Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1

Transcript

1 Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γέννηση της κοινωνιολογίας Εφαρμογή της κοινωνιολογικής φαντασίας Θεμελιωτές της κοινωνιολογίας (Κοντ, Μαρξ, Ντυρκέμ, Βέμπερ) Κοινωνιολογικές σχολές Η διεπιστημονική προσέγγιση 1.1 Η γέννηση της κοινωνιολογίας Ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο γέννησης της κοινωνιολογίας Δυτική Ευρώπη πριν από 150 περίπου χρόνια Γαλλική επανάσταση (1789) βιομηχανική επανάσταση (Αγγλία, 18ος αι.) Αλλαγές που προκάλεσε η βιομηχανική επανάσταση Κοινωνικές επιπτώσεις αυτών των αλλαγών εισαγωγή της μηχανής στους χώρους δουλειάς ανάπτυξη σιδηροδρομικού δικτύου έξοδος εργατών από την ύπαιθρο και εγκατάσταση τους στις πόλεις εμφάνιση εργατικής τάξης συγκέντρωση μεγάλου αριθμού ανθρώπων στις πόλεις διάλυση παραδοσιακών κοινωνικών δεσμών ανασφάλεια και ανησυχία επηρεάζονται οι λειτουργίες της οικογένειας δημιουργούνται νέες τεχνικές παραγωγής αναδύονται νέες κοινωνικές τάξεις εμφανίζονται νέα ήθη και δυσεπίλυτα κοινωνικά προβλήματα αλλάζει η αντίληψη για τη φτώχεια Προσπάθειες επίλυσης των προβλημάτων οι πολιτικοί της εποχής προσπαθούν να θεραπεύσουν τα κοινωνικά προβλήματα και να ελέγξουν καλύτερα την κοινωνία ορίζονται επιτροπές που κάνουν επιτόπιες παρατηρήσεις και έρευνες πολλοί στοχαστές προσπαθούν να διερευνήσουν επιστημονικά τους κοινωνικούς μετασχηματισμούς και τα αίτια τους Τι μελετά η κοινωνιολογία την ανθρώπινη συμπεριφορά όπως αυτή εκδηλώνεται στο πλαίσιο μιας ομάδας και πάντοτε σε σχέση με άλλα άτομα και άλλες ομάδες ασχολείται με το κοινωνικό σύνολο και επικεντρώνεται στις κοινωνικές σχέσεις του ατόμου και των ομάδων

2 Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 2 Αντικείμενο μελέτης της κοινωνιολογίας κοινωνικά φαινόμενα δράση των κοινωνικών ομάδων σχέσεις μεταξύ ατόμου και ομάδων σχέσεις μεταξύ κοινωνικών ομάδων κοινωνικές διαδικασίες μετασχηματισμός των κοινωνιών 1.2 Κοινωνιολογική θεώρηση Τι είναι η κοινωνιολογική φαντασία ; η ικανότητα να συνδέουμε αυτό που συμβαίνει στην προσωπική μας ζωή (βιογραφία) με ευρύτερα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα (ιστορία). Ο όρος χρησιμοποιείται από τον Τσαρλς Ράιτ Μιλς Παράδειγμα κοινωνιολογικής φαντασίας Δεν μπορώ να κατανοήσω την απώλεια της εργασίας ενός ατόμου αν δεν την προσεγγίσω σε συνάρτηση με ευρύτερες διαδικασίες όπως η οικονομική κρίση, η αποβιομηχάνιση, η παγκοσμιοποίηση κοκ Διαφορές κοινωνική θεωρίας και καθημερινής κοινωνικής σκέψης η κοινωνική θεωρία είναι πιο συστηματική η κοινωνική θεωρία μελετά και τα δευτερογενή ζητήματα για την κοινωνική θεωρία δεν είναι απαραίτητη η βιωματική σχέση/άμεση εμπειρία η κοινωνική θεωρία ανατρέπει την απλοποιημένη και συχνά μη ορθολογική κατανόηση της πραγματικότητας Οι θεμελιωτές της κοινωνιολογίας Αύγουστος Κοντ Κάρολος Μαρξ Δημιουργός του όρου κοινωνιολογία για τη νέα επιστήμη Υποστήριζε την χρησιμοποίηση των μεθόδων των φυσικών επιστημών στη μελέτη των κοινωνικών φαινομένων (αυτό ονομάζεται θετικισμός) Διατυπώνει τον νόμο των τριών σταδίων: θεολογικό: ο κόσμος ερμηνεύεται ως έργο θεοτήτων μεταφυσικό: ο κόσμος ερμηνεύεται με προσφυγή σε αφηρημένες έννοιες θετικό: ο κόσμος ερμηνεύεται με βάση την επιστήμη και τη λογική Η κοινωνιολογία χρησιμοποιώντας την επιστημονική παρατήρηση θα μπορέσει να προβλέψει, να κατανοήσει και να ελέγξει την ανθρώπινη συμπεριφορά και να συμβάλλει στην κοινωνική ευημερία Υποστηρίζει ότι στόχος δεν πρέπει να είναι μόνο η ερμηνεία αλλά και η αλλαγή του κόσμου Μελετά το κοινωνικοοικονομικό σύστημα της εποχής του (καπιταλισμός) Θεωρεί ως κινητήρια δύναμη της ιστορίας την πάλη των τάξεων

