ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ. σχετικά με την εφαρμογή της διευκόλυνσης Σένγκεν ( )

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2013) 115 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την εφαρμογή της διευκόλυνσης Σένγκεν ( ) EL EL

2 ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την εφαρμογή της διευκόλυνσης Σένγκεν ( ) 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η διευκόλυνση Σένγκεν ήταν προσωρινό μέσο με στόχο την παροχή βοήθειας στα δικαιούχα κράτη μέλη προκειμένου να χρηματοδοτήσουν μέτρα στα νέα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ για την εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν και του ελέγχου των εξωτερικών συνόρων. Κάλυψε την περίοδο και διέθετε συνολικό προϋπολογισμό ύψους ευρώ. Τα δικαιούχα κράτη μέλη ήταν επτά από τις χώρες που προσχώρησαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004: Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Σλοβακική Δημοκρατία και Σλοβενία. Οι τρεις άλλες προσχωρούσες χώρες δεν συμμετείχαν στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν: Η Τσεχική Δημοκρατία δεν διαθέτει εξωτερικά χερσαία σύνορα, η Μάλτα κάλυψε τους ίδιους τομείς πολιτικής μέσω της μεταβατικής διευκόλυνσης και, την εποχή εκείνη, η Κύπρος δεν ήταν ακόμη έτοιμη να αρχίσει τη διαδικασία αξιολόγησης για την ένταξή της στον χώρο Σένγκεν. Η διευκόλυνση Σένγκεν βοήθησε τους δικαιούχους να συνεχίσουν τις προηγούμενες προσπάθειες και στρατηγικές τους για τον εκσυγχρονισμό της διαχείρισης των συνόρων τους με σκοπό να ενταχθούν στον χώρο Σένγκεν. Συστάθηκε από το άρθρο 35 και το παράρτημα Ι της πράξης προσχώρησης και τελικός στόχος της ήταν να βοηθήσει την προσχώρηση των χωρών στον χώρο Σένγκεν. Οι επιλέξιμες πραγματικές δαπάνες στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν υπερέβησαν το 1 δισεκατ. ευρώ, με συγχρηματοδότηση από την ΕΕ ύψους 85,27% και από τις εθνικές κυβερνήσεις 14,73% του συνόλου. Όπως εμφαίνεται στην κατανομή ανά χώρα (σχήμα 1), το εύρος της χρηματοδότησης της ΕΕ κυμάνθηκε από 53 εκατ. ευρώ για τη Σλοβακική Δημοκρατία έως 283 εκατ. ευρώ για την Πολωνία. Η συνεισφορά της ΕΕ χρησιμοποιήθηκε συνολικά κατά 97,6%. Όλα τα μέτρα έπρεπε να υλοποιηθούν μεταξύ 1ης Μαΐου 2004 και 30ής Σεπτεμβρίου Η προθεσμία για την εκτέλεση όλων των πληρωμών ήταν η 31η Δεκεμβρίου Η διευκόλυνση Σένγκεν επικεντρώθηκε σε έξι κατηγορίες μέτρων: συνοριακοί έλεγχοι, επιτήρηση των συνόρων, διαχείριση των θεωρήσεων, συστήματα ΤΠ, κατάρτιση και διαχείριση της διευκόλυνσης Σένγκεν. Μέτρα συγχρηματοδοτούμενα στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν είχαν ως αποτέλεσμα: την ένταξη και των επτά κρατών μελών στον χώρο Σένγκεν εντός της ταχθείσας προθεσμίας τη βελτίωση της ασφάλειας στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ την καλύτερη πρόληψη της παράτυπης μετανάστευσης. 1 Πρώτη δέσμη στις 31 Δεκεμβρίου 2006 (με την απόφαση (2004) 248 της Επιτροπής), η προθεσμία για την εκτέλεση των συμβάσεων παρατάθηκε μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2007 με την απόφαση C (2006) 684 της Επιτροπής. EL 2 EL

3 Όσον αφορά τη διαχείριση των συνόρων, η διευκόλυνση Σένγκεν επέτρεψε να επιτευχθούν τα εξής: καλύτερη ποιότητα των συνοριακών ελέγχων, βελτίωση της ποιότητας εξυπηρέτησης των επιβατών στα συνοριακά σημεία διέλευσης (ΣΣΔ) και ταχύτερη ανταλλαγή πληροφοριών βελτιωμένη επιτήρηση των συνόρων χάρη στην αυξημένη κινητικότητα: νέο ψηφιακό ραδιοεξοπλισμό, νέα περιπολικά οχήματα και περισσότερο προσωπικό, με τα οποία αυξήθηκε η ικανότητα αντίδρασης αμέσως διαθέσιμα και αποδοτικότερα μέσα μεταφοράς αυξημένη ικανότητα παρέμβασης σε ασυνήθιστες περιστάσεις: τη νύχτα, τον χειμώνα και σε δύσκολες καιρικές συνθήκες με χαμηλή ορατότητα αυξημένη κάλυψη της επιτήρησης της συνοριακής γραμμής: πρόσθετες θέσεις ραντάρ, βιντεοεπιτήρηση βελτιωμένη ανίχνευση της πλαστογράφησης εγγράφων μέσω νέου εξοπλισμού ανίχνευσης βελτιωμένη κάλυψη του δικτύου ραδιοεντοπισμού στα πράσινα σύνορα αυξημένη ποιότητα και ταχύτητα της διαδικασίας χορήγησης θεωρήσεων αποτελεσματική συνεργασία συνοριοφυλακής και αστυνομίας και αυξημένος επιχειρησιακός συντονισμός αύξηση του αριθμού των συλλήψεων ατόμων που καταζητούνται από εθνικές και διεθνείς υπηρεσίες ως αποτέλεσμα αποτελεσματικών ελέγχων στη βάση δεδομένων του συστήματος πληροφοριών Σένγκεν (SIS) αύξηση της γνωστικής βάσης για την διαδικασία λήψης επιχειρησιακών αποφάσεων και τη βελτιωμένη ανάλυση των πληροφοριών μεταξύ των υπηρεσιών δημιουργία άρτιου συστήματος κατάρτισης. Η παρούσα έκθεση βασίζεται στις εκθέσεις εκ των υστέρων αξιολόγησης που παρέχονται από τα επτά δικαιούχα κράτη μέλη της διευκόλυνσης Σένγκεν και στην ανάλυση των σχετικών εγγράφων αναφοράς. 2. ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗΣ Το κεκτημένο του Σένγκεν 2 αποτελούσε το λεπτομερέστερο τμήμα του κεφαλαίου 24 «Δικαιοσύνη, Ελευθερία και Ασφάλεια» στις διαπραγματεύσεις με τις υποψήφιες χώρες. Οι εν λόγω χώρες υπέγραψαν τη συνθήκη προσχώρησης στις 16 Απριλίου 2003 και 2 Ο χώρος και η συνεργασία Σένγκεν θεσπίζονται με τη συμφωνία Σένγκεν του Ο χώρος Σένγκεν αντιπροσωπεύει μια περιοχή στην οποία η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων είναι εγγυημένη. Τα συμβαλλόμενα μέλη της συμφωνίας έχουν καταργήσει όλα τα εσωτερικά σύνορα, δημιουργώντας ενιαία εξωτερικά σύνορα. Εδώ εφαρμόζονται κοινοί κανόνες και διαδικασίες όσον αφορά τις θεωρήσεις βραχείας διαμονής, τις αιτήσεις ασύλου και τον έλεγχο των συνόρων. Ταυτόχρονα, για να διασφαλιστεί η ασφάλεια εντός του χώρου Σένγκεν, έχουν ενταθεί η συνεργασία και ο συντονισμός μεταξύ αστυνομικών υπηρεσιών και δικαστικών αρχών. Η συνεργασία Σένγκεν ενσωματώθηκε στο νομικό πλαίσιο της ΕΕ από τη συνθήκη του Άμστερνταμ του EL 3 EL

4 προσχώρησαν επίσημα στην Ευρωπαϊκή Ένωση την 1η Μαΐου 2004, μετά την ολοκλήρωση των διαδικασιών κύρωσης. Η διευκόλυνση Σένγκεν δημιουργήθηκε βάσει του άρθρου 35 της πράξης προσχώρησης της Κύπρου, της Εσθονίας, της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Τσεχικής Δημοκρατίας, της Σλοβενίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας, τη Μάλτας και της Σλοβακικής Δημοκρατίας 3. Ο γενικός στόχος της εν λόγω διευκόλυνσης ήταν να βοηθήσει τα κράτη μέλη που ορίζονται στο άρθρο 35 παράγραφος 2 της πράξης προσχώρησης να χρηματοδοτήσουν μέτρα στα νέα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ για την εφαρμογή του κεκτημένου Σένγκεν. Οι βασικοί κανόνες που θεσπίστηκαν εντός του πλαισίου Σένγκεν περιλαμβάνουν: Κατάργηση των ελέγχων των προσώπων στα εσωτερικά σύνορα. Κοινή δέσμη κανόνων που εφαρμόζονται σε άτομα που διασχίζουν τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ Εναρμόνιση των προϋποθέσεων εισόδου και των κανόνων για τις θεωρήσεις μικρής διάρκειας Ενίσχυση της αστυνομικής συνεργασίας (συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων διασυνοριακής παρακολούθησης και καταδίωξης πέραν των συνόρων) Ενισχυμένη δικαστική συνεργασία μέσω ταχύτερου συστήματος έκδοσης και μεταβίβασης της εκτέλεσης ποινικών αποφάσεων Δημιουργία και ανάπτυξη του συστήματος πληροφοριών Σένγκεν (SIS). Το ειδικό χρηματοδοτικό μέσο είχε ως στόχο τη στήριξη των υποψήφιων χωρών που προσχώρησαν τότε στην ΕΕ κατά την προσχώρησή τους στον χώρο Σένγκεν, και ειδικότερα την άρση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα και την ενίσχυση της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων. Σύμφωνα με το άρθρο 35 της πράξης προσχώρησης, οι δράσεις των ακόλουθων τύπων κρίθηκαν επιλέξιμες για χρηματοδότηση στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν: - επενδύσεις στην κατασκευή, ανακαίνιση ή αναβάθμιση της υποδομής των συνοριακών σημείων διέλευσης και συναφών κτιρίων - επενδύσεις σε λειτουργικό εξοπλισμό κάθε είδους (π.χ. σε εργαστηριακό εξοπλισμό, μέσα ανίχνευσης, υλικό και λογισμικό του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν-SIS 2, μέσα μεταφοράς) 3 Πράξη περί των όρων προσχωρήσεως της Τσεχικής Δημοκρατίας, της Δημοκρατίας της Εσθονίας, της Κυπριακής Δημοκρατίας, της Δημοκρατίας της Λετονίας, της Δημοκρατίας της Λιθουανίας, της Δημοκρατίας της Ουγγαρίας, της Δημοκρατίας της Μάλτας, της Δημοκρατίας της Πολωνίας, της Δημοκρατίας της Σλοβενίας και της Σλοβακικής Δημοκρατίας και των προσαρμογών των Συνθηκών επί των οποίων βασίζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ L 236, , σ. 44). EL 4 EL

