Πανίδα της Ελλάδας ΜΥΡΙΑΠΟΔΑ ΑΡΑΧΝΙΔΙΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΗΜΑΙΑΚΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ

Transcript

1 Πανίδα της Ελλάδας ΜΥΡΙΑΠΟΔΑ ΑΡΑΧΝΙΔΙΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΗΜΑΙΑΚΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ

2 Ελληνικός χώρος 1. Ετερογένεια (τρόπος και χρόνος διαμόρφωσης) α) Τεκτονισμός, β) Ευστατισμός, γ) Ηφαιστειακότητα 2. Πανιδικά στοιχεία από 3 κύριες περιοχές: α) Ασία, β) Ευρώπη, γ) Αφρική 3. Επίδραση του ανθρώπου (8.000 χρόνια) 4. 1/4 έκτασης (νησιά) νησιά, νησίδες, βράχοι 6. 80% ορεινές εκτάσεις

3 Χειλόποδα της Ελλάδας Επιμέλεια: Στέλιος Σημαιάκης

4 Τάξη: Σκολοπενδρόμορφα

5 Τάξη: Λιθοβιόμορφα

6 Τάξη: Γεωφιλόμορφα

7 Τάξη: Σκουτιγκερόμορφα

8 Η χειλοποδοπανίδα της Μεσογείου ? ? 30?

9 Η χειλοποδοπανίδα της Ελλάδας 46 22?? ? ??? Νησιωτική Ελλάδα Νότιο Αιγαίο: ~ 70 είδη Βόρειο Αιγαίο: ~ 35 είδη

10 Ενδημισμοί στον Ελλαδικό χώρο

11 Χειλόποδα στο νότιο Αιγαίο Ηπειρωτική Ελλάδα END:20% (100) Κρήτη MED:34% EUR:30% BAL:9% END:12% Κυκλάδες MED:49% EUR:16% BAL:11% END:0% (43) (38) Δωδεκάνησα MED:50% EUR: 21% BAL:5% END: 2% (56)

12 Scolopendra cretica, η ενδημική σκολόπενδρα της Κρήτης

13 Scolopendra cingulata, η κοινή σαρανταποδαρούσα της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας

14 S. cingulata Το γένος Scolopendra στον ελλαδικό χώρο. dalmatica S. canidens S. cretica S. clavipes

15 Τα κυριότερα είδη του γένους Lithobius L. forficatus L. carinatus L. pamukkalensis L. nigripalpis

16 Bothriogaster signata, το πιο κοινό γεωφιλόμορφο της Ελλάδας

17 Himantarium gabrielis, το πιο μακρύ γεωφιλόμορφο της Ελλάδας

18 Pachymerium f. insularum, το πιο κοινό αλόφιλο υποείδος της Ελλάδας Pachymerium ferrugineum, το πλέον αλόφιλο γεωφιλόμορφο

19 Scutigera coleoptrata, το μοναδικό σκουτιγκερόμορφο της Ελλάδας

20 Επιμέλεια: Στέλιος Σημαιάκης Ιωάννα Φελεσάκη Διπλόποδα της Ελλάδας

21 Γενικά Παγκόσμια αριθμούν περί τα είδη Η εκτιμήσεις των επιστημόνων μιλούν για είδη Τα είδη κατατάσσονται σε: 1700 γένη 115 οικογένειες 15 τάξεις 3 ομοταξίες

22 Γενικά Είναι μια από τις τέσσερις ομοταξίες των Μυριαπόδων Πρόκειται για υγρόφιλα και σαπροφάγα αρθρόποδα Ζουν στη στρωμνή και τα επιφανειακά στρώματα του εδάφους Εμφανίζουν συγκόλληση μεταμερών ανά ζεύγη Η καταγωγή τους είναι πολύ παλιά (απολιθωμένες μορφές το Δεβόνιο Μα)

23 Οικολογικά στοιχεία Στα φυλλοβόλα δάση συναντάται η μεγαλύτερη αφθονία ειδών Εντοπίζονται σε μια σειρά ενδιαιτημάτων στα δάση Προτιμούν τα υγρά και τα ασβεστούχα εδάφη (Iulida) Παρ όλα αυτά εποικίζουν ερήμους, σαβάννες και μεσογειακά οικοσυστήματα Τρέφονται με σηπόμενη φυτική ουσία Έχουν περιστασιακούς θηρευτές

24 Βιοποικιλότητα Παγκόσμια Βαλκάνια 400 Ελλάδα 143 Ιταλία 300 Γαλλία 250 Γερμανία 160 Βουλγαρία 100 Γιουγκοσλαβία 270 Νορβηγία 30 Δανία, Ολλανδία 40

