από το μαρξισμό ο διαχωρισμός της αστικής κοινωνίας στο σύνολό της σε τάξεις, είναι απαραίτητο να αναφέρουμε τον κλασικό ορισμό που έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

Η αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και

Η αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Η αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση Μένη Τσιτουρίδου Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης Παιδαγωγική Σχολή Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτική Κοινωνιολογία

Αγροτική Κοινωνιολογία Αγροτική Κοινωνιολογία Θεματική ενότητα 1: Θεωρητική συγκρότηση της Αγροτικής Κοινωνιολογίας 1/3 Όνομα καθηγητή: Χαράλαμπος Κασίμης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Εκπαιδευτικοί στόχοι Στόχος

Διαβάστε περισσότερα

Η Θεωρία του Διεθνούς Εμπορίου

Η Θεωρία του Διεθνούς Εμπορίου Η Θεωρία του Διεθνούς Εμπορίου 1. Περιεχόμενα Κεφαλαίου Α. Εισαγωγικά: Οι κατευθύνσεις του Σύγχρονου Εμπορίου B. Η Παραδοσιακή Θεωρία του Διεθνούς Εμπορίου Οι Εμποροκράτες Adam Smith: Απόλυτο Πλεονέκτημα

Διαβάστε περισσότερα

Η Βιομηχανική Επανάσταση δεν ήταν ένα επεισόδιο με αρχή και τέλος ακόμη βρίσκεται σε εξέλιξη.

Η Βιομηχανική Επανάσταση δεν ήταν ένα επεισόδιο με αρχή και τέλος ακόμη βρίσκεται σε εξέλιξη. ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Η Βιομηχανική Επανάσταση δεν ήταν ένα επεισόδιο με αρχή και τέλος ακόμη

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα: Η εξάπλωση του σχολείου - Η γένεση του κοινωνικού ανθρώπου.

Θέμα: Η εξάπλωση του σχολείου - Η γένεση του κοινωνικού ανθρώπου. Θέμα: Η εξάπλωση του σχολείου - Η γένεση του κοινωνικού ανθρώπου. Επιβλέπων Καθηγητής: Ε. Μαυρικάκης Ομάδα Έ Χαριτάκη Χαρά Ξενάκη Μαρία Παπαδημητράκη Αρετή Πετράκη Κατερίνα Πιτσικάκη Σοφία Ο ρόλος και

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική και Ταξική Ανάλυση. Επιμέλεια: Άννα Κουμανταράκη

Πολιτική και Ταξική Ανάλυση. Επιμέλεια: Άννα Κουμανταράκη Πολιτική και Ταξική Ανάλυση Επιμέλεια: Άννα Κουμανταράκη Τι καταλαβαίνουμε με τον όρο «κοινωνική ανισότητα»; Πλούσιοι και φτωχοί; Προνομιούχοι ή άνθρωποι με ιδιαίτερα χαρίσματα και ταλέντα; Κυρίαρχοι και

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[ ]

Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[ ] Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[1.2-1.3] 1.2 Η Επιχείρηση 1.2.1 Εισαγωγικές έννοιες Η Σημασία της Επιχείρησης Η Επιχείρηση αποτελεί ένα στοιχείο της κοινωνίας μας, το ίδιο σημαντικό με την οικογένεια.

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας Τμήμα Περιφερειακής Οικονομικής Ανάπτυξης Διαλέξεις Μαθήματος Οικονομική Γεωγραφία Ε Εξαμήνου

Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας Τμήμα Περιφερειακής Οικονομικής Ανάπτυξης Διαλέξεις Μαθήματος Οικονομική Γεωγραφία Ε Εξαμήνου c Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας Τμήμα Περιφερειακής Οικονομικής Ανάπτυξης Διαλέξεις Μαθήματος Οικονομική Γεωγραφία Ε Εξαμήνου Διδάσκων: Δρ. Χρίστος Απ. Λαδιάς ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΟΥΣ ΤΟΜΕΑ ΜΕ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης

Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη και Διαχείριση του Αγροτικού Χώρου» Ενότητα 1: Θεωρία και Mέθοδος στη Mελέτη της Aγροτικής Kοινωνίας (2/4) 1ΔΩ

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην οικονομική της επικοινωνίας

Εισαγωγή στην οικονομική της επικοινωνίας 1. Χειμερινό Εισαγωγή στην οικονομική της επικοινωνίας Εξάμηνο 14-15 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο "Ανοικτά Ακαδημαϊκά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ κ. ΦΟΥΤΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑΣ &ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΤΕ

ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ κ. ΦΟΥΤΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑΣ &ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΤΕ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ κ. ΦΟΥΤΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑΣ &ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΤΕ 1 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Social Media World 26/6/2014. Προσεγγίσεις της τεχνολογίας από τη σκοπιά των σπουδών Επιστήμης, Τεχνολογίας, Κοινωνίας (STS Studies)

Social Media World 26/6/2014. Προσεγγίσεις της τεχνολογίας από τη σκοπιά των σπουδών Επιστήμης, Τεχνολογίας, Κοινωνίας (STS Studies) Social Media World 26/6/2014 Προσεγγίσεις της τεχνολογίας από τη σκοπιά των σπουδών Επιστήμης, Τεχνολογίας, Κοινωνίας (STS Studies) 1.Τι είναι τα STS; Σπουδές Επιστήμης, Τεχνολογίας, Κοινωνίας (STS) προσεγγίζουν

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία του Πολιτισμού

Κοινωνιολογία του Πολιτισμού Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Κοινωνιολογία του Πολιτισμού Ενότητα 2: Κοινωνιολογία - πολιτισμός - κουλτούρα. Επίκ. Καθηγητής: Νίκος Φωτόπουλος e-mail: nfotopoulos@uowm.gr Τηλ. Επικοινωνίας: 23850-55150

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Εισαγωγή... 13

Περιεχόμενα. Εισαγωγή... 13 Περιεχόμενα Εισαγωγή... 13 ΜΕΡΟΣ Ι Η μακρά ετερόδοξη παράδοση της χρηματοπιστωτικής σφαίρας ως αντιπαραγωγικής δραστηριότητας. Μια μαρξ(ιστ)ική αποτίμηση... 21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Ο παρασιτικός σταθερά απών ιδιοκτήτης

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

Διδακτική της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διδακτική της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ενότητα 01: Προβληματική της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Πολυξένη Ράγκου Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

«Από την έρευνα στη διδασκαλία» Δημοτική Βιβλιοθήκη Μεταμόρφωσης Σάββατο 20 Φεβρουαρίου 2016

«Από την έρευνα στη διδασκαλία» Δημοτική Βιβλιοθήκη Μεταμόρφωσης Σάββατο 20 Φεβρουαρίου 2016 Βιογραφικό σημείωμα Η Ζιζή Σαλίμπα γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε οικονομικά στη Νομική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών (DEA) και διδακτορικό δίπλωμα

Διαβάστε περισσότερα

Κατανοώντας την επιχειρηματική ευκαιρία

Κατανοώντας την επιχειρηματική ευκαιρία Η Επιχειρηματική Ευκαιρία Κατανοώντας την επιχειρηματική ευκαιρία Υπάρχουν έρευνες οι οποίες δείχνουν ότι στους περισσότερους επιχειρηματίες που ξεκινούν για πρώτη φορά μια επιχείρηση, τελειώνουν τα χρήματα

Διαβάστε περισσότερα

Βιομηχανική Οργάνωση ΙΙ: Θεωρίες Κρατικής Παρέμβασης & Ανταγωνισμού

Βιομηχανική Οργάνωση ΙΙ: Θεωρίες Κρατικής Παρέμβασης & Ανταγωνισμού Βιομηχανική Οργάνωση ΙΙ: Θεωρίες Κρατικής Παρέμβασης & Ανταγωνισμού Ενότητα 8: Έλεγχος στην αποκλειστικότητα : παρέμβαση με άλλους πλην της αποτελεσματικότητας λόγους (υγεία, καινοτομία κ.α.) Νικόλαος

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Β ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ 4.4 ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ 4.4 ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ 1/12 Σοσιαλισμός

Διαβάστε περισσότερα

Η τεχνολογική αλλαγή στην οικονομική σκέψη

Η τεχνολογική αλλαγή στην οικονομική σκέψη Η τεχνολογική αλλαγή στην οικονομική σκέψη Kλασικοί Νεοκλασικοί Schumpeter Εξελικτική οικονομική Η ιστορική συγκυρία Η βιομηχανική επανάσταση και η εμφάνιση του νέου βιομηχανικού συστήματος και σημαντικών

