Αρθρόποδα (Arthropoda) Χηληκεραιωτά (Chelicerata) Δρ Ιάσμη Στάθη. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ: Τα ζώα στο φακό του στερεοσκοπίου

Transcript

1 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ: Τα ζώα στο φακό του στερεοσκοπίου Αρθρόποδα (Arthropoda) Χηληκεραιωτά (Chelicerata) Δρ Ιάσμη Στάθη Ηράκλειο, Μάρτιος 2015

2 Σπονδυλωτά Ασπόνδυλα ζώα ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ: ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ: ΖΩΑ Τα ζώα στο φακό του στερεοσκοπίου

3 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ: Τα ζώα στο φακό του στερεοσκοπίου

4 ΦΥΛΟ: Αρθρόποδα Χαρακτηριστικά Ευκοιλωματικά Πρωτοστόμια Μεταμέρεια Εξωσκελετός από επιδερμίδιο (χιτίνη: αδρανής πολυσακχαρίτης, πρωτεϊνες, λιπίδια και συχνά ανθρακικό ασβέστιο) Σύνθετα μυϊκά συστήματα Μεταμέρεια και Τάγματα Κεφάλι - κορμός Κεφάλι θώρακας κοιλιά Κεφαλοθώρακας - κοιλιά Αμφίπλευρη Συμμετρία Αρθρωτά εξαρτήματα

5 ΦΥΛΟ: Αρθρόποδα Ευκοιλωματικά Πρωτοστόμια Χαρακτηριστικά Αιμόκοιλο στα ενήλικα (σύνολο διάκενων μεταξύ των ιστών) γεμάτο με αίμα Πλήρες πεπτικό σύστημα Ανοιχτό κυκλοφορικό σύστημα (ραχιαία συσταλτή καρδιά, αρτηρίες, αιμόκοιλο) Αναπνοή μέσω: σωματικής επιφάνειας βραγχίων τραχειών βιβλιοπνευμόνων

6 ΦΥΛΟ: Αρθρόποδα Ευκοιλωματικά Πρωτοστόμια Χαρακτηριστικά Απέκκριση: Ισχιακοί, κεραιικοί, γναθικοί αδένες Μαλπιγγειανά σωληνάρια Νευρικό σύστημα: κοιλιακό νευρικό σκοινίμε μεταμερικά τοποθετημένα γάγγλια και ρανιαία εγκεφαλικά γάγγλια Γονοχωριστικά Συνήθως εσωτερική γονιμοποίηση Ωοτόκα, ωοζωοτόκα, ζωοτόκα Συχνά ανάπτυξη με μεταμόρφωση Παρθενογένεση σε μερικά είδη

7 ΦΥΛΟ: Αρθρόποδα Αμφίπλευρη συμμετρία Αρθρωτά εξαρτήματα στο νερό

8 ΦΥΛΟ: Αρθρόποδα Αμφίπλευρη συμμετρία Αρθρωτά εξαρτήματα στην ξηρά

9 Αρθρόποδα γίγαντες

10 Χηληκεραιωτά

11 Ο μ ο τ α ξ ί ε ς ΦΥΛΟ: Αρθρόποδα ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Υ π ό φ υ λ α Τριλοβίτες (+) Χηληκεραιωτά Καρκινοειδή Μονοσκελή Μεροστόματα (ή Μηροστόματα) Πυκνογονίδια Αραχνίδια Διπλόποδα Χειλόποδα Παυρόποδα Σύμφιλα Έντομα

12 Υπόφυλο: Χηληκεραιωτά (Chelicerata) Αραχνίδια Xiphosurida Μεροστόματα Eurypterida Πυκνογονίδια

13 Ομοταξία ΜΕΡΟΣΤΟΜΑ ή ΜΗΡΟΣΤΟΜΑ (Merostoma)

14 Υφομοταξία Ευρυπτερίδια (Eurypterida)

15

16 Υφομοταξία Ξιφοσουρίδια (Xiphosurida) Limulus ΒΑ ακτές Ατλαντικού (ρηχά νερά) Carcinoscorpius Νότιες ακτές Ιαπωνίας Tachypleus Ανατολικές Ινδίες - ακτές Ν Ασίας

17 Υφομοταξία Ξιφοσουρίδια (Xiphosurida)

18 Ομοταξία ΠΥΚΝΟΓΟΝΙΔΙΑ (Pycnogonida)

19 Πιο άφθονα στις πολικές περιοχές

20 Ομοταξία ΑΡΑΧΝΙΔΙΑ (Arachnida)

21 ΤΑΞΕΙΣ ΑΡΑΧΝΙΔΙΩΝ

22 ΑΡΑΧΝΕΣ (Araneae)

23 Κοιλιά Κεφαλοθώρακας

24 Υποτάξη Μεσόθηλες (Mesothelae) Ανθυπόταξη Οπισθόθηλες (Opisthothelae) Ορθόγναθες (Mygalomorphae) Λαβιδόγναθες (Araneomorphae)

25 Bulba Αράχνιες θηλές Επιγύνιο

26

27 Συχνά το θηλυκό άτομο διαφέρει πολύ σε μέγεθος, χρώμα και σχήμα από το αρσενικό αρσενικό θηλυκό

28 ΚΑΜΟΥΦΛΑΖ Αποφυγή εχθρών Εύκολο πλησίασμα θηράματος

29 Μυρμήγκι! Πόσες αράχνες βλέπετε; 3! Μυρμήγκια!

