Συμπεριφορική Νευρολογία

Transcript

1 1 Ελλθνικι Δθμοκρατία Σεχνολογικό Εκπαιδευτικό Κδρυμα Ηπείρου Συμπεριφορική Νευρολογία Ενότθτα 6: Αφαςία - 2 Γρθγόριοσ Νάςιοσ

2 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Σμιμα Λογοκεραπείασ Συμπεριφορική Νευρολογία Ενότητα 6: Αφαςία - 2. Γρθγόριοσ Νάςιοσ Αναπλθρωτισ Κακθγθτισ Ιωάννινα, 2015

3 Άδειεσ Χρήςησ Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτϊσ. 3 3

4 4 Συμπεριφορική Νευρολογία Αφαςία - 2, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Χρηματοδότηςη Σο ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςη και Δια Βίου Μάθηςη» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Σαμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. Σο ζργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο TEI Ηπείρου» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθ αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα.

5 Σκοποί ενότητασ Εκτενισ αναφορά ςτθν α) αφαςία Wernicke, β) ολικι αφαςία, γ) αφαςία αγωγισ και δ) υποφλοιϊδεισ αφαςίεσ (κινθτικι, αιςκθτθριακι και μικτι). 5 5

6 Περιεχόμενα ενότητασ Αφαςία Wernicke Ολικι Aφαςία Αφαςία Αγωγισ Τποφλοιϊδεισ Αφαςίεσ Κινθτικι Αιςκθτθριακι Μικτι 6 6

7 Αφαςία Wernicke 7

8 Αφαςία Wernicke (1 από 23) Πρϊτοσ ο Wernicke περιζγραψε ζναν τφπο αφαςίασ το Σθν ονόμαςε αφαςία αιςκιςεων. Άλλεσ ονομαςίεσ είναι: δεκτικι αφαςία, ακουςτικιαμνθςιακι αφαςία, προφορικι αγνωςία, λεκτικι κϊφωςθ, αφαςία ςφνταξθσ, μεταγενζςτερθ αφαςία και κεντρικι αφαςία. (Hegde, 1998) 8 8

9 Αφαςία Wernicke (2 από 23) Μερικοί ειδικοί πιςτεφουν ότι θ αφαςία που περιγράφει ο Wernicke είναι το λιγότερο αμφιλεγόμενο ςφνδρομο. Οπωςδιποτε είναι λιγότερο αμφιλεγόμενθ από τθν αφαςία που περιγράφει ο Broca. (Hegde, 1998) Η αφαςία Wernicke όπωσ θ αφαςία Broca αναφζρεται ςτθν βιβλιογραφία και με άλλουσ οριςμοφσ, ςυμπεριλαμβανομζνθσ τθσ αιςκθτθριακισ αφαςίασ, τθσ δεκτικισ αφαςίασ και τθσ οπίςκιασ αφαςίασ. 9 9

10 Αφαςία Wernicke (3 από 23) Η αφαςία Wernicke προκαλείται χαρακτθριςτικά από βλάβθ ςτον οπίςκιο ανϊτερο κροταφικό λοβό που είναι υπεφκυνοσ για τθ γλϊςςα ςτο κυρίαρχο θμιςφαίριο. Ζνα από τα πιο εντυπωςιακά γλωςςικά χαρακτθριςτικά των αςκενϊν με αφαςία Wernicke είναι θ διαταραχι ςτθν κατανόθςθ προφορικϊν ι γραπτϊν λεκτικϊν μθνυμάτων. (Fawcus, et al., 1986) 10 1

11 Αφαςία Wernicke (4 από 23) Οι αςκενείσ με αφαςία Wernicke βαριάσ μορφισ αποτυγχάνουν να κατανοιςουν ακόμα και τα πιο απλά προφορικά ι γραπτά λεκτικά μθνφματα, αν και ςε μερικζσ περιπτϊςεισ μποροφν να ζχουν μια επιπόλαιθ γνϊςθ από όςα λζγονται ςε μια ςυηιτθςθ. Οι αςκενείσ με αφαςία Wernicke ιπιου ι μζτριου τφπου καταλαβαίνουν ςυνικωσ το γενικό νόθμα των ςυνομιλιϊν αλλά χάνουν τισ λεπτομζρειεσ. (Goodglass, 1993; Goodglass & Kaplan, 1983) 11 1

12 Αφαςία Wernicke (5 από 23) Οι αςκενείσ με αφαςία Wernicke κάνουν ςυχνά διαχωριςμοφσ μεταξφ του ιχου ι του ςυμβόλου των λζξεων και των εννοιϊν τουσ. ε ακραίεσ περιπτϊςεισ, μπορεί να μθν είναι ικανοί να διαχωρίςουν τισ φωνολογικά ζγκυρεσ ψευδολζξεισ (τουτάλι) από τισ πραγματικζσ λζξεισ (κουτάλι). (Goodglass, 1993; Goodglass & Kaplan, 1983) 12 1

13 Αφαςία Wernicke (6 από 23) Η γλωςςικι τουσ κατανόθςθ μπορεί να προκαλζςει μια ςφγχυςθ των ςθμαςιολογικϊν διακρίςεων των λζξεων και να καταςτιςει αδφνατο να εκτιμιςουν τισ διαφορζσ μεταξφ των λζξεων και των ςυγγενικϊν εννοιϊν τουσ (καλά ζναντι καυμάςια). Ακόμα οι δυςκολίεσ ςτθ διάκριςθ μποροφν να αναγκάςουν ζνα αςκενι με αφαςία Wernicke να χάςει τθν αίςκθςθ του ςθμαςιολογικοφ χαρακτιρα των λζξεων (εάν το καρότο είναι πιο χαρακτθριςτικό λαχανικό από τθν αγκινάρα). (Goodglass, 1993) 13 1

14 Αφαςία Wernicke (7 από 23) Σα ςτοιχεία που αποδεικνφουν τθν ςφγχυςθ των αςκενϊν με αφαςία Wernicke ςε ςχζςθ με το ςθμαςιολογικό περιεχόμενο των λζξεων προζρχονται από test ςτα οποία ο αςκενισ πρζπει να προςδιορίςει το ςθμαςιολογικό περιεχόμενο των τυπωμζνων λζξεων. Η ςφγχυςθ αυτι όμωσ ςπάνια επεκτείνεται ςτθ κακθμερινι τουσ ηωι. Οι αςκενείσ με αφαςία Wernicke είναι απίκανο να μπερδζψουν τα αλθκινά καρότα με τισ αλθκινζσ αγκινάρεσ όταν πρόκειται να τισ ξεφλουδίςουν, να τισ μαγειρζψουν ι να τισ φάνε. 14 1

