Διπλωματική Εργασία του Βάραγκα Ιωάννη (ΑΕΜ: 360)

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ» ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ " Σχεδίαση και υλοποίηση εφαρμογής ενοποίησης πηγών Web 2.0 για ανάδειξη πολιτιστικού περιεχομένου " "Design and implementation of a cultural content mashup" Διπλωματική Εργασία του Βάραγκα Ιωάννη (ΑΕΜ: 360) Εξεταστική Επιτροπή Επιβλέπων: Βακάλη Αθηνά, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Μέλη: Πετρίδου Ευγενία, Καθηγήτρια Τσαδήρας Αθανάσιος, Επίκουρος Καθηγητής ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΑΡΤΙΟΣ i-

2 -ii-

3 Πρόλογος Στην παρούσα πτυχιακή εργασία έγινε μία προσπάθεια σχεδίασης και υλοποίησης μίας εφαρμογής ενοποίησης πηγών WEB 2.0 με βασικό στόχο την προβολή του πολιτιστικού περιεχομένου. Ειδικότερα, επιλέχθηκε η ανάδειξη της συλλογής των εκθεμάτων που προβάλλονται στο μουσείο του Λούβρου της Γαλλίας. Μέσω της εφαρμογής που αναπτύχθηκε παρέχεται στον χρήστη η δυνατότητα τόσο της επαφής με κάθε ένα από τα εκθέματα, όσο και της περιήγησης σε αυτά βάσει διαφόρων κριτηρίων. Η εργασία αποτελείται από δύο βασικά μέρη, το θεωρητικό και το πρακτικό. Στο πρώτο, γίνεται μία περιγραφή όλων των διαθέσιμων WEB 2.0 τεχνολογιών μετά από την οποία η προσοχή εστιάζεται συγκεκριμένα σε μια από αυτές που ακούει στο όνομα Mashup. Στην συνέχεια, το πρακτικό κομμάτι περιλαμβάνει την ανάλυση όλων των εργαλείων που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή της εφαρμογής, καθώς και την περιγραφή αυτής. Από την θέση αυτή θα ήθελα να ευχαριστήσω την Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Πληροφορικής κα. Αθηνά Βακάλη για την ανάθεση της συγκεκριμένης διπλωματικής εργασίας, καθώς και για την καθοδήγηση και το πολύτιμο χρόνο που αφιέρωσε για την ολοκλήρωση της. Κλείνοντας, θεωρώ υποχρέωση μου να ευχαριστήσω την υποψήφια διδάκτορα Ειρήνη Γιαννακίδου για την σημαντική συμβολή της στην ολοκλήρωση της εργασίας αυτής, καθώς και όσους με στήριξαν καθ όλη την διάρκεια των σπουδών μου. Ιωάννης Βάραγκας, iii-

4 Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ... III ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... IV 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΝΟΙΚΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Η μορφή των δεδομένων & το ελλιπές περιεχόμενο Η δημιουργία προτύπων Η προσβασιμότητα στα δεδομένα ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ Η ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ EUROPEANA: Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΨΗΦΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΙΝΗΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΓΙΑ ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΘΕΣ/ΚΗΣ WEB 2.0 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ WEB 2.0 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Blogs Wikis Κοινωνικά δίκτυα Mashup RSS & Syndication Tagging & Social Bookmarking Podcast ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΠΗΓΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ (MASHUPS) ΤΥΠΟΙ MASHUP ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ MASHUP Ο ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΝΟΣ MASHUP ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ & ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ MASHUP MASHUPS ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ OUR LOUVRE: ΜΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΗΓΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΛΟΥΒΡΟ Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ DBpedia API Flickr API iv-

5 5.1.3 Google Maps API ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ & ΣΗΜΑΝΣΗΣ Python Javascript PHP HTML CSS Η ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ OUR LOUVRE Άντληση δεδομένων από την DBpedia Άντληση δεδομένων από το Flickr Άντληση δεδομένων από το Google Maps Σχεδίαση ιστοσελίδας ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ OUR LOUVRE ΣΕΝΑΡΙΑ ΧΡΗΣΗΣ Επιλογή έργου τέχνης από την συγκεντρωτική λίστα των εκθεμάτων Παρουσίαση των εκθεμάτων με βάση το είδος του έργου τέχνης Παρουσίαση των εκθεμάτων με βάση την χρονολογία τους ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ & ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΕΚΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΡΟΣΘΗΚΗΣ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΠΗΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΠΙΘΑΝΗ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΠΙΘΑΝΗ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΕΞΥΠΝΩΝ ΤΗΛΕΦΩΝΩΝ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ v-

6 1 Εισαγωγή Στο πέρασμα των αιώνων η δραστηριότητα της ανθρωπότητας παγκοσμίως οδήγησε, και συνεχίζει διαρκώς να οδηγεί, στην δημιουργία πολιτιστικού περιεχομένου το οποίο παίρνει διάφορες μορφές μέσω της χρήσης διαφόρων τεχνικών και τεχνολογιών. Είναι δεδομένο πως ένα τμήμα αυτού του περιεχομένου θα διατηρηθεί και θα αποτελέσει την παρακαταθήκη για τις μελλοντικές γενιές, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του, που αρχικά διατηρήθηκε, μοιραία θα καταστεί απαρχαιωμένο και θα εξαφανιστεί. Στη διαχείριση της κληρονομιάς μας σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε αρχικά η επαναστατική εφεύρεση της τυπογραφίας, με τη χρήση της οποίας κατέστει εφικτή η απεριόριστη αναπαραγωγή κειμένων με χαμηλό κόστος. Σήμερα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μία πιθανή νέα επανάσταση χάρη στην εμφάνιση της «ψηφιακής εποχής» (Digital Age). Η ψηφιακή επικοινωνία αποτελεί πλέον τον πιο πρόσφατο κρίκο μιας μακράς αλυσίδας που ξεκίνησε από την μη λεκτική επικοινωνία και την επικοινωνία με τις χειρονομίες των πρωτόγονων ανθρώπων, και εξελίχθηκε με την ανάπτυξη της γλώσσας και της γραφής που είχαν ως αποτέλεσμα την εφεύρεση της τυπογραφίας, του ραδιοφώνου και πολλών άλλων μέσων. Η περεταίρω εξέλιξη των τελευταίων οδήγησε και στη δημιουργία μίας διαδραστικής εικονικής πραγματικότητας, η οποία αποτελεί ένα μοναδικό, ισχυρό εργαλείο για τη γνώση και την πολύπλοκη μεταφορά πληροφοριών. Πριν προχωρήσουμε στην περιγραφή της σχέσης που παρατηρείται μεταξύ της πολιτιστικής κληρονομιάς και της τεχνολογίας, κρίνεται σκόπιμο να προσδιορίσουμε σε ποιες ακριβώς κατηγορίες αντικειμένων αναφέρεται ο όρος πολιτιστική κληρονομιά. Ως «κληρονομιά» μας μπορεί πρακτικά να θεωρηθεί ότι έχει δημιουργηθεί μέχρι την συγκρότηση του δικού μας σύγχρονου περιβάλλοντος και τρόπου ζωής. Τις περισσότερες φορές, ο όρος αυτός συνδέεται κυρίως με έργα τέχνης, όπως πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά, ή μνημεία. Ωστόσο, στη βάση ενός τέτοιου περιορισμού παραβλέπονται πολλές άλλες πτυχές της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η καθαρά νομική άποψη για τον όρο περιλαμβάνει οτιδήποτε έχει πραγματοποιηθεί από ανθρώπινα όντα για χρονικό διάστημα τουλάχιστον 50 χρόνων πριν και πρέπει δυνητικά να προστατεύεται. Με βάση τα παραπάνω στην πολιτιστική κληρονομιά μπορούν, -1-

7 επομένως, να ενταχθούν περισσότερα πράγματα, πέραν των έργων τέχνης, που είναι άξια προστασίας. Γενικότερα, η λίστα της πολιτιστικής κληρονομιάς θα πρέπει να είναι αρκετά ευρεία και να εμπεριέχει τα πάντα από τα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών και τις τοιχογραφίες μέχρι τα τζιν παντελόνια και τα προϊόντα βιομηχανικού σχεδιασμού. Η επιστήμη της πληροφορικής και το σύνολο των νέων τεχνολογιών που προέκυψαν από αυτήν αποτελούν όπως όλα δείχνουν ένα πολύ σημαντικό όπλο στην φαρέτρα της σύγχρονης ανθρωπότητας, το οποίο θα πρέπει εκτός των άλλων να χρησιμοποιηθεί και προς την κατεύθυνση της διατήρησης και ανάδειξης της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Με την προϋπόθεση ότι αυτή η τεχνολογία θα αξιοποιηθεί για την ενίσχυση των δημοκρατικών αξιών, θα συμβάλλει στην διαμόρφωση σφαιρικά επιμορφωμένων και ενημερωμένων πολιτών. Σε αυτήν την προσπάθεια απαραίτητη κρίνεται εκτός των άλλων και η ενσωμάτωση της συσσωρευμένης γνώσης του παρελθόντος. Η αποτελεσματική ανάπτυξη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αίσθηση ταυτότητας που έχει μία κοινωνία και ο πολιτισμός ενισχύει αυτή την αίσθηση. Ο πολιτισμός καθοδηγεί την ανθρώπινη γνώση, τις αξίες, τις αντιλήψεις, την συμπεριφορά, τα έθιμα, τη γλώσσα, τις ιδέες, την κληρονομιά, τα τελετουργικά και τη δημιουργική έκφραση, τα οποία στο σύνολο τους συνιστούν σημαντικά σημεία για να κατανοήσουμε ποιοι είμαστε και ποιος είναι ο σκοπός μας. Η θέση του πολιτισμού στην προσπάθεια για την επίτευξη προόδου σε όλους τους τομείς της ζωής είναι κρίσιμη.[1] Αν και είναι πλέον ξεκάθαρη η αξία του πολιτισμού στην ζωή του σύγχρονου ανθρώπου και σύσσωμη η επιστημονική κοινότητα επιζητά την ολοένα και μεγαλύτερη επαφή των ανθρώπων με την πολιτιστική κληρονομιά, δεν έχουν γίνει ιδιαίτερα σημαντικά βήματα ώστε η τεχνολογία να εξυπηρετήσει αυτόν τον σκοπό. Στην παρούσα φάση ο αριθμός των ψηφιακών έργων που αξιοποιούν τις νέες τεχνολογίες και κινούνται προς αυτήν την κατεύθυνση είναι περιορισμένος, με το έργο Europeana να αποτελεί την πιο αξιοσημείωτη προσπάθεια. Το έργο Europeana ξεκίνησε να λειτουργεί το 2008 και η συνεισφορά του από πολιτιστική άποψη είναι ανεκτίμητης αξίας, καθώς κύριος σκοπός της δημιουργίας του είναι ο καθένας από εμάς να γνωρίσει την ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της κατασκευής μίας ψηφιακής πλατφόρμας η οποία συγκεντρώνει έναν θησαυρό περισσότερων των 20 εκατομμυρίων βιβλίων, πινάκων ζωγραφικής, ταινιών, χαρτών, αρχειακών εγγράφων, μουσειακών εκθεμάτων και ηχητικών ντοκουμέντων από εκατοντάδες αξιόλογους -2-

8 φορείς και οργανισμούς της Ευρώπης. Περισσότερες πληροφορίες για το έργο αυτό παρατίθενται παρακάτω. 1.1 Ανοικτά Προβλήματα Η επίτευξη, ωστόσο, της μεταφοράς του πολιτιστικού περιεχομένου στην ψηφιακή εποχή εμφανίζει αρκετές δυσκολίες και διάφορα προβλήματα τα οποία πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη. Τα τρία πιο σημαντικά προβλήματα είναι τα εξής: Η μορφή των δεδομένων & το ελλιπές περιεχόμενο Η δημιουργία προτύπων Η προσβασιμότητα στα δεδομένα Η μορφή των δεδομένων & το ελλιπές περιεχόμενο Αναφερόμενοι αρχικά στην ύπαρξη και την μορφή των δεδομένων, πρέπει να σημειώσουμε πως στην παρούσα φάση βρισκόμαστε σε μία σκοτεινή ακόμη εποχή για την ψηφιοποίηση του πολιτιστικού περιεχομένου γεγονός που οφείλεται βασικά στην έλλειψη του ίδιου του περιεχομένου. Η απουσία ενός ικανού όγκου πληροφοριών καθιστά τα τεχνολογικά επιτεύγματα εργαλεία χωρίς σκοπό ύπαρξης, όπως ακριβώς ένας αυτοκινητόδρομος χωρίς αυτοκίνητα να κινούνται σε αυτόν. Πέραν του παραπάνω προβλήματος, είναι επίσης δύσκολη η σύνθεση και διάθεση μέσω ψηφιακών καναλιών υψηλής ποιότητας περιεχομένου εξαιτίας της έλλειψης της κατάλληλης μορφής του περιεχομένου αυτού. Κατά το πέρασμα της ανθρώπινης επικοινωνίας από τον προφορικό λόγο στα γραπτά κείμενα των βιβλίων, και αργότερα στον κινηματογράφο, τη ραδιοφωνική και την τηλεοπτική αναμετάδοση, υιοθετούνταν ή επαναυιοθετούνταν μία συγκεκριμένη μορφή δεδομένων σε κάθε εξελικτικό στάδιο. Παρ όλα αυτά, αν και σήμερα βρισκόμαστε στην εποχή των πολυμέσων, δεν έχει ακόμη καθοριστεί μία αρμόζουσα μορφή δεδομένων. Προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης των παραπάνω προβλημάτων θα πρέπει να προωθηθεί η δημιουργικότητα και η διαδραστική πολιτιστική έκφραση και η κοινωνία να ενθαρρύνει τους ανθρώπους να σκεφτούν με εναλλακτικό, καινοτόμο τρόπο. Μέσω της δημιουργίας ενός πλήρως διαδραστικού διαδικτυακού πολιτισμού, οι σύνδεσμοι μεταξύ των ηλεκτρονικών υπολογιστών θα μετασχηματιστούν σε συνδέσεις μεταξύ ανθρώπων που μπορούν να λειτουργήσουν ως έναυσμα για την ανάδυση νέων ιδεών και δεξιοτήτων. Πρέπει να δοθεί έμφαση στην -3-

9 δημιουργία μηχανισμών που θα προωθούν την συμμετοχή όλων, τόσο στις αναπτυσσόμενες όσο και στις ανεπτυγμένες χώρες, και θα προσφέρουν αυτονομία και έλεγχο. [1] Η δημιουργία προτύπων Συνεχίζοντας, ένα άλλο επίσης σημαντικό ζήτημα που ανακύπτει είναι εκείνο που αφορά στην ύπαρξη προτύπων για την σύνθεση και τη διαχείριση ψηφιακών συλλογών και οδηγών πολιτιστικού περιεχομένου. Η ανάπτυξη τέτοιων προτύπων για τη διαμόρφωση και διαχείριση των δεδομένων, αλλά και τη μεταφορά των δεδομένων σε νέες πλατφόρμες, είναι αναγκαία, αλλά παράλληλα προϋποθέτει σημαντικές επενδύσεις, ώστε να εξασφαλιστεί η μακροχρόνια βιωσιμότητα των πληροφοριών που θα διατίθενται ηλεκτρονικά και η ικανότητα αναζήτησης στις βάσεις δεδομένων. Ο ρόλος της ύπαρξης ορθών πρακτικών είναι αρκετά σημαντικός, καθώς αυτές θα βοηθήσουν τα μικρότερα ιδρύματα και τα υπό ανάπτυξη έθνη να αποφύγουν την καθυστέρηση σε βασικά ζητήματα. Η υιοθέτηση καθορισμένων προτύπων και η χρήση των τεχνολογιών του διαδικτύου είναι εκείνα τα στοιχεία που θα εγγυηθούν την διαλειτουργικότητα και επαναχρησιμοποίηση των αρχικών επενδύσεων. Επιπλέον, προτείνεται η κατασκευή ενός portal το οποίο θα περιλαμβάνει διεθνή πρότυπα δεδομένων, κανόνες ορθής πρακτικής και πλαίσια τακτικής με σκοπό να προωθηθεί η εναρμόνιση του πολιτιστικού περιεχομένου. Το portal αυτό θα αποτελέσει τον βασικό μηχανισμό που θα επιτρέπει την όσο το δυνατόν ταχύτερη διάδοση των πληροφοριών που σχετίζονται με τα διεθνή πρότυπα και τις ορθές πολιτικές. [1] Η προσβασιμότητα στα δεδομένα Τα υπεύθυνα για την πολιτιστική κληρονομιά ιδρύματα βρίσκονται αντιμέτωπα με δύο κυρίως ζητήματα προς επίλυση. Το πρώτο, λοιπόν, από αυτά σχετίζεται με τον τρόπο με τον οποίο θα καταστεί εφικτή η πρόσβαση των χρηστών στα ψηφιακά αρχεία, ενώ το δεύτερο έχει να κάνει με την εξασφάλιση της μελλοντικής διαθεσιμότητας αυτών. Αναφορικά με το ζήτημα της προσβασιμότητας, προτείνεται η παροχή υψηλού επιπέδου διαδραστικών περιβαλλόντων. Επομένως, εκτός από την παροχή πρόσβασης στις βάσεις δεδομένων που φέρουν τις βασικές πληροφορίες για τις συλλογές, οι υπεύθυνοι φορείς καλούνται να κατασκευάσουν νέα εργαλεία για την κατασκευή και την υποστήριξη της λειτουργίας περιεκτικών και πολύπλοκων περιβαλλόντων αντάξιων των μελλοντικών προσδοκιών των χρηστών. Η ανησυχία για την εξασφάλιση της -4-

10 μελλοντικής διαθεσιμότητας των ψηφιακών αρχείων πολιτιστικού περιεχομένου στηρίζεται στο δεδομένο ότι οι κύκλοι τεχνολογικής καινοτομίας γίνονται ολοένα και πιο σύντομοι αντικαθιστώντας τα παλαιά συστήματα σε χρονικό διάστημα μόλις 2-5 χρόνων. Ο κίνδυνος, έτσι, της τεχνολογικής απαρχαίωσης γίνεται όλο και μεγαλύτερος. Παρά το γεγονός ότι ποικίλες μέθοδοι για τη μακροχρόνια διατήρηση των ψηφιακών πληροφοριών είναι διαθέσιμες, αυτές κρίνονται ανεπαρκείς στο να διατηρήσουν την προσβασιμότητα των δεδομένων για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, φαίνεται πως είναι γεγονός ότι τα ψηφιακά παραγόμενα αντικείμενα, όπως για παράδειγμα τα πολιτιστικά αντικείμενα που έχουν δημιουργηθεί με τη βοήθεια πληροφοριακών και επικοινωνιακών τεχνολογιών, θα δημιουργήσουν στο μέλλον σημαντικό ζήτημα σε σχέση με την προσβασιμότητα και την μακροχρόνια διατήρηση τους. [1, 2] 1.2 Συνεισφορά Διπλωματικής Στην παρούσα εργασία γίνεται μια προσπάθεια υλοποίησης μιας σύγκλισης πληροφοριών (mashup) προκειμένου να δημιουργηθεί μια νέα υπηρεσία. Η εν λόγω υπηρεσία είναι συγκεκριμένα μία ιστοθέση στην οποία παρουσιάζεται μεγάλο μέρος των εκθεμάτων του μουσείου του Λούβρου με τη χρήση ενός δυναμικού και ταυτόχρονα διαδραστικού περιβάλλοντος. Τα εκθέματα τα οποία παρουσιάζονται στην ιστοθέση αυτή προέρχονται από την μόνιμη συλλογή του μουσείου, καθώς οι προσωρινές εκθέσεις είναι αρκετά δύσκολο να καταγράφουν. Η υπηρεσία που προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε προωθεί σε πρώτη φάση την επαφή του ευρύτερου κοινού με το μουσείο του Λούβρου μέσω μιας ψηφιακής έκδοσης αυτού, ωστόσο, απώτερος σκοπός της είναι η συνεισφορά στην διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς σε παγκόσμιο επίπεδο. Στο μέλλον ελπίζουμε το έργο αυτό να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για την υλοποίηση παρόμοιων εφαρμογών πολιτιστικού περιεχομένου. Το όνομα που δόθηκε σε αυτήν την εφαρμογή είναι Our Louvre και επιλέχτηκε διότι το περιεχόμενο της είναι αποτέλεσμα της συνεισφοράς των χρηστών του διαδικτύου με τρόπο που θα περιγραφεί στην συνέχεια. Για την υλοποίηση του παραπάνω έργου χρησιμοποιήθηκε ένας μεγάλος αριθμός από τεχνολογίες καθώς τα δεδομένα που συλλέγονται προέρχονται από τρεις διαφορετικές πηγές και η ανανέωση αυτών γίνεται μέσω αυτοματοποιημένων διαδικασιών. Η τροφοδότηση της ιστοθέσης με δεδομένα πραγματοποιήθηκε με την βοήθεια τριών -5-

11 διεπαφών προγραμματισμού εφαρμογών (API), οι οποίες ονομαστικά είναι το Google Maps, η DBpedia και το Flickr. Μέσω αυτών των τριών διεπαφών προγραμματισμού εφαρμογών επιτύχαμε πρόσβαση σε έναν μεγάλο όγκο δεδομένων σχετικών με τα εκθέματα που έχει στην διάθεση του το μουσείο, ενώ με την χρήση ενός φιλικού περιβάλλοντος που κατασκευάσαμε δώσαμε την δυνατότητα στο χρήστη του να έχει πρόσβαση σε όλες τις πληροφορίες που συλλέχτηκαν. 1.3 Η διάρθρωση της εργασίας Η συγκεκριμένη εργασία αποτελείται από δύο βασικά τμήματα. Στο πρώτο τμήμα αναπτύσσεται το θεωρητικό, ενώ στο δεύτερο το πρακτικό κομμάτι της. Το θεωρητικό τμήμα αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια στα οποία περιγράφονται όλες οι τεχνολογίες που χρησιμοποιήθηκαν για την υλοποίηση του έργου αυτού, καθώς και η σημασία αυτού ως ένα μέσο διατήρησης και ανάδειξης της ανθρώπινης πολιτιστικής κληρονομιάς. Στο δεύτερο τμήμα που ακολουθεί επιχειρείται η ανάλυση όλων των εργαλείων που χρησιμοποιήθηκαν, αναπτύσσεται ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιήθηκε η διαχείριση των δεδομένων και, τέλος, γίνεται περιγραφή ορισμένων σεναρίων χρήσης της εφαρμογής αυτής. Στο κεφάλαιο δυο που ακολουθεί, γίνεται αναφορά στην κατάσταση που επικρατεί σήμερα σχετικά με τον τρόπο που η τεχνολογία συνεισφέρει στην διάδοση τη πολιτιστικής κληρονομιάς. Για τον σκοπό αυτό προχωρήσαμε στην παρουσίαση τριών μεγάλων έργων τα οποία κινούνται προς αυτήν την κατεύθυνση και είναι εκείνα με το όνομα Europeana, MICHAEL & MICHAEL Plus και AMΘ mobile. Στο τρίτο κεφάλαιο της εργασίας αναλύουμε τον όρο WEB 2.0 μέσω του οποίου άλλαξε ο τρόπος που οι προγραμματιστές και οι τελικοί χρήστες χρησιμοποιούν τον Ιστό. Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο περιγράφονται επιπροσθέτως και τα χαρακτηριστικά του WEB 2.0, αλλά και οι κορυφαίες εφαρμογές αυτού. Στο τέταρτο κεφάλαιο περιγράφονται όλες οι δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει ένα mashup στους χρήστες του, καθώς και τα διάφορα είδη αυτού που είναι διαθέσιμα. Επιπλέον, παρουσιάζονται τα τρία δημοφιλέστερα εργαλεία που διατίθενται προς χρήση για την ανάπτυξη του συγκεκριμένου τύπου εφαρμογών, αλλά και ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός ενός mashup. Στο τέλος αυτού του κεφαλαίου, παρατίθενται εκτός από τα σχετικά με τις δημοφιλέστερες κατηγορίες των mashup στατιστικά -6-