5 - Εκπαίδευση συνοριοφυλάκων - Συνδρομή για την κάλυψη δαπανών υλικοτεχνικής υποστήριξης και επιχειρήσεων. Στις 5 Φεβρουαρίου 2004, η Επιτροπή εξέδωσε απόφαση για τη διαχείριση και παρακολούθηση της διευκόλυνσης Σένγκεν 4, η οποία προσδιόρισε τις διαδικασίες επιλογής και τα κριτήρια επιλεξιμότητας των πραγματοποιούμενων δαπανών. Η εν λόγω απόφαση τροποποιήθηκε με νέα απόφαση 5 η οποία παρέτεινε την προθεσμία για την εκτέλεση των συμβάσεων μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2007 (προηγούμενα: 31 Δεκεμβρίου 2006) Συνεπεία εξαιρετικών περιστάσεων που προκάλεσαν καθυστερήσεις στην εκτέλεση των έργων που αφορούν το SIS II, η ανάθεση συμβάσεων για το SIS II παρατάθηκε μέχρι τις 31 Μαρτίου Η διευκόλυνση Σένγκεν αποτέλεσε αντικείμενο διαχείρισης σύμφωνα με το σύστημα αποκεντρωμένης διαχείρισης. 3. ΠΟΡΟΙ ΤΗΣ ΕΕ ΠΟΥ ΤΕΘΗΚΑΝ ΣΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Συνολικά, οι πραγματικές επιλέξιμες δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν ανήλθαν σε ευρώ, με συγχρηματοδότηση από την ΕΕ ύψους ευρώ (85,27%) και εθνική συγχρηματοδότηση ύψους ευρώ (14,73%) Απόφαση C(2004) 248 της Επιτροπής. Απόφαση C(2006) 684 της Επιτροπής. Απόφαση C(2007) 494 της Επιτροπής. EL 5 EL

6 Διάγραμμα 1: Ανάλυση ανά χώρα Σλοβενία εκατ. 13% Ανάλυση ανά χώρα Συνολική χρηματοδότηση ΕΕ: εκατ. Πολωνία εκατ. 31% Ουγγαρία εκατ. 17% Σλοβακία 53.5 εκατ. 6% Λιθουανία εκατ. 16% Εσθονία 77 εκατ. 8% Λετονία 78.9 εκατ. 9% Κύριοι δικαιούχοι Πολωνία (283,3 εκατ. ευρώ), Ουγγαρία (153,7 εκατ. ευρώ) και Λιθουανία (149,9 εκατ. ευρώ). Η συνολική χορήγηση πόρων στα τρία αυτά κράτη μέλη ανήλθε στο 65% των συνολικών πόρων που διατέθηκαν για όλα τα συμμετέχοντα κράτη μέλη. Τα ακόλουθα κράτη μέλη έλαβαν μεταξύ 6% και 13% του συνολικού προϋπολογισμού για την περίοδο : Σλοβενία (113,9 εκατ. ευρώ), η Λετονία (78,9 εκατ. ευρώ), η Εσθονία (77 εκατ. ευρώ) και η Σλοβακική Δημοκρατία (53,5 εκατ. ευρώ). Σύμφωνα με το άρθρο 2 της απόφασης της Επιτροπής C (2004) 248, το ποσοστό της συνδρομής της ΕΕ που χορηγείται από τη διευκόλυνση θα μπορούσε να ανέλθει στο 100%. Δεν καθορίστηκαν σαφή κριτήρια για τον προσδιορισμό του ποσοστού των εθνικών δαπανών με το οποίο θα επιβαρυνθεί η διευκόλυνση Σένγκεν 7. Ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη ήταν ελεύθερα να δηλώσουν οιοδήποτε επίπεδο εθνικής συνεισφοράς στη διευκόλυνση. Εντούτοις, οι δαπάνες που καλύπτονται από τη διευκόλυνση δεν θα μπορούσαν να βαρύνουν κανένα άλλο χρηματοδοτικό όργανο της ΕΕ. Το μερίδιο της εθνικής συγχρηματοδότησης ποικίλλει μεταξύ των δικαιούχων κρατών μελών, καθώς η Πολωνία κάλυψε μόνο το 7 Σύμφωνα με το άρθρο 2 παράγραφος 2 της απόφασης της Επιτροπής C (2004) 248, το ποσοστό της κοινοτικής συνδρομής που χορηγείται από τη διευκόλυνση θα μπορούσε να ανέλθει στο 100%. Το ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα θα πρέπει να προσδιορίζει τις λοιπές πηγές χρηματοδότησης για κάθε δράση. EL 6 EL

7 1,88% των επιλέξιμων δαπανών ( ,99 ευρώ), ενώ η συγχρηματοδότηση της Σλοβενίας αντιπροσώπευε μέχρι το 34% ( ,97 ευρώ) τούτο οφειλόταν κυρίως στις καθυστερήσεις που σημειώθηκαν σε κατασκευαστικές εργασίες, γεγονός που κατέστησε αναγκαία την κάλυψη αυτών των δαπανών από εθνικούς πόρους δεδομένου ότι προέκυψαν εκτός της περιόδου εφαρμογής. Διάγραμμα 2: Εθνική συγχρηματοδότηση Εθνική συγχρηματοδότηση PL 1,88% EE 6,14% LV 13,73% LT 14,97% SK 16,16% HU 20,05% SI 34,12% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% Όσον αφορά τη χρήση των κονδυλίων της ΕΕ, το αποτέλεσμα ήταν πολύ υψηλό, κυμαινόμενο από 90,6% για την Ουγγαρία ως άνω του 100% για την Πολωνία 8, με συνολικό ποσοστό χρησιμοποίησης 97,6%. 8 Σύμφωνα με το άρθρο 7 της απόφασης της Επιτροπής C (2004) 248, η Πολωνία, ως χώρα εκτός της ζώνης του ευρώ, πρέπει να χρησιμοποιεί τη συναλλαγματική ισοτιμία PLN/ευρώ για τις πληρωμές στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν. Η συναλλαγματική ισοτιμία για την περίοδο προγραμματισμού (και για τις προκαταβολές που μεταφέρθηκαν από την Επιτροπή) ήταν υψηλότερη σε σχέση με τις πληρωμές που πραγματοποιήθηκαν από τους δικαιούχους κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του έργου. Αυτό εξηγεί γιατί το ποσοστό χρησιμοποίησης είναι υψηλότερο από 100%. EL 7 EL

8 Πίνακας 1: Ποσοστό χρησιμοποίησης Προγραμματισμένα ποσά Τελικές επιλέξιμες δαπάνες Ποσοστό χρησιμοποίησης Εσθονία ,70 % Ουγγαρία ,64 % Λετονία ,09 % Λιθουανία ,82 % Πολωνία ,75 % Σλοβακική ημοκρατία ,37 % Σλοβενία ,4 % ΣΥΝΟΛΟ ,61 % 4. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ 4.1. Θέσπιση κανόνων διασφάλισης της κανονικότητας και της νομιμότητας των δαπανών Η απόφαση της Επιτροπής για τη διαχείριση και παρακολούθηση της διευκόλυνσης Σένγκεν 9 είχε ως στόχο την εξασφάλιση εναρμονισμένης χρήσης του μέσου και τη θέσπιση κανόνων για τη διαχείριση της διευκόλυνσης. Οι κανόνες ορίζουν διαδικασίες επιλογής και κριτήρια επιλεξιμότητας των δαπανών που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της διευκόλυνσης. Η διαχείριση της διευκόλυνσης Σένγκεν υλοποιήθηκε σύμφωνα με τον αποκεντρωμένο τρόπο διαχείρισης κατά την έννοια του άρθρου 53 στοιχείο γ) του δημοσιονομικού κανονισμού 10. Μεγάλο μέρος της ευθύνης για τη διαχείριση και τον έλεγχο των πόρων που διατίθενται από την ΕΕ στο πλαίσιο της διευκόλυνσης είχε ανατεθεί στα κράτη μέλη, με διενέργεια εκ των υστέρων ελέγχου από την Επιτροπή. Η απόφαση προσδιόρισε τις ακόλουθες απαιτήσεις: Στο άρθρο 3 παράγραφος 2: Η Επιτροπή εξασφαλίζει ότι η διαδικασία σύναψης συμβάσεων συνάδει με τις αρχές της διαφάνειας, της αναλογικότητας, της ίσης μεταχείρισης και της μη διάκρισης. Στο άρθρο 8: Η Επιτροπή επαληθεύει την ύπαρξη των κατάλληλων συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου C (2004) 248. Κανονισμός αριθ. 1605/2002 του Συμβουλίου, της 25ης Ιουνίου 2002, για τη θέσπιση του δημοσιονομικού κανονισμού που εφαρμόζεται στον γενικό προϋπολογισμό των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. EL 8 EL