15 Αφαςία Wernicke (8 από 23) Οι ςθμαςιολογικζσ διαταραχζσ των αςκενϊν με αφαςία Wernicke επιδεινϊνονται από τισ δυςκολίεσ βραχυπρόκεςμθσ ςυγκράτθςθσ όρων και ανάκλθςθσ των πλθροφοριϊν λεκτικοφ περιεχομζνου. Οι αςκενείσ με αφαςία Wernicke δεν αποδίδουν καλά ςτισ δοκιμαςίεσ βραχυπρόκεςμθσ μνιμθσ ςτισ οποίεσ κα πρζπει να επαναλάβουν ςειρζσ αρικμϊν ι να κυμθκοφν καταλόγουσ λζξεων. (Hegde, 1998) 15 1

16 Αφαςία Wernicke (9 από 23) Όταν καλοφνται να εκτελζςουν ακολουκίεσ χειριςμϊν ι χειρονακτικζσ διαδικαςίεσ ςτισ προφορικζσ ι τισ γραπτζσ εντολζσ (π.χ. «τοποκετιςτε το μολφβι δίπλα ςτο κουτάλι και βγάλτε το τετράγωνο ζξω από το κουτί») θ απόδοςθ τουσ χειροτερεφει κακϊσ οι εντολζσ γίνονται μακροπρόκεςμεσ. ε αντίκεςθ με τθν αργι, κοπιϊδθ και διακοπτόμενθ ομιλία των αςκενϊν με αφαςία Broca, οι αςκενείσ με αφαςία Wernicke μιλοφν ομαλά, με καλι ροι, αβίαςτα και ςυνικωσ αδιάκοπα. (Jenkins, et al., 1975) 16 1

17 Αφαςία Wernicke (10 από 23) Οι αςκενείσ με αφαςία Wernicke μποροφν να παράγουν μακροςκελείσ, ςυντακτικά ςωςτά διαμορφωμζνεσ προτάςεισ με φυςιολογικι προςωδία, αν και μπορεί να ςταματιςουν και να μπερδευτοφν όταν αντιμετωπίηουν προβλιματα ανάκτθςθσ λζξθσ, ακόμα και όταν οι λζξεισ είναι ςυνθκιςμζνεσ. Ότι οι κινθτικοί μθχανιςμοί τθσ ομιλίασ ςυντθροφνται ςτθν αφαςία Wernicke δεν ςθμαίνει, εντοφτοισ, ότι οι αςκενείσ αυτοί δεν ζχουν καμία δυςκολία επικοινωνίασ ςε ςχζςθ με τθν ομιλία. 17 1

18 Αφαςία Wernicke (11 από 23) Η ομιλία τουσ μπορεί να ςυνοδεφεται από λεκτικζσ παραφαςίεσ (αντικατάςταςθ λζξθσ με άλλθ), περιςταςιακζσ κατά λζξθ παραφαςίεσ (αντικαταςτάςεισ ι μετακζςεισ ιχων μζςα ςτισ λζξεισ) και νεολογιςμοφσ (ψευδολζξεισ όπωσ καραμπί). Σο λεκτικό πρότυπο των αςκενϊν με ιπιου ι μζτριου τφπου αφαςία Wernicke μερικζσ φορζσ ονομάηεται παραγραμματιςμόσ. (Jenkins, et al., 1975) 18 1

19 Αφαςία Wernicke (12 από 23) Οι αςκενείσ με αφαςία Wernicke βαριάσ μορφισ μπορεί να παράγουν μια ειδικι ορολογία νεολογιςμϊν αναφζροντασ ςυνδετικζσ λζξεισ. Για παράδειγμα, κλινικόσ: «πωσ είναι ο καιρόσ ςιμερα;». αςκενισ: «πλιρωσ κάτω από το όπου και με χαμθλομετρικό». Οι αςκενείσ αυτοί ςυχνά παράγουν προτάςεισ ςτισ οποίεσ οι ςθμαντικότερεσ ςυνδετικζσ λζξεισ αντικακιςτϊνται από νεολογιςμοφσ, ςτουσ οποίουσ οι ςυνδετικζσ λζξεισ (άρκρα, κλίςεισ, προκζςεισ) είναι πραγματικζσ. 19 1

20 Αφαςία Wernicke (13 από 23) Επίςθσ οι προτάςεισ ςυχνά φαίνονται ςωςτά διαμορφωμζνεσ ςυντακτικά (Goodglass,1993). Οι αςκενείσ με αφαςία Wernicke, λόγω των διαταραχϊν ανάκτθςθσ των λζξεων μπορεί να παράγουν αυτό που ονομάηουμε κενό λόγο, αντικακιςτϊντασ τισ λζξεισ γενικοφ περιεχομζνου ουςιαςτικά ι αντωνυμίεσ χωρίσ να αναφζρουν πιο ςυγκεκριμζνεσ λζξεισ. (Van Riper & Erickson, 1994) 20 2

21 Αφαςία Wernicke (14 από 23) Ζνασ αςκενι με αφαςία Wernicke μετρίου τφπου προςπακοφςε να εξθγιςει τι είχε κάνει ςε ζνα ταξίδι για αγορζσ τθν προθγοφμενθ μζρα. Ολοκλιρωςε με τθ φράςθ «πιγα κάτω ςτο πράγμα να κάνω άλλο το ζνα και εκείνθ ιταν θ τελευταία που το ζκανε ποτζ, και ζτςι δεν το ζκανα». Κάποιοι αςκενείσ με αφαςία Wernicke μιλοφν παραλείποντασ λζξεισ, μια ςυμπεριφορά που ονομάηεται περίφραςθ. (La Pointe, 1997) 21 2

22 Αφαςία Wernicke (15 από 23) Μια αςκενισ με αφαςία Wernicke μετρίου τφπου προςπακοφςε να πει ςτον κλινικό τι είχε φάει για πρόγευμα εκείνο το πρωί. Ήταν αδφνατο να βρει τισ κατάλλθλεσ λζξεισ και μιλοφςε περιφραςτικά, ενϊ προςπακοφςε να γίνει κατανοθτι. «ιμερα για - εκείνο το γεφμα - το πρϊτο πράγμα ςιμερα το πρωί- που ζφαγα- εγϊ δείπνθςακοτόπουλο, αλλά λίγο- και χοιρινό- μοςχάρι- φροφτα και λίγο μπζικον νομίηω». (La Pointe, 1997) 22 2