30 Salticidae Αράχνες που πηδούν Έχουν μεγάλα μάτια Heliophanus sp. Philaeus chrysops

31 Gnaphosidae αράχνες του εδάφους Μέγεθος: 1 mm 15mm Nomisia sp. Trachyzelotes sp. Drassodes sp. Pterotricha lentiginosa

32 Theridiidae Μαύρη Χήρα Latrodectus tredecimguttatus

33 Lycosidae Αράχνες λύκοι

34 Dysderidae Dysdera crocata

35 Thomisidae Αράχνες καβούρια Το χρώμα τους εξαρτάται από το λουλούδι πάνω στο οποίο κάθονται Περπατάνε στο πλάι, σαν τα καβούρια! Thomisus onustus

36 Thomisidae Αράχνες καβούρια

37 Araneidae οι αράχνες που υφαίνουν Argiope lobata

38 Τρέφονται μόνο με ζωντανά θηράματα Αράχνη που τρώει

39 Κάποιες «φτύνουν» δηλητήριο από απόσταση Scytodes thoracica

40 Όσο μεγάλες και αν είναι, δεν χρειάζεται να τις φοβόμαστε: οι περισσότερες δεν δαγκώνουν... Eusparassus walckenaeri

41 Υπάρχουν κάποια είδη που δημιουργούν πρόβλημα στον άνθρωπο, όπως: Οικογένειες Γένη Κατανομή Theriidae Sicariidae Hexathelidae Ctenizidae Latrodectus L. mactans L. tredecimguttatus Loxosceles L. reclusa L. rufescens ΗΠΑ Ελλάδα ΗΠΑ Ελλάδα Atrax A. robutus Αυστραλία Ν. Αμερική

42 Latrodectus tredecimguttatus Μαύρη Χήρα α-λατροτοξίνη (νευροτοξίνη) Πόνος αρχίζει μετά τα πρώτα 30 λεπτά, στην αρχή τοπικά και μετά επεκτεινόμενα σε όλο το σώμα. Σε μία με τρεις εβδομάδες από τη μέρα του τσιμπήματος, ο ασθενής είναι πλέον εντελώς καλά. Η πρόκληση του θανάτου είναι σπάνια περίπτωση (περίπου 1% των περιπτώσεων ή και λιγότερο)

43 Latrodectus tredecimguttatus Μαύρη Χήρα Μαύρη Χήρα Steatoda paykulliana

44 Sicariidae Loxosceles rufescens Αράχνη βιολί Αιμολυτικά ένζυμα

45 Ι σ τ ο ί Ενέδρα για τη θήρευση

46 Παγίδα

47 Κατοικία

48 Κουκούλι αυγών

49 ΣΚΟΡΠΙΟΙ (Scorpiones)

50 Οι πρώτοι σκορπιοί έφταναν σχεδόν το 1 μέτρο!!!

51

52 Σήμερα γνωρίζουμε περίπου 1600 είδη σκορπιών σε όλο τον κόσμο!!! Ο μεγαλύτερος ζει στην Ινδία και φτάνει τα 23 εκατοστά Heterometrus swammerdami Ο μικρότερος ζει στα δάση του Αμαζονίου και είναι σχεδόν 10 χιλιοστά Microtityus rickyi

53

54 Προτιμούν τις ζεστές περιοχές (Max: 23 o -38 o )

55 Είναι νυχτόβια ζώα

56 Την ημέρα κρύβονται σε σχισμές βράχων, κάτω από πέτρες ή σκάβουν τρύπες στο έδαφος

57 Φωσφορίζουν στο υπεριώδες φως

58 Τρώνε έντομα, αράχνες, και άλλα μικρά ζώα ενώ μερικοί μπορούν να φάνε σαύρες, μικρά θηλαστικά και φίδια

59 Ζευγάρωμα: «πακεταρισμένο σεξ» Ζευγάρωμα Centruroides margaritatus Ζευγάρωμα Iurus dufoureius

60 2 1 3

61 Γεννούν μικρά, και όχι αυγά Μόλις γεννηθούν τα μικρά, ανεβαίνουν στην πλάτη της μαμάς τους και μένουν εκεί για κάποιο διάστημα ανάλογα με το είδος Ζευγάρωμα Pandinus imperator SP8QtY M. gibbosus with babies.mp4