3 Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 3 Εμίλ Ντυρκέμ Μαξ Βέμπερ (η σύγκρουση ανάμεσα σε αντίπαλες κοινωνικές τάξεις πχ καπιταλιστής - προλετάριος) Οι μισθοί των εργατών δεν αντιστοιχούν στην πλήρη αξία των αγαθών που παράγουν (υπεραξία) Ο εκάστοτε τρόπος παραγωγής (καπιταλιστικός, φεουδαρχικός κοκ) καθορίζει τις πολιτικές, πνευματικές διαδικασίες της κοινωνίας (βάση<->εποικοδόμημα). Παράδειγμα: το κράτος, οι νόμοι, το εκπαιδευτικό σύστημα κλπ βρίσκονται στα χέρια και εξυπηρετούν τους καπιταλιστές η κοινωνία είναι μια ηθική ενότητα ατόμων που μοιράζονται τις ίδιες αξίες, κανόνες, συναισθήματα κλπ. Αυτό συγκροτεί τη συλλογική συνείδηση. Η κοινωνική συνοχή των μελών μιας κοινωνίας εκφράζεται ως κοινωνική αλληλεγγύη οι προβιομηχανικές κοινωνίες στηρίζονταν στη μηχανική αλληλεγγύη οι βιομηχανικές κοινωνίες στηρίζονται στην οργανική αλληλεγγύη (ο καταμερισμός εργασίας δημιουργεί σχέσεις αλληλεξάρτησης) Αναδεικνύει την κοινωνική διάσταση της αυτοκτονίας εισάγοντας τη στατιστική μελέτη της. Προσδιορίζει τρεις τύπους αυτοκτονιών: εγωιστική: όταν δεν υπάρχουν δυνατοί κοινωνικοί δεσμοί αλτρουιστική: όταν οι κοινωνικοί δεσμοί είναι πολύ δυνατοί ανομική: σε περιόδους κοινωνικής αποδιοργάνωσης (οικονομική κρίσης κλπ) αυτό που κυρίως διαφοροποιεί τις προβιομηχανικές από τις βιομηχανικές κοινωνίες είναι ο εξορθολογισμός των δεύτερων η κοινωνιολογία πρέπει να ανακαλύπτει τα προσωπικά νοήματα και τις αξίες του δρώντος υποκειμένου. Για να καταλάβουμε την κοινωνική συμπεριφορά και τις αιτίες της πρέπει να μπούμε στη θέση του άλλου. Η κοινωνική δράση των ατόμων διακρίνεται σε: ορθολογική ως προς τον σκοπό σε σχέση με μια αξία συγκινησιακή παραδοσιακή Χρησιμοποιεί την έννοια του Ιδεατού Τύπου: επιστημονικό εργαλείο που μας βοηθάει να συγκρίνουμε αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα με την απόλυτη εικόνα του. Παράδειγμα: η γραφειοκρατία σε ένα κράτος συγκρινόμενη με τη γραφειοκρατία στην απόλυτη της μορφή Κοινωνιολογικές σχολές Τι ονομάζουμε κοινωνιολογική σχολή; Οι κοινωνικοί επιστήμονες δεν έχουν την ίδια άποψη για το τι είναι και πως λειτουργεί η κοινωνία. Ανάλογα με την άποψη που έχουν, συγκροτούν μια σχολή σκέψης, έναν κοινό τρόπο σκέψης και προσέγγισης της κοινωνίας και των κοιν. φαινομένων