23 Αφαςία Wernicke (16 από 23) Η ευκολία με τθν οποία οι αςκενείσ με αφαςία Wernicke παράγουν το λόγο, οι περιφράςεισ και ο ανεπαρκισ αυτοζλεγχοσ μποροφν να ςυμβάλλουν ςτθν τάςθ που ζχουν να μιλοφν βιαςτικά, κάτι που ονομάηουμε λογοδιάρροια. Η γραφι των αςκενϊν με αφαςία Wernicke μοιάηει ςυνικωσ με τθν ομιλία τουσ. Γράφουν αβίαςτα και τα γράμματα τουσ είναι καλά ςχεδιαςμζνα και ευανάγνωςτα. (Schuell & Jenkins, 1961a) 23 2

24 Αφαςία Wernicke (17 από 23) Όταν γράφουν όπωσ και όταν μιλοφν μπορεί τυπικά να είναι ςωςτοί αλλά είναι ανεπαρκισ ςτο περιεχόμενο. Οι αςκενείσ που παράγουν λεκτικζσ παραφαςίεσ κατά τθν ομιλία, τισ παράγουν και εγγράφωσ. Οι αςκενείσ που μιλοφν χρθςιμοποιϊντασ νεολογιςμοφσ γράφουν χρθςιμοποιϊντασ νεολογιςμοφσ (τα γράμματα ςτουσ νεολογιςμοφσ ςυνικωσ ομαδοποιοφνται ςε ςειρζσ που είναι ςφμφωνεσ με τουσ ςχθματιςμοφσ ςειρϊν για τισ πραγματικζσ λζξεισ). 24 2

25 Αφαςία Wernicke (18 από 23) ε αςκενείσ που παρατθρείται λογόρροια κατά τθν ομιλία γράφουν με τον ίδιο τρόπο. Οι περιςςότεροι αςκενείσ με αφαςία Wernicke είναι ςε επιφυλακι, προςεκτικοί και προςανατολιςμζνοι ςτθν κεραπεία. Εκείνοι με αφαςία Wernicke ιπιου τφπου γνωρίηουν τα λάκθ τουσ (τουλάχιςτον οι περιςςότεροι από αυτοφσ), το περιεχόμενο τθσ ομιλίασ τουσ είναι ςθμαςιολογικά κατάλλθλο, και γενικά ακολουκοφν τουσ κανόνεσ μιασ ςυνομιλίασ. (Schuell & Jenkins, 1961a) 25 2

26 Αφαςία Wernicke (19 από 23) Οι αςκενείσ με αφαςία Wernicke μζτριου τφπου ςπάνια παρατθροφν τα λάκθ τουσ ι προςπακοφν να τα διορκϊςουν. Είναι προςεκτικοί και ςυνεργάςιμοι κατά τθν αξιολόγθςθ και τθ κεραπεία αλλά μπορεί να απομακρυνκοφν από το ςτόχο τουσ αν ο λογοκεραπευτισ δεν επζμβει για να τουσ επαναφζρει και χρειάηονται ςυχνά οριοκζτθςθ. ε ςυηθτιςεισ οι αςκενείσ αυτοί μπορεί να περιπλανθκοφν μακριά από το κζμα και μποροφν να μιλιςουν επί μακρόν για ανεξάρτθτα ι τετριμμζνα κζματα. 26 2

27 Αφαςία Wernicke (20 από 23) Οι περιςςότεροι αςκενείσ με αφαςία Wernicke βαριάσ μορφισ είναι προςεκτικοί, αλλά οι ςοβαρζσ διαταραχζσ κατανόθςθσ που τουσ χαρακτθρίηουν δεν τουσ επιτρζπουν να ζχουν καλι απόδοςθ και επιτυγχάνουν μόνο ςτουσ απλοφςτερουσ λεκτικά ςτόχουσ. Οι αςκενείσ αυτοί δεν κυμοφνται χαρακτθριςτικά τα λάκθ και τθν αποτυχία που ςθμειϊνουν ςτθν προςπάκεια τουσ να επικοινωνιςουν, αλλά φαίνεται να είναι περιςςότερο ευαίςκθτοι ςτουσ κανόνεσ που κυριαρχοφν ςε μια ςυηιτθςθ μεταξφ των ςυνομιλθτϊν. 27 2

28 Αφαςία Wernicke (21 από 23) Αναγνωρίηουν και ανταποκρίνονται όταν κάποιοσ ςυνομιλθτισ τουσ απευκφνει το λόγο (τθρϊντασ ζτςι τουσ κανόνεσ του διαλόγου), αν και όταν πάρουν το λόγο μιλοφν υπερβολικά, ακατάπαυςτα και κάποιεσ φορζσ χρθςιμοποιϊντασ νεολογιςμοφσ. Οι αςκενείσ με αφαςία Wernicke δεν παρουςιάηουν τθν ίδια ανθςυχία για τισ διαταραχζσ επικοινωνίασ που χαρακτθρίηουν τουσ αςκενείσ με αφαςία Broca. (Schuell & Jenkins, 1961a) 28 2

29 Αφαςία Wernicke (22 από 23) Μζροσ αυτισ τθσ απάκειασ μπορεί να οφείλεται ςτθν ζλλειψθ ςυνείδθςθσ των αποτυχιϊν τουσ ςτθν προςπάκειασ του ςαν επικοινωνιςουν, παρόλα αυτά αρκετοί αςκενείσ που αναγνωρίηουν τα λάκθ και κατανοοφν τισ διαταραχζσ επικοινωνίασ που τουσ ςυνοδεφουν είναι εντυπωςιακά ικανοποιθμζνοι και ιρεμοι. (Schuell & Jenkins, 1961b) Εντοφτοισ οι ίνεσ από τθν οπτικι οδό περνοφν κάτω από τθν περιοχι Wernicke ςτθν πορεία τουσ για τον οπτικό φλοιό. 29 2

30 Αφαςία Wernicke (23 από 23) Σα τραφματα που εκτείνονται βακιά ςτον κροταφικό λοβό καταςτρζφουν ςυχνά αυτζσ τισ ίνεσ και προκαλοφν αντίπλευρθ τφφλωςθ του οπτικοφ πεδίου. Επειδι θ περιοχι Wernicke δεν είναι κοντά ςτον κινθτικό φλοιό, λίγοι αςκενείσ με αφαςία Wernicke ζχουν θμιπλθγία ι θμιπάρεςθ, εκτόσ αν θ βλάβθ που ευκφνεται για τθν αφαςία εκτείνεται ςτο μετωπιαίο λοβό ι ζχει επιπτϊςεισ ςτα κατϊτερα πυραμιδικά τμιματα (ςε αυτι τθ περίπτωςθ κα ιταν πιο ςωςτό να ονομάςουμε τθν αφαςία ςφαιρικι). 30 3