9 Στο άρθρο 14 παράγραφος 1: Η Επιτροπή εξασφαλίζει την ύπαρξη διαδικασίας πιστοποίησης. Στο άρθρο 15 παράγραφος 1: Η Επιτροπή εξασφαλίζει την ύπαρξη συστημάτων επαλήθευσης. Πραγματοποιήθηκαν τακτικά αποστολές παρακολούθησης από το προσωπικό της Επιτροπής για τον έλεγχο των εν λόγω απαιτήσεων. Η Επιτροπή εξέδωσε επίσης: Παρατηρήσεις σχετικά με τη συμμόρφωση προς τους κανόνες επιλεξιμότητας των μέτρων που προγραμματίστηκαν από τα δικαιούχα κράτη μέλη στα ενδεικτικά χρονοδιαγράμματά τους για την περίοδο Τα δικαιούχα κράτη μέλη ήταν υπεύθυνα για τον προγραμματισμό, την επιλογή και την εφαρμογή επιμέρους μέτρων και τη διαχείριση πόρων, η ορθή χρήση των οποίων επαληθεύτηκε εκ των υστέρων από την Επιτροπή σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό αριθ. 1605/2002 και τους κανόνες εφαρμογής του 11. Τα κράτη μέλη ήταν αρμόδια για τον συντονισμό της χρήσης της διευκόλυνσης με τη βοήθεια άλλων μέσων της ΕΕ, ώστε να διασφαλίζεται η συμβατότητα με τις άλλες πολιτικές της ΕΕ και η συμμόρφωση με τις διατάξεις του δημοσιονομικού κανονισμού. Στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν, το σύστημα πληρωμών βασιζόταν στην καταβολή ετήσιων κατ αποκοπή ποσών σε κάθε δικαιούχο κράτος μέλος μετά την έγκριση των ετήσιων αποφάσεων χρηματοδότησης από την Επιτροπή για κάθε μία από τις ενδιαφερόμενες χώρες. Η χρησιμοποίηση των κατ' αποκοπήν πληρωμών προβλεπόταν εντός τριών ετών από την πρώτη πληρωμή. Τα αχρησιμοποίητα ή αδικαιολογήτως δαπανηθέντα ποσά προβλεπόταν να ανακτηθούν από την Επιτροπή μετά την εκκαθάριση των λογαριασμών. Έξι μήνες μετά τη λήξη της τριετούς προθεσμίας, τα δικαιούχα κράτη μέλη όφειλαν να υποβάλουν πλήρη έκθεση σχετικά με τη δημοσιονομική εκτέλεση των κατ' αποκοπήν πληρωμών, καθώς και δήλωση αιτιολόγησης των δαπανών Διαμόρφωση των εθνικών στρατηγικών για τη χρήση πόρων της ΕΕ Και τα εν λόγω επτά κράτη μέλη ανέφεραν ότι η γενική τους προσέγγιση όσον αφορά την εφαρμογή της διευκόλυνσης Σένγκεν ήταν να συνεχίσουν τις προηγούμενες προσπάθειες και στρατηγικές τους για τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων τους για τη διαχείριση των συνόρων και την αστυνόμευση. Τα κράτη μέλη εξέδωσαν τουλάχιστον δύο ειδικά έγγραφα στρατηγικής για το θέμα αυτό: το σχέδιο δράσης Σένγκεν (ΣΔΣ) και το κατευθυντήριο σχέδιο SIS II. Υπογράμμισαν ότι κύριοι στόχοι τους ήταν η ενίσχυση της ασφάλειας των εξωτερικών συνόρων και η διαχείριση των μεταναστευτικών ροών. 11 Κανονισμός αριθ. 2342/2002 της Επιτροπής, της 23ης Δεκεμβρίου 2002, για τη θέσπιση των κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 1605/2002 του Συμβουλίου, για τη θέσπιση του Δημοσιονομικού Κανονισμού που εφαρμόζεται στον γενικό προϋπολογισμό των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. EL 9 EL

10 Συνολικά, οι επενδύσεις που πραγματοποίησαν κατά προτεραιότητα εστιάστηκαν σε παρόμοια στοιχεία: κατασκευή, ανακαίνιση και αναβάθμιση συνοριακών σημείων διέλευσης και άλλων συναφών κτιρίων, λειτουργικός εξοπλισμός επεξεργασίας και ανταλλαγής δεδομένων, μεταφορικά μέσα και ραδιοεπικοινωνία, γλωσσική και τεχνική κατάρτιση. Στις εθνικές στρατηγικές για τη διευκόλυνση Σένγκεν τέθηκαν στόχοι που κυμαίνονται από τέσσερις πιο συνολικούς (Πολωνία, Ουγγαρία) έως 31 πιο λεπτομερείς στόχους (Λετονία). Η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Σλοβακική Δημοκρατία έδωσαν έντονη στρατηγική διάσταση στη διευκόλυνση Σένγκεν με την ενσωμάτωσή της σε γενικά εθνικά έγγραφα στρατηγικής (ΔΣΣ, ολοκληρωμένη στρατηγική διαχείρισης των συνόρων) και τη σαφή σύνδεσή της με άλλες πηγές χρηματοδότησης (προγράμματα Phare, μεταβατική διευκόλυνση, νορβηγικός χρηματοδοτικός μηχανισμός, εθνική χρηματοδότηση). Η Σλοβενία, η Εσθονία, η Λιθουανία και η Λετονία βάσισαν σε μεγάλο βαθμό την εφαρμογή της διευκόλυνσης στα εθνικά τους σχέδια δράσης Σένγκεν 12. Πριν από τη δημιουργία της διευκόλυνσης Σένγκεν, η Ουγγαρία είχε εκδώσει σειρά κυβερνητικών αποφάσεων ( ) και μεσοπρόθεσμων υπουργικών στρατηγικών που άνοιξαν τον δρόμο για μια κοινή στρατηγική διαχείρισης των συνόρων. Οι τελευταίες εξελίχτηκαν στην ουγγρική ολοκληρωμένη στρατηγική διαχείρισης των συνόρων. Η Ουγγαρία έδωσε προτεραιότητα στον έλεγχο της συνοριακής κυκλοφορίας λόγω της κεντρικής θέσης της στην Ευρώπη. Η συμπληρωματικότητα των πηγών χρηματοδότησης λήφθηκε επίσης προσεκτικά υπόψη. Η Πολωνία ενσωμάτωσε τη στρατηγική της για τη διευκόλυνση Σένγκεν στην ολοκληρωμένη στρατηγική της για τη διαχείριση των συνόρων ( , στη συνέχεια ) με στόχο την ανάπτυξη μοντέλου για την ασφάλεια των συνόρων με σκοπό τη διαφύλαξη της εσωτερικής ασφάλειας και ιδίως την πρόληψη της παράνομης μετανάστευσης. Επίσης συνέδεσε την εν λόγω στρατηγική με ειδική γραμμή του ταμείου PHARE που προοριζόταν για την στήριξη των καθηκόντων που περιγράφονται στα έγγραφα στρατηγικής για την ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων. Δόθηκε σαφής προτεραιότητα στον λειτουργικό εξοπλισμό και τα συστήματα ΤΠ. Εκτός από το ταμείο Phare, η Πολωνία χρησιμοποίησε τα προγράμματα Phare 2000, 2001, 2002 και 2003 και τον νορβηγικό μηχανισμό για να εφαρμόσει την στρατηγική της για την ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων. Η Σλοβακική Δημοκρατία προχώρησε ένα βήμα περισσότερο από τη ΔΣΣ με τη σλοβακική εθνική στρατηγική για την εφαρμογή της διευκόλυνσης Σένγκεν, η οποία εντόπισε τις ελλείψεις που θα καλύπτονταν μόνο από τη διευκόλυνση Σένγκεν. Οι ανάγκες αυτές αποσαφηνίστηκαν με τον καθορισμό 16 επιχειρησιακών στόχων για τη διευκόλυνση Σένγκεν και τη σύνδεσή τους με τη ΔΣΣ, η οποία περιέλαβε επίσης άλλα μέσα στήριξης της ΕΕ, όπως τα προγράμματα PHARE και τη μεταβατική διευκόλυνση. 12 Το άρθρο 35 της πράξης προσχώρησης προέβλεπε ότι οι πόροι της διευκόλυνσης Σένγκεν προορίζονταν για την κάλυψη επενδύσεων σε υποδομές, λειτουργικό εξοπλισμό, κατάρτιση και δαπάνες υλικοτεχνικής στήριξης. Συνεπώς, η ανάπτυξη θεσμών και η νομική συνδρομή για τη μεταφορά του κεκτημένου στο εθνικό δίκαιο δεν αποτελούσαν μέρος των στόχων της διευκόλυνσης Σένγκεν. Μόνο η Σλοβενία κατάρτισε λεπτομερή στρατηγική για τη χρήση των διαφόρων χρηματοδοτικών μέσων ώστε να καλυφθούν οι εν λόγω διαφορετικές ανάγκες (υποδομές, εξοπλισμός, ανάπτυξη θεσμών, νομική συνδρομή). EL 10 EL