25 Γνώση για την Ελλάδα Αποτελείται από 143 είδη που κατατάσσονται σε 48 γένη, 16 οικογένειες και 8 τάξεις Περίπου τα 2/3 των ειδών θεωρούνται ενδημικά Το δεύτερο μεγαλύτερο ποσοστό αφορά διπλόποδα με Βαλκανική εξάπλωση (22%) Ουσιαστικά δεν υπάρχουν καθαρά μεσογειακά είδη

26 Είδη ανά περιοχή ΕΛΛΑΔΑ 143 ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ 34 ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ 30 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ 24 ΑΤΤΙΚΗ, ΕΥΒΟΙΑ 21 ΗΠΕΙΡΟΣ 44 ΘΕΣΣΑΛΙΑ 10 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 25 ΝΗΣΙΑ ΑΙΓΑΙΟΥ 16 ΚΡΗΤΗ 26

27 Ενδημισμοί ανά περιοχή Περιοχή Ενδημισμός Κρήτη 36% Κυκλάδες 60% Δωδεκάνησα 66% Βόρειο Αιγαίο 66% Ηπ. Ελλάδα 89%

28 Πανιδικό στοιχείο στην Κρήτη Ευρωπαϊκά 12% 36% Ενδημικά 32% Μεσογειακά 20% Ελληνικά

29 Τα πιο κοινά είδη διπλοπόδων στην Κρήτη Pachyiulus various (Julidae) Megaphyllum creticum (Julidae) Megaphyllum taygeti (Julidae) Acanthopetalum minotauri (Schizopetalidae) Polydesmus graecus (Polydesmidae)

30 Σκορπιοί της Ελλάδας Επιμέλεια: Δημήτρης Καλτσάς

31 Συστηματική ΦΥΛΟ ΥΠΟΦΥΛΟ ΚΛΑΣΗ ΤΑΞΗ Αρθρόποδα (Arthropoda) Χηληκέρατα (Chelicerata) Αραχνίδια (Arachnida) Σκορπιοί (Scorpiones) Παγκοσμίως: 15 οικογένειες (εκ των οποίων η μία είναι μονοτυπική Pseudochactidae) 192 γένη (+74 απoλιθωμένα) 1979 είδη (+97 απολιθωμένα)

32 Αριθμός ειδών στην Ευρώπη Αριθμός ειδών παγκοσμίως 1979 Είδη βαλκανικών χωρών Ελλάδα Ιταλία 8 Ισπανία 7-8 Γαλλία 5-6 Αλβανία 5 Κροατία, Μαυροβούνιο 4-5 Σλοβενία 3 Αυστρία, Ελβετία, Ουγγαρία, Βουλγαρία 2 Μεγάλη Βρετανία, Τσεχία 1

33

34 Κατανομή ειδών Οικογένεια Γένος Είδος/Υποείδος Κατανομή Euscorpiidae Euscorpius E. italicus Ήπειρος»» E. sicanus Θεσσαλία, Στ. Ελλάδα, Πελ/σος»» E. koschewnikowi Όρος Άθως (ενδημικό)»» E. hadzii ΒΔ. Ελλάδα»» E. naupliensis Πελ/σος, Ζάκυνθος Iuridae Iurus I. dufoureius Κ. & Ν. Πελ/σος, Κρήτη, Κύθηρα»» I. asiaticus Κάρπαθος, Ρόδος, Καστελόριζο, Σάμος» Calchas C. gruberi Καστελόριζο, Σάμος? Buthidae Mesobuthus M. gibbosus Παντού, εκτός από Θράκη και Αν. Μακεδονία

35 Iurus dufoureius

36 Iurus dufoureius split

37 Μορφολογία και Οικολογία Είδος/Υποείδος Photo Μορφολογία Στοιχεία Οικολογίας E. carpathicus Μέγεθος: 2-4.5cm, χρώμα: καφέ/σκούρο καφέ/μαύρο. Βρίσκεται σε υψόμετρο μ., σε δάση, φρύγανα, εισόδους σπηλιών, κάτω από πέτρες, σε σπίτια και τοίχους. Είναι υγρόφιλο. Οικομορφότυπος: λιθόφιλο είδος, όπως και όλα τα υπόλοιπα Euscorpius spp. E. italicus Μέγεθος: μέχρι 5cm, χρώμα: μαύρο Έχει βρεθεί και σε μεγάλα υψόμετρα. Υγρόφιλο, προτιμά δασώδεις περιοχές, λιβάδια, πέτρες, χαλάσματα.

38 I. dufoureius Μέγεθος: μέχρι 11cm, χρώμα:καφέ/μαύρο. Έχει πλατιές ποδοπροσακτρίδες και ισχνό μετάσωμα. Υγρόφιλο. Προτιμά βιοτόπους με πυκνή βλάστηση. Οικομορφότυπος: μεταξύ σκαπτικού και λιθόφιλου. Ζει κυρίως σε στοές στο έδαφος, οι οποίες φτάνουν τα 50cm βάθος. I. asiaticus Μέγεθος: μέχρι 13cm, χρώμα:μαύρο. Πλατιές ποδοπροσακτρίδες και ισχνό μετάσωμα. Ίδια με I. dufoureius.