31 Ολική Αφαςία 3

32 Ολική Αφαςία (1 από 7) Η ςφαιρικι/ολικι αφαςία ςυνικωσ προκαλείται από το κλείςιμο του κορμοφ τθσ μζςθσ εγκεφαλικισ αρτθρίασ, θ οποία προκαλεί ςοβαρι βλάβθ που επεκτείνεται ςε όλθ τθν ευρφτερθ περιοχι. Ωςτόςο, οι περιπτϊςεισ ςφαιρικι αφαςίασ ζχουν αναφερκεί και ςε περιπτϊςεισ που θ περιοχι Wernicke και ςε περιπτϊςεισ που θ περιοχι Broca προςβάλλονται. Ακόμα προκαλείται και από υποφλοιϊδθ βλάβθ ςτο κάλαμο και τα βαςικά γάγγλια (Naeser, et al., 1982). 32 3

33 Ολική Αφαςία (2 από 7) Μερικοί αςκενείσ με ςφαιρικι αφαςία που δεν ανταποκρίνονται κατάλλθλα ςε οποιαδιποτε άλλο προφορικό περιεχόμενο, μποροφν να ανταποκρικοφν κατάλλθλα «ςτθν ολοκλιρωςθ εντολϊν ςε ςχζςθ με το ςϊμα» όπωσ «ςικω πάνω», «κάνε μια ςτροφι», «ξάπλωςε» και οφτε κάκε εξισ. Ο λόγοσ που παρατθρείται αυτό το φαινόμενο δεν είναι ςαφισ, αλλά οι Albert et al., (1981) υποςτθρίηουν ότι μπορεί να αποδοκεί ςτθ ςυμμετοχι του δεξιοφ θμιςφαιρίου ςτθν ολοκλιρωςθ τζτοιων εντολϊν. 33 3

34 Ολική Αφαςία (3 από 7) Κάποιοι αςκενείσ με ςφαιρικι αφαςία βαριάσ μορφισ απαντοφν προφορικά με ναι ι όχι ςε ερωτιςεισ ςχετικζσ με τθν οικογζνεια τουσ, με προςωπικζσ πλθροφορίεσ ι με πρόςφατεσ εμπειρίεσ που είχαν, όμωσ δεν ζχουν πολλζσ πικανότθτεσ να καταφζρουν να ανταποκρικοφν ςε όλα τα επίπεδα προφορικοφ λόγου (Goodglass, Kaplan, και Barresi, 2001). 34 3

35 Ολική Αφαςία (4 από 7) Επειδι όλεσ οι ςυνιςτϊςεσ του λόγου είναι διαταραγμζνεσ, θ επικοινωνία με τον αςκενι είναι ςχεδόν ανζφικτθ. Η νευρολογικι βλάβθ ςτο επικρατθτικό θμιςφαίριο καταλαμβάνει ολόκλθρθ τθν περιοχι του λόγου, από τθν μετωπιαία ζωσ τθν κροταφικι άκρθ και οφείλεται κατά κφριο λόγω ςε εμβολικζσ ι κρομβωτικζσ αποφράξεισ του κφριου κλάδου τθσ μζςθσ εγκεφαλικισ αρτθρίασ. 35 3

36 Ολική Αφαςία (5 από 7) Σο κλαςςικό ςφνδρομο τθσ ςφαιρικισ αφαςίασ προκαλείται από βλάβθ που περιλαμβάνει ζνα μεγάλο τμιμα του αριςτεροφ μετωπιαίου λοβοφ, το οποίο δεν εκτείνεται μόνο ςτθν περιοχι Broca, αλλά και ςε άλλεσ μετωπιαίεσ ζλικεσ, τθν πρόςκια και οπίςκια κεντρικι ζλικα, τθν υπερχείλιο ζλικα, τθ νθςίδα του Reil και τα βαςικά γάγγλια (Damasio, 2001). 36 3

37 Ολική Αφαςία (6 από 7) τθν ολικι αφαςία ο γραπτόσ και προφορικόσ λόγοσ (ο τομζασ ζκφραςθσ τθσ γλϊςςασ) παρουςιάηουν μεγάλθ διαταραχι, μεγάλθ απόκλιςθ από το κανονικό. Σο άτομο είτε είναι πλιρωσ ανίκανο να μιλιςει, είτε παράγει κάποιεσ ςτερεοτυπικζσ εκφράςεισ με ι χωρίσ νόθμα. Όςον αφορά τθν κατανόθςθ, αυτι είναι ικανοποιθτικι μόνο ςε ερωτιςεισ που αφοροφν προςωπικά ςτοιχεία, ενϊ είναι αδφνατθ θ επανάλθψθ λόγω του πλικουσ των παραφαςιϊν. 37 3

38 Ολική Αφαςία (7 από 7) Ο λόγοσ χαρακτθρίηεται κυρίωσ από ςτερεοτυπικζσ φράςεισ, αυτοματιςμοφσ και θχολαλία. Αυτζσ οι ςτερεοτυπίεσ, οι αυτοματιςμοί και οι λζξεισ που προκφπτουν από τθν θχολαλία, είναι οι λζξεισ ι φράςεισ που κυρίωσ χρθςιμοποιοφν οι αςκενείσ αυτοί, με ςκοπό τθν επικοινωνία, μαηί με κάποιεσ ακόμθ που με ιδιαίτερο κόπο παράγουν (Bartels, Wallesch, 2003). 38 3

39 Αφαςία Αγωγήσ 3

40 Αφαςία Αγωγήσ (1 από 19) Μια άλλθ ςυχνι μορφι αφαςίασ, θ αφαςία αγωγισ ονομάηεται επίςθσ κεντρικι αφαςία, ηωθρι αφαςία αγωγισ, επαναλθπτικι αφαςία, αφαςία αγωγιμότθτασ και επαναλαμβανόμενθ αφαςία. Οι Helm & Benson (1978) τθν κεωρεί μια μορφι του ςυνδρόμου αφαςίασ τθσ Πενςυλβανίασ. Ο Wernicke για πρϊτθ φορά ζκεςε τθν φπαρξθ τθσ αφαςίασ αγωγισ. Είναι ζνα από τα πιο αμφιλεγόμενα αφαςικά ςφνδρομα. 40 4

41 Αφαςία Αγωγήσ (2 από 19) Η αφαςία αγωγισ είναι ζνα ςπάνιο ςφνδρομο. Μόνο το 5 με 10% των αςκενϊν ζχουν αυτιν τθν διάγνωςθ. (Hegde, 1998) Σρία είναι τα βαςικά ςτοιχεία, τα οποία χαρακτθρίηουν τθν πακολογία του λόγου ςτθν αφαςία αγωγισ. Σο πρϊτο είναι ότι θ ροι του προφορικοφ λόγου είναι μεν ςχεδόν κανονικι, αλλά υπάρχουν μζςα του και ιδιαίτερα κατά τθ ςυηιτθςθ ςτοιχεία ελλείψεωσ λζξεων, όπωσ βζβαια και ςτοιχεία φωνθτικϊν ςυγχφςεων ςε επίπεδο γραμμάτων. (Davis, 2000) 41 4