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΝΑΤΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΝΑΤΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΝΑΤΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Απόστ. Παπαδούλης Πρόεδρος Εκτελεστικής Επιτροπής Συνδέσμου Βιομηχανιών Θεσσαλίας & Κεντρικής Ελλάδος 24 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2012 ΚΟΖΑΝΗ ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΟΥ ΚΥΡΙΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Μακροχρόνια οικονομική μεγέθυνση Οι χώρες εμφανίζουν μεγέθυνση με πολύ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης 1 Η επιχείρηση αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της κοινωνίας μας διότι: α) το 1/3 του χρόνου μας το περνάμε εκεί, β) μας προσφέρει προϊόντα και υπηρεσίες για ικανοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος: Power/ Knowledge: Selected interviews and other writings

Τίτλος: Power/ Knowledge: Selected interviews and other writings ACADEMIA ISSN, 2241-1402 http://hepnet.upatras.gr Volume 3, Number 1, 2013 BOOK REVIEW Τίτλος: Power/ Knowledge: Selected interviews and other writings 1972-1977 Συγγραφέας: M.Foucault Σελίδες: 288 Επιστημονική

Διαβάστε περισσότερα

Πληροφορίες και υλικό του μαθήματος είναι διαθέσιμα ηλεκτρονικά στην πλατφόρμα eclass.uth.gr

Πληροφορίες και υλικό του μαθήματος είναι διαθέσιμα ηλεκτρονικά στην πλατφόρμα eclass.uth.gr Τίτλος Μαθήματος: Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Κωδικός μαθήματος: SEAB109 (3Ω/Υ) Είδος Μαθήματος: Υποχρεωτικό Εξάμηνο σπουδών: 3o και 4 ο Μονάδες ECTS: 6 Διδάσκων: Γιάννης Πεχτελίδης e mail: pechtelidis@uth.gr

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικός µετασχηµατισµός:...

Κοινωνικός µετασχηµατισµός:... ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓ ΟΟ Κοινωνικός Μετασχηµατισµός 1. Ο κοινωνικός µετασχηµατισµός 1.1. Γενικά Ερωτήσεις σύντοµης απάντησης Να προσδιορίσετε µε συντοµία το περιεχόµενο των παρακάτω όρων. Κοινωνικός σχηµατισµός:......

Διαβάστε περισσότερα

http://www.economics.edu.gr 7

http://www.economics.edu.gr 7 6 ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 1.3 Λειτουργίες της Επιχείρησης 1.3.1 Η αλυσίδα των Επιχειρησιακών Λειτουργιών Όπως κάθε οργανισµός, έτσι και η επιχείρηση, προκειµένου να ζήσει, ν ανταποκριθεί

Διαβάστε περισσότερα

«Ο ρόλος της εκπαίδευσης ενηλίκων στη σύγχρονη κοινωνία»

«Ο ρόλος της εκπαίδευσης ενηλίκων στη σύγχρονη κοινωνία» «Ο ρόλος της εκπαίδευσης ενηλίκων στη σύγχρονη κοινωνία» Σίμου Δανάη Μεταπτυχιακή φοιτήτρια: Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση danai.simou@st.ouc.ac.cy Περίληψη: Στη σημερινή κοινωνία παρατηρούνται

Διαβάστε περισσότερα

23/2/2014 ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

23/2/2014 ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Οικονομική Επιστήμη Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Γιατί δημιουργήθηκε η οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

«Τα Βήματα του Εστερναχ»

«Τα Βήματα του Εστερναχ» «Τα Βήματα του Εστερναχ» Τοποθέτηση του ΔΗΜ.ΓΚΟΥΝΤΟΠΟΥΛΟΥ στη παρουσίαση του βιβλίου ΑΛΕΚΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ. ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΕΙΟ-Λάρισα 16/1/2009 Κυρίες και κύριοι. Σε κάθε βιβλίο, μελέτη,διήγημα η ποίημα ο συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Β ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο - ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 2.4 Το σοσιαλιστικό σύστημα ή η σχεδιασμένη οικονομία

Διαβάστε περισσότερα

μέσα από τους εσωτερικούς-αντικειμενικούς του νόμους το καπιταλιστικό σύστημα οδηγείται αναπόφευκτα στην κατάρρευσή του,

μέσα από τους εσωτερικούς-αντικειμενικούς του νόμους το καπιταλιστικό σύστημα οδηγείται αναπόφευκτα στην κατάρρευσή του, 3.4 Η μαρξιστική ερμηνεία του φαινομένου της ανεργίας Για τη μαρξιστική θεωρία η ανεργία είναι συστημικό φαινόμενο και δεν προέρχεται από τις δυσλειτουργίες της αγοράς εργασίας, όπως ισχυρίζεται η νέο-κλασική