11 Η Εσθονία χρησιμοποίησε πόρους της διευκόλυνσης Σένγκεν για την υλοποίηση τμημάτων της ΔΣΣ χωρίς να καταρτίσει ειδική στρατηγική για τη διευκόλυνση Σένγκεν. Δόθηκε προτεραιότητα σε επενδύσεις σε λειτουργικά συστήματα, μεταφορικά μέσα και συστήματα ΤΠ. Η Λιθουανία επέλεξε δύο στρατηγικούς στόχους: 1) την ενίσχυση της ασφάλειας των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και, ως εκ τούτου, την πρόληψη της παράνομης μετανάστευσης και της παράνομης εισόδου στην ΕΕ και 2) τον κατάλληλο έλεγχο των ροών ταξιδιωτών. Αποφάσισε να κατανείμει τη συγχρηματοδότηση της ΕΕ αρκετά ισομερώς στους ακόλουθους στόχους: μεταφορικά μέσα, υποδομές, λοιπές ΤΠ και κατάρτιση. Η στρατηγική της Σλοβενίας όσον αφορά τη διευκόλυνση Σένγκεν υπήρξε ευρεία και αποσκοπούσε στην εξασφάλιση των απαραίτητων προϋποθέσεων για την ορθή εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν. Σχεδιάστηκαν επτά στόχοι (στη συνέχεια αυξήθηκαν σε εννέα). Οι τομείς των επενδύσεων προτεραιότητας ήταν οι υποδομές, οι ΤΠ και οι μισθοί του νεοπροσληφθέντος προσωπικού. Εκτός από την ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων και τη δημιουργία συστημάτων πληροφοριών, η Λετονία εστίασε στην αύξηση της ικανότητας των θεσμικών της οργάνων και του προσωπικού της να συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις του κεκτημένου του Σένγκεν. Δόθηκε έμφαση στο θεσπισμένο ρυθμιστικό πλαίσιο, ιδίως όσον αφορά τον τεχνικό εξοπλισμό (ήδη πριν από τη διευκόλυνση Σένγκεν). Ένας από τους στρατηγικούς της στόχους ήταν να δημιουργηθεί ένα σύστημα διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών. 5. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗΣ ΣΕΝΓΚΕΝ 5.1. Θέσπιση συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου για την εφαρμογή της διευκόλυνσης του Σένγκεν Τα δικαιούχα κράτη μέλη όρισαν είτε το Υπουργείο Εσωτερικών (Εσθονία, Λιθουανία, Σλοβακική Δημοκρατία, Πολωνία, Λετονία) είτε το Υπουργείο Οικονομικών (Σλοβενία, Ουγγαρία) ως αρχή υπεύθυνη για την εφαρμογή του μέσου. Εφαρμόστηκαν διάφορα σενάρια για την οργάνωση της αρμόδιας αρχής: μόνον η Λιθουανία ίδρυσε έναν ειδικό φορέα, ενώ η Εσθονία, η Σλοβακική Δημοκρατία και η Σλοβενία όρισαν μια υφιστάμενη μονάδα ως υπεύθυνη αρχή, και η Πολωνία και η Λετονία όρισαν μια ήδη υφιστάμενη διυπουργική ομάδα. Γενικά, το Υπουργείο Οικονομικών ορίστηκε ως οργανισμός πληρωμών. Οι δικαιούχες χώρες βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό στην πείρα που αποκτήθηκε κατά την εκτέλεση και τη διαχείριση των προενταξιακών κονδυλίων. Στις εθνικές τους εκθέσεις αξιολόγησης, όλα τα δικαιούχα κράτη μέλη αναγνώρισαν τη σημασία της διευθύνουσας επιτροπής, της επιτροπής διαχείρισης και της επιτροπής παρακολούθησης που συστάθηκαν για την καθοδήγηση και την επίβλεψη της εφαρμογής της διευκόλυνσης Σένγκεν. Οι επιτροπές αυτές συγκέντρωναν συνήθως όλα τα βασικά ενδιαφερόμενα όργανα και συμμετείχαν σε μεγάλο βαθμό στην επιλογή των σχεδίων, την ανακατανομή κονδυλίων και την παρακολούθηση. Σε γενικές γραμμές, υπογραμμίστηκε εκ νέου η καθοριστική σημασία που είχε για την επιτυχία της διευκόλυνσης Σένγκεν η ευελιξία του συστήματος διαχείρισης και ελέγχου, σε συνδυασμό με τον υψηλό βαθμό υπευθυνότητας που παρέχεται στα κράτη μέλη (μέσω των διευθυνουσών επιτροπών). EL 11 EL

12 Η Πολωνία, η Εσθονία, η Ουγγαρία και η Λετονία χρησιμοποίησαν τις συμβάσεις τεχνικής βοήθειας για να πραγματοποιήσουν μέρος των δραστηριοτήτων διαχείρισης σχεδίων (προετοιμασία του φακέλου πρόσκλησης για την υποβολή προσφορών, παρακολούθηση, κατάρτιση σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις, λογιστικός έλεγχος) Ποσοτικές και ποιοτικές πτυχές της εφαρμογής από τα κράτη μέλη Όσον αφορά τις έξι κατηγορίες της διευκόλυνσης Σένγκεν, τα κύρια κονδύλια δαπανών ήταν η επιτήρηση των συνόρων και τα συστήματα ΤΠ, που συνολικά αντιπροσωπεύουν το 74% (672,4 εκατ. ευρώ) των συνολικών επενδύσεων. Η διαχείριση των θεωρήσεων και η κατάρτιση ανέρχονται μόνο στο 6% (57,9 εκατ. ευρώ). Διάγραμμα 3: Κατανομή της συνεισφοράς της ΕΕ ανά κατηγορία Βελτίωση των ελέγχων στα σύνορα 134,5 εκατ. ευρώ 15% Κατανομή ανά κατηγορία Διαχείριση της διευκόλυνσης Σένγκεν 45,3 εκατ. ευρώ 5% Ενίσχυση της κατάρτισης και βελτίωση των δεξιοτήτων και της τεχνογνωσίας του προσωπικού 30,6 εκατ. ευρώ 3% Βελτίωση της επιτήρησης των συνόρων 383,2 εκατ. ευρώ 42% Βελτίωση της διαχείρισης των θεωρήσεων 27,3 εκατ. ευρώ 3% Βελτίωση των συστημάτων ΤΠ 289,2 εκατ. ευρώ 32% EL 12 EL

13 Διάγραμμα 4: Δαπάνες ανά χώρα και ανά κατηγορία (συνεισφορά της ΕΕ) 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% Βελτίωση των ελέγχων στα σύνορα Βελτίωση της επιτήρησης των συνόρων Βελτίωση της διαχείρισης των θεωρήσεων Βελτίωση των συστημάτων ΤΠ Ενίσχυση της κατάρτισης και βελτίωση των δεξιοτήτων και της τεχνογνωσίας του προσωπικού Διαχείριση της διευκόλυνσης Σένγκεν 0,00% SI PL EE SK LT HU LV Η επιτήρηση των συνόρων αποτέλεσε τον βασικό τομέα επενδύσεων σε όλα τα δικαιούχα κράτη μέλη, εκτός από την Πολωνία (η οποία καταλαμβάνει στον τομέα αυτό τη δεύτερη θέση), με ανώτατο όριο 75% στη Σλοβακική Δημοκρατία. Τα συστήματα ΤΠ αποτέλεσαν επίσης προτεραιότητα σε όλες τις χώρες, είτε ως πρώτος στόχος (Πολωνία) είτε καταλαμβάνοντας τη δεύτερη (Σλοβενία, Εσθονία, Σλοβακική Δημοκρατία, Λιθουανία) ή την τρίτη θέση (Ουγγαρία, Λετονία). Αξίζει να επισημανθούν οι ακόλουθες εθνικές ιδιαιτερότητες: Η Σλοβενία (19,4 %) και η Ουγγαρία (12,8 %) χρησιμοποίησαν πάνω από το 10 % των κονδυλίων για τη διαχείριση της διευκόλυνσης Σένγκεν (προσωπικό). Η Λιθουανία χρησιμοποίησε το 11% των κονδυλίων για την κατάρτιση και την ανάπτυξη ικανοτήτων (δημιουργία της σχολής και του κέντρου κατάρτισης συνοριοφυλάκων). Η Λετονία αφιέρωσε το 11,35% των κονδυλίων στη διαχείριση των θεωρήσεων (ανακαίνιση των προξενικών γραφείων, κατάρτιση του προσωπικού, εξοπλισμός). Όσον αφορά τις υποκατηγορίες, οι βασικές γραμμές του προϋπολογισμού ήταν οι εξής: υποδομές (28%), μεταφορικά μέσα (16,6%) και SIS (12,8 %). EL 13 EL

14 Πίνακας 2: Κατανομή της συνεισφοράς της ΕΕ ανά υποκατηγορία Υποκατηγορίες Ποσό Μερίδιο της συγχρηματοδότησης της ΕΕ Υποδομές ευρώ 28,0 % Μεταφορικά μέσα ευρώ 16,6 % SIS ευρώ 12,8 % Άλλα συστήματα ΤΠ ευρώ 10,5 % Εξοπλισμός ευρώ 9,7 % Συστήματα ευρώ 5,5 % SIS&VIS ευρώ 4,5 % VIS ευρώ 3,8 % Προσωπικό ευρώ 3,5 % Κατάρτιση ευρώ 3,4 % Υλικοτεχνική υποστήριξη ευρώ 1,7 % Επιχειρησιακές δράσεις ευρώ < 0,1 % Οι επενδύσεις στις υποδομές είναι κατά πολύ οι μεγαλύτερες. Αντιπροσωπεύουν 255,3 εκατ. ευρώ, ήτοι το 28% του συνόλου της διευκόλυνσης Σένγκεν. Αυτές οι δαπάνες μπορούν να κατανεμηθούν σε τρεις στόχους: συνοριακοί έλεγχοι (36%), επιτήρηση των συνόρων (62%) και διαχείριση των θεωρήσεων (2%). Διάγραμμα 5: Κατανομή της συνεισφοράς της ΕΕ ανά κατηγορία συνόρων Κατανομή ανά κατηγορία συνόρων , , , , , , ,00 0,00 Βελτίωση της διαχείρισης των θεωρήσεων Βελτίωση της επιτήρησης των συν όρων Βελτίωση των ελέγχων στα σύν ορα EL 14 EL