42 Αφαςία Αγωγήσ (3 από 19) Σο δεφτερο ςτοιχείο αλλά κακοριςτικό ίςωσ ςτθν αφαςία αγωγιμότθτοσ είναι θ ςοβαρότατθ δυςχζρεια ςτθν επανάλθψθ λζξεων, αλλά και γενικότερα. (Fawcus, et al., 1986). Σζλοσ το τρίτο ςτοιχείο, το οποίο κα λζγαμε ότι δεν είναι ουςιαςτικά πακολογικό, είναι το γεγονόσ ότι θ κατανόθςθ του λόγου είναι κανονικι ι ςχεδόν κανονικι. (Goodglass, 1993; Goodglass & Kaplan, 1983). 42 4

43 Αφαςία Αγωγήσ (3 από 19) Η γλωςςικι ςυμπεριφορά ενόσ αςκενοφσ με αφαςία αγωγισ χαρακτθρίηεται, από το γεγονόσ ότι υπάρχουν πολλά κοψίματα ςτθ ροι του λόγου, όπωσ επίςθσ και διςταγμοί κατά τθ διάρκεια που δθμιουργοφνται από τα κοψίματα. υχνά τα κοψίματα αυτά ςτθ ροι του λόγου οφείλονται ςε διόρκωςθ πικανοφ λάκουσ, εκ μζρουσ του αςκενοφσ, αφοφ παρατθροφμε ζλλειψθ λζξεων, παραφαςίεσ αλλά ςυγχφςεισ ςε ιπια κα μποροφςαμε να ποφμε μορφι. (Jenkins, et al., 1975). 43 4

44 Αφαςία Αγωγήσ (4 από 19) Οι ςυγχφςεισ και παραφαςίεσ που προαναφζραμε, παρατθροφνται κυρίωσ ςε επίπεδο γράμματοσ, γεγονόσ το οποίο ςθμαίνει ότι είναι μορφολογικισ υφισ. Εάν ο αςκενισ δεν μπορεί να βρει κατά τθν διάρκεια μίασ ςυηθτιςεωσ μία ςυγκεκριμζνθ λζξθ, προςπακεί να τθν αντικαταςτιςει με μια ςυνϊνυμι τθσ, ενϊ είναι γεγονόσ ότι ο αςκενισ κατανοεί πλιρωσ τισ δυςχζρειεσ του, γεγονόσ το οποίο ςθμαίνει τθν απουςία νοςοαγνωςίασ. (La Pointe, 1997) 44 4

45 Αφαςία Αγωγήσ (5 από 19) Εάν βζβαια πρόκειται για ονομαςία ενόσ αντικειμζνου, τότε θ ζλλειψθ λζξεων είναι ελάχιςτθ, αναλογικά με τθν εμφάνιςθ τθσ ζλλειψθσ λζξεωσ κατά τθν ςυνομιλία. Η ανάγνωςθ με δυνατι φωνι είναι ςχεδόν αδφνατθ, όπωσ και το κυριϊτερο ςφμπτωμα τθσ αφαςίασ αγωγιμότθτοσ, θ επανάλθψθ λζξεων ι φράςεων. Η αυκόρμθτθ γραφι μπορεί να είναι κανονικι, αλλά υπάρχουν δυςχζρειεσ ςτθν ελεφκερθ γραφι και τθν αντιγραφι. (Van Riper & Erickson, 1994) 45 4

46 Αφαςία Αγωγήσ (6 από 19) Οι δυςχζρειεσ αυτζσ είναι ζντονθ δυςορκογραφία, λεκτικζσ παραγραφίεσ, αλλά πάντα μορφολογικοφ τφπου και ποτζ ςθμαντικοφ. Εάν βζβαια πρόκειται για ονομαςία ενόσ αντικειμζνου, τότε θ ζλλειψθ λζξεων είναι ελάχιςτθ, αναλογικά με τθν εμφάνιςθ τθσ ζλλειψθσ λζξεωσ κατά τθν ςυνομιλία. Η ανάγνωςθ με δυνατι φωνι είναι ςχεδόν αδφνατθ, όπωσ και το κυριϊτερο ςφμπτωμα τθσ αφαςίασ αγωγιμότθτοσ, θ επανάλθψθ λζξεων ι φράςεων. (Schuell, 1954, 1955) 46 4

47 Αφαςία Αγωγήσ (7 από 19) Αυτι θ νευροανατομικι βάςθ τθσ αφαςίασ αγωγισ είναι περιςςότερο αμφιλεγόμενθ απ ότι για τα περιςςότερα από τα άλλα είδθ. Η βάςθ ςτο άνω περικωριακό φλοιό και ςτο arguate (ανοιχτό ςε διάλογο) fasciculas (ςε μορφι δζςμθσ) που ςυνδζει τθν περιοχι Broca με τθν περιοχι Wernicke είναι μια πικανι τοποκεςία οργανικισ βλάβθσ. Ο Wernicke υπζκεςε ότι ςτθν αφαςία αγωγισ θ βλάβθ ςυνδζει τθν κινθτιρια γλωςςικι περιοχι από τθν αιςκθτθριακι περιοχι τθσ γλϊςςασ. (Schuell, 1955) 47 4

48 Αφαςία Αγωγήσ (8 από 19) Η άλλθ πικανι περιοχι, πικανι οργανικισ βλάβθσ είναι αυτι του αριςτεροφ κροταφικοφ λοβοφ (περιοχι ακουςτικοφ ςυνδζςμου). Ο Goldstein (1948) ειςθγικθκε ότι θ αφαςία αγωγισ δεν οφείλεται ςε αποςφνδεςθ μεταξφ των περιοχϊν Broca και Wernicke αλλά οφείλεται ςε βλάβθ ςτθν κεντρικι περιοχι που ενοποιεί τθν μορφι και το νόθμα τθσ γλϊςςασ. υνεπϊσ τθν αποκάλεςε κεντρικι αφαςία. (Schuell, 1961a,b) 48 4