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτική Κοινωνιολογία

Αγροτική Κοινωνιολογία Αγροτική Κοινωνιολογία Θεματική ενότητα 9: Οικογενειακή Γεωργία: η ελληνική περίπτωση 1/2 Όνομα καθηγητή: Χαράλαμπος Κασίμης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Εκπαιδευτικοί στόχοι Στόχος εδώ είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΥΠΑΝΑΠΤΥΞΗΣ : ανέπτυξε τη θεωρία περί «άνισης ανταλλαγής». Η θεωρία του αποτελεί μέρος μιας πιο λεπτομερούς ερμηνείας της μεταπολεμικής

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑς ΤΟΥς ΕΦΗΒΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Κουσερή Γεωργία

ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑς ΤΟΥς ΕΦΗΒΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Κουσερή Γεωργία ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑς ΤΟΥς ΕΦΗΒΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Κουσερή Γεωργία Φιλόλογος Δρ. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ΚΕΡΚΥΡΑ ΜΑΙΟΣ 2017 Περιεχόμενα της παρουσίασης Το ιστορικό ερώτημα Το

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 4η ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ

ΕΝΟΤΗΤΑ 4η ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ 1 ΕΝΟΤΗΤΑ 4η ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ 2 Επάγγελμα και κοινωνιολογική θεωρία Το επάγγελμα κατέχει κεντρική θέση στην κοινωνιολογική θεωρία από το 19 ο αιώνα, όταν συγκροτούνται

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Ειδικού Θεματικού Προγράμματος: «Διοίκηση, Οργάνωση και Πληροφορική για Μικρομεσαίες

Τίτλος Ειδικού Θεματικού Προγράμματος: «Διοίκηση, Οργάνωση και Πληροφορική για Μικρομεσαίες ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΒΑΣΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΠΕΛΑΓΙΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Τίτλος Ειδικού Θεματικού Προγράμματος: «Διοίκηση, Οργάνωση και Πληροφορική για Μικρομεσαίες

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομική Κοινωνιολογία

Οικονομική Κοινωνιολογία Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης Εαρινό Εξάμηνο 2016-17 Οικονομική Κοινωνιολογία Διδάσκων: Δημήτρης Λάλλας Μαρξική Οικονομική Κοινωνιολογία: Ο καπιταλισμός στη σκέψη του Καρλ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΟ 11 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

ΔΕΟ 11 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Τόμος Α : Βασικές Αρχές Οργάνωσης και Διοίκησης Κεφάλαιο 1: Βασικές έννοιες & θεωρίες της διοικητικής επιστήμης Ενότητα 1.1: Η έννοια της οργάνωσης ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης

Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη και Διαχείριση του Αγροτικού Χώρου» Ενότητα 2: Αγροτική Κοινότητα και Αγροτικός Μετασχηματισμός (1/2) 2ΔΩ Διδάσκων:

Διαβάστε περισσότερα

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Αξίες και τιμές παραγωγής. Η σχέση μεταξύ του 1ου και του 3ου τόμου του «Κεφαλαίου» Γιώργος Σταμάτης

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Αξίες και τιμές παραγωγής. Η σχέση μεταξύ του 1ου και του 3ου τόμου του «Κεφαλαίου» Γιώργος Σταμάτης Άξιες και τιμές παραγωγής: Η σχέση μεταξύ του 1ου και του 3ου τόμου του «Κεφαλαίου» του Γιώργου Σταμάτη 1. Εισαγωγή Σκοπός μας δεν είναι να δείξουμε απλώς, ότι μεταξύ του 1ου και του 3ου τόμου του «Κεφαλαίου»

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης

Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη και Διαχείριση του Αγροτικού Χώρου» Ενότητα 1: Θεωρία και Mέθοδος στη Mελέτη της Aγροτικής Kοινωνίας (1/4) 2ΔΩ

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης

Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη και Διαχείριση του Αγροτικού Χώρου» Ενότητα 4: Κοινωνικές Τάξεις & Κοινωνικές Ανισότητες στην Ύπαιθρο (1/2) 2ΔΩ

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 2. Τα Υποδείγματα Οικονομικής Μεγέθυνσης

Κεφάλαιο 2. Τα Υποδείγματα Οικονομικής Μεγέθυνσης Κεφάλαιο 2 Τα Υποδείγματα Οικονομικής Μεγέθυνσης Σχεδιάστηκαν για τις αναπτυγμένες χώρες Περιγράφουν την οικονομία με μαθηματικές σχέσεις (μαθηματικά υποδείγματα) Πρόκειται, κατά κανόνα, για μονο-τομεακά