15 5.3. Προκλήσεις που αντιμετωπίστηκαν κατά τη διάρκεια της εφαρμογής και πώς μετριάστηκαν Τα δικαιούχα κράτη μέλη συμφώνησαν ομόφωνα ότι η εφαρμογή των κανόνων επιλεξιμότητας αποτέλεσε τη μεγαλύτερη δυσκολία. Η Επιτροπή είχε δώσει διευκρινίσεις, με τη βοήθεια διαφόρων τεχνικών δελτίων, όσον αφορά τις δυσκολίες που συναντώνται συχνότερα. Οι δυσκολίες αυτές αφορούσαν τους κανόνες επιλεξιμότητας για τον ΦΠΑ, τους μισθούς, την υλικοτεχνική υποστήριξη και την αγορά γης. Τα περισσότερα δικαιούχα κράτη μέλη ανέφεραν καθυστερήσεις κατά το πρώτο έτος εφαρμογής, κυρίως λόγω της νεωτεριστικής φύσης του μηχανισμού. Ειδικότερα, τα κράτη μέλη αντιμετώπισαν προβλήματα σχετικά με: Τους κανόνες εφαρμογής. Μεταξύ των θεμάτων που έθεσαν κράτη μέλη, ζητήθηκαν από την Επιτροπή αναλυτική μεθοδολογική καθοδήγηση και πιο έγκαιρες διευκρινίσεις. Τα συστήματα διαχείρισης. Υπήρξαν δυσκολίες στη δημιουργία κατάλληλου και αποτελεσματικού συστήματος διαχείρισης και ελέγχου, καθώς και προβλήματα όσον αφορά την πρόσληψη κατάλληλου προσωπικού με τα απαραίτητα προσόντα. Οι περισσότερες από τις δυσκολίες αυτές ξεπεράστηκαν μέσα σε λίγους μήνες από την έναρξη εφαρμογής του μηχανισμού. Η διαχείριση των δημοσίων συμβάσεων αποτέλεσε επίσης πρόκληση για τις περισσότερες δικαιούχες χώρες. Αυτό είχε ως συνέπεια: καθυστερήσεις, λόγω καταγγελιών, ιδίως για τις μεγάλες συμβάσεις υπερβάσεις προϋπολογισμού, λόγω της υποεκτίμησης των δαπανών, του πληθωρισμού και του περιορισμένου μεγέθους των αγορών, οι οποίες επιδεινώθηκαν από τη διάθεση σημαντικής χρηματοδότησης αβεβαιότητα ως προς την επιλεξιμότητα των μέτρων και των δαπανών. Τα διορθωτικά μέτρα που εγκρίθηκαν συνίσταντο ως επί το πλείστον στην ανακατανομή των μη δαπανηθέντων κονδυλίων σε διαφορετικές δραστηριότητες. Για παράδειγμα, λόγω δυσχερειών κατά τη διάρκεια της διαδικασίας δημοπράτησης (υπέρβαση του προϋπολογισμού και έλλειψη χρόνου για νέα προκήρυξη διαγωνισμού), η Πολωνία ακύρωσε το σχέδιό της για τεχνικά συστήματα προστασίας (52 εκατ. ευρώ) και τα κονδύλια επαναδιατέθηκαν σε παρεμφερή σχέδια. Σε παρόμοια κατάσταση (καθυστερήσεις στη διαδικασία προκήρυξης διαγωνισμού και στην εκτέλεση κατασκευαστικών εργασιών), η Σλοβενία αποφάσισε να καλύψει τις δαπάνες με εθνικά κονδύλια και να χρησιμοποιήσει την ενωσιακή συγχρηματοδότηση για άλλες δραστηριότητες. Η Λετονία και η Εσθονία αντιμετώπισαν δυσκολίες κατάρτισης του προϋπολογισμού, λόγω του υψηλού πληθωρισμού που έπληξε τις χώρες αυτές κατά την περίοδο Αυτό οδήγησε σε υπέρβαση των προϋπολογισμών και στην ακύρωση διαδικασιών υποβολής προσφορών. Κατά συνέπεια, οι εν λόγω χώρες αποφάσισαν να περιορίσουν τον αριθμό των έργων κατασκευών και εξοπλισμού και να επαναδιαθέσουν τα ποσά σε παρόμοιους στόχους. Ορισμένα δικαιούχα κράτη μέλη ανέφεραν επίσης δυσκολίες στην επικοινωνία με την Επιτροπή. Άλλη μια πρόκληση που αντιμετώπισαν τα δικαιούχα κράτη μέλη αφορά την ανάπτυξη συστημάτων ΤΠ με στόχο την εξασφάλιση κατάλληλων μηχανισμών ανταλλαγής EL 15 EL

16 πληροφοριών στον χώρο Σένγκεν. Πιο συγκεκριμένα, η τεχνολογική προσαρμογή του συστήματος πληροφοριών Σένγκεν II (SIS II) θεωρήθηκε ιδιαίτερα απαιτητική. Η Επιτροπή αποφάσισε το να αναπτύξει το σύστημα SISone4all το οποίο επέτρεπε στα κράτη μέλη να προσχωρήσουν στο Σένγκεν χωρίς SIS II. Η πρόταση αυτή έγινε δεκτή ως λύση για την ολοκλήρωση της ανάπτυξης και της εφαρμογής ενός συστήματος ΤΠ, η οποία διαφορετικά δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί εντός του αρχικού χρονοδιαγράμματος. Όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής, όλα τα δικαιούχα κράτη μέλη θεώρησαν ότι η αρχική καταληκτική ημερομηνία για τη διευκόλυνση Σένγκεν (31/12/2006) ήταν πολύ περιοριστική. Σύμφωνα με όλα τα εν λόγω κράτη, οι δύο αποφάσεις 14 τις οποίες εξέδωσε η Επιτροπή να παρατείνει τις προθεσμίες για τις αναλήψεις υποχρεώσεων και τις πληρωμές συνέβαλαν καθοριστικά στη βελτιστοποίηση της χρήσης της συνεισφοράς της ΕΕ και στο να καταστεί δυνατή η φυσική υλοποίηση των σχεδίων. Τα δικαιούχα κράτη μέλη εκτιμούν ότι περίπου το 50% της υλοποίησης των σχεδίων πραγματοποιήθηκε το Πρέπει να σημειωθεί ότι οι δικαιούχοι είχαν τη δυνατότητα να τροποποιήσουν τα προγράμματά τους εγκαίρως, δεδομένου ότι η απόφαση παράτασης της προθεσμίας εκτέλεσης της σύμβασης μέχρι το τέλος του Σεπτεμβρίου του 2007 θεσπίστηκε στις αρχές του Η απόφαση αυτή διευκόλυνε την αποτελεσματική εφαρμογή των σχεδίων. Επιπλέον, η δημοσιονομική εκτέλεση θα ήταν πολύ χαμηλότερη χωρίς την εν λόγω παράταση. Η Πολωνία εκτιμά ότι ευρώ (ήτοι 52,37% του συνολικού αιτηθέντος ποσού) δαπανήθηκαν μετά την αρχική προθεσμία της 31/12/2006. Άνω των 25 εκατ. ευρώ (περίπου 8,6% της συνολικής συνεισφοράς της ΕΕ) από τα 148 εκατ. ευρώ συνδέονταν άμεσα με σχέδια του SIS II και, ως εκ τούτου, επωφελήθηκαν από την παράταση της περιόδου επιλεξιμότητας που χορηγήθηκε για τα σχέδια αυτά. Τα ποσά αυτά αφορούσαν ιδιαίτερα σημαντικά και στρατηγικά σχέδια 15 τα οποία κινδύνευαν να μην ενταχθούν στην περίοδο επιλεξιμότητας. Στη Λιθουανία, το 40% των κονδυλίων του προγράμματος για τη διευκόλυνση Σένγκεν διατέθηκαν πριν από τις 2 Οκτωβρίου 2006 και το 96,21% έως τις 31 Δεκεμβρίου Αν η Επιτροπή δεν είχε εκδώσει την απόφαση να παρατείνει την εκτέλεση των συμβάσεων, θα ήταν αδύνατον να ανατεθούν ή να εκτελεστούν πλήρως οι συμβάσεις. Η Λιθουανία εκτίμησε σε 40% το ποσοστό που δεν θα είχε δαπανηθεί. Μόνο το 26% των δαπανών στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν είχαν πράγματι καταβληθεί έως τις 31 Δεκεμβρίου Η Απόφαση Ε(2007) 494 της Επιτροπής. Η απόφαση Ε(2006) 684 της Επιτροπής τροποποίησε τις προθεσμίες ως εξής: ανάληψη δαπανών και υπογραφή της σύμβασης έως τις 31/12/2006, τελική εκτέλεση της σύμβασης έως τις 30/09/2007 και τελική πληρωμή έως τις 31/12/2007. Η απόφαση Ε(2007) 494 της Επιτροπής παρέτεινε την προθεσμία για την υπογραφή των συμβάσεων για σχέδια του SIS II έως τις 31/03/2007 και την προθεσμία για την εκτέλεση των συμβάσεων του SIS II έως τις 31/12/2007. Οι προθεσμίες για την ανάληψη υποχρεώσεων και τις πληρωμές δεν τροποποιήθηκαν. B.11. σύστημα μετάδοσης δεδομένων B.12. Επέκταση της πρόσβασης στους πόρους του SIS για τις αστυνομικές μονάδες στοιχειώδες επίπεδο B.15. Κατασκευή και εφαρμογή του Εθνικού Πληροφορικού Συστήματος με το SIS II και τον κεντρικό κόμβο VIS (N-SIS PL) B.16. Εκσυγχρονισμός του συστήματος Pobyt (Διαμονή) ως προς το μέρος που αφορά το άρθρο 96 του SIS II B.18. Εφαρμογή του κεκτημένου Σένγκεν στα δικαστήρια και στα γραφεία της Εισαγγελίας B.19. Βελτίωση της λειτουργικότητας του συστήματος πληροφοριών Wiza-Konsul B.20. Οργάνωση του τρόπου επαλήθευσης ταυτότητας ασφαλών χρηστών στο πλαίσιο του SIS B.21. Προετοιμασία των κεντρικών συστημάτων πληροφοριών για την εφαρμογή των διατάξεων της σύμβασης εφαρμογής της συμφωνίας του Σένγκεν (2005) B.25. Παροχή πρόσβασης στους πόρους του SIS για όλες τις αστυνομικές μονάδες σε όλα τα επίπεδα (2005). EL 16 EL