49 Αφαςία Αγωγήσ (9 από 19) Άλλοι ζχουν ςυμπεράνει ότι θ αφαςία αγωγισ ίςωσ προζρχεται από οργανικι βλάβθ ι βλάβεσ οπουδιποτε μεταξφ των περιοχϊν Broca και Wernicke. Σα απορρζονται ςυμπτϊματα και θ περιοχι τθσ οργανικισ βλάβθσ ποικίλουν και τα δφο. Οι πιο προθγοφμενα τοποκετθμζνεσ βλάβεσ παράγουν λιγότερο εφκολα αφαςία με καλφτερθ ακουςτικι κατανόθςθ και μεταγενζςτερεσ βλάβεσ ίςωσ παράγουν περιςςότερο εφκολα αφαςία με πιο κακι ακουςτικι κατανόθςθ. (Schuell, et al., 1962) 49 4

50 Αφαςία Αγωγήσ (10 από 19) Οι αςκενείσ με αφαςία αγωγισ παρουςιάηουν ποικίλα νευρολογικά και άλλα ςυμπτϊματα. Οι μεταβολζσ ςτο ςφμπλεγμα των ςυμπτωμάτων περιλάμβαναν τα εξισ: Κάποιοι αςκενείσ ίςωσ να μθν παρουςιάςουν κανζνα νευρολογικό ςφμπτωμα. Η παράλυςθ ςτθν δεξιά πλευρά του προςϊπου και ςτο πάνω δεξί άκρο ίςωσ να μθν υπάρχει, να εμφανιςτεί ςε ιπιο βακμό ι να εμφανιςτεί ςε ςθμαντικό βακμό. (Schuell, et al., 1959) 50 5

51 Αφαςία Αγωγήσ (11 από 19) Οι αςκενείσ με αφαςία αγωγισ παρουςιάηουν ποικίλα νευρολογικά και άλλα ςυμπτϊματα. Οι μεταβολζσ ςτο ςφμπλεγμα των ςυμπτωμάτων περιλάμβαναν τα εξισ: Οι αςκενείσ είναι πικανό να αναρρϊςουν πλιρωσ από τα κινθτικά τουσ προβλιματα. Μερικοί αςκενείσ είναι πικανό να ζχουν προφορικι απραξία και απραξία των άκρων. Μερικοί αςκενείσ να ζχουν δεξιά βλάβθ ςτουσ αιςκθτιρεσ. (Schuell, et al., 1959, 1961, 1962, 1964) 51 5

52 Αφαςία Αγωγήσ (12 από 19) Σα ςθμαντικότερα γλωςςικά χαρακτθριςτικά τθσ Αφαςίασ Αγωγισ είναι: Σο χαρακτθριςτικό που κάνει τθν αφαςία αγωγισ να ξεχωρίηει είναι θ βλάβθ ςτθν επανάλθψθ. τθν αφαςία του Broca και του Wernicke οι βλάβεσ ςτθν επανάλθψθ και ςε άλλεσ γλωςςικζσ ικανότθτεσ είναι αναλογικζσ. τθν αφαςία αγωγισ, θ βλάβθ ςτθν επανάλθψθ είναι δυςανάλογθ ωσ προσ τισ άλλεσ ςχζςεισ. Η επανάλθψθ μπορεί να περιζχει προςκικθ ι αφαίρεςθ φκόγγων (φωνθτικι παραφαςία). (Schuell, et al., 1959, 1961, 1962, 1964) 52 5

53 Αφαςία Αγωγήσ (13 από 19) Σα ςθμαντικότερα γλωςςικά χαρακτθριςτικά τθσ Αφαςίασ Αγωγισ είναι: Η επανάλθψθ των μεγαλφτερων λζξεων, φράςεων, προτάςεων και άγνωςτων φράςεων είναι θ πιο δφςκολθ. Οι λειτουργικζσ λζξεισ είναι οι πιο δφςκολεσ να επαναλθφκοφν από ότι οι περιεκτικζσ λζξεισ. Οι λζξεισ που είναι δφςκολο να επαναλθφκοφν ίςωσ χρθςιμοποιθκοφν ςτον αυκόρμθτο λόγο. Οι ανεπαρκϊσ επαναλαμβανόμενεσ προτάςεισ είναι πικανό να κατανοθκοφν. (Schuell, et al., 1959, 1961, 1962, 1964) 53 5

54 Αφαςία Αγωγήσ (14 από 19) Σα ςθμαντικότερα γλωςςικά χαρακτθριςτικά τθσ Αφαςίασ Αγωγισ είναι: Η ευχζρεια λόγου ποικίλλει ανάμεςα ςτουσ αςκενείσ. Μερικοί είναι πιο εφκαιροι από άλλουσ, αλλά γενικά ακόμα και οι πιο εφκαιροι αςκενείσ είναι λιγότερο άνετοι ςτον λόγο από εκείνουσ με αφαςία του Wernicke. Οι διςταγμοί και οι αυτό διορκϊςεισ διακόπτουν τθν ευχαίρια ςτο λόγο. Η ομιλία είναι παραφαςικι. (θ κεματικι παραφαςία και οι νεολογιςμοί είναι λιγότερο ςυχνοί από ότι ςε άλλεσ αφαςίεσ). (Schuell, et al., 1959, 1961, 1962, 1964) 54 5

55 Αφαςία Αγωγήσ (15 από 19) Σα ςθμαντικότερα γλωςςικά χαρακτθριςτικά τθσ Αφαςίασ Αγωγισ είναι: Παρατθροφνται προβλιματα ςτθν εφρεςθ των λζξεων. Κςωσ υπάρχουν περιςςότερα προβλιματα εφρεςθσ ςτισ περιεκτικζσ λζξεισ παρά ςτισ λειτουργικζσ λζξεισ. Ο λόγοσ ίςωσ να είναι κενόσ εξαιτίασ τθσ παράλειψθσ λζξεων με περιεχόμενο. Η αναγνϊριςθ λακϊν και οι προςπάκειεσ ςτο να διορκωκοφν είναι φανερι. (Schuell, et al., 1959, 1961, 1962, 1964) 55 5

56 Αφαςία Αγωγήσ (16 από 19) Σα ςθμαντικότερα γλωςςικά χαρακτθριςτικά τθσ Αφαςίασ Αγωγισ είναι: Οι προςπάκειεσ ςτθν αυτό διόρκωςθ είναι περιςςότερο επιτυχείσ από εκείνεσ των αςκενϊν του Broca. Η ςφνταξθ και θ προςωδία είναι ουςιαςτικά καλζσ. Η άρκρωςθ είναι ουςιαςτικά φυςιολογικι. Η κατονομαςία των προβλθμάτων μπορεί να είναι ζντονοσ ζωσ και ιπιοσ. (Schuell, et al., 1959, 1961, 1962, 1964) 56 5