12 στοιχεία, τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα που εμφανίζουν τα mashup καθώς και τέσσερα παραδείγματα αυτών. Στο πέμπτο κεφάλαιο ξεκινά η ανάλυση του πρακτικού μέρους αυτής της εργασίας. Σε αυτήν περιλαμβάνεται η περιγραφή της αρχιτεκτονικής σχεδίασης της εφαρμογής, του τρόπου με τον οποίο αλληλεπιδρά η εφαρμογή με τις διεπαφές προγραμματισμού εφαρμογών (API) που χρησιμοποιήθηκαν, των βασικών γλωσσών προγραμματισμού που εφαρμόστηκαν που, τελικά, συνέβαλλαν στην υλοποίηση της ιστοσελίδας Our Louvre. Στο έκτο κατά σειρά κεφάλαιο παρουσιάζεται αναλυτικά η εφαρμογή Our Louvre, όπως ακριβώς αυτή θα ήταν διαθέσιμη για τους χρήστες της. Σκοπός του κεφαλαίου αυτού είναι να περιγραφούν διεξοδικά όλες οι δυνατότητες που προσφέρονται από την εφαρμογή αυτή. Για την επίτευξη όλων των παραπάνω παρατίθενται τρία υποθετικά σενάρια χρήσης της εφαρμογής τα οποία πλαισιώνονται από τις αντίστοιχες εικόνες για την καλύτερη κατανόηση τους. Στο τελευταίο κομμάτι της εργασίας παραθέτουμε τα συμπεράσματα που εξάγονται με την ολοκλήρωση της προσπάθειας, καθώς και τρεις πιθανές μελλοντικές επεκτάσεις της εφαρμογής Our Louvre. -7-

13 2 Υπάρχουσα Κατάσταση Στις μέρες μας την μεγαλύτερη δύναμη και ταυτόχρονα αδυναμία του διαδικτύου αποτελεί ο μεγάλος όγκος των πληροφοριών που συγκεντρώνεται σε αυτό. Έτσι, η πληθώρα των πληροφοριών είναι μεν ένα σημαντικό εργαλείο για τον άνθρωπο, ωστόσο, δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμη από αυτόν. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τον όγκο των πληροφοριών που σχετίζονται με το πολιτιστικό περιεχόμενο με αποτέλεσμα να είναι απαραίτητη η ύπαρξη διαφόρων μέσων τα οποία θα εξυπηρετούν την ταξινόμηση και εύκολη διαχείριση του. Για τον σκοπό αυτό έχουν αναπτυχθεί τόσο διάφορες διαδικτυακές υπηρεσίες, με σημαντικότερες την Europeana και MICHAEL & MICHAEL Plus, όσο και εφαρμογές για φορητές συσκευές όπως το ΑΜΘ Mobile. Η περιγραφή των υπηρεσιών και εφαρμογών που ονομαστήκαν ακολουθεί στην συνέχεια αυτού του κεφαλαίου. 2.1 Europeana: Η Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Μία επιστολή του Jacques Chirac, Προέδρου της Γαλλίας, την οποία συνυπέγραψαν οι πρωθυπουργοί της Γερμανίας, Ισπανίας, Ιταλίας, Πολωνίας και Ουγγαρίας, με αποδέκτη τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, José Manuel Durão Barroso, αποτέλεσε τον Απρίλιο του 2005 το έναυσμα για την δημιουργία του έργου Europeana. [22] Το όραμα που μεταφερόταν σε αυτήν την επιστολή σχετιζόταν με τη δημιουργία μιας ψηφιακής ευρωπαϊκής βιβλιοθήκης, με ουσιαστικό σκοπό η ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά να γίνει προσβάσιμη σε όλους. Έτσι, η Europeana αποτελεί σήμερα την ψηφιακή βιβλιοθήκη, αρχείο και μουσείο της Ευρώπης και δικαίως τον ιστοχώρο που παρουσιάζει την ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στο διαδίκτυο όπως επεσήμανε η Neelie Kroes, πρώην Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ψηφιακή Ατζέντα. [23] Η υλοποίηση του έργου αυτού ξεκίνησε με το project που ονομάστηκε European Digital Library Network (EDLnet) και χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση στα πλαίσια του προγράμματος econtentplus. Το τελευταίο στόχευε στην κατασκευή ενός πρωτοτύπου μίας διασυνοριακής, μεταξύ τομέων και με επίκεντρο τον χρήστη υπηρεσίας. -8-

14 Η λειτουργία του εν λόγω πρωτοτύπου ξεκίνησε στις 20 Νοεμβρίου του 2008 και στο αρχικό στάδιο ανάπτυξης του μέσω της ιστοσελίδας ήταν δυνατή η πρόσβαση σε 4,5 εκατομμύρια ψηφιακά αντικείμενα (νούμερο μεγαλύτερο από το διπλάσιο που έθετε ο αρχικός στόχος) που προέρχονταν από την συνεισφορά περισσότερων από 1000 οργανισμών. Μεταξύ των οργανισμών που συνέβαλαν στην αρχική προσπάθεια συγκαταλέγονται παγκοσμίου φήμης εθνικές βιβλιοθήκες, γκαλερί και μουσεία από διάφορες πρωτεύουσες της Ευρώπης. [47] Στην συνολική προσπάθεια για την υλοποίηση του Europeana συμμετείχαν και συνέβαλλαν σε μεγάλο βαθμό οι διάφοροι εταίροι, η ομάδα Europeana's Operations, οι συμμετέχοντες στο Europeana Network, που αριθμούν πλέον περίπου 315 μέλη, αλλά και οι επισκέπτες της ιστοσελίδας οι οποίοι έφθασαν τα 3 εκατομμύρια ετησίως όπως καταγράφηκε τον Σεπτέμβριο του [24, 47] Σημαντική είναι και η συμβολή των περισσότερων από 2000 ιδρυμάτων από όλη την Ευρώπη, τόσο διάσημων, όπως το μουσείο του Λούβρου, όσο και μικρότερης εμβέλειας τοπικά μουσεία και αρχεία, αλλά και των μεμονωμένων μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με την συνεισφορά όλων των παραπάνω συγκεντρώθηκε αξιόλογο υλικό που καλύπτει ευρύ χρονικό φάσμα από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι και την σύγχρονη εποχή. Σήμερα, οι επισκέπτες έχουν πρόσβαση σε έναν θησαυρό περισσότερων των 20 εκατομμυρίων βιβλίων, πινάκων ζωγραφικής, ταινιών, χαρτών, αρχειακών εγγράφων, μουσειακών εκθεμάτων και ηχητικών ντοκουμέντων. [46] Βασικές λειτουργίες που χαρακτηρίζουν το έργο Europeana είναι οι εξής: Συνάθροιση: έγκειται στην δημιουργία μιας έγκυρης, ελεύθερης πρόσβασης πηγής του ευρωπαϊκού πολιτιστικού περιεχομένου. Διευκόλυνση: οφείλεται στην προώθηση του τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω της μεταφοράς γνώσης και της καινοτομίας. Διανομή: περιγράφει την δυνατότητα της ανεξαρτήτως χώρου και χρόνου πρόσβασης των ανθρώπων στην πολιτιστική κληρονομιά. Συμμετοχή: αφορά στην προσπάθεια καλλιέργειας νέων τρόπων μέσω των οποίων είναι δυνατό να έρθουν οι άνθρωποι σε επαφή με την πολιτιστική κληρονομιά. [25, 47] -9-

15 Από λειτουργική άποψη, ποικίλοι τύποι περιεχομένου που προέρχεται από διαφόρων ειδών φορείς πολιτιστικής κληρονομιάς είναι διαθέσιμοι μέσω της Europeana. Όλο αυτό το ψηφιακό περιεχόμενο δεν βρίσκεται αποθηκευμένο σε κάποιον κεντρικό υπολογιστή, αλλά παραμένει στα πολιτιστικά ιδρύματα και φιλοξενείται στα δίκτυα τους. Αυτό που ουσιαστικά γίνεται, είναι η Europeana να συλλέγει για κάθε περιεχόμενο που προβάλλει συναφείς πληροφορίες ή μεταδεδομένα, καθώς και μία εικόνα, όπως φαίνεται και στην εικόνα 1. Έτσι, κάθε φορά που κάποιος χρήστης μετά από αναζήτηση βρίσκει τις συναφείς αυτές πληροφορίες μπορεί με ένα κλικ να εισέλθει στην ιστοσελίδα από την οποία προέρχεται το περιεχόμενο και να έχει πρόσβαση σε περισσότερα δεδομένα που αφορούν σε αυτό. Η υπηρεσία Europeana, μέσω της συνεισφοράς μίας ομάδας υπεύθυνης για τα έργα περιεχομένου και τεχνολογίας, εξελίσσεται διαρκώς. Στην παρούσα φάση υπάρχουν 25 έργα στην ομάδα του Europeana, τα περισσότερα εκ των οποίων συγχρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα CIP ICT-PSP (Competitiveness and Innovation Framework Programme) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κάθε ένα από τα έργα έχει ως αποστολή την δημιουργία και μεταφορά ενός συνδυασμού νέου περιεχομένου και τεχνολογίας, καθώς κάποια επικεντρώνονται στην επέκταση του περιεχομένου των συλλογών, ενώ άλλα στην ενίσχυση και επέκταση των υποκείμενων τεχνικών υπηρεσιών της Europeana. -10-

16 Πολλοί από τους εταίρους του έργου Europeana παίρνουν μέρος σε ένα ή και περισσότερα έργα, ενώ το Ίδρυμα Europeana μπορεί να λειτουργήσει σε ένα τέτοιο έργο ως συντονιστής, υπεργολάβος, ή μέλος consortium, αφού δεν διαθέτει τους πόρους για να λειτουργήσει ως consortium partner σε όλα τα πιθανά έργα. 2.2 Πολιτιστική πλατφόρμα για την καταγραφή της Ευρωπαϊκής κληρονομιάς Στα πλαίσια του e Ten programme της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της προσπάθειας δημιουργίας μιας καινοτόμου υπηρεσίας σχετικής με την ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά εντάχθηκαν και τα προγράμματα MICHAEL & MICHAEL Plus. Το πρόγραμμα MICHAEL (Multilingual Inventory of Cultural Heritage in Europe), που αναπτύχθηκε σε πρώτη φάση, αποτελεί μία καταγραφή της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης σε μία πολιτιστική πλατφόρμα που δημιουργήθηκε στη Γαλλία και είναι διαθέσιμη σε πολλές γλώσσες. Για την υλοποίηση του συνεργάστηκαν σε πρώτη φάση η Γαλλία, η Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Στη συνέχεια, το πρόγραμμα αυτό υιοθετήθηκε και από άλλες χώρες, την Τσεχία, Φινλανδία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Μάλτα, Ολλανδία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ισπανία και Σουηδία, με αποτέλεσμα η επέκταση αυτή να δημιουργήσει το πρόγραμμα με την ονομασία MICHAEL Plus. Κύριο σκοπό και των δύο προγραμμάτων αποτελεί η ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και η ίδρυση μιας διεθνούς διαδικτυακής υπηρεσίας που θα δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να αναζητούν, να περιηγούνται και να εξετάζουν πληροφορίες από πηγές ιδρυμάτων όλης της Ευρώπης. Μελλοντικός στόχος είναι η παροχή αντίστοιχων πληροφοριών από όσο το δυνατόν περισσότερες χώρες διεθνώς. Η κίνηση αυτή αποτελεί πολύ σημαντικό βήμα για την προστασία και ανάδειξη του πολιτισμού. Οι πολύγλωσσες αυτές εφαρμογές θα παρέχουν σε όλους ανεξαιρέτως την μοναδική ευκαιρία της γνωριμίας τους μέσω Ίντερνετ με ότι συνθέτει την πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης, η οποία θα βρίσκεται σε ψηφιακή πλέον μορφή. συγκεκριμένα, οι επισκέπτες θα έχουν πρόσβαση σε μία βάση δεδομένων η οποία δημιουργείται με την συνεισφορά όλων των χωρών που συμμετέχουν βάσει εθνικών καταλόγων ψηφιακών πόρων. Στους ψηφιακούς αυτούς καταλόγους μπορεί κανείς να βρει περιγραφές ψηφιακών συλλογών και ιστοχώρων, CD-ROMs και άλλα προϊόντα και υπηρεσίες από διάφορα μουσεία, αρχεία και βιβλιοθήκες, όλα διαμορφωμένα αποκλειστικά για το πρόγραμμα αυτό. Η λειτουργία του προγράμματος MICHAEL, Πιο -11-

17 ωστόσο, δεν βασίζεται στην αλλαγή της δομής του διαδικτυακού τόπου ή των ψηφιακών συλλογών του εκάστοτε φορέα που προσφέρει τα δεδομένα, ούτε στην δημιουργία μίας νέας βάσης δεδομένων ψηφιακών αντικειμένων. Αυτό που επιχειρείται ουσιαστικά είναι η παράθεση της απλής περιγραφής των εν λόγω ψηφιακών συλλογών, η δομή της οποίας κινείται στα πλαίσια του πανευρωπαϊκού μοντέλου δεδομένων που βρίσκεται στην πλατφόρμα του MICHAEL. Έτσι, η προβολή όλων αυτών των πληροφοριών μέσω του προγράμματος MICHAEL αποτελεί τελικά έναν ακόμη τρόπο προώθησης τους στο Διαδίκτυο. Όσον αφορά ειδικότερα στην ελληνική διαδικτυακή πύλη MICHAEL, ο βασικός στόχος της προσπάθειας αυτής συνάδει απόλυτα με εκείνον του αρχικού προγράμματος, με τη μοναδική διαφορά ότι στις ψηφιακές συλλογές συγκεντρώνεται η ελληνική πολιτιστική κληρονομιά. Μέσω του προγράμματος MICHAEL παρέχεται στους διαφόρου εμβέλειας ελληνικούς πολιτιστικούς φορείς η μοναδική ευκαιρία προβολής των συλλογών τους τόσο σε εθνικό, όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο και, επιπλέον, της ανταλλαγής εμπειριών με ποικίλους φορείς. Στην εικόνα 2 που παρατίθεται στη συνέχεια φαίνεται η ιστοσελίδα στην οποία φιλοξενείται το πρόγραμμα MICHAEL της Ελλάδας ( και πιο συγκεκριμένα πως εμφανίζονται τα αποτελέσματα από την αναζήτηση πληροφοριών για τους διάφορους πολιτιστικούς φορείς. [2, 48] Εικόνα 2:Πρόγραμμα Michael, αποτελέσματα για το "Τελλόγλειο Μουσείο Θεσσαλονίκης" -12-

18 2.3 Εφαρμογή κινητών συσκευών για προβολή του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσ/κης Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συνεργασία του τμήματος Πληροφορικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης (ΑΜΘ), του χάρη στην οποία το τελευταίο αποτελεί πλέον το πρώτο μουσείο της Ελλάδας που αποκτά εφαρμογή για χρήση σε συσκευές smartphone. Μέσω, λοιπόν, της εφαρμογής «ΑΜΘ Mobile», όπως ονομάστηκε, η πολιτιστική κληρονομιά της Αρχαίας Μακεδονίας συναντά τις καινοτόμες τεχνολογικές εξελίξεις με αποτέλεσμα οι χρήστες smartphone να μπορούν να γνωρίσουν το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Η υλοποίηση της εφαρμογής επιτεύχθηκε υπό την καθοδήγηση της κ. Αθηνάς Βακάλη, αναπληρώτριας καθηγήτριας του τμήματος Πληροφορικής της Σχολής Θετικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, από τους τεταρτοετείς προπτυχιακούς φοιτητές της ερευνητικής ομάδας OSWINDS (Operating Systems Web/INternet Data Sources management) του τμήματος Πληροφορικής Βαγγέλη Μοτεσνίτσαλη και Στέφανο Oρόβα, καθώς και από τον μεταπτυχιακό φοιτητή Στέφανο Αντάρη (ο οποίος ετοιμάζει την ΙOS εφαρμογή), σε συνεργασία πάντα με την ομάδα του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Η ιδέα εκκολάφθηκε στο Εργαστήριο γλωσσών προγραμματισμού και τεχνολογίας λογισμικού του ΑΠΘ στα πλαίσια του μαθήματος «Λειτουργικά συστήματα», που διδάσκεται από την κ. Βακάλη στο τμήμα Πληροφορικής, με αφορμή μια προαιρετική εργασία και πάντοτε με γνώμονα την άποψη ότι η τεχνολογία τίθεται στην υπηρεσία προαγωγής του πολιτισμού. Η τελευταία άποψη δικαιολογείται εκτός των άλλων και από το γεγονός ότι η συγκεκριμένη εφαρμογή είναι η πρώτη με πολιτιστικό περιεχόμενο.[44] Βασικός στόχος της εφαρμογής είναι η περιήγηση και η γνωριμία του ευρύτερου κοινού με τις μόνιμες εκθέσεις του μουσείου και η προβολή επιλεγμένων σημαντικών εκθεμάτων από τη μόνιμη συλλογή του ΑΜΘ και τις περιοδικές εκθέσεις του, τα οποία προβάλλονται πάνω σε μαύρο φόντο στην εφαρμογή, ώστε να αποδίδονται ευκρινώς ακόμη και στη μικρή οθόνη των κινητών. Ταυτόχρονα, επιχειρείται η ενημέρωση των χρηστών σε διαδικαστικά θέματα σχετικά με την πρόσβαση στο μουσείο, την αγορά εισιτηρίων και το ωράριο λειτουργίας του. Επιπλέον, με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών, υποστηρίζεται η παροχή πληροφοριών για την πρόσβαση στο μουσείο με την χρήση του συστήματος δορυφόρων εντοπισμού θέσης (GPS), η δυνατότητα απευθείας τηλεφωνικής κλήσης στο τηλεφωνικό κέντρο του μουσείου μέσω του -13-

19 περιβάλλοντος της εφαρμογής, καθώς και η αποστολή ηλεκτρονικών μηνυμάτων. Η εφαρμογή ενημερώνεται διαρκώς όποτε γίνονται αλλαγές ή προσθήκη νέων εκθεμάτων στο μουσείο. Στην εικόνα 3 που ακολουθεί απεικονίζονται οι δυνατότητες που προσφέρει η εφαρμογή ΑΜΘ mobile. [26,45] Εικόνα 3:Εφαρμογή ΑΜΘ Mobile[26] Στοιχεία που χαρακτηρίζουν την εφαρμογή είναι η ευχρηστία και η λειτουργικότητα. Είναι σε αρχικό στάδιο διαθέσιμη σε δύο γλώσσες (ελληνικά, αγγλικά) από το Google Play Store (για συσκευές Android) και από το App Store (για ios της Apple) με την ονομασία «ΑΜΘ mobile», ενώ σύντομα θα διατίθεται και σε άλλες γλώσσες. Η συγκεκριμένη εφαρμογή επιτρέπει στο ΑΜΘ να αποτελεί το πρώτο ελληνικό μουσείο που έχει εφαρμογή στο Play Store της Google αλλά και το App Store της Apple. Γενικότερα, το τμήμα Πληροφορικής του ΑΠΘ έχει σε εξέλιξη και άλλες σχετικές -14-

20 εφαρμογές οι οποίες έχουν ως στόχο την προβολή και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης της Θεσσαλονίκης. [45] -15-

21 3 Web 2.0 τεχνολογίες και πολιτιστικό περιεχόμενο Ο όρος Web 2.0 επινοήθηκε το 1999 σε μια προσπάθεια να περιγραφούν οι ιστοσελίδες οι οποίες χρησιμοποιούν τεχνολογίες διαφορετικές από αυτές της στατικής σελίδας. Παρ όλο που ο συγκεκριμένος όρος ενδέχεται να παραπέμπει σε μια νέα έκδοση του World Wide Web, δεν αναφέρεται σε καμία τεχνολογική αναβάθμιση αυτού παρά μόνο στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο οι προγραμματιστές και οι τελικοί χρήστες χρησιμοποιούν τον Ιστό. Το Web 2.0 θα επιτρέπει στους χρήστες του να συνεργάζονται και να μοιράζονται πληροφορίες μέσω της χρήσης διαδικτυακών πλατφορμών, στις οποίες θα αλληλεπιδρούν χωρίς να είναι απαραίτητο οι ίδιοι να έχουν βαθύτερες γνώσεις στην πληροφορική. Ο όρος Web 2.0 χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1999 από την Darcy DiNucci, σύμβουλο σε θέματα μηχανικής, στο άρθρο της "Fragmented Future", όπου το World Wide Web παρομοιάζεται ως ένα έμβρυο το οποίο συνεχώς εξελίσσεται και στο άμεσο μέλλον θα έχουμε μια νέα έκδοση αυτού που ακούει στο όνομα Web 2.0. [7] Παρ όλο που ο όρος Web 2.0 διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1999, μέχρι και το 2004 δεν έτυχε μεγάλης αποδοχής παρά μόνο όταν το 2004 ο Tim O'Reilly σε ένα συνέδριο της O'Reilly Media και της Media Live International προσπάθησε να περιγράψει τις εξελίξεις που συνέβαιναν στον ιστό. Ενάμιση χρόνο αργότερα (Σεπτέμβριος του 2005) ο όρος Web 2.0 πήρε τόσο μεγάλη δημοσιότητα που στη μηχανή αναζήτησης της Google υπήρχαν περισσότερες από 9 εκατομμύρια παραπομπές, ενώ τον Φεβρουάριο του 2007 οι παραπομπές αυτές είχαν ξεπεράσει τα 135 εκατομμύρια.[8] Αν και η χρήση του νέου αυτού όρου ήταν ευρεία, υπήρχαν πολλές διαφωνίες για το τι πραγματικά σημαίνει το Web 2.0, καθώς μεγάλο μέρος των χρηστών του θεωρούσε ότι δεν είναι τίποτε άλλο από ένα παιχνίδι του μάρκετινγκ. Για τον λόγο αυτόν ο Tim O'Reilly προχώρησε στην δημιουργία μια λίστας με παραδείγματα ιστοσελίδων που αντικαταστάθηκαν από νέες που έκαναν χρήση των νέων τεχνολογιών του Web [8] -16-