39 C. gruberi Το μόνο μη Buthidae είδος που φέρει άκανθες κνήμης. Μέγεθος: μέχρι ~5cm. Υγρόφιλο. Βρίσκεται σε δάση, κάτω από πέτρες. M. gibbosus Μέγεθος: μέχρι 8.5cm, χρώμα: καφέ - κιτρινωπό. Λεπτές ποδοπροσακτρίδες και παχύ μετάσωμα. Θερμόφιλο και ξηρόφιλο. Βρίσκεται κυρίως σε φρυγανικούς οικοτόπους, κάτω από πέτρες. Ευκαιριακό, μη κανιβαλιστικό είδος, περιπλανώμενο.

40 Ψευδοσκορπιοί της Ελλάδας Επιμέλεια: Στέλιος Σημαιάκης

41 Γενικά Ανήκουν στα αραχνίδια Παγκοσμίως τα είδη εκτιμάται ότι ξεπερνούν τα Το μέγεθός τους κυμαίνεται από 2-8mm Μοιάζουν με τους σκορπιούς αλλά δεν έχουν αναπτυγμένο μετάσωμα Φέρουν ποδοπροσακτρίδες όπως και οι σκορπιοί Η κοιλιά τους ονομάζεται οπισθόσωμα Δεν διαθέτουν κεντρί

42 Οικολογικά στοχεία Παρουσιάζουν ευρύτατη εξάπλωση (εύκρατες, ερημικές, μεσογειακές) Ωστόσο, μεγαλύτερη αφθονία ειδών συναντάται στις τροπικές και ηποτροπικές περιοχές Το είδος Chelifer cancroides είναι το πιο κοινό ανθρωπόφιλο είδος

43 Τροφικές προτιμήσεις Θεωρούνται οφέλιμα αραχνίδια για τον άνθρωπο αφού τρέφονται με: 1. Παρασιτικές προνύμφες ρούχων και υφασμάτων 2. Σκαθάρια που παρασιτούν σε χαλιά 3. Παρασιτικά ψωκόπτερα 4. Μύγες, τερμίτες, μυρμήγκια

44 Είδη ανά περιοχή ΕΛΛΑΔΑ 121 Ιόνια Νησιά 25 Πελοπόννησος 10 Αιγαίο 10 Κρήτη 25 ΕΝΔΗΜΙΣΜΟΙ ΕΛΛΑΔΑ 40% ΚΡΗΤΗ 60%

45 Γαλεώδη της Ελλάδας Επιμέλεια: Στέλιος Σημαιάκης

46 Γενικά Τα Γαλεώδη ανήκουν στα Αραχνίδια Έχουν περιγραφεί περίπου 1,000 είδη και 140 γένη Είναι γνωστά με την κοινή ονομασία camel spiders, wind scorpions και sun spiders Το όνομα τους σημαίνει τα ζώα που δραπετεύουν από τον ήλιο Παρότι μοιάζουν περισσότερο με τις αράχνες ο στενότερος συγγενής τους είναι οι ψευδοσκορπιοί Το μέγεθός τους φτάνει τα 10cm, ενώ οι ποδοπροσακτρίδες τους ξεπερνούν και τα 12cm Η ταχύτητά τους φτάνει τα 16km/h

47 Στοιχεία εξάπλωσης και οικολογίας Ζουν σε θερμές και ξηρές περιοχές Απουσιάζουν από την Αυστραλία Διαθέτουν πανίσχυρες χηληκεραίες διαφοροποιημένες σε δυνατές δαγκάνες με δόντια Οι ποδοπροσακτρίδες έχουν αισθητήριο ρόλο και μοιάζουν με κεραίες Τρίβοντας τις χηληκεραίες παράγουν δυνατό θόρυβο Είναι σαρκοφάγα αλλά και παμφάγα Δεν διαθέτουν δηλητήριο αλλά μπορούν να σκίσουν πολύ εύκολα ανθρώπινο δέρμα