57 Αφαςία Αγωγήσ (17 από 19) Σα ςθμαντικότερα γλωςςικά χαρακτθριςτικά τθσ Αφαςίασ Αγωγισ είναι: Η ακουςτικι κατανόθςθ μπορεί να είναι ςχεδόν φυςιολογικι και γενικά επαρκισ για μια φυςιολογικι ςυνομιλία. Όμωσ, ίςωσ φανοφν μερικζσ ελλείψεισ ςτθν περίπτωςθ των περίπλοκων γραμματικϊν ςυντάξεων. Σο να δείχνουμε ζνα κακοριςμζνο ερζκιςμα είναι πιο εφκολο από το να αντιμετωπίηουμε τον οριςμό. (Schuell, et al., 1959, 1961, 1962, 1964) 57 5

58 Αφαςία Αγωγήσ (18 από 19) Σα ςθμαντικότερα γλωςςικά χαρακτθριςτικά τθσ Αφαςίασ Αγωγισ είναι: Σα προβλιματα τθσ ανάγνωςθσ είναι ποικίλλα ανάμεςα ςτουσ αςκενείσ ςε μεγάλο βακμό με τουσ περιςςότερουσ να ζχουν δυςκολία ςτο να διαβάηουν δυνατά αλλά μποροφν να διαβάηουν ςιωπθλά και να κατανοοφν πολφπλοκο υλικό. Η ανάμιξθ του πλευρικοφ λοβοφ είναι πικανό να παράγει αναγνωςτικζσ δυςκολίεσ. (Schuell, et al., 1959, 1961, 1962, 1964) 58 5

59 Αφαςία Αγωγήσ (19 από 19) Σα ςθμαντικότερα γλωςςικά χαρακτθριςτικά τθσ Αφαςίασ Αγωγισ είναι: Κςωσ είναι ζκδθλα τα προβλιματα ςτθ γραφι ςτισ περιςςότερεσ περιπτϊςεισ, αν και οι αςκενείσ μποροφν να γράψουν μερικζσ λζξεισ με καλοςχθματιςμζνα γράμματα. Σα ορκογραφικά λάκθ, θ παράλειψθ γραμμάτων, οι αντιςτροφζσ και οι αντικαταςτάςεισ ίςωσ να είναι ςυνθκιςμζνα ςτθν εκτεταμζνθ γραφι. Η (λεκτικι) buccofacial απραξία (δυςκολία ςτο να αποδίδουμε buccofacial κινιςεισ όταν αυτό ηθτείται) είναι ζκδθλθ ςτουσ περιςςότερουσ αςκενείσ. 59 5

60 Υποφλοιώδεισ Αφαςίεσ 6

61 Υποφλοιώδεισ Αφαςίεσ O Lichteim (1885) ονόμαςε αυτό που καλοφμε ςιμερα υποφλοιϊδθ αφαςία, ςυνδετικι δυςγραφία ι λευκό κζμα ςτθ δυςγραφία. Η αποςφνδεςθ που προκαλεί τθν υποφλοιϊδθ αφαςία προκφπτει από βλάβθ ςτα ςφνορα που περιβάλλουν τθν πρόςκια περιοχι του εγκεφάλου. Βλάβθ ςε αυτι τθ περιοχι ςυχνότερα προζρχεται από ςοβαρό ςτζνεμα τθσ μζςθσ εγκεφαλικισ αρτθρίασ, θ οποία προκαλεί μειωμζνθ ροι αίματοσ. Λιγότερο ςυχνά θ βλάβθ προζρχεται από ζμβολα. 61 6

62 Κινητική 6

63 Κινητική (1 από 2) Ο Luria (1966) ονόμαςε αυτό που καλοφμε υποφλοιϊδθ κινθτικι αφαςία, δυναμικι αφαςία και τθν εκδιλωςθ τθσ ςυμπεριφοριςτικι πακολογικι αδράνεια. Σο δεξί θμιςφαίριο (ι λιγότερο ςυχνά δεξιά θμιπλθγία) μπορεί να ςυνοδεφει τθν υποφλοιϊδθ κινθτικι αφαςία που προκαλείται από ςοβαρά τραφματα ςτον πρόςκιο μετωπιαίο λοβό που επεκτείνονται ςτον οπίςκιο μετωπιαίο λοβό. 63 6

64 Κινητική (2 από 2) Όταν, μετά από ιδιαίτερθ ϊκθςθ οι αςκενείσ με υποφλοιϊδθ κινθτικι αφαςία μιλοφν, παράγουν τυπικά μια ι δφο λζξεισ και επιςτρζφουν ςτθ ςιωπι. Εντοφτοισ, αν θ ερϊτθςθ είναι ιδιαίτερα δομθμζνθ και απαιτεί μόνο λίγεσ λζξεισ ιδιαίτερα προβλζψιμεσ, οι αςκενείσ αυτοί μποροφν να αποκρικοφν με ευφράδεια και χωρίσ κακυςτζρθςθ. 64 6

65 Αιςθητηριακή 6

66 Αιςθητηριακή (1 από 2) τθν πραγματικότθτα κάποιοι αςκενείσ με υποφλοιϊδθ αιςκθτθριακι αφαςία φαίνονται να είναι αναγκαςμζνοι να επαναλαμβάνουν ότι τουσ λζνε, ακόμα και όταν κακοδθγοφνται να μθν το κάνουν (θχολαλία). Κατά τθ διάρκεια τθσ αξιολόγθςθσ ςυχνά επαναλαμβάνουν το ερϊτθμα που υποβάλλει ο λογοκεραπευτισ, πριν προλάβουν να απαντιςουν ςτο αίτθμα του, και ςτισ ςυνομιλίεσ τουσ επαναλαμβάνουν ότι τουσ λζνε ςτισ απαντιςεισ που δίνουν. (Goodglass, 1993) 66 6

67 Αιςθητηριακή (2 από 2) Εντοφτοισ, ςυνικωσ δεν παρουςιάηουν διαταραχζσ ςτον τόνο κατά τθν ομιλία, όπωσ κάνουν πολλοί αςκενείσ με αφαςία Wernicke, επιπλζον θ άριςτθ επανάλθψθ τουσ διαφοροποιεί ςαφϊσ από τουσ αςκενείσ με αφαςία Wernicke. Ζνα εντυπωςιακό χαρακτθριςτικό των αςκενϊν με υποφλοιϊδθ αιςκθτθριακι αφαςία είναι θ δυνατότθτα τουσ να επαναλάβουν ι να διαβάςουν μαγαλοφϊνωσ μακροςκελείσ και ςφνκετεσ προτάςεισ που είναι αδφνατο να κατανοιςουν. 67 6