4 Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 4 Σημαντικότερες κοινωνιολογικές σχολές Σχολή του λειτουργισμού Σχολή των συγκρούσεων Σχολή της συμβολικής αλληλεπίδρασης σχολή του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού Σχολή του λειτουργισμού Έχει της ρίζες στις στο έργο του Κοντ και του Ντυρκέμ Η κοινωνία ως σύστημα, σύνολο στοιχείων ή μερών που αλληλεπιδρούν Παραλληλισμός της κοινωνία με έναν ζωντανό οργανισμό. Και τα δυο πρέπει να καλύψουν μια σειρά αναγκών προκειμένου να επιβιώσουν. Και τα δυο αποτελούν ένα μεγάλο σύστημα το οποίο συγκροτείται από επιμέρους αλληλεξαρτώμενα συστήματα (πχ εκπαιδευτικό, πολιτικό ή αναπνευστικό, κυκλοφορικό κλπ) και θεσμούς που επιτελούν λειτουργίες και ικανοποιούν ανάγκες Λειτουργίες (συντελούν στη διατήρηση και ρύθμιση του συστήματος Δυσλειτουργίες (εξασθενίζουν την προσαρμογή και τη ρύθμιση τους συστήματος Οι λειτουργίες χωρίζονται σε έκδηλες (φανερές) και σε λανθάνουσες (κρυφές) Το σύστημα τείνει προς την ισορροπία, τη σταθερότητα και την τάξη Τα άτομα ασκούν διαφορετικούς ρόλους Η κοινωνία κοινωνικοποιεί τα άτομα ώστε να ενστερνιστούν κοινούς κώδικες και αξίες προκειμένου να επικρατεί κοινωνική ευρυθμία και να χτιστεί η κοινωνική συναίνεση Σχολή της συμβολικής αλληλεπίδρασης Η κοινωνία είναι μια διαρκής αλληλεπίδραση μεταξύ διαντιδρώντων ατόμων Τα άτομα διαντιδρούν μέσω συμβόλων (λέξεις, χειρονομίες, γκριμάτσες κλπ) στα οποία δίνουν συγκεκριμένα νοήματα (ερμηνεία) Κατοπτρικός εαυτός: διαμορφώνουμε την αυτοεικόνα μας ανάλογα με το πώς φανταζόμαστε ότι μας βλέπουν οι άλλοι Σημαντικοί άλλοι: τα άτομα που επηρεάζουν περισσότερο την αυτοεικόνα μας και τη συμπεριφορά μας Η κοινωνική ζωή παραλληλίζεται με θεατρική παράσταση: παίξιμο ρόλων, προσκήνιο, παρασκήνιο, σκηνικά κλπ Σχολή του κονστρουκτιβισμού Η πραγματικότητα ως κοινωνική κατασκευή Οι άνθρωποι μέσα από τις καθημερινές τους σχέσεις και αλληλεπιδράσεις κατασκευάζουν την κοινωνική πραγματικότητα Σχολή των συγκρούσεων Έχει τις ρίζες της στο έργο του Μαρξ Η κοινωνία ως ένα πεδίο αντικρουόμενων συμφερόντων Η κοινωνία χαρακτηρίζεται από ανισότητες, συγκρούσεις και ανταγωνισμούς μεταξύ ομάδων με αντικρουόμενα συμφέροντα Οι συγκρούσεις δεν σχετίζονται μόνο με την άνιση κατανομή του πλούτου αλλά και την άνιση κατανομή κοινωνικής/πολιτικής δύναμης

5 Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 5 Οι κυρίαρχες ομάδες επιδιώκουν τη διατήρηση των δεδομένων σχέσεων και οι κυριαρχούμενες την ανατροπή τους 1.3 Η διεπιστημονική προσέγγιση Διεπιστημονική προσέγγιση η μελέτη ενός ζητήματος μέσα από την επιστημονική οπτική διάφορων επιστημονικών κλάδων. Πλεονέκτημα: η σφαιρική κατανόηση του εξεταζόμενου θέματος