48 Εξάπλωση

49 Galeodidae - Εξάπλωση Galeodes graecus

50 Η κατανομή του Galeodes graecus

51

52 Αράχνες της Ελλάδας Επιμέλεια: Ελένη Παναγιώτου

53 Αραχνοπανίδα της Ελλάδας Η Ελλάδα ανήκει στις λιγότερο μελετημένες περιοχές της Μεσογείου Η καταγραφή ξεκίνησε το 19ο αιώνα από ξένους κυρίως ερευνητές: : Brullé, Koch, Lucas, Pavesi 141 είδη (Ελλάδα) 20 είδη(κρήτη) Simon (1884): ο δεύτερος κατάλογος ειδών: 203 είδη 20 ος αιώνας: Kulczyňski, Simon, Fage, Caporiacco Bristowe (1935): ο τρίτος κατάλογος είδων της Ελλάδας 373 είδη Χατζησάραντος (1940), Διδακτορική Διατριβή, Οι Αράχνες της Αττικής περιέγραψε 316 είδη

54 η ιστορία συνεχίζεται Παράσχη (1988), Διδακτορική Διατριβή, Μελέτη των αραχνών σε οικοσυστήματα μακίας της νότιας Ελλάδας Χατζάκη (2003), Διδακτορική Διατριβή, Η Εδαφική Αραχνοπανίδα της Κρήτης (Οικογένεια Gnaphosidae): Συστηματική, Οικολογία και Βιογεωγραφία Παναγιώτου (2008), Πτυχιακή, Τα Gnaphosidae σε πέντε οικοσυστήματα μακίας βλάστησης στην Αν. Μεσόγειο

55 Γνώση για την Ελλάδα 856 είδη 49 οικογένειες ~60 αμφισβητούνται ~213 θεωρούνται ενδημικά Βουλγαρία (Deltshev, 2005) 775 είδη (55 ενδημικά) Ιταλία (Pessarini, 2001) 1180 είδη (223 ενδημικά) Νησιά Ιονίου 35 ενδημικά είδη Ηπειρωτική Ελλάδα-Εύβοια 91 ενδημικά είδη Κρήτη, Γαύδος 80 ενδημικά είδη Νησιά Αιγαίου, Κυκλάδες, Σποράδες, Δωδεκάνησα 53 ενδημικά είδη Bosmans, R. & Chatzaki, M A catalogue of spiders of Greece. A critical review of all spider species cited from Greece with their localities. Newsl. Belg. Arachnol. Soc., 20: 124pp.

56 Οι κυριότερες οικογένειες Οικογένεια Αριθμός ειδών Αριθμός ενδημικών ειδών Salticidae Gnaphosidae Theridiidae 69 6 Lycosidae 65 6 Dysderidae Linyphiidae Thomisidae 42 2 Νησιά Αιγαίου, Κυκλάδες, Σποράδες, Δωδεκάνησα 53 ενδημικά είδη Bosmans, R. & Chatzaki, M A catalogue of spiders of Greece. A critical review of all spider species cited from Greece with their localities. Newsl. Belg. Arachnol. Soc., 20: 124pp.

57 Heliophanus sp. Aelurillus sp. Salticidae jumping spiders Philaeus chrysops

58 Gnaphosidae wandering spiders Μέγεθος: 1 mm 15mm Drassodes sp. Nomisia sp. Trachyzelotes sp. Pterotricha lentiginosa

59 Theridiidae black widow Latrodectus tredecimguttatus

60 Theridiidae

61 Lycosidae wolf spider

62 Lycosidae wolf spider Lycosa praegrandis

63 Lycosidae Lycosa praegrandis wolf spider

64 Lycosidae Lycosa praegrandis wolf spider

65 Dysderidae Dysdera crocata

66 Linyphiidae

67 Thomisidae crab spiders Thomisus onustus

68 Araneidae orb-weavers

69 Araneidae orb-weavers

70 Πρότυπα κατανομών των ειδών Gnaphosidae στην Κρήτη 124 είδη Gnaphosidae στη Ελλάδα 66 στην Κρήτη 53,6 % κοινά σε όλη την Κρήτη 46,4% εμφανίζουν κάποιο πρότυπο κατανομής Pterotricha lentiginosa Haplodrassus creticus Χατζάκη, Μ Η εδαφική αραχνοπανίδα της Κρήτης (Οικογένεια Gnaphosidae): Συστηματική, Οικολογία και Βιογεωγραφία. Διδακτορική Διατριβή. Τμήμα Βιολογίας, Παναπιστήμιο Κρήτης, Ηράκλειο.

71 Πρότυπα κατανομών των ειδών Gnaphosidae στην Κρήτη 124 είδη Gnaphosidae στη Ελλάδα 66 στην Κρήτη Drassodes oreinos Gnaphosa bithynica Micaria dives Zelotes ilotarum Callilepis cretica Drasoodes lapidosus Synaphosus trichopus Trachyzelotes malkini Χατζάκη, Μ Η εδαφική αραχνοπανίδα της Κρήτης (Οικογένεια Gnaphosidae): Συστηματική, Οικολογία και Βιογεωγραφία. Διδακτορική Διατριβή. Τμήμα Βιολογίας, Παναπιστήμιο Κρήτης, Ηράκλειο.