22 Πίνακας 1: Λίστα Web1 & Web2 του Tim O'Reilly [8] Web 1.0 Web 2.0 DoubleClick» Google AdSense Ofoto» Flickr Akamai» BitTorrent mp3.com» Napster Britannica Online» Wikipedia personal websites» blogging evite» upcoming.org and EVDB domain name speculation» search engine optimization page views» cost per click screen scraping» web services publishing» participation Content management systems» wikis directories (taxonomy)» tagging ("folksonomy") stickiness» syndication Παρά τις μεγάλες δυσκολίες που συναντώνται κατά την προσπάθεια απόδοσης ενός ορισμού για το Web 2.0, ο Tim O'Reilly δημιούργησε έναν ορισμό αποδεκτό από μεγάλο μέρος των χρηστών του ιστού. Ο ορισμός που δόθηκε είναι ο εξής: «Web 2.0 is the network as platform, spanning all connected devices; Web 2.0 applications are those that make the most of the intrinsic advantages of that platform: delivering software as a continually-updated service that gets better the more people use it, consuming and remixing data from multiple sources, including individual users, while providing their own data and services in a form that allows remixing by others, creating network effects through an "architecture of participation," and going beyond the page metaphor of Web 1.0 to deliver rich user experiences.»[27] Έχοντας δώσει πλέον τον ορισμό του WEB 2.0, είμαστε σε θέση να εξάγουμε τα βασικά χαρακτηριστικά του νέου αυτού είδους τεχνολογίας. Τα χαρακτηριστικά του WEB 2.0 είναι τα εξής: Διαδραστικό περιβάλλον που επιτρέπει στους χρηστές να αλληλεπιδρούν με αυτό και να αλλάζουν οι ίδιοι το περιεχόμενο του. -17-

23 Δυναμικό περιβάλλον το οποίο ανανεώνεται με αυτοματοποιημένες διαδικασίες, σε αντίθεση με το στατικό περιβάλλον του παρελθόντος. Οι χρήστες μπορούν να επεμβαίνουν και να αλλάζουν την δομή του χωρίς να είναι απαραίτητη η γνώση κάποιας γλώσσας προγραμματισμού. Το διαδίκτυο και οι συσκευές που είναι συνδεδεμένες σε αυτό αποτελούν μια πλατφόρμα επαναχρησιμοποιούμενων υπηρεσιών και δεδομένων. Το Web 2.0 βασίζεται στο περιεχόμενο και τα δεδομένα του παράγονται από τον ίδιο τον χρήστη. Αξιοποίηση της συλλογικής νοημοσύνης χάρη στις νέες εφαρμογές ανοικτού κώδικα που είναι διαθέσιμες. Υπάρχει μια συνεχής αναβάθμιση των υπηρεσιών που είναι διαθέσιμες με αποτέλεσμα να επιτυγχάνεται εύκολα η επεκτασιμότητα αυτών.[9] 3.1 Web 2.0 εφαρμογές Τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των Web 2.0 εφαρμογών έχει παρουσιάσει μεγάλη αύξηση, καθώς μέσα από αυτές ο χρήστης δεν συμμετέχει παθητικά, αλλά έχει την δυνατότητα της αλληλεπίδρασης μέσω των νέων τεχνολογιών που προσφέρονται. Οι εφαρμογές οι οποίες εμφανίζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι αυτές των κοινωνικών δικτύων (social networks), ιστολογίων (blogs), εφαρμογών σήμανσης (Tagging & Social Bookmarking), wikis, podcast, RSS & Syndication και τέλος αυτές των mashup. Στη συνέχεια αυτής της ενότητας ακολουθεί μία ανάλυση όλων των εφαρμογών που αναφέρθηκαν παραπάνω, περιγραφή των βασικών χαρακτηριστικών τους, καθώς και των δυνατοτήτων που προσφέρουν μέσω του περιβάλλοντος τους στους τελικούς χρήστες αυτών Blogs Στις 17 Δεκεμβρίου του 1997 χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ο όρος "weblog" από τον Jorn Barger. Ο σύντομος όρος "blog", που αντικατέστησε τον αρχικό και χρησιμοποιείται ευρέως μέχρι σήμερα, επινοήθηκε κατά τον Απρίλιο ή Μάιο του 1999 από τον Peter Merholz. Ο τελευταίος αστειευόμενος και παραποιώντας τη λέξη ''weblog'' δημιούργησε τη φράση ''we blog''. Η χρήση του όρου "blog" τόσο σαν ουσιαστικό όσο και ως ρήμα επήλθε λίγο αργότερα από τον Evan Williams. Ως ρήμα -18-

24 φέρει την έννοια της διατήρησης ή της συμμετοχής στην επεξεργασία ενός blog. Η χρήση των ιστολογίων αυξήθηκε ραγδαία από το 1999 και έπειτα, αφού ξεπέρασε μια δυσμενή αρχική περίοδο. Ενδεικτικά, στις 16 Φεβρουαρίου του 2011 αριθμούνταν περισσότερα από 156 εκατομμύρια δημόσια blogs. [10] Το ιστολόγιο ή blog αποτελεί μία δημοσίευση συζήτησης ή ενημερωτικής ιστοσελίδας στον παγκόσμιο ιστό. Κύριο χαρακτηριστικό των ιστολογίων είναι οι διακριτές καταχωρήσεις ( δημοσιεύσεις ή posts ) που εμφανίζονται με αντίστροφη χρονολογική σειρά, καθώς οι πιο πρόσφατες εμφανίζονται πρώτες. Μέχρι το 2009 η λειτουργία ενός blog χαρακτηρίζονταν από την εργασία κυρίως ενός μεμονωμένου ατόμου και σε λίγες μόνο εξαιρέσεις μιας μικρής ομάδας, ενώ η θεματολογία του κινούνταν γύρω από ένα συγκεκριμένο αντικείμενο. Τα πιο πρόσφατα blogs που έχουν δημιουργηθεί χαρακτηρίζονται από την συνεργασία πολλών ατόμων ("multi-author blogs", MABs) που κάνουν τις δημοσιεύσεις. Τα ιστολόγια φέρουν ένα ακόμη σημαντικό χαρακτηριστικό, την διαδραστικότητα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι επισκέπτες ενός blog έχουν την δυνατότητα να αφήσουν τα σχόλια τους ή και να επικοινωνήσουν μεταξύ τους μέσω των δυνατοτήτων που παρέχουν οι Web 2.0 εφαρμογές. Έτσι διακρίνονται από τις συμβατικές ιστοσελίδες. Γενικότερα τα blogs μπορεί να ασχολούνται με τον σχολιασμό ενός συγκεκριμένου θέματος, άλλα να λειτουργούν ως προσωπικά διαδικτυακά ημερολόγια και άλλα περισσότερο ως διαδικτυακή διαφήμιση της επωνυμίας μιας συγκεκριμένης εταιρείας ή ατόμου. Την δομή ενός τυπικού blog συνθέτουν το κείμενο, οι εικόνες και οι σύνδεσμοι με άλλα blogs, ιστοσελίδες και άλλα μέσα σχετικά με το θέμα. Η ύπαρξη διαφορετικών τύπων ιστολογίων οφείλεται κατά κύριο λόγο στην διαφοροποίηση του περιεχομένου τους. Οι πιο γνωστοί τύποι ιστολογίων είναι τα Προσωπικά ιστολόγια (Personal blogs), τα Microblogging και τα Εταιρικά ιστολόγια (Corporate and organizational blogs). Ειδικότερα, τον πιο συνήθη τύπο ιστολογίου αποτελεί το προσωπικό ιστολόγιο. Αυτό είναι ουσιαστικά η δημοσίευση ενός προσωπικού ημερολογίου ή των σχολίων ενός συγκεκριμένου ατόμου. Το Microblogging συνίστανται στην δημοσίευση σύντομων τμημάτων ψηφιακού περιεχομένου, το οποίο είναι δυνατό να έχει τη μορφή κειμένου (περίπου 140 χαρακτήρων), εικόνων, συνδέσμων, σύντομων βίντεο, ή άλλων μέσων, στο διαδίκτυο. Η πιο δημοφιλής εφαρμογή του Microblogging είναι το Twitter. Όσον αφορά στα Εταιρικά ιστολόγια, αυτά επιτρέπουν στους υπαλλήλους μιας εταιρείας να -19-

25 επικοινωνούν και να βελτιώνουν τις επιχειρηματικές διεργασίες αυξάνοντας την αποδοτικότητα τους. Το περιεχόμενο των ιστολογίων είναι δυνατόν να ποικίλει και να καλύπτει θέματα όπως ειδήσεις, πολιτικοκοινωνικός σχολιασμός, σχολιασμός των μέσων μαζικής ενημέρωσης και των διασημοτήτων, προσωπικά ημερολόγια, αλλά και ειδικά θέματα όπως τεχνολογία, μόδα, αθλητικά, τέχνες, γαστρονομία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ιστολόγια που έχουν ως αντικείμενο την προβολή του πολιτιστικού περιεχομένου. Αυτού του είδους τα ιστολόγια έχουν γνωρίσει ιδιαίτερη άνθιση σήμερα, γεγονός που ενισχύει περεταίρω την ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς παγκοσμίως. Στην εικόνα 4 που παρατίθεται παρακάτω παρουσιάζεται ένα ιστολόγιο πολιτιστικού περιεχομένου σχετικό με το μουσείο του Λούβρου ( Εικόνα 4: Το ιστολόγιο Louvre Passion με αντικείμενο το μουσείο του Λούβρου -20-

26 3.1.2 Wikis Μια από τις πιο δημοφιλείς εφαρμογές του Web 2.0 είναι αυτή του Wiki, καθώς είναι ένας τύπος ιστοτόπου στον οποίο δίνεται η δυνατότητα σε κάθε χρήστη να προσθέτει, να αφαιρεί ή να επεξεργάζεται το περιεχόμενο μιας ιστοθέσης μέσω ενός προγράμματος περιήγησης και της χρήσης απλών εργαλείων επεξεργασίας κειμένου. Εφευρέτης του Wiki είναι ο Ward Cunningham ο οποίος δημιούργησε την πρώτη μορφή του το 1994 και μέχρι τα τέλη της δεκαετίας αυτής έτυχε μεγάλης αποδοχής από τους χρήστες. Το όνομα του προήλθε από τον όρο wiki-wiki όπου στην Χαβανέζικη γλώσσα σημαίνει «γρήγορα».[11,12] Τα βασικά χαρακτηριστικά που έκαναν δημοφιλή τα wikis στο ευρύτερο κοινό τους είναι τα εξής: Δυνατότητα εύκολης επεξεργασίας του περιεχομένου μιας ιστοθέσης μέσω των επεξεργαστών κειμένων που συμπεριλαμβάνονται, χωρίς να είναι απαραίτητο οι χρήστες να έχουν εξειδικευμένες γνώσεις πληροφορικής. Επεξεργαστές κειμένου με πλούσιες δυνατότητες. Όλοι οι χρήστες τους έχουν πρόσβαση στο να δημιουργούν, να αφαιρούν ή να επεξεργάζονται το περιεχόμενο αυτών χωρίς ο διαχειριστής της ιστοθέσης να τους δώσει τα απαραίτητα δικαιώματα για να προβούν στις παραπάνω ενέργειες. Αύξηση της συνεργατικότητας μεταξύ των χρηστών, καθώς όλοι μπορούν να συνεισφέρουν στην δημιουργία μιας βάσης γνώσεων. Προάγονται νέοι τρόποι με τους οποίους διαχέεται η γνώση στους χρήστες αυτών των εφαρμογών. Τέλος, ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα που προσφέρουν τα wiki αφορά τις μηχανές αναζήτησης που ενσωματώνουν, βάση των οποίων γίνεται πιο εύκολη η ανεύρεση των περιεχομένων που αναζητούν οι χρήστες τους. Παράδειγμα εφαρμογής Wiki αποτελεί η δημοφιλής ιστοσελίδα Wikipedia η όποια είναι μία διεθνής, ελεύθερου περιεχομένου, εξελισσόμενη δια συνεργασίας εγκυκλοπαίδεια. Συντάσσεται από εθελοντές σε συνεργασία με το λογισμικό Wiki, κάτι που σημαίνει ότι άρθρα μπορεί να προστεθούν ή να αλλάξουν από τον καθένα. Το έργο ξεκίνησε στις 15 Ιανουαρίου 2001 ως συμπλήρωμα της Nupedia με ιδρυτή τον Τζίμι Γουέιλς. Σήμερα λειτουργεί από το μη κερδοσκοπικό Ίδρυμα Wikimedia (Wikimedia -21-

27 Foundation). [14] Η συνεισφορά της Wikipedia είναι μεγάλη στην διάδοση γνώσεων σε διάφορους τομείς. Ένας από αυτούς που παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον είναι ο πολιτιστικός, καθώς η Wikipedia αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες βάσεις δεδομένων σε θέματα με πολιτιστικό περιεχόμενο και φιλοξενεί μεγάλο αριθμό άρθρων σχετικών με το παγκόσμιο πολιτιστικό απόθεμα. Στην εικόνα 5 που ακολουθεί απεικονίζεται το άρθρο της Wikipedia για το Μουσείο του Λούβρου. Εικόνα 5: Άρθρο της Wikipedia για το Μουσείο του Λούβρου Κοινωνικά δίκτυα Η κύρια συνεισφορά των κοινωνικών δικτύων έγκειται στην διευκόλυνση της ανάπτυξης κοινωνικών σχέσεων μεταξύ ανθρώπων οι οποίοι μοιράζονται κοινά ενδιαφέροντα, σκέψεις και δραστηριότητες. Αυτό γίνεται μέσω μιας διαδικτυακής -22-

28 τεχνολογικής πλατφόρμας η οποία διευκολύνει την δημοσίευση περιεχομένου και την ανάπτυξη επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων που την χρησιμοποιούν. Το πρώτο κοινωνικό δίκτυο δημιουργήθηκε το 1994 και ήταν το Yahoo! GeoCities, το οποίο γνώρισε τεράστια επιτυχία κάποια χρόνια αργότερα, το 1999, εξαιτίας των καινοτόμων δυνατοτήτων που πρόσφερε στους χρήστες του. [15] Μέσω αυτού οι χρήστες μπορούσαν να δημιουργήσουν τις δικές τους προσωπικές σελίδες και να τις τοποθετήσουν ανάλογα με το θέμα τους σε συγκεκριμένες κατηγορίες. Βασικός στόχος της Yahoo ήταν να οργανώσει τις σελίδες των χρηστών της ανάλογα με το θέμα τους σε συγκεκριμένες κατηγορίες (cities), ώστε να μπορέσει να προσελκύσει ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα. Από τότε μέχρι και σήμερα η χρήση των κοινωνικών δικτύων έχει αυξηθεί σημαντικά με τα πιο δημοφιλή να είναι το Facebook, το Google+ και το Twitter. Η δημοτικότητα των τριών αυτών κοινωνικών δικτύων οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ευκολία χρήσης τους, σε αντίθεση με εκείνα του παρελθόντος. Πλέον οι χρήστες χωρίς καμία εξειδίκευση στην πληροφορική μπορούν με απλά βήματα να δημιουργήσουν την προσωπική τους σελίδα και να επικοινωνήσουν με άλλους ανθρώπους με τη βοήθεια εύχρηστων εργαλείων. Έκτος όμως από μεμονωμένα άτομα, χρήση των κοινωνικών δικτύων κάνουν και οι επιχειρήσεις προκειμένου να βελτιώσουν τις σχέσεις τους με το καταναλωτικό τους κοινό και να διευρύνουν το πελατολόγιο τους. Μέσω αυτών επιτυγχάνεται η ενίσχυση της εικόνας των επιχειρήσεων που προβάλλονται χωρίς το κόστος να είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Πέρα από την διαφήμιση αρκετές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν τα συγκεκριμένα μέσα και για άλλους λόγους, όπως για την βελτίωση την επικοινωνίας μεταξύ των υπαλλήλων τους, την διάχυση γνώσης μέσα σε έναν οργανισμό και την διευκόλυνση της διαδικασίας πρόσληψης νέων υπαλλήλων. Τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να χωριστούν σε επτά κατηγορίες. Πιο συγκεκριμένα, η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τις «κοινωνικές συνδέσεις» (social connections) με τη βοήθεια των οποίων οι άνθρωποι κρατούν επαφή με τα αγαπημένα τους άτομα. Άλλη κατηγορία αποτελούν τα multimedia sharing, τα οποία διευκολύνουν την ανταλλαγή βίντεο και φωτογραφιών μέσω διαδικτύου από τους χρήστες. Μία τρίτη κατηγορία είναι τα «επαγγελματικά κοινωνικά δίκτυα» (Professional social networks). Τα δίκτυα αυτά έχουν δημιουργηθεί με σκοπό να παρέχουν στους επαγγελματίες ευκαιρίες για την εξέλιξη της καριέρας τους. Αυτό συμβαίνει είτε μέσω της ύπαρξης ενός γενικού forum -23-

29 που συνδέει τους επαγγελματίες, είτε μέσω ενός άλλου τύπου δικτύου που επικεντρώνεται σε συγκεκριμένα επαγγέλματα ή ενδιαφέροντα. Υπάρχουν, επίσης, τα «ενημερωτικά κοινωνικά δίκτυα» (Informational communities), τα οποία έχουν ουσιαστικά ως αντικείμενο την παροχή πληροφοριών για συνήθη καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους ανθρώπους. Μία ακόμη κατηγορία κοινωνικών δικτύων είναι τα «εκπαιδευτικά» (Educational networks). Τα εκπαιδευτικά κοινωνικά δίκτυα εξυπηρετούν τις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών, καθώς τους επιτρέπουν να συνεργάζονται μεταξύ τους για ακαδημαϊκές εργασίες, να ερευνούν διάφορα θέματα, ή να επικοινωνούν με τους καθηγητές τους μέσω blogs και forum. Μία αρκετά δημοφιλής κατηγορία κοινωνικών δικτύων είναι εκείνη που έχει ως κύριο αντικείμενο τα χόμπι. Στα δίκτυα αυτά, οι επισκέπτες μοιράζονται τις απόψεις και τον ενθουσιασμό τους για τα κοινά ενδιαφέροντα τους. Μία τελευταία κατηγορία κοινωνικών δικτύων είναι τα «ακαδημαϊκά» (academic), μέσω των οποίων οι διάφοροι ακαδημαϊκοί ερευνητές επικοινωνούν τα αποτελέσματα των ερευνών τους. [28] Mashup Το mashup είναι μια ιστοθέση ή μια εφαρμογή web η οποία συγκεντρώνει πληροφορίες από μια ή περισσότερες πηγές. Απώτερος σκοπός της είναι η παρουσίαση όλων αυτών των δεδομένων μέσα από ένα νέο, διαδραστικό και δυναμικό περιβάλλον. Βασικά χαρακτηριστικά ενός mashup είναι ο συνδυασμός, η απεικόνιση και τέλος η ομαδοποίηση. Ο συνδυασμός διότι, όπως αναφέραμε και παραπάνω, συνδυάζονται δεδομένα από πολλές πηγές, η απεικόνιση διότι δημιουργείται ένας νέος τρόπος παρουσίασης των δεδομένων και τέλος η ομαδοποίηση καθώς η συγκέντρωση των δεδομένων γίνεται με βάση την κατηγορία στην οποία ανήκουν. [16] Τα είδη των mashup που είναι διαθέσιμα στις μέρες μας είναι πάρα πολλά. Ωστόσο, το μεγαλύτερο ενδιαφέρον συγκεντρώνουν τρεις βασικές κατηγορίες και ειδικότερα τα επιχειρησιακά, τα καταναλωτικά και τέλος τα mashup δεδομένων. Τα καταναλωτικά mashup είναι αυτά τα οποία συνδυάζουν διαφορετικά είδη δεδομένων από πολλαπλές πηγές προκειμένου να δημιουργηθεί μια νέα υπηρεσία. Το κοινό στο οποίο στοχεύει η συγκεκριμένη κατηγορία είναι κατά κύριο λόγο οι καταναλωτές από όπου έχει πάρει και την ονομασία της. Δημοφιλή παραδείγματα της συγκεκριμένης κατηγορίας είναι το Google Maps, το iguide και τέλος το Radio-Clouds. -24-

30 Tα επιχειρησιακά mashup συγκεντρώνουν διαφορετικά είδη δεδομένων από πολλαπλές πηγές εντός μιας επιχείρησης και τα παρουσιάζουν μέσω μιας νέας υπηρεσίας. Η συγκεκριμένη κατηγορία mashup έχει γνωρίσει ιδιαίτερη άνθιση, καθώς μέσω αυτής βελτιώνονται οι επιχειρησιακές λειτουργίες και αυξάνεται η παραγωγικότητα μέσα σε μια επιχείρηση. Τα data mashup, σε αντίθεση με την κατηγορία των καταναλωτικών, συγκεντρώνουν δεδομένα ιδίου τύπου από πολλαπλές πηγές προκειμένου να δημιουργήσουν μια νέα υπηρεσία. Παράδειγμα της συγκεκριμένης κατηγορίας αποτελεί η υπηρεσία AlertMap, που συνδυάζει δεδομένα από 200 περίπου πηγές και τα οποία αφορούν καιρικά φαινόμενα, σεισμολογικές δραστηριότητες καθώς και άλλες βιολογικές απειλές. Τα δεδομένα αυτά παρουσιάζονται πάνω σε ένα χάρτη συνθέτοντας με αυτόν τον τρόπο μια νέα υπηρεσία με πλούσιο περιεχόμενο. [16] Περαιτέρω ανάλυση για την συγκεκριμένη κατηγορία εφαρμογών θα ακολουθήσει στο κεφάλαιο RSS & Syndication Οι Dan Libby και Ramanathan V. Guha ήταν οι πρώτοι που δημιούργησαν την αρχική έκδοση του RSS, η οποία δόθηκε στην κυκλοφορία για χρήση στο πόρταλ My.Netscape.Com τον Μάρτιο του Ωστόσο, η βασική ιδέα για την αναμετάδοση πληροφοριών που αφορούν ιστοσελίδες εντοπίζεται λίγα χρόνια νωρίτερα. Το 1995, λοιπόν, ο Ramanathan V. Guha μαζί με τους συνεργάτες του ανέπτυξαν το Meta Content Framework που θεωρείται πρόδρομος του RSS, στο Apple Computer's Advanced Technology Group.[29] Το αρκτικόλεξο RSS προέρχεται από τις λέξεις Rich Site Summary (αρχικά ονομάστηκε RDF Site Summary, αλλά συχνά αποδίδεται και στις λέξεις Really Simple Syndication). Αποτελεί μία προτυποποιημένη μέθοδο ανταλλαγής ψηφιακού πληροφοριακού περιεχομένου διαμέσου του Διαδικτύου, όπως αναρτήσεων των blogs, ειδήσεων, τίτλων, ήχου και βίντεο, στηριγμένη στην πρότυπη, καθιερωμένη και ευρέως υποστηριζόμενη γλώσσα σήμανσης XML. Στοιχεία που περιλαμβάνει ένα RSS αρχείο είναι το κείμενο (ολοκληρωμένο ή περίληψη αυτού) και τα μεταδεδομένα, όπως για παράδειγμα οι ημερομηνίες δημοσίευσης και o συγγραφέας. [29] -25-