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 13 - Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης

Ενότητα 13 - Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης Ενότητα 13 - Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης Ιστορία Γ Γυμνασίου Απεικόνιση των γεγονότων στην Haymarket Square Σικάγο - Μάιος 1886 Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1

Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1 Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γέννηση της κοινωνιολογίας Εφαρμογή της κοινωνιολογικής φαντασίας Θεμελιωτές της κοινωνιολογίας (Κοντ, Μαρξ, Ντυρκέμ, Βέμπερ) Κοινωνιολογικές

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι

Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι Γιώργος Οικονομάκης geconom@central.ntua.gr Μάνια Μαρκάκη maniam@central.ntua.gr Συνεργασία: Φίλιππος Μπούρας Κομβικό-συστατικό στοιχείο

Διαβάστε περισσότερα

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Mea culpa (?) Γιώργος Η. Οικονομάκης

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Mea culpa (?) Γιώργος Η. Οικονομάκης MEA CULPA (?) του Γιώργου Η. Οικονομάκη Κύριε Διευθυντή. Μέχρι τη στιγμή που γράφω το σημείωμα τούτο γνωρίζω ότι για μια, τουλάχιστο, διατύπωση - θέση του τελευταίου άρθρου μου στο περιοδικό έγινα αντικείμενο

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία του Πολιτισμού

Κοινωνιολογία του Πολιτισμού Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Κοινωνιολογία του Πολιτισμού Ενότητα 6: Η κουλτούρα στην κοινωνιολογική θεωρία Επίκ. Καθηγητής: Νίκος Φωτόπουλος e-mail: nfotopoulos@uowm.gr Τηλ. Επικοινωνίας: 23850-55150

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα)

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) Ενότητα 1: Η Εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας και οι μεταβολές

Διαβάστε περισσότερα

Καθοδηγόντας την ανάπτυξη: αγορές εναντίον ελέγχων. Δύο διαφορετικά συστήματα καθοδήγησης της ανάπτυξης εκ μέρους της αγοράς:

Καθοδηγόντας την ανάπτυξη: αγορές εναντίον ελέγχων. Δύο διαφορετικά συστήματα καθοδήγησης της ανάπτυξης εκ μέρους της αγοράς: Καθοδηγόντας την ανάπτυξη: αγορές εναντίον ελέγχων Δύο διαφορετικά συστήματα καθοδήγησης της ανάπτυξης εκ μέρους της αγοράς: 1) Το πρώτο σύστημα είναι η καπιταλιστική οικονομία ή οικονομία της αγοράς:

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργική Εκπαίδευση. Θεματική ενότητα 8 2/2. Όνομα καθηγητή: Αλέξανδρος Κουτσούρης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης

Γεωργική Εκπαίδευση. Θεματική ενότητα 8 2/2. Όνομα καθηγητή: Αλέξανδρος Κουτσούρης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Γεωργική Εκπαίδευση Θεματική ενότητα 8 2/2 Όνομα καθηγητή: Αλέξανδρος Κουτσούρης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Οι φοιτητές/τριες πρέπει να είναι ικανοί/ες: α) να αναφέρουν

Διαβάστε περισσότερα

Dani Rodrik, Economics Rules why economics works, when it fails, and how to tell the difference, Oxford University Press, U.K.

Dani Rodrik, Economics Rules why economics works, when it fails, and how to tell the difference, Oxford University Press, U.K. Η Θεωρία της Αξίας και της διανομής της 1 Πώς εξηγείται ο καθορισμός των τιμών των διαφόρων αγαθών και υπηρεσιών σε μια οικονομία; Ομοίως, τι καθορίζει την αξία; Αυτό, είναι ίσως ένα από τα θεμελιώδη ερωτήματα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΚΡΙΣΗ ΞΕΠΕΡΑΣΤΗΚΕ ΚΑΘΩΣ ΛΕΝΕ;

Η ΚΡΙΣΗ ΞΕΠΕΡΑΣΤΗΚΕ ΚΑΘΩΣ ΛΕΝΕ; Η ΚΡΙΣΗ ΞΕΠΕΡΑΣΤΗΚΕ ΚΑΘΩΣ ΛΕΝΕ; Καθώς έχουν περάσει, από το 2008 οπότε και ξέσπασε η μεγαλύτερη καπιταλιστική κρίση μετά την κρίση του 1929, οι πάντες σχεδόν συμπεριφέρονται σαν να έχει ξεπεραστεί η κρίση