68 Μικτή 6

69 Μικτή (1 από 2) Η μικτι υποφλοιϊδθσ αφαςία, είναι ζνα ςπάνιο ςφνδρομο που μερικζσ φορζσ ονομάηεται ςφνδρομο τθσ «λεκτικισ απομόνωςθσ» (Geschwind, Quadfasel και Segarra, 1968). Οι αςκενείσ με υποφλοιϊδθ αιςκθτθριακι αφαςία διατθροφν τθ δυνατότθτα να επαναλαμβάνουν ότι τουσ λζνε, παρουςία των ςοβαρϊν διαταραχϊν όλων των υπολοίπων ικανοτιτων τθσ επικοινωνίασ. 69 6

70 Μικτή (2 από 2) Οι αςκενείσ με αυτό το ςφνδρομο δεν ζχουν καλι ροι ςτο λόγο, δεν κατανοοφν τθν προφορικι ομιλία, δεν μποροφν να γράψουν ι να διαβάςουν αλλά μποροφν να επαναλάβουν ότι τουσ λζει ο εξεταςτισ (Benson 1979b, ςελ.46). Οι αςκενείσ με μικτι υποφλοιϊδθ αφαςία ζχουν μια εντυπωςιακι τάςθ να επαναλαμβάνουν ότι τουσ λζνε και αν ο εξεταςτισ πει τα πρϊτα λόγια από ζνα γνωςτό τραγοφδι ι από κάποιο ςτίχο οικείο ςε αυτοφσ μπορεί να ςυνεχίςουν και να πουν μια ι περιςςότερεσ ςειρζσ από αυτό. 70 7

71 7 Συμπεριφορική Νευρολογία Αφαςία - 2, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Βιβλιογραφία (1 από 3) Albert, M. L., Goodglass, H., Helm, N. A., & associates. (1981). Clinical aspects of dysphasia. New York: Springer- Verlag. Bartels, C., Wallesch, C. (2003). Functional Neuroanatomy of Language Disorders. In Halligan, P., Kischka, U., Marshall, G. (ed). Handbook of Clinical Neuropsychology. (ς ). Oxford University Press, New York. Benson, D. E (1979b). Aphasia. In K. M. Heilman & E. Valenstein (Eds.) Clinical neuropsychology (pp ). New York: Oxford University Press. Davis, A. G. (2000). Aphasiology. Allyn and Bacon. U.S.A. Fawcus, M., Kerr, J., Whitehead, S., Williams, R. (1986). Aphasia therapy in practise : comprehension. Winslow Press, Bicester. Geschwind, N., Quadfasel, F. A., & Segarra, J. (1968). Isolation of the speech area. Neuropsychologia, 6, Goodglass H. (1993). Understanding aphasia. San Diego Academic Press. Goodglass, H., & Kaplan, E. (1983). The assessment of aphasia and Related Disorders Philadelphia Lee and Febiger. Goodglass, H., Kaplan, E., & Barresi, B. (2001). The assessment of aphasia and related disorders (3rd ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. Helm, N., & Benson, F. (1978). Visual action therapy for global aphasia. Paper presented at the academy of aphasia. Chicago.

72 7 Συμπεριφορική Νευρολογία Αφαςία - 2, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Βιβλιογραφία (2 από 3) Hegde, M. N., (1998). A coursebook on Aphasia and other Neurogenic Language Disorders. Singular Publishing Group, Inc. San Diego, London. Jenkins, J. J., Jimenes-Pabon, E., Shaw, E. R., Sefer, W. (1975). Schuell s aphasia in adults : Diagnosis, prognosis and treatment. Herper and Row. New York. Καρπάκιοσ, Ε. Χ. (1998). Νευρογλωςςολογική λογοθεραπεία. Εκδόςεισ Ελλιν. Ακινα La Pointe L. L. (1997). Αphasia and related neurogenic disorders. Second edition. Thieme. New York. Lichtheim, L. (1885). On aphasia. Brain, 7, Luria, A. R. (1966), Human brain and psychological processes. New York: Harper & Row. Naeser, M.A., Alexander, M. P., Helm-Estabrooks, N., & associates. (l982). Aphasia with predominantly subcortical lesion sites: Description of three capsular putamenal aphasia syndromes. Archives of Neurology, 39, Riper Van, C., Erickson, L. R. (1994). Speech correction : An introduction to speech pathology and Audiology. Allyn and Bacon. London. Schuell, H. (1955). Diagnosis and prognosis in aphasia. Archives of neurological psychiatry, Schuell Hildred.(1954). Clinical observation on aphasia. Neurology, Schuell, H., Jenkins, J. J. (1961a). Comments and dimensions of language performance in aphasia. Journal of speech and language research,

73 7 Συμπεριφορική Νευρολογία Αφαςία - 2, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Βιβλιογραφία (3 από 3) Schuell, H., Jenkins, J. J. (1961b). Reduction of vocabulary in aphasia. Brain, Schuell, H., Jenkins, J. J. (1959). The nature of language deficit in aphasia. Psychological revue Schuell, H., Jenkins, J. J., Caroll, J. B. (1962). A factor analysis of Minnesota Tests for differential diagnosis of aphasia. Journal of speech and hearing research Schuell, H., Jenkins, J. J., Landis L. (1961). Relationship between auditory comprehension and word frequency in aphasia. Journal of speech and hearing research Schuell, H., Jenkins, J. J. Jimenes-Pabon, E. (1964). Aphasia in adults : Diagnosis, prognosis and treatment. Herper and Row. New York.

74 74 Συμπεριφορική Νευρολογία Αφαςία - 2, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Σημείωμα Αναφοράσ Νάςιοσ Γ. υμπεριφορικι Νευρολογία. ΣΕΙ Ηπείρου. Διακζςιμο από:

75 Σημείωμα Αδειοδότηςησ Σο παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά Δθμιουργοφ-Μθ Εμπορικι Χριςθ-Όχι Παράγωγα Ζργα 4.0 Διεκνζσ [1] ι μεταγενζςτερθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, Διαγράμματα κλπ., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «θμείωμα Χριςθσ Ζργων Σρίτων». Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί. [1] 7

76 7 Συμπεριφορική Νευρολογία Αφαςία - 2, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Τζλοσ Ενότητασ Επεξεργαςία: Ταφιάδησ Διονφςιοσ Ιωάννινα, 2015

77 77 Συμπεριφορική Νευρολογία Αφαςία - 2, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Σημειώματα

78 7 Συμπεριφορική Νευρολογία Αφαςία - 2, ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΣΕΙ ΗΠΕΙΡΟΤ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ςτο ΤΕΙ Ηπείρου Διατήρηςη Σημειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το θμείωμα Αναφοράσ το θμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ Διλωςθ Διατιρθςθσ θμειωμάτων το θμείωμα Χριςθσ Ζργων Σρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ.

79 Τζλοσ Ενότητασ 7