31 Οι RSS ροές (RSS feeds) λειτουργούν προς όφελος των εκδοτών, καθώς τους δίνουν τη δυνατότητα να δημοσιεύουν περιεχόμενο αυτόματα. Μπορούν να αναγνωσθούν με τη χρήση ειδικού λογισμικού, του RSS reader. Για να λαμβάνει ο χρήστης κάποια συγκεκριμένη ροή RSS θα πρέπει να εγγραφεί σε αυτή ως συνδρομητής πληκτρολογώντας τη διεύθυνση URL της ζητούμενης ροής μιας ιστοσελίδας. Στη συνέχεια, αυτό που κάνει ο RSS reader είναι να ελέγχει τακτικά τις ροές στις οποίες είναι εγγεγραμμένος ο χρήστης και να τις ενημερώνει όποτε υπάρχει διαθέσιμο νέο υλικό. [29] Tagging & Social Bookmarking Ο όρος tag χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα σύστημα επισήμανσης που είναι συνεργατικά παραγόμενο και επιτρέπει στους χρήστες του Διαδικτύου να ταξινομούν περιεχόμενο, όπως για παράδειγμα ιστοσελίδες, φωτογραφίες αναρτημένες στο διαδίκτυο και Web συνδέσμους. Η κατηγοριοποίηση πληροφοριών που επιτρέπει γίνεται σύμφωνα με τις προτιμήσεις του εκάστοτε χρήστη. Ειδικότερα, στα πληροφοριακά συστήματα, το tag είναι μία μη-ιεραρχική λέξη-κλειδί ή όρος που αποδίδεται σε ένα κομμάτι πληροφοριών (π.χ. μία ψηφιακή εικόνα ή ένα αρχείο υπολογιστή). Αυτού του είδους τα μεταδεδομένα βοηθούν στο να περιγραφεί ένα αντικείμενο και παράλληλα επιτρέπουν την εντόπιση του μεταγενέστερα με τη βοήθεια των μηχανών αναζήτησης. Τα tags αποδίδονται ανεπίσημα και υποκειμενικά από τον δημιουργό του εκάστοτε αντικειμένου ή από τον αναγνώστη του, αναλόγως με το σύστημα. [17] Ένα παράδειγμα αποτελεί η δημοφιλέστερη υπηρεσία Flickr η οποία χρησιμοποιεί τα συστήματα επισήμανσης προκειμένου να σημαίνει κάθε φωτογραφία ξεχωριστά με τον αντίστοιχο όρο. Στην εικόνα 6 που παρατίθεται στην συνέχεια απεικονίζονται τα αποτελέσματα αναζήτησης του όρου Louvre από την υπηρεσία Flickr. Εικόνα 6: Αποτελέσματα αναζήτησης για τo Λούβρο από το Flickr -26-

32 Από τον Απρίλιο του 1996 χρονολογείται η σύλληψη της γενικής έννοιας του διαμοιρασμού των "social bookmarking". Από τότε αρκετές υπηρεσίες διαχείρισης διαδικτυακών σελιδοδεικτών έχουν κάνει την εμφάνιση τους. Μέσα στην τριετία που ακολούθησε οι υπηρεσίες των διαδικτυακών σελιδοδεικτών έγιναν πλέον ανταγωνιστικές. Η αντίστοιχη υπηρεσία με την ονομασία Delicious, που ιδρύθηκε το 2003, είναι εκείνη που συνέβαλλε στο να γίνουν δημοφιλείς οι όροι "social bookmarking" και "tagging". Κάθε υπηρεσία social bookmarking αποτελεί μία συγκεντρωτική διαδικτυακή υπηρεσία η οποία παρέχει στους χρήστες την δυνατότητα να προσθέτουν, επεξεργάζονται, σχολιάζουν και μοιράζονται σελιδοδείκτες. Το tagging αποτελεί πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό των συστημάτων social bookmarking, εξαιτίας της δυνατότητας που δίνει στους χρήστες να οργανώνουν με ευέλικτο τρόπο τους σελιδοδείκτες που διαθέτουν. Ουσιαστικά, αυτό που κάνουν οι χρήστες σε ένα σύστημα social bookmarking είναι να αποθηκεύουν συνδέσμους ιστοσελίδων τις οποίες επιθυμούν να επισκέπτονται τακτικά ή να μοιράζονται. Τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν αυτούς τους σελιδοδείκτες είναι ότι αυτοί είναι δημόσια διαθέσιμοι, μπορούν όμως να αποθηκευτούν προσωπικά από τον καθένα με απόρρητο τρόπο, μπορούν να ανταλλάσσονται μόνο μεταξύ καθορισμένων ατόμων ή ομάδων και μόνο στο εσωτερικό συγκεκριμένων δικτύων ή σε συνδυασμό δημόσιων και ιδιωτικών ιστοχώρων. Οι σελιδοδείκτες αυτοί είναι δυνατό να ταξινομηθούν χρονολογικά, με βάση την κατηγορία τους ή κάποιες σημάνσεις. Το social bookmarking μπορεί να χρησιμοποιηθεί από μεμονωμένους χρήστες, ή από διάφορους φορείς, όπως για παράδειγμα επιχειρήσεις, πανεπιστημιακά ιδρύματα, βιβλιοθήκες. Οι πρώτοι, το χρησιμοποιούν ως μέσο πρόσβασης σε ένα ενοποιημένο σύνολο σελιδοδεικτών από διαφορετικούς υπολογιστές, ενώ οι δεύτεροι ως έναν τρόπο αύξησης των πληροφοριών που ανταλλάσσουν τα μέλη τους μεταξύ τους. Σημαντική είναι, επίσης, η συνεισφορά του social bookmarking στην βελτίωση της διαδικτυακής έρευνας. [17] Podcast Η ονομασία του νέου μέσου podcast αποδίδεται στον Ben Hammersley, ο οποίος την χρησιμοποίησε πρώτος τον Φεβρουάριο του 2004 σε ένα άρθρο της εφημερίδας The Guardian. Προέρχεται ουσιαστικά από τις λέξεις "pod" (από το ipod ) και "broadcasting" και είναι ένα ψηφιακό αρχείο πολυμέσων ήχου ή βίντεο, το οποίο είναι δυνατό να δημιουργηθεί από ερασιτέχνες ή επαγγελματίες με τη χρήση απλών εργαλείων και είναι διαθέσιμο ανά πάσα στιγμή για οποιονδήποτε. Οι παραλλαγές που -27-

33 εμφανίζει το μέσο αυτό είναι το video podcast, το enhanced podcast και το podcast novel. Ο όρος video podcast (ή vodcast) περιλαμβάνει τα video clips, ενώ video podcasts χρησιμοποιούνται και σε Web television series που βοηθούν στην μετάδοση των αυθεντικών θεαμάτων σε ένα κοινό. Σχετικά με τα enhanced podcasts, είναι εκείνα τα podcasts που έχουν την δυνατότητα να παρουσιάζουν ταυτόχρονα εικόνες και ήχο.[30] -28-

34 4 Εφαρμογές ενοποιημένων πηγών πληροφορίας (Mashups) Όπως έχουμε αναφέρει και στο κεφάλαιο 3 τα mashup είναι μια web εφαρμογή η οποία συγκεντρώνει δεδομένα από πολλές πηγές προκειμένου να δημιουργήσει μια νέα υπηρεσία η οποία θα τα παρουσιάζει σε ένα νέο περιβάλλον. Ο όρος mashup προέρχεται από την ποπ μουσική όπου οι άνθρωποι συνδύαζαν την μουσική ενός τραγουδιού με τα φωνητικά ενός αλλού με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα νέο τραγούδι. Τα τελευταία χρόνια οι συγκεκριμένες εφαρμογές έχουν γνωρίσει ιδιαίτερη άνθιση και αυτό οφείλεται σε δυο βασικούς λόγους. Ο πρώτος είναι η δημιουργικότητα που εμπεριέχεται στην ανάπτυξη τους με την βοήθεια ειδικών εργαλείων ανάπτυξης που έχουν σχεδιαστεί, καθώς και με την χρήση ελαφριών τεχνικών προγραμματισμού που απαιτούνται. Ο δεύτερος λόγος αφορά στην λειτουργικότητα που προσφέρουν στους χρήστες τους μέσω του διαδραστικού και δυναμικού περιβάλλοντος τους. Αν το διαδίκτυο χωρίζονταν σε τέσσερα επίπεδα τότε θα είχαμε το φυσικό, δηλαδή τον απαραίτητο εξοπλισμό, το λογικό, δηλαδή τα απαραίτητα πρωτόκολλα για την επικοινωνία όλων των επιπέδων, το περιεχόμενο και τέλος το κοινωνικό. Τα mashup κατατάσσονται μεταξύ των δυο τελευταίων επιπέδων, εφόσον με την βοήθεια των API αντλούνται όλα τα δεδομένα από το επίπεδο των περιεχομένων και το τελικό προϊόν είναι η ίδια η υπηρεσία που επηρεάζει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις στον ιστό. Στο παρακάτω σχήμα απεικονίζονται τα επίπεδα του διαδικτύου, καθώς και η κατάταξη των mashup σε σχέση με αυτά.[18] Εικόνα 7: Η τοποθέτηση του Mashup στα τέσσερα επίπεδα[18] -29-

35 4.1 Τύποι Mashup Έχοντας πλέον κατανοήσει το που εντάσσονται τα mashup στο διαδίκτυο, μπορούμε να προχωρήσουμε στην παράθεση των διαφόρων κατηγοριών στις οποίες αυτά διακρίνονται, καθώς και στην περιγραφή των κριτηρίων με βάση τα οποία πραγματοποιείται η κατηγοριοποίηση τους. Τα σημαντικότερα κριτήρια κατηγοριοποίησης που χρησιμοποιούνται είναι το είδος του κοινού στο οποίο στοχεύουν και το λειτουργικό εύρος των εφαρμογών τους. Από την κατηγοριοποίηση με γνώμονα το είδος του κοινού στο οποίο στοχεύουν προκύπτουν δυο βασικές κατηγορίες, με την πρώτη να περιλαμβάνει τα καταναλωτικά και την δεύτερη τα επιχειρησιακά mashup. Η βάση του διαχωρισμού των δυο αυτών κατηγοριών γίνεται εύκολα κατανοητή από τις ονομασίες που τους έχουν αποδοθεί. Έκτος όμως από το κοινό στο οποίο στοχεύουν, υπάρχει και μία διαφορά ανάμεσα στις δύο αυτές κατηγορίες που έγκειται στον τρόπο ανάπτυξης αυτών των εφαρμογών, αφού τα επιχειρησιακά mashup απαιτούν βαθύτερη γνώση στην επιστήμη της πληροφορικής σε σχέση με τα καταναλωτικά. [16, 19] Κατά την κατηγοριοποίηση με βάση το λειτουργικό εύρος των εφαρμογών σχηματίζονται τρεις βασικές κατηγορίες οι οποίες είναι: Προσανατολισμένα στην παρουσίαση Προσανατολισμένα στα δεδομένα Προσανατολισμένα στις λειτουργίες Τα πρώτα δημιουργούν νέες υπηρεσίες αναμιγνύοντας διαφορετικά περιβάλλοντα χρήσης. Ο συγκεκριμένος τύπος είναι ο πιο εύκολος και γρήγορος τρόπος ανάπτυξης, δεδομένου ότι υπάρχει μικρή ή και καθόλου αλληλεπίδραση μεταξύ των δεδομένων που συνδυάζονται. Τα mashup που είναι προσανατολισμένα στα δεδομένα συγκεντρώνουν δεδομένα από μια η και περισσότερες πηγές και τις παρουσιάζουν μέσα από μια εφαρμογή ή έναν ιστοχώρο, προκειμένου να δημιουργηθεί μια νέα υπηρεσία. Τέλος, έχουμε τα mashup που είναι προσανατολισμένα στις λειτουργίες τα οποία παρέχουν υπηρεσίες με εφαρμογές λογικής.[3,16] Κάθε μια από τις παραπάνω κατηγορίες απαιτεί συγκεκριμένες και εξειδικευμένες γνώσεις στην πληροφορική, καθώς και διαφορετικές τεχνολογίες προκειμένου να -30-

36 Presentation-Oriented Data-Oriented Process-Oriented κατασκευαστεί. Στον παρακάτω πίνακα απεικονίζονται οι απαραίτητες για κάθε κατηγορία τεχνολογικές γνώσεις. Πίνακας 2: Τεχνολογίες που απαιτούνται ανά τύπο Mashup Widgets/Gadgets JavaScript CSS HTML/XHTML Flash Applets ActiveX RSS Atom AJAX/XML JSON SOAP Microformats APML RDF Java/J2EE PHP Python Ruby C#/.NET Perl C/C Εργαλεία ανάπτυξης Mashup Η ανάπτυξη ενός mashup προϋποθέτει συχνά διαφορά επίπεδα προγραμματισμού και η πολυπλοκότητα τους είναι εκείνη που συνήθως καθορίζει τον βαθμό δυσκολίας που απαιτείται για την ανάπτυξη τους. Προκειμένου η ανάπτυξη αυτών να γίνει ακόμα πιο εύκολη, αρκετοί πάροχοι προγραμματιστικών διεπαφών (API) προχώρησαν στην κατασκευή δικών τους εργαλείων ανάπτυξης τα οποία επιτρέπουν σε άτομα που δεν έχουν εξειδικευμένες γνώσεις να αναπτύξουν τα δικά τους mashup. Τα εργαλεία αυτά προσφέρουν ένα διαδραστικό περιβάλλον ανάπτυξης, καθώς μέσω αυτών οι χρήστες τους μπορούν να σχεδιάσουν τα δικά τους mashup με εύκολο και αποτελεσματικό τρόπο. [19] Μερικά από τα ποιο γνωστά εργαλεία που είναι διαθέσιμα σήμερα ειναι το Yahoo! Pipes, το Microsoft Popfy και το QEDWiki. Το Yahoo! Pipes είναι μια εφαρμογή η οποία έχει δημιουργηθεί από την Yahoo και η οποία μέσα από το γραφικό περιβάλλον που προσφέρει επιτρέπει την σχεδίαση mashup με την χρήση pipes. Οι τελευταίοι αντλούν περιεχόμενα από ιστοθέσεις που επιλέγει ο χρήστης και με την χρήση κανόνων μπορεί να παραμετροποιηθεί ο τρόπος με τον οποίο αυτά θα παρουσιάζονται.[20] Το Microsoft Popfy κάνοντας χρήση της Microsoft Silverlight επιτρέπει την δημιουργία mashup με την χρήση ειδικών blocks μέσα στα οποία εμπεριέχεται ο -31-

37 τρόπος λειτουργιάς τους. Ο χρήστης επιλέγοντας τα απαραίτητα blocks μπορεί να σχεδιάσει νέες υπηρεσίες μέσα από ένα φιλικό περιβάλλον. [20] Το QEDWiki ειναι μια εφαρμογή η οποία δημιουργήθηκε από την IBM και αποτελεί ένα εργαλείο για σχεδίαση επιχειρησιακών mashup. Μέσω αυτού μπορούν να σχεδιαστούν νέες υπηρεσίες ή συνδυάζονται άλλες που ήδη προϋπάρχουν προκειμένου να βελτιωθούν οι επιχειρηματικές διεργασίες. [20] Όλα τα παραπάνω εργαλεία ειναι Web εφαρμογές και η χρήση τους γίνεται μόνο μέσω περιηγητή. Προκειμένου ο χρήστης να έχει πρόσβαση σε όλα αυτά τα εργαλεία ανάπτυξης, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η εγγραφή του στις συγκεκριμένες υπηρεσίες χωρίς όμως να επιβαρύνεται με κάποιο επιπλέον κόστος για την χρήση αυτών. Ωστόσο, τα συγκεκριμένα εργαλεία δεν βοηθούν στην κατασκευή πολύπλοκων mashup, όπως αυτό της παρούσας εργασίας. Η περιγραφή του τρόπου με βάση τον οποίο μπορεί να αναπτυχτεί ένα τέτοιο είδος mashup γίνεται στο κεφάλαιο Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός ενός Mashup Η αρχιτεκτονική σχεδίαση των mashup περιλαμβάνει τρία επίπεδα τα οποία εμπεριέχουν όλα τα απαραίτητα συστατικά για να επιτευχθεί η λειτουργιά αυτών των εφαρμογών. Τα τρία αυτά επίπεδα συνδέονται μεταξύ τους με την χρήση φυσικών, αλλά και λογικών συνδέσεων, με αποτέλεσμα να επιτυγχάνεται η επικοινωνία μεταξύ τους. Στο εικόνα 8 απεικονίζεται ο τρόπος με τον οποίο τα mashup λειτουργούν. Στο επίπεδο που βρίσκεται στην κορυφή έχουμε το χρήστη που αλληλεπιδρά με το περιβάλλον της εφαρμογής, στο τελευταίο επίπεδο συγκεντρώνονται τα δεδομένα από διάφορες πηγές που χρησιμοποιεί η εφαρμογή μας και μεταξύ των δυο αυτών επιπέδων βρίσκεται το επίπεδο της λογικής στο οποίο εμπεριέχονται όλες οι λειτουργίες της εφαρμογής. Η επικοινωνία μεταξύ των επιπέδων ειναι αμφίδρομη και μέσω αυτής επιτυγχάνεται η αλληλεπίδραση του χρήστη με το σύστημα.[3,19] -32-

38 Εικόνα 8: Αρχιτεκτονική σχεδίαση των Mashup[19] Η αρχιτεκτονική που περιγράφηκε παραπάνω χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο στην κατηγορία των καταναλωτικών mashup. Τα επιχειρησιακά mashup εμπεριέχουν πιο σύνθετες λειτουργίες με αποτέλεσμα ο αρχιτεκτονικός τους σχεδιασμός να διαφέρει αρκετά σε σχέση με αυτόν των καταναλωτικών. [19] Ο σχεδιασμός της αρχιτεκτονικής ενός επιχειρησιακού mashup γίνεται σύμφωνα με τις διεργασίες που πραγματοποιούνται εντός μιας επιχείρησης, με αποτέλεσμα να διαφέρει από επιχείρηση σε επιχείρηση. 4.4 Στατιστικά & Παραδείγματα Mashup Στην παρούσα ενότητα αυτής της εργασίας θα ασχοληθούμε με το ποιες κατηγορίες mashup ειναι δημοφιλείς, καθώς και με τα ποσοστά χρήσης των πιο δημοφιλών API που ειναι σήμερα διαθέσιμα. Όλα τα εξαγόμενα αποτελέσματα προέρχονται από στατιστικές έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί από τον δημοφιλή ιστοχώρο programmableweb.com. Τέλος, σε αυτήν την ενότητα θα παρουσιαστούν ορισμένα από τα κορυφαία mashup που έχουν σχεδιαστεί και έχουν αναδείξει την συγκεκριμένη κατηγορία. Αρχικά θα ξεκινήσουμε με τις κατηγορίες εφαρμογών που παρουσιάζουν ενδιαφέρον, καθώς και με εκείνες που είναι περισσότερο δημοφιλείς. Στην εικόνα 9 με την βοήθεια ενός pie chart απεικονίζονται οι 10 κορυφαίες κατηγορίες mashup εφαρμογών. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον εστιάζεται στην κατηγορία των εφαρμογών που προσφέρουν χαρτογραφημένες υπηρεσίες. Το ποσοστό χρήσης αυτών σε σχέση με τι υπόλοιπες κατηγορίες αγγίζει το 27%. Ο λόγος που η συγκεκριμένη κατηγορία έχει γίνει τόσο δημοφιλής είναι οι απαιτήσεις που έχει η ανάπτυξη μιας τέτοιας εφαρμογής. Η κατηγορία αυτή απαιτεί ελαφριές τεχνικές προγραμματισμού, με αποτέλεσμα χρήστες -33-

39 που έχουν περιορισμένη ή και μηδενική γνώση προγραμματισμού να μπορούν να αναπτύσσουν αυτό το είδος των εφαρμογών με αρκετά μεγάλη ευκολία.[31] Εικόνα 9: Pie chart με τις 10 κορυφαίες κατηγορίες Mashup[31] Εκτός όμως από τι ελαφριές τεχνικές προγραμματισμού που απαιτούνται για την ανάπτυξη, υπάρχει και άλλος ένας λόγος που έχει καταστήσει δημοφιλή αυτήν την κατηγορία και ειναι ο αριθμός των API που ειναι διαθέσιμος για την ανάπτυξη χαρτογραφημένων υπηρεσιών. Τα API που ανέδειξαν την συγκεκριμένη κατηγορία ειναι το Google Map, το Yahoo! Map, και το MapQuest API. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τα τρία API που αναφέραμε παραπάνω συγκεντρώνει το Google Map, καθώς όπως απεικονίζεται στο pie chart της εικόνας 10 τα ποσοστά χρήσης του φτάνουν το 38% με αποτέλεσμα να βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των διαθέσιμων API. Πέρα όμως από το Google Map, υπάρχουν και αλλά δημοφιλή API, όπως αυτά του Twitter και του Youtube των οποίων τα ποσοστά χρήσης φτάνουν το 12% και το 10% αντίστοιχα. [32] Εικόνα 10: Pie chart με τα 10 κορυφαία API που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή Mashup[32] Έχοντας πλέον γνώση των κατηγοριών mashup που είναι δημοφιλείς, καθώς και των κατηγοριών API που χρησιμοποιούνται περισσότερο, θα προχωρήσουμε στην -34-