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Πολιτική Οικονομία

Εισαγωγή στην Πολιτική Οικονομία Εισαγωγή στην Πολιτική Οικονομία Εργασιακή Θεωρία της Αξίας του Μαρξ Σημειώσεις του Λευτέρη Τσουλφίδη Καθηγητή Τμήματος Οικονομικών Επιστημών Ο Νόμος της Αξίας του Μαρξ Ο καπιταλισμός ορίζεται ως το σύστημα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΛΙΜΠΑ ΖΙΖΗ. Δρ. Οικονομολόγος της Εργασίας Εμπειρογνώμων. Οικονομικές διακυμάνσεις - Πληθωρισμός Ανεργία

ΣΑΛΙΜΠΑ ΖΙΖΗ. Δρ. Οικονομολόγος της Εργασίας Εμπειρογνώμων. Οικονομικές διακυμάνσεις - Πληθωρισμός Ανεργία Βιογραφικό σημείωμα Η Ζιζή Σαλίμπα γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε οικονομικά στη Νομική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών (DEA) και διδακτορικό δίπλωμα

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτική Κοινωνιολογία

Αγροτική Κοινωνιολογία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Αγροτική Κοινωνιολογία Ενότητα 1 η : Εισαγωγή Μαρία Παρταλίδου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Ο ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Ο ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Οι κλασικές προσεγγίσεις αντιμετωπίζουν τη διαδικασία της επιλογής του τόπου εγκατάστασης των επιχειρήσεων ως αποτέλεσμα επίδρασης ορισμένων μεμονωμένων παραγόντων,

Διαβάστε περισσότερα

Η άσκηση αναπαράγεται ταυτόχρονα στον πίνακα ανάλογα με όσο έχουν γράψει και αναφέρουν οι φοιτητές.

Η άσκηση αναπαράγεται ταυτόχρονα στον πίνακα ανάλογα με όσο έχουν γράψει και αναφέρουν οι φοιτητές. 1 2 Η άσκηση αναπαράγεται ταυτόχρονα στον πίνακα ανάλογα με όσο έχουν γράψει και αναφέρουν οι φοιτητές. Στόχος: Να αποδείξουν οι φοιτητές από μόνοι τους πόσες πολλές έννοιες βρίσκονται στην τομή των δύο

Διαβάστε περισσότερα

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Εκπαιδευτικός: Ρετσινάς Σωτήριος

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Εκπαιδευτικός: Ρετσινάς Σωτήριος 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εκπαιδευτικός: Ρετσινάς Σωτήριος Τα πρώτα εργαλεία που κατασκεύασε ο άνθρωπος (2.000.000 χρόνια πριν) αποτελούν τα πρώτα τεχνολογικά δημιουργήματά του Ορισμός 1. Τεχνολογία με την ευρεία έννοια

Διαβάστε περισσότερα

Υποδείγματα Ανάπτυξης - Διάχυσης Καινοτομίας. Υποδείγματα Οικονομικής Ανάπτυξης Υιοθέτηση Καινοτομίας Κύκλος Ζωής Καινοτομίας Επιτυχία Καινοτομιών

Υποδείγματα Ανάπτυξης - Διάχυσης Καινοτομίας. Υποδείγματα Οικονομικής Ανάπτυξης Υιοθέτηση Καινοτομίας Κύκλος Ζωής Καινοτομίας Επιτυχία Καινοτομιών Υποδείγματα Ανάπτυξης - Διάχυσης Καινοτομίας Υποδείγματα Οικονομικής Ανάπτυξης Υιοθέτηση Καινοτομίας Κύκλος Ζωής Καινοτομίας Επιτυχία Καινοτομιών Joseph Schumpeter: ο πατέρας των θεωριών της καινοτομίας

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ. Κεφάλαιο 2 ο

ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ. Κεφάλαιο 2 ο ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΙΚΟΛΑΟΣ Χ. ΤΖΟΥΜΑΚΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ Κεφάλαιο 2 ο Η Επιστήμη της Διοίκησης των Επιχειρήσεων 2.1. Εισαγωγικές έννοιες Ο επιστημονικός κλάδος

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη Ι. Σκέφτομαι ως Οικονομολόγος. Αρ. Διάλεξης: 2

Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη Ι. Σκέφτομαι ως Οικονομολόγος. Αρ. Διάλεξης: 2 Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη Ι Σκέφτομαι ως Οικονομολόγος Αρ. Διάλεξης: 2 Σκέφτομαι ως οικονομολόγος Κάθε αντικείμενο επιστημονικής μελέτης έχει τη δική της επιστημονική ορολογία Μαθηματικά Ολοκληρωτικός

Διαβάστε περισσότερα

LUDWIK FLECK (1896-1961) (Λούντβικ Φλεκ) Ο Ludwik Fleck και η κατασκευή των επιστημονικών γεγονότων.