17 παράταση των προθεσμιών για τις σχετικές με το SIS δραστηριότητες επέτρεψε την υλοποίηση δύο σημαντικών σχεδίων SIS II 16, συνολικού ύψους άνω των 26 εκατ. ευρώ (ήτοι 17% της χρηματοδότησης της διευκόλυνσης Σένγκεν). Στη Σλοβενία, στις 31 Δεκεμβρίου 2006, οι πληρωμές βάσει της διευκόλυνσης Σένγκεν ανέρχονταν σε 48,4 εκατ. ευρώ, ποσό που αντιπροσώπευε μόνο το 40% της συνολικής συνεισφοράς της ΕΕ. Η τελική υλοποίηση απορρόφησε το 95,11%, πράγμα που σημαίνει ότι πάνω από το 50% της δημοσιονομικής εκτέλεσης πραγματοποιήθηκε το Στη Λετονία, μόνο το 11% των κεφαλαίων είχαν δεσμευθεί τον Ιούλιο του 2006 και οι περισσότερες συμβάσεις υπογράφηκαν στο τέλος του Υπολογίστηκε ότι χωρίς την παράταση των προθεσμιών τα δύο τρίτα των κεφαλαίων θα είχαν απολεσθεί. Στη Σλοβακική Δημοκρατία, εκτιμήθηκε ότι χωρίς την πρώτη παράταση των προθεσμιών το 70% των κεφαλαίων δεν θα είχαν δεσμευθεί, η δε απόφαση για τις σχετικές με το SIS δραστηριότητες επηρέασε το 7% των αναληφθέντων κεφαλαίων. 6. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Προκειμένου να αξιολογηθεί η εφαρμογή της διευκόλυνσης Σένγκεν, διεξάχθηκε μια διεξοδική ανάλυση. Η διαδικασία αυτή περιελάμβανε την αξιολόγηση του αντικτύπου της διευκόλυνσης σε εθνικό επίπεδο και την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της εφαρμογής του προγράμματος, η οποία μετρήθηκε με βάση μια δέσμη κατάλληλων δεικτών Συνάφεια προς τις εθνικές καταστάσεις Ανάλογα με τα δικαιούχα κράτη μέλη, η διευκόλυνση Σένγκεν παρουσίαζε συνάφεια με την εκάστοτε εθνική κατάσταση από πολλές απόψεις: Οικονομικά: η διευκόλυνση μείωσε σε σημαντικό βαθμό την οικονομική επιβάρυνση λόγω της εφαρμογής των απαιτήσεων του κεκτημένου του Σένγκεν σε ό,τι αφορά τους εθνικούς προϋπολογισμούς. Όλα τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη ανέφεραν ότι, χωρίς τη διευκόλυνση Σένγκεν, δεν θα είχαν κατορθώσει να επιτύχουν το ίδιο επίπεδο συμμόρφωσης με το κεκτημένο του Σένγκεν εντός του δεδομένου χρονικού πλαισίου. Στρατηγικές: η ευέλικτη προσέγγιση της διευκόλυνσης Σένγκεν επέτρεψε σε όλα τα δικαιούχα κράτη μέλη να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν πολύ διαφοροποιημένες στρατηγικές και επιχειρησιακούς στόχους. Η κατανομή σε πέντε «κύριους στόχους», σύμφωνα με το άρθρο 35 της πράξης προσχώρησης του , παρείχε επαρκείς κατευθύνσεις στα κράτη μέλη για να χαράξουν τη στρατηγική τους. Η προσέγγιση αυτή θεωρήθηκε εύστοχη από όλα τα κράτη μέλη, Σχεδιασμός και εφαρμογή ενός ψηφιακού συστήματος κινητής ραδιοεπικοινωνίας (DMRCS) εθνικής κλίμακας (καταλογισμός ευρώ στη διευκόλυνση Σένγκεν) και σχεδιασμός και εφαρμογή του δικτύου τηλεπικοινωνιών του Υπουργείου Εσωτερικών στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ (καταλογισμός ευρώ στη διευκόλυνση Σένγκεν). Συνοριακή υποδομή (πρώτη περίπτωση), λειτουργικός εξοπλισμός εκτός από τα συστήματα ΤΠ (δεύτερη περίπτωση), κατάρτιση (τρίτη περίπτωση), υλικοτεχνική υποστήριξη και επιχειρησιακή δράση (τέταρτη περίπτωση). EL 17 EL

18 καθώς ανταποκρινόταν στις ανάγκες/ελλείψεις 18 που διαπιστώθηκαν κατά την κατάρτιση και την έγκριση του σχεδίου δράσης Σένγκεν. Σχετικά με το θέμα αυτό, επέτρεψε την επιτυχή συνέχιση της στήριξης που παρασχέθηκε από την Επιτροπή μέσω άλλων ταμείων, όπως το πρόγραμμα Phare και τη μεταβατική διευκόλυνση (Πολωνία, Σλοβακική Δημοκρατία, Λετονία και Ουγγαρία). Η διευκόλυνση βοήθησε τις εν λόγω χώρες να εφαρμόσουν τις εθνικές στρατηγικές τους χωρίς να επιβάλει στόχους. Η Πολωνία ανέφερε ότι απαιτήθηκαν ορισμένες αλλαγές στο πλαίσιο της στρατηγικής της για την προσαρμογή στις απαιτήσεις του Σένγκεν (σχέδιο δράσης Σένγκεν, ρυθμιστικό σχέδιο SIS II και ολοκληρωμένη στρατηγική διαχείριση των συνόρων). Διαχείριση: η ευέλικτη προσέγγιση των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου (πολυετής προγραμματισμός και ετήσιο ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα, που επιτρέπουν την ευέλικτη κατανομή των πόρων μεταξύ των σχεδίων με την παραχώρηση ευρείας ευθύνης στα κράτη μέλη) έδωσε τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να προσαρμόσουν ταχέως τις στρατηγικές τους στις εξελισσόμενες ανάγκες. Λόγω του αυστηρού χρονοδιαγράμματος, μόνον η εν λόγω ευελιξία μπορούσε να εξασφαλίσει τον υψηλό βαθμό εφαρμογής της διευκόλυνσης Σένγκεν Αποτελεσματικότητα της εφαρμογής του προγράμματος Με την αποτελεσματικότητα μετρώνται η επίτευξη των καθορισμένων στόχων μέσω της εφαρμογής του προγράμματος και ο συγκεκριμένος αντίκτυπος της διευκόλυνσης Σένγκεν στον τομέα. Τα κύρια και σημαντικότερα αποτελέσματα που επισημάνθηκαν είναι τα εξής: επιτυχής ένταξη όλων των δικαιούχων στον χώρο Σένγκεν βελτίωση της ασφάλειας στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ (Πολωνία, Λιθουανία, Λετονία) ενισχυμένη καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης. Η αποτελεσματικότητα της εφαρμογής της διευκόλυνσης Σένγκεν προκύπτει επίσης από την αυτοαξιολόγηση με βάση τους πέντε επιχειρησιακούς στόχους, στο πλαίσιο της οποίας τα κράτη μέλη αναφέρουν γενικά ένα υψηλό επίπεδο ικανοποίησης. 18 Οι βασικές ελλείψεις που εντοπίστηκαν ήταν: η έλλειψη υποδομών σύμφωνων με τα κριτήρια του Σένγκεν (ανύπαρκτες σε ορισμένα σημεία, πεπαλαιωμένες, μη σύμφωνες με τις ελάχιστες απαιτήσεις) στα συνοριακά σημεία διέλευσης και στα κτίρια των αστυνομικών υπηρεσιών, των προξενικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών συνοριοφυλακής πεπαλαιωμένα συστήματα και δικτυακές υποδομές για την ανταλλαγή πληροφοριών και δεδομένων (θεωρήσεις, δακτυλικά αποτυπώματα, έλεγχος οχημάτων κ.λπ.) ανεπαρκής θεσμική συνεργασία (συνοριοφυλακή, αστυνομία, προξενικές υπηρεσίες, δικαιοσύνη) η ανεπάρκεια μεταφορικών μέσων (σκάφη, ελικόπτερα, οχήματα για χειμερινές καιρικές συνθήκες) και συστημάτων ραδιοεπικοινωνίας η έλλειψη προσωπικού ικανού να εφαρμόζει τις απαιτήσεις του Σένγκεν (τεχνικά και γλωσσικά προσόντα). EL 18 EL