40 παρουσίαση τεσσάρων κορυφαίων mashup τα οποία παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον μέσα από το δυναμικό και ταυτόχρονα διαδραστικό περιβάλλον που προσφέρουν στους χρήστες τους. Τα δυο πρώτα παρουσιάζουν περιεχόμενο σχετικό με τον πολιτισμό και ειναι το Europeana Globe και το Cosmos & Culture, ενώ τα τα δυο τελευταία χρησιμοποιούν ίδιες πηγές δεδομένων με αυτές του Our Louvre και ειναι το 100destinations και το Wikipedia Vision. Europeana Globe To Europeana Globe συγκεντρώνει δεδομένα από την ψηφιακή βιβλιοθήκη που προσφέρει η Europeana και τα παρουσιάζει σε ένα διαδραστικό και δυναμικό περιβάλλον. Ο χρήστης της εφαρμογής έχει την δυνατότητα να αναζητήσει έργα τέχνης με δυο τρόπους, ο πρώτος ειναι με βάση την χρονολογία κατά την οποία έχουν υλοποιηθεί και ο δεύτερος βάσει του ονόματος τους. Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων αναζήτησης γίνεται πάνω σε έναν ψηφιακό χάρτη όπου το κάθε έκθεμα παρουσιάζεται ανάλογα με τον τόπο προέλευσης του. Η εφαρμογή αυτή παρουσιάστηκε στον διαγωνισμό Europeana Tech Hackathon στην Βιέννη και απέσπασε το πρώτο βραβείο. Στην εικόνα 11 που παρατίθεται στην συνέχεια απεικονίζεται η αρχική σελίδα της ιστοθέσης. Η εφαρμογή φιλοξενείται στην ιστοσελίδα: Εικόνα 11: Ιστοσελίδα Europeana Globe -35-

41 Cosmos and Culture Το Cosmos and Culture ειναι ένα τεχνολογικό μουσείο το οποίο διαθέτει μια μεγάλη συλλογή από εκθέματα που παρουσιάζονται πάνω σε ένα χάρτη ανάλογα με τον τόπο προέλευσης τους. Η συγκεκριμένη ιστοθέση για να πετύχει το παραπάνω αποτέλεσμα χρησιμοποιεί δυο API, το Google Maps και το Science Museum. Μέσω του Google Maps επιτυγχάνεται η διαδικασία της παρουσίασης όλων των πληροφοριών πάνω στο χάρτη, ενώ με την βοήθεια του Science Museum αντλούνται όλα τα απαραίτητα δεδομένα για τα εκθέματα που παρουσιάζονται. Στην εικόνα 12 φαίνεται ο χάρτης με τα εκθέματα του μουσείου. Η εφαρμογή φιλοξενείται στην ιστοσελίδα: Εικόνα 12: Ιστοσελίδα Cosmos & Culture 100destinations Το συγκεκριμένο mashup συγκεντρώνει δεδομένα, όπως φωτογραφίες και αναρτήσεις χρηστών, από διάφορα κοινωνικά δίκτυα και τις παρουσιάζει μέσα από ένα δυναμικό περιβάλλον. Τα δεδομένα που συλλέγονται κατατάσσονται με βάση την γεωγραφική περιοχή που αφορούν και με αυτόν τον τρόπο παρουσιάζεται ένα πλούσιο περιεχόμενο -36-

42 ανά περιοχή. Προκειμένου να επιτευχθεί η συγκέντρωση όλων των δεδομένων γίνεται χρήση συγκεκριμένων API και ειδικότερα του Google Maps, του Twitter και του Flickr. Το περιεχόμενο της ιστοθέσης ειναι πλούσιο και ενημερώνεται μέσα από αυτοματοποιημένες διεργασίες με την βοήθεια των API που χρησιμοποιούνται. Στην παρακάτω εικόνα απεικονίζεται η αρχική σελίδα της ιστοθέσης. Η εφαρμογή φιλοξενείται στην ιστοσελίδα: Εικόνα 13: Ιστοσελίδα 100Destinations Wikipedia Vision Το Wikipedia Vision προσφέρει έναν νέο τρόπο παρουσίασης των άρθρων που επεξεργάζονται από την Wikipedia. Κάθε φορά που ένα άρθρο επεξεργάζεται, παρουσιάζεται στον χάρτη η περιοχή από την οποία προέρχεται ο χρήστης που έκανε την επεξεργασία. Τα API που χρησιμοποιεί η συγκεκριμένη ιστοθέση για να πετύχει όλα τα παραπάνω είναι το Google Maps και αυτό της Dbpedia. Η υπηρεσία ειναι διαθέσιμη σε τέσσερις γλώσσες, τα Αγγλικά, τα Γερμανικά, τα Γαλλικά και τα Ισπανικά. Στην παρακάτω εικόνα απεικονίζεται η συγκεκριμένη υπηρεσία. Η εφαρμογή φιλοξενείται στην ιστοσελίδα:

43 Εικόνα 14: Ιστοσελίδα Wikipedia Vision 4.5 Mashups Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα Τα Mashups αποτελούν αδιαμφισβήτητα ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο στα χέρια των σύγχρονων ανθρώπων. Παρ όλα αυτά, δεν εμφανίζουν αποκλειστικά πλεονεκτήματα, αλλά έχουν και κάποια μειονεκτήματα. Ξεκινώντας, αρχικά, με την περιγραφή των πλεονεκτημάτων των Mashups, ένα από αυτά είναι το γεγονός ότι συγκεντρώνουν ανόμοιες πηγές δεδομένων σε έναν νέο ιστοχώρο. Ακόμη, επιτρέπουν την προσέγγιση περισσότερων πελατών, αφού οι εφαρμογές στις οποίες είναι βασισμένα παρέχουν πρόσβαση σε πολυάριθμα κανάλια. Μέσω της χρήσης τους παρέχεται, επιπροσθέτως, η δυνατότητα χρησιμοποίησης εφαρμογών που ήδη υπάρχουν. Η δυνατότητα αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εξοικονόμηση χρόνου από τον χρήστη κατά την κατασκευή μίας ιστοσελίδας, καθώς μπορεί να αξιοποιήσει κάποια εφαρμογή που επιθυμεί και είναι ήδη -38-

44 διαθέσιμη προκειμένου να προσδώσει στην ιστοσελίδα του συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, αντί να την αναπτύξει εκ νέου. Ο χρήστης μπορεί έτσι να επιλέξει μεταξύ αρκετών πρωτοτύπων εφαρμογών εκείνη που χρειάζεται μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα. Η εξοικονόμηση χρόνου που περιγράφηκε συνεπάγεται αυτομάτως και την μείωση του χρόνου που απαιτείται για την ανάπτυξη μίας εφαρμογής. Ένα ακόμη πλεονέκτημα που εμφανίζουν, είναι ότι οι χρήστες δεν είναι απαραίτητο να έχουν εξειδικευμένες γνώσεις πληροφορικής προκειμένου να αναπτύξουν ένα Mashup. Αυτό συμβαίνει διότι τα Mashups έχουν σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε το μεγαλύτερο μέρος των απαραίτητων διεργασιών για την λειτουργία τους εκτελείται αυτομάτως από τα αντίστοιχα προγράμματα, ενώ το μόνο που καλείται να κάνει ο χρήστης είναι να μάθει τον τρόπο εγκατάστασης τους. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται η ευκαιρία σε χρήστες που σε διαφορετική περίπτωση δεν θα ήταν ικανοί να εγκαταστήσουν τέτοιες εφαρμογές χωρίς την βοήθεια ειδικού, να τις ενσωματώσουν εύκολα όπου επιθυμούν. Όλα τα παραπάνω πλεονεκτήματα συντελούν, επιπλέον, και στην σημαντική μείωση του απαιτούμενου κόστους για την ανάπτυξη μίας εφαρμογής ή μίας υπηρεσίας, που αποτελεί ένα ακόμη ενδιαφέρον πλεονέκτημα των Mashups. Δεν απαιτείται, επομένως, η δαπάνη χρηματικών πόρων για χρονοβόρα προγράμματα ανάπτυξης εφαρμογών και για εκπαίδευση των προγραμματιστών στην εφαρμογή τους. Στα πλεονεκτήματα που περιγράφηκαν παραπάνω θα πρέπει να συμπεριληφθεί και το γεγονός ότι ο εκάστοτε χρήστης μπορεί ευκολότερα να προσαρμόσει τις εφαρμογές στις προσωπικές του ανάγκες και απαιτήσεις και να τις κάνει περισσότερο οργανωμένες και δυναμικές, καθώς έχει σήμερα την δυνατότητα να ενσωματώνει περιεχόμενο το οποίο δεν είναι σε θέση να κατασκευάζει ο ίδιος εξαιτίας της έλλειψης χρόνου ή πόρων. [16] Πέρα όμως από τα σημαντικά πλεονεκτήματα που περιγράφηκαν για τα Mashups, παρατηρούνται και ορισμένα μειονεκτήματα, όπως αναφέρθηκε αρχικά. Ειδικότερα, ένα μειονέκτημα αυτών που δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να παραληφθεί είναι η αδυναμία του χρήστη να ελέγξει την ποιότητα ή τα χαρακτηριστικά του περιεχομένου της εφαρμογής που χρησιμοποιεί. Ο χρήστης εξαρτάται, επομένως, από άλλους προγραμματιστές προκειμένου να διαβεβαιώνεται ότι η εφαρμογή επιτυγχάνει τον στόχο της και δεν εμφανίζει σφάλματα, χωρίς και πάλι να είναι απολύτως σίγουρος ότι με αυτόν τον τρόπο το περιεχόμενο της εφαρμογής θα υποστηρίζεται διαρκώς. Σε περίπτωση που η λειτουργία της υπηρεσίας ή της εφαρμογής διακοπεί, ο χρήστης δεν μπορεί να αντιδράσει διαφορετικά από το να την αντικαταστήσει. Ακόμη, όμως, και αν -39-

45 η αξιοπιστία των πηγών του περιεχομένου έχει εξασφαλιστεί, παρατηρείται το πρόβλημα της επεκτασιμότητας, που αναφέρεται στην απουσία της βεβαιότητας του χρήστη ότι η υπηρεσία του θα είναι ικανή να φιλοξενήσει την αυξημένη κίνηση που ενδέχεται να σημειωθεί στην ιστοσελίδα αν αυτή επεκταθεί. Άλλο ένα πρόβλημα που σχετίζεται με τις υπηρεσίες των Mashups είναι ότι κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί πως το περιεχόμενο τους είναι ασφαλές. Στην περίπτωση, δηλαδή, μίας μεγάλης επιχείρησης ή της κατοχής ευαίσθητων δεδομένων, η ενσωμάτωση μίας Mashup εφαρμογής μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια του συστήματος. Τέλος, τα Mashups φαίνεται ότι υστερούν και στην ύπαρξη συγκεκριμένων προτύπων για την ανάπτυξη ή την εφαρμογή τους. Στο γεγονός αυτό οφείλεται και η δυσκολία σχεδιασμού και εφαρμογής μηχανισμών ασφάλειας που θα εξασφαλίζουν την εγκυρότητα των δεδομένων που χρησιμοποιούνται. [16] -40-

46 5 Our Louvre: Μία εφαρμογή ενοποίησης πηγών πληροφορίας για το Λούβρο Η κατασκευή αυτής της εφαρμογής έχει ως βασικό στόχο την σύνδεση του περιεχομένου που προσφέρει το μουσείο του Λούβρου με την νέα ψηφιακή εποχή. Κατά την προσπάθεια για την κατασκευή της αντιμετωπίσαμε όπως ήταν αναμενόμενο τα ανοικτά θέματα που περιγράφηκαν στην εισαγωγή αυτής της εργασίας. Ειδικότερα, τα προβλήματα που αντιμετωπίστηκαν ήταν τα εξής: Το περιορισμένο σε έκταση περιεχόμενο που σχετίζεται με τα εκθέματα του μουσείου του Λούβρου και παράλληλα η αδυναμία συγκέντρωσης και κατηγοριοποίησης αυτού, καθώς είναι διάχυτο στο διαδίκτυο. Η έλλειψη του κατάλληλου περιβάλλοντος που θα διευκολύνει την προσβασιμότητα στα δεδομένα. Η απουσία κατάλληλου προτύπου στο οποίο μπορεί να βασιστεί η δημιουργία μίας εφαρμογής όπως αυτή του Our Louvre που αναπτύξαμε. Για να καταστεί εφικτή η υλοποίηση της εφαρμογής μας ήταν απαραίτητη η επίλυση όλων των προβλημάτων που προαναφέρθηκαν. Προς αυτήν την κατεύθυνση επιλέχθηκε και εφαρμόστηκε ο πιο κατάλληλος κατά την άποψη μας τρόπος επίλυσης του κάθε προβλήματος. Οι λύσεις που ακολουθούν αντιστοιχούν στο κάθε ένα από τα παραπάνω προβλήματα και έχουν ως εξής: Το πρόβλημα του περιορισμένου περιεχομένου και της δυσκολίας διαχείρισης αυτού αντιμετωπίστηκε με την χρήση πολλαπλών πηγών, μέσω των οποίων πραγματοποιήθηκε η άντληση όλων των δεδομένων που σχετίζονται με τα εκθέματα που παρουσιάζονται στην εφαρμογή μας. Η σύνδεση των πολλαπλών αυτών πηγών με την εφαρμογή επιτεύχθηκε με την χρήση διεπαφών προγραμματισμού εφαρμογών (API), τα οποία επιτρέπουν στην τελευταία την πρόσβαση σε δεδομένα άλλων εφαρμογών. Τα API που χρησιμοποιήθηκαν για την άντληση των δεδομένων είναι αυτά της DBpedia, του Flickr και τέλος αυτό του Google Maps. Αποτέλεσμα της συλλογής αυτής ήταν η δημιουργία ενός -41-

47 πλούσιου περιεχομένου σχετικά με τα εκθέματα που παρουσιάζει το συγκεκριμένο μουσείο. Η επίλυση της δυσχερούς προσβασιμότητας στα δεδομένα επήλθε με την σχεδίαση ενός διαδραστικού περιβάλλοντος, βάσει του οποίου ο χρήστης θα μπορεί να επικοινωνεί με το σύστημα μας. Το περιβάλλον αυτό δεν προσφέρει απλά πρόσβαση σε μια βάση δεδομένων, αλλά με την βοήθεια νέων τεχνικών ο χρήστης μπορεί να παρέμβει στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται τα δεδομένα και να καθορίσει ο ίδιος την μορφή τους. Όσον αφορά στην απουσία κατάλληλου οδηγού για την κατασκευή της εφαρμογής, ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός που χρησιμοποιήθηκε στην εφαρμογή μας μπορεί να λειτουργήσει ως πρότυπο για την σύνθεση και την διαχείριση ψηφιακών συλλογών πολιτιστικού περιεχομένου, καθώς η διαδικασία με βάση την οποία συλλέγονται και παρουσιάζονται τα δεδομένα είναι εύκολα κατανοητή και δεν απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις στην επιστήμη της πληροφορικής. Έχοντας υπόψη όλα τα παραπάνω θέματα, προχωρήσαμε στην κατασκευή μιας εφαρμογής της οποίας βασικός στόχος είναι η συλλογή δεδομένων από πολλαπλές πηγές και η παρουσίαση τους σε ένα ενοποιημένο περιβάλλον. Επιπλέον, στο νέο αυτό περιβάλλον γίνεται μία προσπάθεια σύνδεσης του πολιτιστικού περιεχομένου που περιλαμβάνει το μουσείο με τις παραμέτρους του χρόνου και της γεωπληροφορίας. Τα δεδομένα αυτά περιέχουν συγκεκριμένα όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που πλαισιώνουν τα εκθέματα του μουσείου του Λούβρου και συντελούν στην δημιουργία ενός πλούσιου περιεχομένου για τον χρήστη. Στην συνέχεια αυτού του κεφαλαίου θα ακολουθήσει περιγραφή της αρχιτεκτονικής σχεδίασης της εφαρμογής καθώς και ανάλυση όλων των τεχνολογιών που χρησιμοποιήθηκαν για την υλοποίηση της. 5.1 Η αρχιτεκτονική σχεδίαση της εφαρμογής Στόχος της συγκεκριμένης ενότητας είναι η περιγραφή του τρόπου με τον οποίο η εφαρμογή επικοινωνεί με το περιβάλλον και συλλέγει όλα τα απαραίτητα δεδομένα προκειμένου να τα παρουσιάσει υπό το πρίσμα μιας νέας υπηρεσίας. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της αλληλεπίδρασης της εφαρμογής με τις υπηρεσίες που προσφέρει η Wikipedia, το Flickr και το Google Maps. -42-

48 Αρχικά, για κάθε έκθεμα του μουσείου του Λούβρου η εφαρμογή αντλεί τις αντίστοιχες πληροφορίες από την DBpedia, η οποία προσφέρει μια μεγάλη βάση δεδομένων πολιτιστικού περιεχομένου. Μεταξύ των δεδομένων που συλλέγονται από την DBpedia συμπεριλαμβάνονται δημογραφικά χαρακτηριστικά για τα εκθέματα, μια αντιπροσωπευτική εικόνα για το καθένα από αυτά, καθώς και σύντομες περιγραφές για τα χαρακτηριστικά τους. Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά που συλλέγονται αφορούν στο όνομα του καλλιτέχνη που φιλοτέχνησε το κάθε έκθεμα, στον τόπο προέλευσης του πρωτότυπου έργου και, τέλος, στον χρόνο που αυτό δημιουργήθηκε. Επιπλέον των δημογραφικών χαρακτηριστικών, παρατίθεται και μια σύντομη περιγραφή του εκθέματος, μέσω της οποίας ο χρήστης έχει την δυνατότητα να αντλήσει περεταίρω σχετικές με αυτό πληροφορίες. Αναφορικά με την εικόνα που παρατίθεται για το κάθε έργο, αυτή προέρχεται πάντοτε από το αυθεντικό έργο. Όλες οι παραπάνω πληροφορίες συλλέγονται μετά από υποβολή ερωτημάτων (queries) στην βάση δεδομένων της DBpedia και τα αποτελέσματα που λαμβάνονται σε απάντηση αυτών χρησιμοποιούνται για την δημιουργία του περιεχομένου της εφαρμογής μας. Την άντληση των πληροφοριών από την DBpedia ακολουθεί η σύνδεση της εφαρμογής με το Flickr, το οποίο αποτελεί μια τεράστια βάση δεδομένων από εικόνες με ποικίλο περιεχόμενο. Μέσω του Flickr, λοιπόν, γίνεται αναζήτηση και επιλογή εκείνων των εικόνων που αντιστοιχούν στο εκάστοτε έκθεμα και για το οποίο έχουν ήδη συγκεντρωθεί πληροφορίες από την βάση δεδομένων της DBpedia. Μέσω αυτής της επιλογής δημιουργείται τελικά μια συλλογή από εικόνες σχετικές με το έκθεμα για το οποίο ο χρήστης έχει αναζητήσει πληροφορίες. Ταυτόχρονα με την άντληση των εικόνων από το Flickr, πραγματοποιείται και ο καθορισμός της ακριβούς τοποθεσίας από την οποία προήλθε το έκθεμα μέσω της υπηρεσίας Google Maps. Για την παρουσίαση των παραπάνω πληροφοριών η εφαρμογή Our Louvre αποστέλλει σε πρώτη φάση ένα αίτημα (request) με το οποίο καθορίζεται η τοποθεσία στην οποία δημιουργήθηκε το πρωτότυπο έργο. Στο αίτημα αυτό ανταποκρίνεται η υπηρεσία Google Maps η οποία επιστρέφει ως αποτέλεσμα τον αντίστοιχο χάρτη στον οποίο σημαίνεται η ανάλογη τοποθεσία. -43-

49 Στην παρακάτω εικόνα απεικονίζεται ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός της εφαρμογής και ειδικότερα η αμφίδρομη επικοινωνία που λαμβάνει χώρα μεταξύ της εφαρμογής και των τριών προαναφερθέντων τεχνολογιών. Εικόνα 15: Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός του Our Louvre Μετά από την αναφορά στην αρχιτεκτονική σχεδίαση της εφαρμογής, θα προχωρήσουμε στην περιγραφή των τριών υπηρεσιών από τις οποίες αντλούνται τα δεδομένα και του ακριβή τρόπου με τον οποίο γίνεται η άντληση αυτή DBpedia API Η ιδέα για την δημιουργία της DBpedia ξεκίνησε από το Free University του Βερολίνου και το University of Leipzig, σε συνεργασία με το OpenLink Software, και η υλοποίηση -44-

50 της επήλθε το 2007, οπότε και ήταν για πρώτη φορά διαθέσιμο στο ευρύ κοινό το σύνολο δεδομένων της. Η DBpedia αποτελεί ένα έργο συλλογικής προσπάθειας το οποίο έχει ως βασικό σκοπό την άντληση δομημένων πληροφοριών από την υπηρεσία της Wikipedia και την διάθεση αυτών στο διαδίκτυο. Το έργο αυτό επιτρέπει στους χρήστες να διερευνούν τις σχέσεις και τις ιδιότητες που αναφέρονται στις πηγές της Wikipedia. Η βάση γνώσεων της DBpedia που έχει προκύψει μέχρι και σήμερα περιλαμβάνει περισσότερες από 3,64 εκατομμύρια περιγραφές αντικειμένων σε περισσότερες από 111 γλώσσες. Η βάση δεδομένων που προσφέρει η συγκεκριμένη υπηρεσία παρέχει έναν μεγάλο αριθμό πλεονεκτημάτων στους χρήστες της, καθώς συμπεριλαμβάνει έναν τεράστιο όγκο από πληροφορίες και η εξέλιξη της πραγματοποιείται ταυτόχρονα με αυτή της Wikipedia. Μέσω της DBpedia ο χρήστης μπορεί να αντλεί πληροφορίες οι οποίες παρουσιάζονται με δομημένη μορφή και, επιπλέον, να παίρνει απαντήσεις σε σύνθετα ερωτήματα που έχει την δυνατότητα να θέσει. Η DBpedia για την αναπαράσταση των δομημένων πληροφοριών χρησιμοποιεί το RDF (Resource Definition Framework), το οποίο αποτελεί ένα μοντέλο δεδομένων του οποίου η σύνταξη έχει αρκετές ομοιότητες με εκείνο του XML. Το RDF είναι ένα σύνολο κανόνων για τη δημιουργία περιγραφών πληροφοριών, ειδικά για πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στο World Wide Web. Η αναπαράσταση αυτών πραγματοποιείται με τριπλέτες που μπορούν να πάρουν τις εξής μορφές: Predicate (κατηγόρημα) Subject (θέμα) Object (αντικείμενο) [21] Ο τρόπος με τον οποίο εξάγονται τα δεδομένα από την Wikipedia περιγράφεται στην εικόνα 16, όπου παρουσιάζεται η αρχιτεκτονική σχεδίαση της DBpedia. Ζωτικής σημασίας για την λειτουργία της εξαγωγής δεδομένων είναι το κομμάτι του Extraction Manager, το οποίο είναι υπεύθυνο για την επεξεργασία, καθώς και την μεταφορά των άρθρων της Wikipedia στους τελικούς τους προορισμούς. -45-