LUDWIK FLECK (1896-1961) (Λούντβικ Φλεκ) Ο Ludwik Fleck και η κατασκευή των επιστημονικών γεγονότων. 9 LUDWIK FLECK (1896-1961) (Λούντβικ Φλεκ) Ο Ludwik Fleck και η κατασκευή των επιστημονικών γεγονότων. «Βλέπουμε με τα μάτια μας, αλλά κατανοούμε με τα μάτια της συλλογικότητας». 6 Ένα από τα κυριότερα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ. ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ : ανέπτυξε ένα πρότυπο σύμφωνα με το οποίο διέκρινε 5 στάδια οικονομικής ανάπτυξης, από τα οποία υποστήριξε

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: ΚΟΙΝ107 Κλασική Κοινωνιολογική Θεωρία. Σωτήρης Χτούρης, Καθηγητής

Μάθημα: ΚΟΙΝ107 Κλασική Κοινωνιολογική Θεωρία. Σωτήρης Χτούρης, Καθηγητής Σε τι αναφέρεται το μάθημα ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Μάθημα: ΚΟΙΝ107 Κλασική Κοινωνιολογική Θεωρία Σωτήρης Χτούρης,

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων

Αρχές Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων 1 Ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ (Ενότητες : 1.2, 1.3) Ονοματεπώνυμο: Τμήμα: Α Ομάδα Α1. Στις παρακάτω προτάσεις να γράψεις στο τετράδιό σου τον αριθμό της κάθε μιας πρότασης και δίπλα του τη λέξη Σωστό, αν η

Διαβάστε περισσότερα

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Για την έννοια του συλλογικού εργάτη Ηλίας Ιωακείμογλου

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Για την έννοια του συλλογικού εργάτη Ηλίας Ιωακείμογλου του Ηλία Ιωακείμογλου Στα δύο προηγούμενα τεύχη των θέσεων ο αναγνώστης μπόρεσε ίσως να παρακολουθήσει μία προσπάθεια προσέγγισης και χρήσης της Εννοίας συλλογικός εργάτης. Ο στόχος αυτής της προσπάθειας

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομικά για Μη Οικονομολόγους Ενότητα 6: Εισαγωγή στη Διοίκηση της Καινοτομίας

Οικονομικά για Μη Οικονομολόγους Ενότητα 6: Εισαγωγή στη Διοίκηση της Καινοτομίας Οικονομικά για Μη Οικονομολόγους Ενότητα 6: Καθηγητής: Κώστας Τσεκούρας Σχολή Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Σκοποί ενότητας Σκοπός της παρούσας ενότητας είναι η παρουσίαση

Διαβάστε περισσότερα

Μικροοικονομική. Ενότητα 1: Εισαγωγικές Έννοιες. Σόρμας Αστέριος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη)

Μικροοικονομική. Ενότητα 1: Εισαγωγικές Έννοιες. Σόρμας Αστέριος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη) Μικροοικονομική Ενότητα 1: Εισαγωγικές Έννοιες Σόρμας Αστέριος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη) Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα και Ανάπτυξη (Research and Development, R&D)

Έρευνα και Ανάπτυξη (Research and Development, R&D) Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ Έρευνα και Ανάπτυξη (Research and Development, R&D) Οι Howenstine και Zeile (1992) ανακαλύπτουν μια χαλαρή συσχέτιση μεταξύ Έρευνας και Ανάπτυξης (R&D) και του συνόλου των εργαζομένων σε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ Κοινωνικών Επιστημών ΤΜΗΜΑ Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛ201 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 1 ο ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΘΕΩΡΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Το Βασικό Νεοκλασικό Υπόδειγμα Περιφερειακής Ανάπτυξης (Υπόδειγμα Solow) Περιφερειακή οικονομική 3 η ενότητα 1 η Διάλεξη

Το Βασικό Νεοκλασικό Υπόδειγμα Περιφερειακής Ανάπτυξης (Υπόδειγμα Solow) Περιφερειακή οικονομική 3 η ενότητα 1 η Διάλεξη Το Βασικό Νεοκλασικό Υπόδειγμα Περιφερειακής Ανάπτυξης (Υπόδειγμα Solow) Περιφερειακή οικονομική 3 η ενότητα 1 η Διάλεξη 1 Ένας χάρτης πλοήγησης στις θεωρίες περιφερειακής ανάπτυξης Τα νεοκλασικά υποδείγματα