19 Πίνακας 3: Αυτοαξιολόγηση των κρατών μελών ως προς την επίτευξη των στόχων Σλοβενία Πολωνία Εσθονία Σλοβακία Λιθουανία Ουγγαρία Λετονία Βελτίωση των συνοριακών ελέγχων Βελτίωση της επιτήρησης των συνόρων Βελτίωση της διαχείρισης των θεωρήσεων , Βελτίωση των συστημάτων ΤΠ , Ενίσχυση της κατάρτισης και βελτίωση των δεξιοτήτων και της τεχνογνωσίας του προσωπικού 5 Καμία βαθμολόγ ηση Κλίμακα βαθμολόγησης: 5: υψηλότερος βαθμός ικανοποίησης,1 χαμηλότερος βαθμός Οι βαθμολογίες πρέπει να ερμηνεύονται με μεγάλη προσοχή, καθώς πρόκειται για αυτοαξιολογήσεις βασιζόμενες σε αντιλήψεις. Για παράδειγμα, η Σλοβακική Δημοκρατία φαίνεται να έχει τη χαμηλότερη αυτοαξιολόγηση αν και δεν επισημαίνει καμία δυσκολία. Θεωρεί μάλιστα ότι η διεξαγωγή των ελέγχων στα σύνορα βελτιώθηκε σημαντικά. Από την άποψη της οικονομικής αποτελεσματικότητας, αξίζει να σημειωθεί ότι ο λόγος των πραγματικών προς τις προγραμματισμένες δαπάνες είναι πολύ υψηλός και κυμαίνεται από 90% (Ουγγαρία) έως 100% (Πολωνία 19 ). Η αποτελεσματικότητα της διευκόλυνσης Σένγκεν μπορεί επίσης να μετρηθεί μέσω του αντικτύπου της στη διαχείριση των συνόρων. Οι κύριες εκτιμήσεις είναι οι εξής: Έλεγχοι στα σύνορα: μείωση του χρόνου αναμονής στη Σλοβενία και τη Λιθουανία, (κατ εκτίμηση έως και 30%, χάρη στον διαχωρισμό των επιβατικών ροών): διαχωρισμός της επιβατικής και της οχηματικής κίνησης, και σύγχρονος εξοπλισμός για τον έλεγχο και τη σάρωση οχημάτων αμετάβλητος χρόνος αναμονής στην Ουγγαρία και τη Λετονία με αναβάθμιση όμως των προτύπων ασφαλείας ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, αύξηση του χρόνου αναμονής λόγω αυστηρότερων ελέγχων ασφαλείας (Λετονία) καλύτερη ποιότητα των συνεντεύξεων επιβατών χάρη στην κατάρτιση (γλωσσική κυρίως Λετονία και Λιθουανία) και βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών στους επιβάτες στα συνοριακά σημεία διέλευσης (αλλά δεν υπάρχουν δεδομένα ή έρευνες ικανοποίησης) ταχύτερη ανταλλαγή πληροφοριών μέσω νέων συστημάτων πληροφοριών (Λετονία). 19 Βλέπε υποσημείωση 8. EL 19 EL

20 Βελτίωση της επιτήρησης των συνόρων χάρη στην αυξημένη κινητικότητα: νέος εξοπλισμός ψηφιακών ραδιοεπικοινωνιών, νέα περιπολικά οχήματα και περισσότερο προσωπικό, με αποτέλεσμα την αύξηση της ικανότητας αντίδρασης (Ουγγαρία) αμέσως διαθέσιμα και αποτελεσματικότερα μεταφορικά μέσα (Εσθονία, Λετονία) αυξημένη ικανότητα παρέμβασης σε έκτακτες περιστάσεις: τη νύχτα (Ουγγαρία, Σλοβενία), τον χειμώνα και σε δύσκολες καιρικές συνθήκες με χαμηλή ορατότητα (Εσθονία, Σλοβενία, Πολωνία) ενίσχυση της επιτήρησης της συνοριακής γραμμής (Εσθονία): πρόσθετες θέσεις ραντάρ, βιντεοεπιτήρηση. Κατά συνέπεια, αυξήθηκε ο αριθμός πλαστών εγγράφων και κλεμμένων οχημάτων που εντοπίζονται. Σε όλα τα κράτη μέλη, εκτός από τη Λετονία, παρατηρήθηκε μείωση του αριθμού των προσώπων που συλλαμβάνονται κατά την παράνομη διέλευση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ (έως 50% στην Πολωνία μεταξύ ), γεγονός που οφείλεται στο αποτρεπτικό αποτέλεσμα της ενισχυμένης επιτήρησης των συνόρων βελτιωμένη ανίχνευση της παραποίησης εγγράφων: έντονη αύξηση της αποτελεσματικότητας του ελέγχου πρώτης γραμμής και κυρίως του ελέγχου δεύτερης γραμμής, χάρη στον νέο εξοπλισμό ανίχνευσης (Πολωνία, Λιθουανία) ενισχυμένη κάλυψη του δικτύου ραδιοεντοπισμού στα πράσινα σύνορα (από 55% σε 100% στη Λετονία) αύξηση της ποιότητας και της ταχύτητας της διαδικασίας έκδοσης θεωρήσεων χάρη σε νέο εξοπλισμό, σε συστήματα πληροφοριών και στην κατάρτιση (Σλοβενία, Λετονία, Λιθουανία), με αποτέλεσμα την ταχύτερη, ασφαλέστερη και πιο ομοιόμορφη διαχείριση των θεωρήσεων (Λετονία) βελτιωμένα συστήματα ελέγχου ασφαλείας στα προξενεία (Εσθονία, Λιθουανία) αποτελεσματική συνεργασία της συνοριοφυλακής και της αστυνομίας, και ενισχυμένος επιχειρησιακός συντονισμός (Λιθουανία). Αύξηση του αριθμού συλλήψεων προσώπων που καταζητούνται από εθνικές και διεθνείς υπηρεσίες χάρη σε αποτελεσματικούς ελέγχους στη βάση δεδομένων SIS (Πολωνία). Αύξηση της γνωστικής βάσης για τη λήψη επιχειρησιακών αποφάσεων και την καλύτερη ανάλυση των πληροφοριών στις υπηρεσίες (Λιθουανία, Σλοβακική Δημοκρατία). Καθιέρωση ενός άρτιου συστήματος κατάρτισης, που εμπεριέχει ένα σύστημα κατάρτισης των εκπαιδευτών (Σλοβακική Δημοκρατία) και τη γλωσσική κατάρτιση των συνοριοφυλάκων (Λετονία). EL 20 EL

21 Πλαίσιο 1: Σύστημα επιτήρησης των συνόρων της Πολωνίας Ένα παράδειγμα αυξημένης ικανότητας επιτήρησης των συνόρων αποτελεί το τμήμα των συνόρων που βρίσκεται κοντά στο πεδίο προσγείωσης ελικοπτέρων της συνοριοφυλακής στο Huwniki (Βοεβοδάτο Podkarpackie). Η αγορά ελικοπτέρων στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν επέτρεψε τον αποτελεσματικό έλεγχο των συνόρων με την Ουκρανία και τη Λευκορωσία, με υψηλή ακρίβεια χάρη στον εξοπλισμό που έχει τοποθετηθεί στις συσκευές (κάμερες υπέρυθρων ακτινών και ισχυροί προβολείς). Εάν μια ομάδα συνοριοφυλάκων με ελικόπτερο εντοπίσει παράνομη διέλευση των συνόρων, η ομάδα συνοριοφυλάκων στο έδαφος κατορθώνει να την εμποδίσει με τη χρήση οχημάτων εκτός δρόμου τα οποία αγοράστηκαν με την ενίσχυση της διευκόλυνσης Σένγκεν. Η μέθοδος αυτή, που καθίσταται δυνατή χάρη στις αγορές που πραγματοποιούνται χρησιμοποιώντας τη διευκόλυνση Σένγκεν, έχει βελτιώσει το επίπεδο ασφάλειας στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Πλαίσιο 2: Ψηφιακό σύστημα ραδιοεπικοινωνιών της Σλοβενίας Το Υπουργείο Εσωτερικών δημιούργησε μια υποδομή ψηφιακού συστήματος ραδιοεπικοινωνιών (TETRA) για να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα της διασυνοριακής αστυνομικής συνεργασίας. Ο εξοπλισμός περιλαμβάνει 63 σταθμούς βάσης, τρία κέντρα μεταγωγής και ραδιοτερματικά. Αυτό το ψηφιακό σύστημα ραδιοεπικοινωνιών επέτρεψε την επιτυχή ανταλλαγή πληροφοριών τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο Σένγκεν και εξασφάλισε την ασφαλή ανταλλαγή πληροφοριών. Με σκοπό την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της διευκόλυνσης Σένγκεν, έχει επιλεγεί μια σειρά δεικτών. Ωστόσο, λόγω του πολυποίκιλου χαρακτήρα των πληροφοριών που διαβίβασαν τα κράτη μέλη δεν κατέστη δυνατή η συνολική σύγκριση των δεδομένων αυτών. Πίνακας 4: Δείκτες Αριθμός επιβατών με προέλευση/προορισμό εκτός του χώρου Σένγκεν Αριθμός επιβατών με προέλευση/προορισμό εκτός του χώρου Σένγκεν, οι οποίοι ελέγχθηκαν με νέες (σύμφωνες με τους κανόνες του Σένγκεν) τεχνολογίες των πληροφοριών στα εξωτερικά σύνορα Εσθονία Ουγγαρία Λετονία Λιθουανία Το 2009 σχεδόν 33 εκατομμύρια ταξιδιώτες ελέγχθηκαν με τη χρήση νέων συστημάτων ΤΠ στα εξωτερικά σύνορα. Πριν από το 2007 κανείς δεν ελεγχόταν σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Σένγκεν. Το 100% των επιβατών με προέλευση ή προορισμό εκτός του χώρου Σένγκεν ελέγχονται με τη χρήση νέων τεχνολογιών πληροφορίας στα εθνικά σύνορα. Όλοι οι επιβάτες τρίτων χωρών οι οποίοι διέρχονται τα εξωτερικά σύνορα ελέγχονται διεξοδικά με τα νέα συστήματα πληροφοριών (VSATIS, SIS) Q1-Q EL 21 EL