51 Εικόνα 16: H αρχιτεκτονική σχεδίαση της DBpedia[21] Η εξαγωγή των πληροφοριών πραγματοποιείται με την βοήθεια ειδικών εργαλείων μέσω των οποίων ο χρήστης πραγματοποιεί ερωτήματα σε σημασιολογική γλώσσα και του επιστρέφονται τα αντίστοιχα αποτελέσματα. Η επικρατέστερη γλώσσα σημασιολογικών ερωτήσεων είναι η γλώσσα SPARQL (Simple Protocol and RDF Query Language) και το περιβάλλον στο οποίο πραγματοποιούνται οι ερωτήσεις αυτές είναι τo SPARQL Endpoint. Το τελευταίο μέσω της χρησιμοποίησης ειδικών πρωτοκόλλων επιτρέπει την επικοινωνία μεταξύ του χρήστη και της υπηρεσίας. [21] Στην περίπτωση της παρούσας εργασίας η συγκέντρωση του συνόλου των απαραίτητων πληροφοριών για τα εκθέματα του μουσείου πραγματοποιήθηκε με την βοήθεια της Dbpedia. Η περιγραφή του τρόπου με τον οποίο πραγματοποιήθηκε αυτό γίνεται στην συνέχεια αυτού του κεφαλαίου. -46-

52 5.1.2 Flickr API Το Flickr είναι μια ιστοθέση της οποίας βασικός σκοπός είναι η φιλοξενία φωτογραφιών και βίντεο. Η δημιουργία της ιστοθέσης αυτής πραγματοποιήθηκε από την εταιρία Ludicorp το 2004 και έναν χρόνο αργότερα εξαγοράστηκε από την Yahoo!. Αρχικά η συγκεκριμένη υπηρεσία χρησιμοποιήθηκε για ανταλλαγή φωτογραφιών μεταξύ των χρηστών της εφαρμογής, ενώ σήμερα χρησιμοποιείται από κατόχους blogs για την πιο εύκολη ενσωμάτωση φωτογραφιών στα ιστολόγια τους. Τον Αύγουστο του 2011 το Flickr φιλοξενούσε περισσότερες από 6 εκατομμύρια εικόνες, αριθμός που αυξάνεται σταθερά. Επιπλέον, τα εγγεγραμμένα μέλη ανέρχονταν στα 51 εκατομμύρια το ίδιο έτος. [33] Το Flickr προκειμένου να επεκτείνει τις υπηρεσίες του προχώρησε στην κατασκευή ενός API βάσει του οποίου παρέχεται στο χρήστη η δυνατότητα να έχει πρόσβαση στο σύνολο των δεδομένων του και να αλληλεπιδρά με το περιεχόμενο που τον ενδιαφέρει. Για να επιτευχθεί η σύνδεση του χρήστη με την εφαρμογή κρίνεται αναγκαία η χρήση ενός ειδικού κλειδιού που παρέχεται από την ίδια την υπηρεσία. Το κλειδί αυτό δίνεται προκειμένου το Yahoo! να μπορεί να ελέγχει τη σωστή λειτουργία και χρήση της εφαρμογής από τους χρήστες. Οι δυνατότητες που παρέχονται στους χρήστες του συγκεκριμένου API είναι πάρα πολλές. Ωστόσο, στην συγκεκριμένη εργασία επικεντρωθήκαμε στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η αναζήτηση και προβολή φωτογραφιών σχετικών με τα εκθέματα που περιλαμβάνει η συλλογή του μουσείου του Λούβρου. Για να είναι επιτυχής η αναζήτηση φωτογραφιών με τη χρήση του Flickr API χρησιμοποιήθηκε ένα αριθμός από στοιχεία τα οποία είναι τα εξής: Το κλειδί API (api_key) της εφαρμογής Tags: Κάθε φορά που ο χρήστης χρησιμοποιεί μια λέξη που αντιστοιχεί σε κάποια ετικέτα επιστρέφεται το αποτέλεσμα της φωτογραφίας που φέρει την ετικέτα αυτή. Τag mode: Με την χρήση του συγκεκριμένου στοιχείου ο χρήστης μπορεί να αντλήσει φωτογραφίες με δυο τρόπους. Ο πρώτος περιγράφει την αναζήτηση φωτογραφιών μετά από εισαγωγή ενός συνόλου ετικετών που συμπεριλαμβάνονται στην λίστα. Ενώ, ο δεύτερος έπειτα από την εισαγωγή μιας τουλάχιστον ετικέτας από εκείνες που περιέχονται στην λίστα. -47-

53 Text: Αποτελεί το κείμενο βάσει του οποίου γίνεται αναζήτηση φωτογραφιών. Licence: Το τελευταίο στοιχείο που χρησιμοποιήθηκε στην αναζήτηση φωτογραφιών είναι το είδος της άδειας χρήσης τους Google Maps API Μεταξύ των δημοφιλών υπηρεσιών που προσφέρει η Google συγκαταλέγεται και αυτή του Google Maps. Η τελευταία αποτελεί μια Web 2.0 εκδοχή του Google Earth όπου ο χρήστης μπορεί να περιηγηθεί εικονικά σε διάφορες τοποθεσίες ανά τον κόσμο μέσω μιας εύχρηστης και ταυτόχρονα ισχυρής τεχνολογίας ηλεκτρονικής χαρτογράφησης. Μέσω της συγκεκριμένης υπηρεσίας παρέχονται οδικοί χάρτες, βοήθεια για τον εντοπισμό της βέλτιστης διαδρομής μεταξύ δυο σημείων πάνω στον χάρτη, καθώς και πληροφορίες για έναν μεγάλο αριθμό από επιχειρήσεις οι οποίες έχουν καταχωρηθεί στη υπηρεσία αυτή. Μέχρι και τον Μάιο του 2005 η πρόσβαση στις παραπάνω υπηρεσίες μπορούσε να πραγματοποιηθεί μόνο μέσω του ιστοχώρου στον οποίο αυτές φιλοξενούνταν. Από τον Ιούνιο, όμως, του ιδίου έτους και έπειτα δόθηκε η δυνατότητα στους προγραμματιστές να ενσωματώνουν την υπηρεσία αυτή στις ιστοσελίδες τους μέσω της διεπαφής προγραμματισμού εφαρμογών (API) που η ίδια εταιρία κατασκεύασε. Σήμερα, είναι διαθέσιμη η έκδοση 3 η οποία έχει σχεδιαστεί ειδικά, ώστε να είναι ταχύτερη και περισσότερο εύχρηστη τόσο για τις φορητές συσκευές, όσο και για τις παραδοσιακές εφαρμογές περιήγησης από επιτραπέζιους υπολογιστές. Οι δυνατότητες που προσφέρει το API στους προγραμματιστές είναι οι εξής: Κατασκευή εφαρμογών που έχουν ως βάση την τοποθεσία Κατασκευή χαρτών για εφαρμογές φορητών συσκευών Οπτικοποίηση γεωγραφικών δεδομένων Προσαρμογή των χαρτών από τον ίδιο τον χρήστη [34] Προκειμένου να επιτευχθεί η πρόσβαση στις παραπάνω δυνατότητες, ο χρήστης τους θα πρέπει να έχει στην κατοχή του ένα ειδικό κλειδί (API key) το οποίο μπορεί να προμηθεύεται από την ίδια την εταιρεία. Μέσω αυτού του κλειδιού επιτρέπεται η παρακολούθηση της χρήσης του API και διασφαλίζεται ότι η Google μπορεί να επικοινωνήσει με οποιονδήποτε την χρησιμοποιεί όποτε κριθεί απαραίτητο. Το API αυτό παρέχεται δωρεάν ακόμη και για εμπορικούς σκοπούς, με την προϋπόθεση όμως ότι η ιστοσελίδα στην οποία χρησιμοποιείται είναι ελεύθερα προσβάσιμη από όλους, -48-

54 δεν χρεώνει τους επισκέπτες κατά την πρόσβαση τους σε αυτή και, τέλος, δεν ξεπερνά τις χρήσεις χαρτών καθημερινά. Διαφορετικά, οι ιστοσελίδες που δεν πληρούν τις παραπάνω απαιτήσεις καλούνται να αγοράσουν, εάν το επιθυμούν, το Google Maps API for Business. [34] Η χρήση της συγκεκριμένης εφαρμογής στην εργασία αυτή επιτρέπει τον καθορισμό της ακριβούς τοποθεσίας από την οποία προήλθε το έκθεμα, καθώς και την οπτικοποίηση του αποτελέσματος αυτού με την βοήθεια των χαρτών που προσφέρει η υπηρεσία. 5.2 Οι γλώσσες προγραμματισμού & σήμανσης Στόχος της παρούσας ενότητας είναι η κατανόηση των ιδιοτήτων, καθώς και των δυνατοτήτων που προσφέρει η κάθε γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε για την ανάπτυξη του Our Louvre. Η επιλογή των γλωσσών προγραμματισμού έγινε με γνώμονα τον βαθμό αποδοτικότητας και δημοτικότητας τους. Οι γλώσσες προγραμματισμού που χρησιμοποιήθηκαν είναι τρεις και ειδικότερα η Python, η Javascript και η PHP. Οι τρεις αυτές γλώσσες επιτρέπουν την γρήγορη και αποτελεσματική ανάπτυξη εφαρμογών. Το γεγονός ότι οι γλώσσες αυτές ειναι δημοφιλείς οφείλεται στην υποστήριξη που προσφέρεται τόσο για την εκμάθηση όσο και για την λύση προβλημάτων που σχετίζονται με αυτές. Ακόμη, εκτός από τις τρεις αυτές γλώσσες, χρησιμοποιήθηκαν η HTML και η CSS που αποτελούν τα βασικά δομικά στοιχεία για την γρήγορη και αποτελεσματική σχεδίαση μιας ιστοσελίδας Python Η Python είναι μια υψηλού επιπέδου, αλληλεπιδραστική και προσανατολισμένη σε αντικείμενα γλώσσα προγραμματισμού, της οποίας εμπνευστής και δημιουργός είναι ο Ολλανδός Γκουίντο βαν Ρόσσουμ. Το όνομα της προέρχεται από το show Monty -49-

55 Python s Flying Circus που προβαλλόταν στο BBC και η σύλληψη της ιδέας για την δημιουργία της έγινε το [35] Βασικά χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης γλώσσας αποτελούν η αναγνωσιμότητα του κώδικα της και η ευκολία που διακρίνεται κατά την χρήση της. Σημαντικό πλεονέκτημα της Python αποτελεί η βιβλιοθήκη της, η οποία προσφέρει έναν μεγάλο αριθμό από εργαλεία στη διάθεση των χρηστών της, καθώς και η ευκολία που παρουσιάζει η εκμάθηση της σε σχέση με άλλες γλώσσες προγραμματισμού. Σήμερα η ανάπτυξη της γλώσσας αυτής πραγματοποιείται από τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Python Software Foundation και ο πηγαίος κώδικας αυτής διανέμεται δωρεάν. Η συγκεκριμένη γλώσσα προορίζεται για τη δημιουργία μικρών εφαρμογών και αυτός είναι ο λόγος που προτιμάται αντί άλλων γλωσσών, όπως η C, C++ και η Java. Για την δημιουργία του εκτελέσιμου κώδικα η Python χρησιμοποίει διερμηνευτή και για αυτόν τον λόγο παρουσιάζει ομοιότητες με άλλες γλώσσες που κάνουν χρήση διερμηνευτή, όπως η Perl, η Scheme, η Java και η Ruby. Τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει η γλώσσα Python είναι τα εξής: Επιτρέπει την γρήγορη ανάπτυξη προγραμμάτων Η εκμάθηση και η χρήση της είναι εύκολη Η υποστήριξη από την κοινότητα είναι σημαντική Η επαναχρησιμοποίηση του κώδικα γίνεται εύκολα Είναι ιδανική για διαπλατφορμικό προγραμματισμό [36] Η Python χρησιμοποιείται κυρίως στην κατασκευή εφαρμογών για το διαδίκτυο, καθώς υποστηρίζει έναν μεγάλο αριθμό προτύπων και πρωτοκόλλων αυτού. Γνωστά παραδείγματα της χρήσης αυτής στο διαδίκτυο αποτελούν η δημιουργία γραφικών περιβαλλόντων και η σύνδεση βάσεων δεδομένων. Οργανισμοί που χρησιμοποιούν την συγκεκριμένη γλώσσα για την ανάπτυξη εφαρμογών τους είναι το Google, το Yahoo!, το CERN και η NASA. [37] Javascript Η Javascript είναι μια από τις πιο δημοφιλείς γλώσσες προγραμματισμού εφαρμογών στο διαδίκτυο, καθώς χρησιμοποιείται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη ιστοσελίδων. Η Javascript είναι μια γλώσσα σεναρίων και η δημιουργία της πραγματοποιήθηκε από τον Brendan Eich, υπάλληλο της εταιρείας Netscape. Η γλώσσα -50-

56 ξεκίνησε να κυκλοφορεί τον Σεπτέμβριο του 1995 και το όνομα που της είχε δοθεί αρχικά ήταν το LiveScript. [38] Εξαιτίας του ονόματος της αρκετοί είναι εκείνοι που λανθασμένα την συνδέουν με την Java. Οι δυο γλώσσες πάρα την ομοιότητα στο όνομα τους διαφέρουν τόσο στην σύνταξη τους, όσο και στην χρήση τους, Η αρχιτεκτονική σχεδίαση της Javascript προέρχεται από τις γλώσσες Self και Scheme και η σύνταξη της βασίστηκε σε αυτήν της C. Τα πλεονεκτήματα της γλώσσας που την έκαναν δημοφιλή στο ευρύ κοινό είναι τα εξής: Ταχύτητα: H εκτέλεση της γλώσσας γίνεται στην πλευρά του πελάτη (client side) με αποτέλεσμα η ταχύτητα να επηρεάζεται από τον υπολογιστή του χρήστη. Απλότητα: H εκμάθηση και η χρήση της Javascript είναι αρκετά εύκολη σε σχέση με άλλες γλώσσες. Ευστροφία: Η Javascript μπορεί και λειτουργεί μαζί με άλλες γλώσσες προγραμματισμού, χωρίς να δημιουργεί προβλήματα συμβασιμοτητας όπως συμβαίνει με άλλες γλώσσες. Επιπλέον, η γλώσσα αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέσα σε κώδικα άλλων γλωσσών. Στον αντίποδα των πλεονεκτημάτων που συγκεντρώνει η γλώσσα αυτή βρίσκονται δυο βασικά μειονεκτήματα. Το πρώτο έχει να κάνει με τα θέματα ασφάλειας που δημιουργούνται, καθώς η εκτέλεση του κώδικα γίνεται στην πλευρά πελάτη (client side), ενώ το δεύτερο με το παραγόμενο αποτέλεσμα, το οποίο διαφέρει μεταξύ διαφορετικών προγραμμάτων περιήγησης, με αποτέλεσμα να κρίνεται αναγκαία η εξέταση του κώδικα σε όλους τους δημοφιλείς φυλλομετρητές ιστοσελίδων. [39] PHP Η PHP είναι μια γλώσσα προγραμματισμού κατάλληλη για ανάπτυξη δυναμικών σελίδων στο διαδίκτυο. Η σύλληψη της ιδέας για την δημιουργία της συγκεκριμένης γλώσσας προήλθε από τον Rasmus Lerdorf το [40] Η PHP, σε αντίθεση με την Javascript που περιγράψαμε παραπάνω, εκτελείται στην πλευρά του διακομιστή (server side) με αποτέλεσμα ο κώδικας να μεταγλωττίζεται σε ένα HTML έγγραφο. Η συγκεκριμένη γλώσσα διατίθεται δωρεάν και η ανάπτυξη της σήμερα πραγματοποιείται από τον οργανισμό PHP Group. -51-

57 Η συγκεκριμένη γλώσσα έγινε γνωστή από τον συνδυασμό Apache-PHP-MySQL, καθώς μέσω αυτού παράχθηκε η πιο δημοφιλής πλατφόρμα για εκτέλεση ιστοσελίδων. Τα πλεονεκτήματα που χαρακτηρίζουν την συγκεκριμένη γλώσσα είναι τα εξής: Η εκτέλεση γίνεται από την πλευρά του διακομιστή με αποτέλεσμα να μην καταναλώνεται υπολογιστική ισχύς από την πλευρά του χρήστη. Ο κώδικας δεν είναι προσβάσιμος από την πλευρά του πελάτη (client side). Το συντακτικό της γλώσσας έχει πολλές ομοιότητες με αυτό της C. Μέσω αυτής επιτυγχάνεται η σύνδεση με την βάση δεδομένων. Είναι η πιο δημοφιλής γλώσσα η οποία εκτελείται στην πλευρά του διακομιστή με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη υποστήριξη για αυτή. Η χρήση και η εκμάθηση της είναι αρκετά εύκολη σε σχέση με άλλες γλώσσες. Η διάθεση της γίνεται δωρεάν. Από την άλλη πλευρά, η PHP έχει και δυο σημαντικά μειονεκτήματα. Το πρώτο αφορά στην δυσκολία που έχει η ανάπτυξη πολύπλοκων έργων, παρά την ευελιξία που προσφέρει σε έργα μικρών διαστάσεων, και το δεύτερο σχετίζεται με τους περιορισμούς που έχει η γλώσσα, με αποτέλεσμα σε σύνθετα προβλήματα να είναι απαραίτητη η εξειδίκευση προκειμένου να δοθεί λύση σε αυτά. [41] HTML Το όνομα της γλώσσας HTML αποτελεί ακρωνύμιο των λέξεων HyperText Markup Language, που στα ελληνικά σημαίνει Γλώσσα Χαρακτηρισμού Υπερ-Κειμένου. Εμπνευστής και δημιουργός της είναι ο φυσικός Tim Berners-Lee, ο οποίος ήταν υπάλληλος στο CERN. [42] Η HTML είναι μια γλώσσα σήμανσης και χρησιμοποιείται ως βασικό συστατικό για την κατασκευή ιστοσελίδων. Βασικό χαρακτηριστικό της γλώσσας είναι οι ετικέτες που χρησιμοποιεί προκειμένου να προσδιορίσει την μορφή του κειμένου που περικλείουν. Οι σχεδιαστές έχουν την δυνατότητα μεταξύ των ετικετών να εισάγουν κείμενο, εικόνες, λίστες, επικεφαλίδες, πίνακες κλπ. Οι ετικέτες χρησιμοποιούνται ώστε τα προγράμματα περιήγησης να μπορούν να ερμηνεύσουν την δομή του κειμένου που περιέχεται σε ένα HTML έγγραφο και να αποδώσουν το περιεχόμενο μιας ιστοθέσης στους χρήστες τους. Στο περιεχόμενο ενός εγγράφου HTML είναι δυνατό να ενσωματωθούν σενάρια εντολών με την χρήση άλλων γλωσσών, όπως αυτή της Javascript. Τα πλεονεκτήματα της γλώσσας αυτής έχουν ως εξής: -52-

58 Η εκμάθηση και η χρήση της είναι πολύ εύκολη και δεν απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις. Δεν υπάρχουν περιορισμοί στην σχεδίαση ιστοσελίδων, αφού ο σχεδιαστής έχει ένα μεγάλο πλήθος από ετικέτες διαθέσιμες. Άλλες γλώσσες προγραμματισμού μπορούν να ενσωματωθούν μέσα σε αυτή με αποτέλεσμα να δημιουργούνται σελίδες με δυναμικό περιεχόμενο. Η έκδοση που είναι σήμερα διαθέσιμη είναι η HTML5 και η ανάπτυξη αυτής έχει ξεκινήσει από τον Ιούνιου του 2004 από την ομάδα Web Hypertext Application Technology Working Group (WHATWG). Βασικός σκοπός της νέας αυτής έκδοσης είναι η απαλλαγή από ιδιόκτητα plug-in και άλλες εφαρμογές τρίτων, όπως το Adobe Flash και το Microsoft Silverlight CSS Η ονομασία της γλώσσα CSS είναι ακρωνύμιο που προέρχεται από τις λέξεις Cascading Style Sheets και σημαίνει Διαδοχικά Φύλλα Στυλ. Η συγκεκριμένη γλώσσα επιτρέπει τον έλεγχο της εμφάνισης ενός HTML εγγράφου και μέσω αυτής καθορίζεται το στυλ μιας ιστοσελίδας. Κάνοντας χρήση της CSS ο σχεδιαστής μιας ιστοσελίδας μπορεί με ευκολία να ορίσει τον τρόπο με τον οποίο θα εμφανίζεται το περιεχόμενο της και να καθορίσει την δομή αυτής. [43] Τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα που συγκεντρώνει η γλώσσα αυτή είναι τα εξής: Όταν μια ιστοσελίδα χρησιμοποιεί CSS το κόστος συντήρησης της μειώνεται σημαντικά. Μέσω αυτής της γλώσσας η μορφοποίηση του περιεχομένου επιτυγχάνεται με εύκολους και ευέλικτους τρόπους. Η ταχύτητα με την οποία φορτώνεται μια σελίδα μειώνεται σε μεγάλο βαθμό, με αποτέλεσμα η περιήγηση στην ιστοσελίδα να μην κουράζει τον χρήστη. Η έκδοση CSS3 που είναι σήμερα διαθέσιμη βρίσκεται υπό συνεχή εξέλιξη από το 2002 και δεν έχει έως τώρα ολοκληρωθεί. Μέσω της χρήσης της νέας αυτής έκδοσης ο χρήστης είναι σε θέση να δημιουργεί ποικίλα εφέ και σχεδία στην ιστοσελίδα του με αποτέλεσμα να την μετατρέπει σε περισσότερο ελκυστική για τους επισκέπτες της. -53-

59 5.3 Η υλοποίηση του Our Louvre Έχοντας πλέον ολοκληρώσει την περιγραφή των τεχνολογιών και των γλωσσών προγραμματισμού και σήμανσης που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του Our Louvre, θα προχωρήσουμε στον τρόπο με τον οποίο υλοποιήθηκε το συγκεκριμένο έργο. Στόχος της συγκεκριμένης ενότητας είναι ο αναγνώστης να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο το Our Louvre αλληλεπιδρά με το περιβάλλον και συλλέγει δεδομένα προκειμένου να τα παρουσιάσει σε μια ενοποιημένη εφαρμογή Άντληση δεδομένων από την DBpedia Αρχικά θα ξεκινήσουμε με την άντληση των δεδομένων από την Dbpedia, καθώς αποτελεί το σημαντικότερο και πιο πολύπλοκο κομμάτι της εργασίας αυτής. Η συλλογή των πληροφοριών από την βάση δεδομένων της DBpedia πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια της γλώσσα Python και ενός module που έχει αναπτυχθεί για τον σκοπό αυτό και του οποίου το όνομα είναι SPARQL Wrapper. Το SPARQL Wrapper είναι το εργαλείο το οποίο καθιστά εφικτή την επικοινωνία με την DBpedia και επιτρέπει στον χρήστη του να πραγματοποιεί ερωτήματα με τη χρήση της γλώσσας SPARQL. Τα αποτελέσματα τα οποία λαμβάνει ο χρήστης από το module αυτό μπορεί να είναι είτε σε μορφή JSON, είτε σε XML. Πριν, όμως, ξεκινήσουμε την συγγραφή ερωτημάτων, θα πρέπει να εξετάσουμε τον τρόπο βάσει του οποίου είναι δομημένες οι πληροφορίες στην DBpedia σχετικά με τα εκθέματα του Λούβρου. Όπως φαίνεται στην εικόνα 18, η οποία προέρχεται από την ιστοσελίδα της Dbpedia, τα εκθέματα είναι κατανεμημένα σε τέσσερεις βασικές κατηγορίες οι οποίες είναι τα αγάλματα, τα Borghese, οι πίνακες και τέλος οι αντίκες. -54-