Διαβάστε περισσότερα

2/12/2011. A different point of view is simply the view from a place where you re not. HSBC

2/12/2011. A different point of view is simply the view from a place where you re not. HSBC ΤΟ ΕΞΑΓΩΓΙΚΟ MARKETING ΩΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΙΕΘΝΟΥΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Καραβασίλης ηµήτρης Σύµβουλος Επιχειρήσεων Θεσσαλονίκη 26/11/2011 Τελικά τι είναι marketing? Μια δουλειά αεριτζίδικη, όπως

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης. Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης. Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Θεωρίες τις Αναπαραγωγής: : Bowles & Gintis Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 6ο (σελ. 136 150) Διαφοροποιημένες κατευθύνσεις στο πλαίσιο

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ. ΚΑΘΗΓΗΤΗ κ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ. ΜΕ ΘΕΜΑ «IT: Excellence in Practice»

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ. ΚΑΘΗΓΗΤΗ κ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ. ΜΕ ΘΕΜΑ «IT: Excellence in Practice» ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗ κ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΟ 14 ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ (WCIT 2004) ΜΕ ΘΕΜΑ «IT: Excellence in Practice» Αγαπητοί φίλοι

Διαβάστε περισσότερα

Μακροοικονομική. Ενότητα 10: Η θεωρία της ανάπτυξης Σόρμας Αστέριος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη)

Μακροοικονομική. Ενότητα 10: Η θεωρία της ανάπτυξης Σόρμας Αστέριος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη) Μακροοικονομική Ενότητα 10: Η θεωρία της ανάπτυξης Σόρμας Αστέριος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη) Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ. Θεωρία και Πολιτική

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ. Θεωρία και Πολιτική ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ Θεωρία και Πολιτική Παντελής Καλαϊτζιδάκης Σαράντης Καλυβίτης ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγή στην οικονομική μεγέθυνση Ορισμός της οικονομικής μεγέθυνσης 15 Μια σύντομη

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ. 6 Ο ΜΑΘΗΜΑ:

ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ. 6 Ο ΜΑΘΗΜΑ: ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ. 6 Ο ΜΑΘΗΜΑ: A. ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΠΗΓΕΣ: Ψαθά, Ε. και Δέφνερ, Α. (2012) Ποιότητα της αστικής ζωής και ανταγωνιστικότητα των πόλεων: συμβατές η ασύμβατες έννοιες; στο Δέφνερ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ κεφάλαιο 1 ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1. Εισαγωγή Μ έχρι αρκετά πρόσφατα, η έννοια του μάρκετινγκ των υπηρεσιών αποτελούσε μια έννοια χωρίς ιδιαίτερη αξία αφού, πρακτικά,

Διαβάστε περισσότερα

Σχεδιασμός βελτίωσης της σχέσης μεταξύ διοίκησης ΑΈΙ και πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης. Ιωάννης Κλαψόπουλος. 1. Εισαγωγή Η

Σχεδιασμός βελτίωσης της σχέσης μεταξύ διοίκησης ΑΈΙ και πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης. Ιωάννης Κλαψόπουλος. 1. Εισαγωγή Η ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΑΕΙ ΚΑΙ... 27 27 Σχεδιασμός βελτίωσης της σχέσης μεταξύ διοίκησης ΑΈΙ και πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης Ιωάννης Κλαψόπουλος 1. Εισαγωγή Η παρούσα εισήγηση

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα»

Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα» Ο συγγραφέας στο νέο του βιβλίο παρουσιάζει μια ορθολογική θέαση της κρίσης Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα» 23 Jan 201611.00 ΜΕΓΕΝΘΥΝΣΗ Συνέντευξη στη

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 5: Η κοινωνική διάσταση της καινοτομίας ως μοχλός της αειφορίας Αφροδίτη Παπαδάκη-Κλαυδιανού Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονη Οργάνωση & Διοίκηση Επιχειρήσεων.

Σύγχρονη Οργάνωση & Διοίκηση Επιχειρήσεων. Σύγχρονη Οργάνωση & Διοίκηση Επιχειρήσεων. 1.1.2 : Ο ρόλος των Οικονομικών Οργανισμών. (Τι είναι οι Οικονομικοί Οργανισμοί;). Οι Οικονομικοί Οργανισμοί είναι οργανωμένες μορφές δραστηριότητας οι οποίοι

Διαβάστε περισσότερα