22 Πολωνία Σλοβακική Δημοκρατία Σλοβενία Μη διαθέσιμα στοιχεία Όλοι οι επιβάτες που προέρχονται από τα εξωτερικά σύνορα ελέγχονται με τη χρήση νέων τεχνολογιών της πληροφορίας, χάρη στην εγκατάσταση σε όλα τα συνοριακά σημεία διέλευσης εξοπλισμού που έχει αγοραστεί στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν. Τα δικαιούχα κράτη μέλη διαβίβασαν διάφορες πληροφορίες σχετικά με τον αριθμό των πλαστών ή παραποιημένων εγγράφων που εντοπίζονται μέσω των νέων τεχνολογιών της πληροφορίας. Πίνακας 5: Δείκτες Αριθμός των πλαστών ή παραποιημένων εγγράφων που εντοπίστηκαν Αριθμός πλαστών ή παραποιημένων εγγράφων που εντοπίζονται μέσω των νέων τεχνολογιών της πληροφορίας Εσθονία Έτος Αριθμός εγγράφων που εντοπίστηκαν Ουγγαρία Λετονία Λιθουανία Πολωνία Σλοβακική Δημοκρατία Κανένα στατιστικό στοιχείο δεν είναι διαθέσιμο για πλαστογραφημένα ή παραποιημένα έγγραφα που εντοπίζονται μέσω των νέων τεχνολογιών της πληροφορίας. Ωστόσο, διαφαίνεται σαφώς μια σημαντική πρόοδος. Ο αριθμός των πλαστογραφήσεων που εντοπίστηκαν αυξήθηκε κατά 22% μεταξύ 2003 και 2008, ενώ το μήκος των εξωτερικών συνόρων μειώθηκε κατά το ήμισυ. Το 100% των εγγράφων ελέγχονται με βάση τις νέες τεχνολογίες και τον εξοπλισμό που αγοράστηκε στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν. Ο αριθμός των πλαστογραφημένων εγγράφων που εντοπίστηκαν αυξήθηκε από 71 το 2006 σε 128 το Ο αριθμός των πλαστογραφήσεων σε εντοπισθέντα υψηλού επιπέδου ταξιδιωτικά έγγραφα έχει αυξηθεί Q1-Q Μη διαθέσιμα στοιχεία. Έτος Αριθμός περιπτώσεων ταξιδιωτικά έγγραφα = 29 ταξιδιωτικά έγγραφα, 16 σφραγίδες, 10 άδειες διαμονής, 4 EL 22 EL

23 Αριθμός πλαστών ή παραποιημένων εγγράφων που εντοπίζονται μέσω των νέων τεχνολογιών της πληροφορίας θεωρήσεις = 47 ταξιδιωτικά έγγραφα, 92 σφραγίδες, 21 άδειες διαμονής, 10 θεωρήσεις, 2 άδειες οδήγησης. Σλοβενία Όλα τα πλαστά ή παραποιημένα έγγραφα εντοπίστηκαν με νέο εξοπλισμό, που αγοράστηκε στο πλαίσιο της διευκόλυνσης Σένγκεν. Σε όλα τα κράτη μέλη, εκτός από τη Λετονία, σημειώθηκε μείωση του αριθμού των συλληφθέντων λαθρομεταναστών. Το γεγονός αυτό οφείλεται στο αποτρεπτικό αποτέλεσμα του νέου εξοπλισμού και στην αποτελεσματικότερη διαχείριση των συνοριακών ελέγχων. Τα κράτη μέλη επισήμαναν ότι αυτή η ενίσχυση των ανατολικών εξωτερικών συνόρων είχε ως συνέπεια να αλλάξουν οι διαδρομές παράνομης μετανάστευσης. Επίσης, η Λετονία θεωρεί ότι η επιτυχία αυτή οφείλεται στην αποτελεσματικότητα του νέου εξοπλισμού και στη βελτίωση της ικανότητας του προσωπικού. Πίνακας 6: Αριθμός παράνομων εισόδων που εντοπίστηκαν Αριθμός παράνομων εισόδων που εντοπίστηκαν Εσθονία Ουγγαρία Λετονία Λιθουανία Παράνομες διελεύσεις συνόρων: είσοδοι είσοδοι είσοδοι είσοδοι είσοδοι είσοδοι Ο αριθμός προσώπων που συλλαμβάνονται κατά τη διέλευση των πράσινων συνόρων αποδεικνύει τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των ελέγχων στα σύνορα. Το 2003, συνελήφθησαν άτομα. Ο αριθμός αυτός μειώθηκε κατά 30%, σε άτομα, ενώ το μήκος των εξωτερικών συνόρων μειώθηκε κατά το ήμισυ. Ο αριθμός των παράνομων εισόδων που εντοπίστηκαν αυξήθηκε από 23 το 2006 σε 49 το Τα προληπτικά μέτρα και η βελτίωση των συνοριακών ελέγχων είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση του αριθμού παράνομων εισόδων. Παράνομοι μετανάστες υπό κράτηση: (2007), (2008), (2009). Πολωνία Σημειώθηκε σημαντική μείωση του αριθμού των ατόμων που συνελήφθησαν κατά την παράνομη διέλευση των ανατολικών συνόρων (από 203 το 2003 σε 93 το 2007 σε τρεις μεθοριακούς σταθμούς στα ανατολικά σύνορα) λόγω της καλύτερης προστασίας των εξωτερικών συνόρων, η οποία αποθαρρύνει την παράνομη μετανάστευση. Σλοβακική Δημοκρατία Παράνομη διέλευση κρατικών συνόρων: μετανάστες υπό κράτηση μετανάστες υπό κράτηση EL 23 EL

24 μετανάστες υπό κράτηση Σλοβενία Πριν από την εφαρμογή της διευκόλυνσης Σένγκεν, δεν υπήρχαν δραστηριότητες νυχτερινής παρατήρησης ή/και υπό συνθήκες χαμηλού φωτισμού. Η προμήθεια νέου εξοπλισμού νυκτερινής παρατήρησης, συγκεκριμένα κινητών και φορητών συσκευών λήψης θερμικών εικόνων, καθώς και διόπτρων νυχτερινής παρατήρησης, βοήθησε να καλυφθεί αυτό το κενό. Η βελτίωση αυτή οδήγησε σε γενική μείωση του αριθμού των παράνομων μεταναστών Αποτελεσματικότητα της εφαρμογής του προγράμματος Η αποτελεσματικότητα της εφαρμογής του προγράμματος μπορεί να μετρηθεί με βάση δύο γραμμές προσέγγισης. Η πρώτη προσέγγιση αφορά την ίδια την εφαρμογή. Η δεύτερη αξιολογεί τις επιπτώσεις της όσον αφορά τη διαχείριση των συνόρων. Ωστόσο, τα κράτη μέλη διαβίβασαν πολύ διαφορετικά στοιχεία όσον αφορά τα έξοδα διαχείρισης και τις επιπτώσεις σε καθένα από τους έξι στόχους. Κατά συνέπεια, μπορούν να εντοπιστούν 20 μόνο γενικές τάσεις. Τα κυριότερα κοινά συμπεράσματα είναι τα εξής: Διαχείριση. Η διαχείριση της διευκόλυνσης Σένγκεν θεωρήθηκε πολύ αποδοτική από πλευράς κόστους, διότι επέτρεψε να επιτευχθεί ο στόχος προσχώρησης στον χώρο Σένγκεν εντός περιορισμένου χρονικού πλαισίου και με σχετικά χαμηλό κόστος διαχείρισης. Η Λιθουανία, η Σλοβενία, η Λετονία και η Ουγγαρία εκτίμησαν αυτό το κόστος μεταξύ 0,4% και 1,7% των αντίστοιχων συνολικών τους κονδυλίων. Η Πολωνία και η Σλοβενία θεώρησαν ότι το κόστος διαχείρισης ήταν συγκρίσιμο με το κόστος άλλων παρόμοιων προγραμμάτων, ενώ η Λιθουανία το θεώρησε πολύ πιο αποδοτικό οικονομικά (0,4% σε σύγκριση με 1,7% για το Ταμείο Εξωτερικών Συνόρων) 21. Η Πολωνία έκρινε ότι ο διοικητικός φόρτος μειώθηκε στο ελάχιστο, ενώ η Λετονία τον έκρινε υπερβολικό (ιδίως όσον αφορά την υποβολή εκθέσεων). Συνεργασία σε θεσμικό επίπεδο. Η Λιθουανία, η Λετονία και η Ουγγαρία εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των αρμόδιων φορέων για τη διαχείριση των συνόρων και την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης, χάρη στην ολοκλήρωση μέτρων, υποδομών και εξοπλισμού. Η κοινή συμμετοχή στη διαχείριση των έργων ενίσχυσε επίσης τις ικανότητες των εν λόγω φορέων και συνέβαλε στην αποτελεσματικότητα μεταγενέστερων συναφών προγραμμάτων, ιδίως του Ταμείου Εξωτερικών Συνόρων και του Ταμείου Επιστροφών. Δεν έχει αναφερθεί αύξηση της διεθνούς συνεργασίας, εκτός από την ανταλλαγή πληροφοριών μέσω των νέων συστημάτων πληροφοριών (SIS, VIS) Τα περισσότερα στοιχεία και ιδιαίτερα ποσοστιαία στοιχεία παρέχονται από τα κράτη μέλη χωρίς να εξηγείται η καλυπτόμενη περίοδος ούτε η ακριβής εμβέλεια της δραστηριότητας. Αυτό το χαμηλό ποσοστό διαχειριστικών δαπανών πρέπει να ερμηνευθεί με προσοχή, διότι όπως επισημαίνει ήλωσε η Λετονία, τα περισσότερα κράτη μέλη χρησιμοποίησαν τον κρατικό προϋπολογισμό για να καλύψουν τα έξοδα αυτά, τα οποία συνεπώς δεν λαμβάνονται υπόψη. EL 24 EL