60 Εικόνα 18: Η ιστοσελίδα της DBpedia για το άρθρο Collections of the Louvre Κάθε μία από αυτές τις κατηγορίες περιέχει έναν μεγάλο αριθμό από εκθέματα που σχετίζονται με αυτήν. Επιλέγοντας μια από αυτές τις κατηγορίες έχουμε πρόσβαση στα εκθέματα που είναι διαθέσιμα στην Wikipedia. Στην εικόνα 19 που ακολουθεί απεικονίζεται ένα μέρος από τα εκθέματα της κατηγορίας που συγκεντρώνει τους πίνακες του μουσείου. -55-

61 Εικόνα 19: Η ιστοσελίδα της DBpedia για το άρθρο Paintings of the Louvre Έχοντας πλέον κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένες οι πληροφορίες στην DBpedia σχετικά με το μουσείο του Λούβρου, μπορούμε να ξεκινήσουμε την συγγραφή του βασικού ερωτήματος το οποίο θα συλλέξει τα ονόματα των εκθεμάτων που είναι διαθέσιμα στην Wikipedia. Το ερώτημα αυτό θα πρέπει να περιέχει το όνομα της κατηγορίας από την οποία θέλουμε να αντλήσουμε πληροφορίες, καθώς και το ποια δεδομένα θέλουμε να προβάλουμε από αυτήν την κατηγορία. Το ερώτημα που συντάχθηκε σε γλώσσα SPARQL είναι το εξής: PREFIX category: < PREFIX dcterms: < SELECT?Paintings WHERE {?Paintings dcterms:subject category:paintings_of_the_louvre} Το αποτέλεσμα που λάβαμε από το παραπάνω ερώτημα περιλαμβάνει όλα τα ονόματα από τους πίνακες που είναι διαθέσιμοι μέσω της Wikipedia. Τα ονόματα αυτά αποτελούν σημαντικό στοιχείο για την άντληση περεταίρω δεδομένων από τις υπηρεσίες Flickr και Google Maps. -56-

62 Εκτός όμως από τα ονόματα των εκθεμάτων, η Wikipedia προσφέρει και έναν μεγάλο αριθμό από χαρακτηριστικά σχετικά με το κάθε έκθεμα. Επιλέγοντας ένα από τα εκθέματα αυτά μπορούμε να εξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένες οι πληροφορίες και να αντλήσουμε τις απαραίτητες ώστε να δημιουργηθεί το περιεχόμενο της εφαρμογής μας. Οι πληροφορίες που είναι διαθέσιμες και μπορούν να αξιοποιηθούν στο έργο μας είναι οι εξής: Μια σύντομη περιγραφή του έργου. Το όνομα του καλλιτέχνη. Ο τόπος προέλευσης του έργου. Ο χρόνος που δημιουργήθηκε το κάθε έργο. Μια εικόνα του έργου, εφόσον αυτή είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα της Wikipedia. Το υλικό από το οποίο έχει κατασκευαστεί το έργο. Στην εικόνα 20 απεικονίζεται ένα μέρος της ιστοσελίδας της DBpedia για τον πίνακα της Mona Lisa. Εικόνα 20: Η ιστοσελίδα της DBpedia για το άρθρο Mona Lisa -57-

63 Για την συλλογή των παραπάνω πληροφοριών επεκτείναμε το ερώτημα μας έτσι ώστε να γίνει δυνατή η συλλογή των απαραίτητων δεδομένων. Το νέο ερώτημα που συντάθηκε σε γλώσσα SPARQL είναι το εξής: PREFIX rdfs: < PREFIX dbpedia-owl: < SELECT * WHERE { <%s> rdfs:label?label. <%s> dbpedia-owl:abstract?abstract. FILTER langmatches(lang(?abstract), "EN"). FILTER langmatches(lang(?label), "EN"). OPTIONAL { <%s> dbpedia-owl:thumbnail?pic. <%s> dbpprop:artist?artist. <%s> dbpprop:city?city. <%s> dbpprop:year?year. <%s> dbpprop:type?type. } Ερώτημα σε γλώσσα SPARQL 2 Τα αποτελέσματα τα οποία λάβαμε από το παραπάνω ερώτημα προσφέρουν ένα πλούσιο και ταυτόχρονα δυναμικό περιεχόμενο για την εφαρμογή Our Louvre. Το περιεχόμενο αυτό ανανεώνεται αυτόματα όποτε πραγματοποιηθεί μια αλλαγή στα άρθρα της Wikipedia. Εκτός όμως από το περιεχόμενο των εκθεμάτων που ανανεώνεται αυτόματα, η εφαρμογή Our Louvre προσθέτει αυτόματα νέα εκθέματα σε περίπτωση που πραγματοποιηθεί μια νέα καταχώρηση στα άρθρα της Wikipedia Άντληση δεδομένων από το Flickr Εφόσον έχει ολοκληρωθεί το πρώτο και βασικό στάδιο της εφαρμογής, θα προχωρήσουμε στην κατασκευή του δεύτερου μέρους το οποίο αφορά στον εμπλουτισμό του περιεχομένου της εφαρμογής μας με φωτογραφικό υλικό που προέρχεται από την υπηρεσία του Flickr. Η υλοποίηση αυτού του σταδίου πραγματοποιήθηκε με την βοήθεια της γλώσσας προγραμματισμού PHP, η οποία είναι -58-

64 απαραίτητη για να καταστεί εφικτή η επικοινωνία μεταξύ της εφαρμογής μας και του Flickr. Η διαδικασία που ακολουθείται για την ανεύρεση και προβολή των φωτογραφιών από το Flickr παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με αυτή των μηχανών αναζήτησης(google, Yahoo! κλπ). Η αναζήτηση φωτογραφιών γίνεται με βάση τα ονόματα των εκθεμάτων που έχουν συλλεχθεί στο πρώτο στάδιο της εφαρμογής και αποτελούν τα δεδομένα εισόδου. Εφόσον βρεθούν αποτελέσματα τα οποία σχετίζονται με τα δεδομένα εισόδου που έχουμε εισάγει, τότε δημιουργείται μια γκαλερί από φωτογραφίες που έχουν σχέση με το έκθεμα και προβάλλεται στον χρήστη της εφαρμογής Our Louvre. Για την σωστή λειτουργία της διαδικασίας αυτής τέθηκε ένας ανώτατος αριθμός φωτογραφιών που επιλέγονται και προβάλλονται για κάθε έκθεμα όποτε ο χρήστης επιλέγει να εμφανιστούν οι αντίστοιχες πληροφορίες γι αυτό. Ειδικότερα, ως ανώτατο όριο τέθηκε η εμφάνιση τριών φωτογραφιών με στόχο την ευκρινέστερη απεικόνιση τους. Σε περίπτωση που το όριο αυτό ήταν μεγαλύτερο οι φωτογραφίες που θα αντλούνταν από το Flickr δεν θα προβάλλονταν με ευκρίνεια και ο χρήστης θα δυσκολευόταν να αντιληφθεί το περιεχόμενο τους. Η αναδημοσίευση των φωτογραφιών που εμφανίζονται στην υπηρεσία του Flickr υπόκειται στο πρότυπο Creative Coomon Licence, το οποίο περιλαμβάνει τέσσερεις διαφορετικούς τύπους άδειας χρήσης. Ο πρώτος από αυτούς περιλαμβάνει την ελεύθερη χρήση φωτογραφικού υλικού με την προϋπόθεση ότι ο χρήστης θα αποδώσει αναγνώριση στον δημιουργό του. Ο δεύτερος επιτρέπει την αναδημοσίευση εφόσον η χρήση τους δεν προορίζεται για εμπορικούς σκοπούς. Η τρίτη κατηγορία άδειας χρήσης περιγράφει την αυτούσια επαναχρησιμοποίηση φωτογραφιών, ενώ η τελευταία επιτρέπει τη διανομή παράγωγων έργων μόνο με άδεια ταυτόσημη με εκείνη που διέπει την εκάστοτε εργασία. Στην περίπτωση της δικής μας εργασίας η αναδημοσίευση του φωτογραφικού υλικού στηρίχτηκε στο πρώτο είδος άδειας χρήσης, που απαιτεί την απόδοση αναγνώρισης στο αρχικό δημιουργό. Προκειμένου να εκπληρωθεί αυτή η προϋπόθεση, σε κάθε φωτογραφία αποδίδεται αυτόματα ο σύνδεσμος που επιτρέπει την ανακατεύθυνση στην σελίδα που φιλοξενείται η πρωτότυπη εικόνα και τα στοιχεία του δημιουργού της. Στην εικόνα που ακολουθεί απεικονίζεται η διαδικασία αναζήτησης και επιλογής από το Flickr των φωτογραφιών που θα πλαισιώνουν το έκθεμα της Mona Lisa. -59-

65 Εικόνα 21: H διαδικασία αναζήτησης και επιλογής φωτογραφιών από το Flickr για το έκθεμα της Mona Lisa Το περιεχόμενο που αντλείται από το Flickr και ενσωματώνεται στην σελίδα που αντιστοιχεί σε κάθε έκθεμα, ανανεώνεται αυτόματα κάθε φορά που υπάρχει μια νέα καταχώρηση σχετική με αυτό Άντληση δεδομένων από το Google Maps Στο τρίτο στάδιο της υλοποίησης του συγκεκριμένου έργου προχωρήσαμε στην προσθήκη ενός χάρτη στην ιστοσελίδα του Our Louvre, πάνω στον οποίο θα σημαίνεται η τοποθεσία από την οποία προήλθε το έκθεμα που προβάλλεται. Σε αυτό το στάδιο απαραίτητα είναι τα δεδομένα που συλλέχτηκαν αρχικά από την DBpedia και πιο συγκεκριμένα οι τοποθεσίες προέλευσης των εκθεμάτων. -60-

66 Το πρόβλημα που αντιμετωπίσαμε κατά την υλοποίηση αυτού του μέρους ήταν η ασυμβατότητα μεταξύ των δεδομένων εισόδου και του API που έχει αναπτύξει η Google. Για την αναπαράσταση σημείων πάνω σε ένα χάρτη του Google Maps είναι απαραίτητες οι γεωγραφικές συντεταγμένες αυτών. Από την άλλη πλευρά τα δεδομένα που αντλήθηκαν στο πρώτο στάδιο αφορούσαν ονόματα πόλεων με αποτέλεσμα να καθίσταται αδύνατη η απεικόνιση των σημείων προέλευσης πάνω στον χάρτη που προσφέρει η υπηρεσία. Η λύση στο συγκεκριμένο πρόβλημα δόθηκε από ένα σύστημα που έχει αναπτύξει η ίδια η Google και το οποίο μετατρέπει τα ονόματα των πόλεων σε γεωγραφικές συντεταγμένες. Ο όρος που χρησιμοποιείται για την διαδικασία της μετατροπής είναι το Geocoding και αποτελεί την διαδικασία μετατροπής γεωγραφικών δεδομένων, όπως οδών πόλεων, πόλεων ή και ταχυδρομικών κωδικών, σε γεωγραφικές συντεταγμένες. [4] Στην εικόνα που ακολουθεί απεικονίζεται η παραπάνω διαδικασία μέσω ενός παραδείγματος στο οποίο η τοποθεσία της πρωτεύουσας της Γαλλίας μετατρέπεται σε γεωγραφικές συντεταγμένες προκειμένου να εξαχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. -61-

67 Η ανάπτυξη του σταδίου αυτού πραγματοποιήθηκε κάνοντας χρήση της Javascript, η οποία είναι απαραίτητη για να καταστεί εφικτή τόσο η προβολή του χάρτη στην ιστοσελίδα μας, όσο και η επικοινωνία με την υπηρεσία που προσφέρει το Google Maps. Ο κώδικας που αναπτύξαμε περιλαμβάνει δύο μέρη, το πρώτο από τα οποία είναι η μετατροπή των ονομάτων σε συντεταγμένες και το δεύτερο η προβολή του χάρτη μέσα από την υπηρεσία του Google Maps. Ο κώδικας που αναπτύχτηκε για την υλοποίηση του σταδίου αυτού είναι ο εξής: function gmap_initialize() { var geocoder = new google.maps.geocoder(); geocoder.geocode( { 'address': '<?php $ujdata="artist_from"; include("gmap.php");?>'}, function(results, status) { if (status == google.maps.geocoderstatus.ok) { var options = { }; zoom: 3, position: results[0].geometry.location, center: results[0].geometry.location, maptypeid: google.maps.maptypeid.roadmap var map = new google.maps.map(document.getelementbyid("map_canvas"), options); } }); } var marker = new google.maps.marker({ }); map: map, position: results[0].geometry.location -62-

68 5.3.4 Σχεδίαση ιστοσελίδας Μετά και από την συλλογή των απαραίτητων δεδομένων με την βοήθεια των τριών προηγούμενων εργαλείων, απομένει πλέον η σχεδίαση του γραφικού περιβάλλοντος της ιστοσελίδας. Για την υλοποίηση της σχεδίαση αυτής χρησιμοποιήθηκαν οι γλώσσες σήμανσης HTML και CSS οι οποίες αποτελούν τα βασικά στοιχεία στα οποία στηρίχτηκε η δομή της ιστοσελίδας του Our Louvre. Βασικός γνώμονας για την σχεδίαση της ιστοσελίδας ήταν η απόδοση καθαρής δομής σε αυτήν. Πιο συγκεκριμένα, έγινε μία προσπάθεια το περιεχόμενο που προβάλλεται στην ιστοσελίδα Our Louvre να οργανώνεται και να παρουσιάζεται με συγκεκριμένη και ευκρινή διάταξη, ώστε ο χρήστης να περιηγείται εύκολα σε αυτή. Ωστόσο, πριν την έναρξη της συγγραφής του κώδικα για την ανάπτυξη της ιστοσελίδας, προχωρήσαμε στην σχεδίαση της σελίδας στην οποία θα πραγματοποιείται η προβολή των εκθεμάτων του Λούβρου καθώς αποτελεί το βασικότερο μέρος του έργου. Στην εικόνα 23 που ακολουθεί φαίνεται το βασικό σχέδιο που αποτέλεσε πρότυπο για την ανάπτυξη της σελίδας προβολής των εκθεμάτων του μουσείου. Εικόνα 23: Το πρότυπο για την ανάπτυξη του Our Louvre -63-

69 Προκειμένου να επιτευχθεί η βέλτιστη κατηγοριοποίηση του μεγάλου αριθμού των εκθεμάτων που διαθέτει το μουσείο, υιοθετηθήκαν τρεις διαφορετικοί τρόποι οργάνωσης και παρουσίασης αυτών. Ο πρώτος ομαδοποιεί τα εκθέματα σε τέσσερεις βασικές κατηγορίες ανάλογα με το είδος του έργου τέχνης, ο δεύτερος κατατάσσει σε ομάδες τα εκθέματα με βάση την χρονική περίοδο στην οποία ανήκουν και ο τελευταίος τα παρουσιάζει συγκεντρωτικά. Στην υλοποίηση της παραπάνω κατηγοριοποίησης χρησιμοποιήθηκε, επιπλέον, και η γλώσσα προγραμματισμού PHP η οποία είναι απαραίτητη για την δημιουργία των διαφορετικών σεναρίων παρουσίασης των εκθεμάτων. Επιπλέον των παραπάνω, ιδιαίτερο βάρος δόθηκε στην επιλογή των αποχρώσεων με τις οποίες επενδυθήκαν οι επιφάνειες του γραφικού περιβάλλοντος της ιστοσελίδας. Για τον λόγο αυτόν επιλέχτηκε και χρησιμοποιήθηκε η παρακάτω χρωματική παλέτα (εικόνα 24) που συντίθεται από πέντε διαφορετικές αποχρώσεις οι οποίες συνδυάζονται αρμονικά μεταξύ τους. Η κάθε απόχρωση χρησιμοποιήθηκε σε συγκεκριμένες επιφάνειες της ιστοσελίδας με απώτερο σκοπό την ευκρινέστερη απεικόνιση του περιεχόμενου της μέσω της δημιουργίας αντιθέσεων. Έτσι, το φόντο παρουσίασης των εκθεμάτων χρωματίστηκε με την σκουρότερη από τις πέντε αποχρώσεις, ενώ το κείμενο προβάλλεται πάνω στην πιο ανοιχτόχρωμη απόχρωση της παλέτας. -64-

70 -65-

71 6 Παρουσίαση της εφαρμογής Our Louvre Μετά από την ολοκλήρωση της περιγραφής των σταδίων που μεσολάβησαν για την υλοποίηση της ιστοσελίδας Our Louvre, θα προχωρήσουμε πλέον σε μια αναλυτική παρουσίαση της τελευταίας. Πιο αναλυτικά, στο κεφάλαιο αυτό θα περιγράφουν τα σενάρια με βάση τα οποία μπορεί η ιστοσελίδα Our Louvre να χρησιμοποιηθεί, ο τρόπος με τον οποίο τα εκθέματα κατηγοριοποιούνται, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο εμφανίζονται οι πληροφορίες για το κάθε έκθεμα. Ωστόσο, πριν προχωρήσουμε σε όλα τα παραπάνω θα πρέπει να αναφερθούμε στην αρχική σελίδα της εφαρμογής μας, η οποία αποτελεί την πρώτη επαφή μεταξύ αυτής και του χρήστη και είναι υπεύθυνη για την αρχική εντύπωση που σχηματίζει για αυτήν. Η σημασία, επομένως, που έχει ο σχεδιασμός της αρχικής σελίδας είναι μεγάλη, καθώς η διαμόρφωση της αρχικής εντύπωσης καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το αν ο επισκέπτης θα συνεχίσει την πλοήγηση του σε αυτήν την ιστοσελίδα. Για τον λόγο αυτόν δόθηκε σημαντική βαρύτητα στο περιεχόμενο της αρχικής σελίδας, η διαμόρφωση του οποίου είχε ως γνώμονα την ονομασία Our Louvre που δόθηκε στην εφαρμογή. Εικόνα 25: Η αρχική σελίδα του Our Louvre -66-

72 Η ονομασία Our Louvre επιλέχθηκε προκειμένου να περιγραφεί η συνεισφορά των χρηστών των διαφόρων εφαρμογών που ενσωματώθηκαν στην δημιουργία του περιεχομένου της ιστοσελίδας μας σχετικά με το μουσείο του Λούβρου. Για την έκφραση αυτής της φιλοσοφίας σχεδιάστηκε και ενσωματώθηκε στην αρχική σελίδα μία από τις πυραμίδες που χαρακτηρίζουν εξωτερικά το μουσείο του Λούβρου. Την πυραμίδα αυτή πλαισιώνει το όνομα της εφαρμογής και ένα σύνολο από ανθρώπινες φιγούρες που συμβολίζουν ακριβώς την συμβολή των χρηστών για την οποία έγινε λόγος νωρίτερα. Τέλος, στο δεξιό τμήμα της σελίδας αυτής παρατίθεται και μία στήλη πλοήγησης η οποία έχει ως στόχο την εύκολη περιήγηση των χρηστών στα διάφορα μέρη της ιστοθέσης. Τα μέρη από τα οποία αποτελείται η στήλη πλοήγησης ειναι τρία και επιτρέπουν την σύνδεση με τις αντίστοιχες τρεις σελίδες που είναι διαθέσιμες. Η κάθε μία από αυτές περιλαμβάνει τα εκθέματα του μουσείου του Λούβρου οργανωμένα με διαφορετικό τρόπο, γεγονός που επιτρέπει στον χρήστη να επιλέξει τον τρόπο με τον οποίο θέλει να περιηγηθεί σε αυτά. Οι τρεις αυτές σελίδες, όπως φαίνονται και στην εικόνα 25, ειναι οι εξής: Exhibits Collections Time Machine Η πρώτη σελίδα με το όνομα Exhibits, που βρίσκεται στην κορυφή αυτής της στήλης, παρουσιάζει συγκεντρωτικά όλα τα εκθέματα που ειναι διαθέσιμα από την βάση δεδομένων της DBpedia, χωρίς να τα οργανώνει σε υποκατηγορίες με βάση κάποιο κριτήριο. Η δεύτερη σελίδα με όνομα Collections παρουσιάζει τα εκθέματα ομαδοποιημένα σε τέσσερεις βασικές κατηγορίες με κριτήριο το είδος του έργου τέχνης. Οι κατηγορίες αυτές αντιστοιχούν στους Πίνακες ( Paintings ), τα Αγάλματα ( Sculptures ), τις Αντίκες ( Antiquities ) και τα Borghese. Στην τελευταία σελίδα με όνομα Time Machine τα εκθέματα οργανώνονται και παρουσιάζονται ανά κατηγορίες ανάλογα με την χρονική περίοδο στην οποία ανήκουν. -67-

73 6.1 Σενάρια Χρήσης Επιλογή έργου τέχνης από την συγκεντρωτική λίστα των εκθεμάτων Παρακάτω θα μελετηθεί το σενάριο κατά το οποίο κάποιος επισκέπτης της ιστοσελίδας ενδιαφέρεται να γνωρίσει το σύνολο των εκθεμάτων που είναι διαθέσιμα μέσω της βάσης δεδομένων της DBpedia από την συλλογή του Λούβρου. Για να συμβεί αυτό ο επισκέπτης θα πρέπει να επιλέξει την κατηγορία Exhibits της αρχικής ιστοσελίδας. Στην εικόνα 26 παρουσιάζεται ένα μέρος από τα εκθέματα που συμπεριλαμβάνονται στην ιστοσελίδα Exhibits του Our Louvre. Εικόνα 26:Η σελίδα "Exhibits" του Our Louvre με μέρος της βασικής συλλογής -68-

74 Η σελίδα αυτή εκτός από την παρουσίαση των εκθεμάτων προσφέρει και μια ελαφριά ταξινόμηση τους με βάση την χρονολογία κατά την οποία υλοποιήθηκαν. Αυτό επιτρέπει τον ευκολότερο εντοπισμό ενός συγκεκριμένου έργου από το σύνολο των εκθεμάτων. Πέρα από την εικόνα και τον τίτλο που προσφέρονται για κάθε έργο σε αυτήν την σελίδα ο χρήστης έχει, επιπλέον, την δυνατότητα να αντλήσει την πληροφορία για την χρονολογία σύνθεσης του έργου μέσω της τοποθέτησης του κέρσορα πάνω στην αντίστοιχη εικόνα. Οι παραπάνω δυνατότητες που παρέχει η σελίδα αυτή θα μπορούσαν να επεκταθούν στο μέλλον και με την τοποθέτηση του κέρσορα πάνω στην εικόνα του κάθε έργου να εμφανίζονται, εκτός από την χρονολογία δημιουργίας του, περεταίρω πληροφορίες για το έκθεμα, όπως το όνομα του καλλιτέχνη, η τοποθεσία προέλευσης του και το υλικό από το οποίο κατασκευάστηκε. Μια τέτοιου τύπου επέκταση θα διευκόλυνε περισσότερο την περιήγηση του χρηστή, καθώς θα επέλεγε απευθείας το έργο που τον ενδιαφέρει. Στην συνεχεία ο επισκέπτης μπορεί να αποκομίσει περισσότερες πληροφορίες για το έργο που τον ενδιαφέρει απλά επιλέγοντας το. Στην εικόνα 27 παρουσιάζεται ένα παράδειγμα επιλογής ενός συγκεκριμένου εκθέματος το οποίο ειναι η Αφροδίτη της Μήλου. Εικόνα 27:Η παρουσίαση του έργου "Αφροδίτη της Μήλου" μέσα από την σελίδα συγκεντρωτικής παρουσίασης -69-

75 Στην σελίδα όπου παρουσιάζεται το έκθεμα της Αφροδίτης της Μήλου συγκεντρώνονται όλες οι διαθέσιμες για αυτό πληροφορίες οι οποίες αντλούνται από τα τρία API που περιγράφτηκαν αναλυτικά στο κεφάλαιο 5. Οι πληροφορίες αυτές περιλαμβάνουν τα σημαντικότερα στοιχειά που αφορούν το έργο με αποτέλεσμα ο επισκέπτης να μπορεί να σχηματίσει μια ολοκληρωμένη εικόνα γύρω από αυτό. Το περιεχόμενο αυτό θα μπορούσε μελλοντικά να εμπλουτιστεί και με αλλά δεδομένα που θα προέρχονται από άλλες υπηρεσίες με την βοήθεια των αντιστοιχών API. Μια ενδιαφέρουσα επέκταση που θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί σε αυτό το στάδιο της εφαρμογής άφορα στην ενσωμάτωση περεταίρω πληροφοριών από αλλά δημοφιλή κοινωνικά δίκτυα. Έτσι θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να συμπεριλήφθουν τα σχετικά με τα εκάστου εκθέματα σχόλια που αναρτώνται στην υπηρεσία Twitter, με αποτέλεσμα οι χρηστές να μπορούν να μοιράζονται τις απόψεις τους για το κοινό ενδιαφέρον τους για την τέχνη. Επίσης, εκτός από τον εμπλουτισμό του περιεχομένου μεγάλο ενδιαφέρον θα παρουσίαζε η προσθήκη της δυνατότητας διαμοιρασμού του μέσω διαφορών κοινωνικών δικτύων από τους επισκέπτες της ιστοσελίδας. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να επιτευχτεί αύξηση στην επισκεψιμότητα της ιστοσελίδας μας καθώς όλοι και περισσότεροι χρήστες του διαδικτύου θα γνώριζαν τις δυνατότητες που αυτή προσφέρει. Η ανάπτυξη και ενσωμάτωση ενός τέτοιου εργαλείου που θα επέτρεπε την κοινοποίηση του περιεχομένου της σελίδας μας γίνεται με εύκολο τρόπο και δεν απαιτεί αφιέρωση σημαντικού χρόνου. Εικόνα 28:Εργαλείο διαμοιρασμού περιεχομένου από την υπηρεσία Shareaholic Παρουσίαση των εκθεμάτων με βάση το είδος του έργου τέχνης Στο δεύτερο σενάριο θα μελετηθεί η περίπτωση κατά την οποία κάποιος επισκέπτης επιθυμεί να εντοπίσει ένα έκθεμα βάσει του είδους έργου τέχνης στο οποίο κατατάσσεται. Σε αυτήν την περίπτωση ο επισκέπτης θα πρέπει να επιλέξει την -70-

76 κατηγορία Collections της αρχικής ιστοσελίδας. Στην εικόνα 29 παρουσιάζεται η σελίδα Collections. Εικόνα 29: Η σελίδα Collections με τις τέσσερις κατηγορίες έργων τέχνης Στην σελίδα αυτή εμπεριέχονται οι τέσσερις κυριότερες κατηγορίες έργων τέχνης που ειναι διαθέσιμες στο μουσείο του Λούβρου. Οι κατηγορίες αυτές εμφανίζονται με τη μορφή στηλών. Σε κάθε στήλη περιλαμβάνεται μία αντιπροσωπευτική εικόνα ενός από τα εκθέματα της κάθε συλλογής, καθώς και οι βασικές πληροφορίες για κάθε μία από -71-

77 τις τέσσερεις κύριες κατηγορίες των έργων τέχνης. Στο κάτω μέρος κάθε στήλης, μετά τις πληροφορίες για κάθε κατηγορία εκθεμάτων, υπάρχει ένα ειδικό μενού (dropdown menu) το οποίο επιτρέπει στον επισκέπτη της ιστοσελίδας να εντοπίσει και να επιλέξει το έκθεμα που τον ενδιαφέρει. Τα μενού που υπάρχουν σε κάθε κατηγορία εκθεμάτων περιέχουν διαδικασίες οι όποιες επιτρέπουν την αυτόματη προσθήκη έργων τέχνης σε αυτά κάθε φόρα που προστίθεται ένα νέο έργο στην βάση δεδομένων της DBpedia. Με την επιλογή ενός εκθέματος ο επισκέπτης ανακατευθύνεται στην σελίδα του έργου τέχνης που τον ενδιαφέρει. Στην εικόνα 30 παρουσιάζεται ένα παράδειγμα επιλογής του εκθέματος Mona Lisa από την σελίδα Collections. Εικόνα 30:Η παρουσίαση του έργου Mona Lisa από την σελίδα Collections Η σελίδα Collections προσφέρει έναν εύκολο τρόπο ανεύρεσης των εκθεμάτων για τα οποία οι επισκέπτες ενδιαφέρονται να πληροφορηθούν. Παρ όλα αυτά, μελλοντικά θα μπορούσε να γίνει μια επέκταση των δυνατοτήτων που προσφέρει η σελίδα αυτή, ώστε να βελτιωθεί η διαδικασία εντοπισμού των εκθεμάτων. Αυτό θα ήταν δυνατό να πραγματοποιηθεί με την προσθήκη μιας μηχανής αναζήτησης, η οποία θα διευκόλυνε ακόμη περισσότερο την ανεύρεση των εκθεμάτων χωρίς να είναι απαραίτητο ο επισκέπτης να αναζητά ένα συγκεκριμένο έργο τέχνης που τον ενδιαφέρει σε κάθε κατηγορία. -72-

78 6.1.3 Παρουσίαση των εκθεμάτων με βάση την χρονολογία τους Στο τρίτο και τελευταίο σενάριο θα μελετηθεί η περίπτωση που κάποιος επισκέπτης προσπαθεί να εντοπίσει ένα έκθεμα με κριτήριο την χρονολογία σύνθεσης του. Σε αυτήν την περίπτωση ο επισκέπτης θα πρέπει να επιλέξει την κατηγορία Time Machine της αρχικής ιστοσελίδας. Η σελίδα Time Machine παρέχει την δυνατότητα στους επισκέπτες της να επιλέξουν και να προβάλλουν τα εκθέματα ανά χρονολογική περίοδο. Οι χρονολογικές περίοδοι που ειναι διαθέσιμες προς επιλογή ειναι πέντε. Οι επισκέπτες της σελίδας αυτής μπορούν, πριν από την επιλογή μιας χρονολογικής περιόδου, να δουν ένα μέρος από το περιεχόμενο κάθε μίας από αυτές με την τοποθέτηση του κέρσορα πάνω στην περίοδο που τους ενδιαφέρει. Εικόνα 31: Η σελίδα Time Machine με τις πέντε χρονολογικές περιόδους -73-

79 Στην εικόνα 32 παρουσιάζεται ένα παράδειγμα στο οποίο γίνεται επιλογή της χρονολογικής περιόδου από την σελίδα Time Machine. Με την επιλογή της χρονολογικής περιόδου παρουσιάζονται όλα τα εκθέματα που ανήκουν σε αυτή ταξινομημένα με βάση την χρονολογία κατασκευής τους. Οι πληροφορίες που παρουσιάζονται στον επισκέπτη σε αυτό το στάδιο ειναι η εικόνα του έργου και ο τίτλος του. Εικόνα 32: Επιλογή της χρονολογικής περιόδου από την σελίδα "Time Machine" -74-

80 Ο επισκέπτης στην συνέχεια της περιήγησης του στην σελίδα αυτή μπορεί είτε να επιλέξει μια άλλη χρονολογική περίοδο από την γραμμή πλοήγησης που είναι τοποθετημένη στο επάνω και δεξιό τμήμα της σελίδας, είτε να επιλέξει ένα έκθεμα από την περίοδο στην οποία βρίσκεται ήδη. Εικόνα 33: Επιλογή της χρονολογικής περιόδου από την γραμμή πλοήγησης Η σελίδα Time Machine προσφέρει μια εύκολη κατηγοριοποίηση των εκθεμάτων με κριτήριο το χρόνο, παρ όλα αυτά ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται τα εκθέματα ανά χρονολογική περίοδο μπορεί να δεχθεί μια σημαντική επέκταση στο μέλλον. Η επέκταση αυτή αφορά στην προσθήκη περεταίρω πληροφοριών για τα εκθέματα που συγκαταλέγονται στην περίοδο που ενδιαφέρει τον επισκέπτη της σελίδας μας. Η -75-

81 υλοποίηση αυτής της ιδέας θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί με την βοήθεια ενός ψηφιακού χάρτη, πάνω στον οποίο θα προβάλλονται τα έργα τέχνης ανάλογα με την τοποθεσία προέλευσης τους. Η υλοποίηση της επέκτασης που περιγράφεται παραπάνω μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω του API που προσφέρει το Google Maps. -76-

82 7 Συμπεράσματα & Μελλοντικές επεκτάσεις Η αξία του ψηφιακού πολιτισμού σήμερα θεωρείται ανεκτίμητη, καθώς μέσω αυτής επιτυγχάνεται η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και η διάδοση της από γενιά σε γενιά. Ο ηλεκτρονικός πολιτισμός (e-culture) ειναι το αποτέλεσμα της σύγκλισης των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνίας με την πολιτιστική δραστηριότητα. Έτσι, η επανάσταση των τεχνολογιών επικοινωνίας ήταν αυτή που οδήγησε του πολιτιστικούς φορείς να ξεκινήσουν την ανάπτυξη εφαρμογών πολιτιστικού περιεχομένου. Παρά το μεγάλο ενδιαφέρον, όμως, που αρχικά έδειξαν οι φορείς λίγοι είναι τελικά εκείνοι που κατάφεραν να πραγματοποιήσουν το πέρασμα στην ψηφιακή εποχή. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα σήμερα η έκταση του ψηφιακού πολιτιστικού περιεχομένου να ειναι αρκετά περιορισμένη και το τελευταίο να μην βρίσκεται επίσημα συγκεντρωμένο σε έναν χώρο, αλλά να ειναι διάχυτο στο διαδίκτυο. Σε αυτό οφείλεται και το γεγονός ότι ο αριθμός των εφαρμογών που στοχεύουν στην προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς ειναι αρκετά μικρός. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω προχωρήσαμε στην υλοποίηση μιας εφαρμογής η οποία συνεισφέρει στην προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς και ειδικότερα στην ανάδειξη των εκθεμάτων που εκτίθενται στο μουσείο του Λούβρου. Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου αναπτύξαμε μια εφαρμογή της οποίας βασικός σκοπός ειναι η σύγκλιση των διάχυτων δεδομένων που σχετίζονται με τα εκθέματα που προβάλλονται στο μουσείο αυτό. Η συλλογή αυτών των δεδομένων προβάλλεται τελικά μέσω ενός δυναμικού και διαδραστικού περιβάλλοντος που σχεδιάσαμε, ώστε οι χρήστες να ειναι σε θέση να αξιοποιούν στο μέγιστο όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες. Αυτό για το οποίο ξεχωρίζει η εφαρμογή Our Louvre ειναι το γεγονός ότι επιχειρεί την συγκέντρωση των σχετικών με τα εκθέματα του Λούβρου πληροφοριών που βρίσκονται διάχυτες στο διαδίκτυο και δεν προέρχονται από βάσεις δεδομένων πολιτιστικών φορέων. Αντίθετα, οι πληροφορίες που συλλέγονται ειναι αποτέλεσμα της συνεισφοράς των χρηστών του διαδικτύου οι οποίοι επικοινωνούν το ενδιαφέρον τους για τον πολιτισμό και την τέχνη μέσω των διαφόρων εφαρμογών WEB 2.0 στις οποίες παραθέτουν το αντίστοιχο υλικό. -77-

83 Για την ανάδειξη της χρησιμότητας της εφαρμογής Our Louvre προχωρήσαμε στην παράθεση και περιγραφή τριών σεναρίων χρήσης αυτής από τα οποία προκύπτει το πόσο λειτουργική, εύχρηστη και δυναμική ειναι. Το πρώτο σενάριο περιλαμβάνει την περίπτωση κατά την οποία ένας πιθανός επισκέπτης της ιστοσελίδας ενδιαφέρεται να περιηγηθεί στο σύνολο των εκθεμάτων που προσφέρεται μέσω αυτής. Στο δεύτερο σενάριο χρήσης περιγράφεται το ενδεχόμενο κάποιος χρήστης να επιθυμεί να γνωρίσει τα έργα τέχνης της συλλογής ταξινομημένα ανάλογα με το είδος τους. Το τελευταίο σενάριο χρήσης αναφέρεται στην περίπτωση του επισκέπτη ο οποίος θέλει να πλοηγηθεί στην συλλογή των εκθεμάτων με βάση την χρονολογική περίοδο κατά την οποία φιλοτεχνήθηκε το κάθε ένα από αυτά. Και από τα τρία αυτά σενάρια προκύπτει ότι τα εκθέματα παρουσιάζονται στον χρήστη οργανωμένα με βάση διάφορα κριτήρια, αλλά το τελικό αποτέλεσμα όλων των τρόπων παρουσίασης είναι ίδιο και έγκειται στην προβολή του κάθε έργου τέχνης που επιλεγεί ο χρήστης μέσω μίας σελίδα στην οποία παρατίθενται όλες οι σχετικές για αυτό πληροφορίες. Πέραν των όσων αναφέρθηκαν μέχρι τώρα, ένα κομμάτι στο οποίο πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα είναι οι μελλοντικές επεκτάσεις τις οποίες μπορεί να υποστηρίξει σαφώς η εφαρμογή Our Louvre. Οι μελλοντικές αυτές επεκτάσεις είναι αρκετές και παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς είναι δυνατό να οδηγήσουν στην ανάπτυξη νέων χρήσιμων υπηρεσιών. Η ενσωμάτωση των επεκτάσεων είναι απόλυτα εφικτή, γεγονός που οφείλεται σε δυο βασικούς λόγους. Ο πρώτος αφορά στον τρόπο με τον οποίο έχει αναπτυχθεί η εφαρμογή, καθώς ακολουθεί μια ευκρινή δομή η οποία επιτρέπει την γρήγορη και αποτελεσματική προσθήκη νέων δυνατοτήτων. Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με τις γλώσσες προγραμματισμού που χρησιμοποιήθηκαν κατά την κατασκευή της εφαρμογής. Οι γλώσσες που επιλέχθηκαν προσφέρουν την δυνατότητα πραγματοποίησης των επεκτάσεων με άλλες γλώσσες προγραμματισμού. Στην συνέχεια θα ακολουθήσει μια περιγραφή τριών πιθανών επεκτάσεων οι οποίες θα στοχεύουν τόσο στην αύξηση των δυνατοτήτων της εφαρμογής μέσω του εμπλουτισμού του περιεχομένου της, όσο και στην εισαγωγή νέων εναλλακτικών τρόπων χρήσης της εφαρμογής Our Louvre. -78-

84 7.1 Πρόταση προσθήκης μιας νέας πηγής δεδομένων στο μέλλον Η πρώτη επέκταση που θα περιγραφεί αφορά στον εμπλουτισμό του περιεχομένου που ειναι διαθέσιμο μέσω της εφαρμογής Our Louvre. Τα βασικά συστατικά που συνεισφέρουν στην κατασκευή μιας εφαρμογής ειναι το περιεχόμενο και το περιβάλλον στο οποίο αυτό θα παρουσιάζεται. Το περιβάλλον ειναι αυτό που καθορίζει την δομή με την οποία θα παρουσιάζεται το περιεχόμενο και, επομένως, το πόσο ελκυστική ειναι η εφαρμογή για τους χρήστες. Από την άλλη πλευρά έχουμε το περιεχόμενο το οποίο καθορίζει τον μέσο χρόνο χρήσης της εφαρμογή. Το περιεχόμενο που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί θα πρέπει να χαρακτηρίζεται τόσο από την ποιότητα, όσο και από τη ποσότητα του. Η ποιότητα αυτού μπορεί να ελεγχθεί μέσω της χρήσης αξιόπιστων πηγών για την συλλογή όλων των απαραίτητων δεδομένων που παρουσιάζονται στην εφαρμογή. Η ποσότητα, όμως, όπως έχει αναφερθεί και παραπάνω, μπορεί να μην θεωρείται επαρκής με αποτέλεσμα ο χρήστης της εφαρμογής να αδυνατεί να σχηματίσει ορθή γνώμη για ορισμένα εκθέματα. Για αυτόν τον λόγο μια σημαντική μελλοντική επέκταση που θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί ειναι η προσθήκη επιπλέον αξιόπιστων πηγών για την άντληση δεδομένων. Ο εντοπισμός μιας τέτοιας πηγής ειναι αρκετά δύσκολος, καθώς πληροφορίες που σχετίζονται με το πολιτιστικό περιεχόμενο και ειδικότερα με τα εκθέματα που προβάλλονται στο μουσείο του Λούβρου ειναι αρκετά περιορισμένες. Παρά την σημαντική αυτή δυσκολία, υπάρχει μια πηγή η οποία μπορεί να αξιοποιηθεί και ακούει στο όνομα FreeBase. Η πηγή αυτή ειναι μια ελεύθερη βάση δεδομένων η οποία περιλαμβάνει περισσότερες από 22 εκατομμύρια οντότητες. Η ανάπτυξη της πραγματοποιείται από τους ίδιους τους χρήστες της οι οποίοι συμβάλλουν τόσο στην προσθήκη νέων οντοτήτων, όσο και στον εμπλουτισμό των ήδη υπαρχόντων. Η άντληση όλων των δεδομένων καθίσταται εφικτή από το API που έχει αναπτύξει η ίδια η Freebase μέσω του οποίου ο χρήστης μπορεί να συλλέξει όλες τις πληροφορίες που τον ενδιαφέρουν. Εικόνα 34: Βάση δεδομένων "Freebase" -79-

85 7.2 Πιθανή μελλοντική χρήση της εφαρμογής στο εσωτερικό του μουσείου Η δεύτερη μελλοντική επέκταση που θα περιγράψουμε αφορά σε έναν εναλλακτικό τρόπο χρήσης της εφαρμογής. Η αρχική υλοποίηση του Our Louvre αναφερόταν στην χρήση αυτού μέσω μιας ιστοθέσης, ωστόσο, είναι δυνατή η επέκταση και σε άλλους τρόπους χρήσης της. Ένας μελλοντικός τρόπος χρήσης της εφαρμογής θα αφορούσε στην αξιοποίηση της στο εσωτερικό του μουσείου του Λούβρου με την βοήθεια ειδικών οθονών αφής οι οποίες θα επιτρέπουν στους επισκέπτες του να πλοηγηθούν στα εκθέματα που ειναι διαθέσιμα. Το κόστος αυτών των οθονών ειναι σημαντικό και για αυτόν τον λόγο θα μπορούσε σε πρώτη φάση να τοποθετηθεί ενδεικτικά μία οθόνη σε κάθε πτέρυγα του μουσείου. Μέσω αυτών ο επισκέπτης θα έχει την δυνατότητα να περιηγηθεί ηλεκτρονικά στα εκθέματα της κάθε πτέρυγας και να αποκομίσει διάφορες σχετικές πληροφορίες. Στην συνέχεια παρατίθεται μια εικόνα στην οποία προτείνεται ένας πιθανός τρόπος ενσωμάτωσης της εφαρμογής Our Louvre σε οθόνες αφής στο εσωτερικό του μουσείου. Εικόνα 35: Το Our Louvre μέσα στο μουσείο -80-

86 7.3 Πιθανή μελλοντική χρήση της εφαρμογής μέσω των έξυπνων τηλεφώνων Μια τελευταία μελλοντική επέκταση της εφαρμογής που προτείνεται είναι η χρήση αυτής μέσω των έξυπνων κινητών τηλεφώνων, η χρήση των οποίων έχει γνωρίσει ιδιαίτερη άνθιση τα τελευταία χρόνια. Η επέκταση σε αυτήν την κατηγορία συσκευών μπορεί να φαντάζει δύσκολη στην πραγματικότητα, όμως, αυτό δεν ισχύει, καθώς η εφαρμογή Our Louvre έχει γραφεί σε HTML5 η οποία μας επιτρέπει την εύκολη ενσωμάτωση της τόσο σε συσκευές με λειτουργικό σύστημα ios, όσο και συσκευές που χρησιμοποιούν Android. Ακολουθεί μια εικόνα στην οποία απεικονίζεται η εφαρμογή Our Louvre όπως θα μπορούσε να προβάλλεται μέσα από τα έξυπνα κινητά τηλέφωνα. Εικόνα 36: H εφαρμογή Our Louvre μέσω των έξυπνων κινητών τηλεφώνων Συμπερασματικά, προκύπτει ότι η εφαρμογή Our Louvre επιδέχεται αρκετών και με μεγάλο ενδιαφέρον επεκτάσεων μελλοντικά. Γενικότερα, η υλοποίηση τέτοιου είδους επεκτάσεων, αλλά και η δημιουργία εφαρμογών με πολιτιστικό περιεχόμενο ανάλογο με εκείνο που προσφέρει η εφαρμογή μας χρήζουν μεγάλης προσοχής και υποστήριξης, -81-