62 Euscorpiidae Euscorpius spp. Iuridae Buthidae Mesobuthus gibbosus Neocalchas gruberi Protoiurus Iurus

63 Έκδυση;

64 Όλοι οι σκορπιοί έχουν δηλητήριο στο κεντρί τους Κέντρισμα από Pandinus imperator σε αργή κίνηση Από: Scorpion sting.wmv

65 Γενικός κανόνας Υπάρχουν και εξαιρέσεις Παχιές δαγκάνες λεπτή «ουρά» αδύναμο δηλητήριο Λεπτές δαγκάνες χοντρή «ουρά» ισχυρό δηλητήριο

66 Euscorpius italicus (Herbst, 1800) Euscorpius naupliensis (C.L. Koch, 1837) Euscorpius spp.

67 ΦΑΛΑΓΓΙΑ (Opiliones)

68 Στη Βρετανία, τα φαλάγγια (Opiliones) είναι γνωστά ως «αράχνες βοσκοί» από το Opilio στα λατινικά σημαίνει «βοσκός» Opiliones Wiki

69

70 Τα περισσότερα είδη είναι παμφάγα Χρησιμοποιούν το δεύτερο ζεύγος ποδιών τους σαν κεραίες για να αντιλαμβάνονται το περιβάλλον Δεν είναι δηλητηριώδη

71 Trogulus sp. Στην Ελλάδα Lacinius sp. Κρήτη Paranemastoma thessalum Anelasmocephalus sp.

72 ΑΚΑΡΕΑ (Acari)

73

74

75

76 Tetranychus urticae Ενήλικα, αυγά και εκδύματα

77 Έχουν περιγραφεί περίπου 54,000 είδη Από τις πιο διαφοροποιημένες και επιτυχημένες ομάδες των Ασπονδύλων Τα περισσότερα είναι μικροσκοπικά, οπότε περνούν «απαρατήρητα» Ζουν ελεύθερα ή ως παράσιτα σε φυτά και ζώα Ζουν παντού: στο χώμα στη στρωμνή αποσυνθέτοντας οργανική ύλη στο γλυκό νερό στα θάλασσα στα φυτά πάνω και μέσα σε ζώα

78 Βλαβερά για τον άνθρωπο Στις καλλιέργειες Πρόκληση αλλεργικών αντιδράσεων Παράσιτα ζώων Μετάδοση ασθενειών Της τραχείας των πτηνών Της σκόνης Τετράνυχος Παράσιτο στον άνθρωπο

79 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ERIOPHYIDAE Aculops lycopersici

80 Ωφέλιμα για τον άνθρωπο Τα σαρκοφάγα ακάρεα χρησιμοποιούνται στη βιολογική καταπολέμηση, κυρίως άλλων φυτοπαρασιτικών ακάρεων Amblyseius cucumeris Amblyseius californicus Phytoseiulus persimilis Amblyseius degenerans Hypoaspis sp. Phytoseiulus persimilis

81 ΨΕΥΔΟΣΚΟΡΠΙΟΙ (Pseudoscorpiones)

82 Χαρακτηριστικά χερσαίοι θηρευτές μέγεθος από 1 mm έως 10 mm πρώτα ευρήματα χρονολογούνται στο Δεβόνιο ως επί το πλείστον, συναντώνται στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές

83

84

85 1 ζεύγος χηληκεραιών: αγωγός μεταξιού

86 1 ζεύγος ποδοπροσαρκτρίδων αισθητήρια όργανα σταθερό κινητό τμήμα αγωγός δηλητηρίου

87 Αναπαραγωγή Έμμεση μεταφορά σπέρματος μέσω σπερματοφόρων Χορός ζευγαρώματος Ανεξάρτητη δράση θηλυκού αρσενικού Τα δύο ζώα συναντώνται ή όχι Αδένες μεταξιού δρουν ως οδηγοί

88 Αρθρόποδα - Χηληκεραιωτά Φεβρουάριος 2015 Τροφικές προτιμήσεις Θεωρούνται ωφέλιμα αραχνίδια για τον άνθρωπο αφού τρέφονται με: Παρασιτικές προνύμφες ρούχων και υφασμάτων Σκαθάρια που παρασιτούν σε χαλιά Παρασιτικά ψωκόπτερα Μύγες, τερμίτες, μυρμήγκια

89 Αρθρόποδα - Χηληκεραιωτά Φεβρουάριος 2015 Οικολογικά στοιχεία Παρουσιάζουν ευρύτατη εξάπλωση (εύκρατες, ερημικές, μεσογειακές) Ωστόσο, μεγαλύτερη αφθονία ειδών συναντάται στις τροπικές και ηποτροπικές περιοχές Το είδος Chelifer cancroides είναι το πιο κοινό ανθρωπόφιλο είδος

90 Αρθρόποδα - Χηληκεραιωτά Οικότοποι Στρωμνή φύλλων Chthoniidae, Neobisiidae & Chernetidae Φλοιός δένδρων Chernetidae & Cheliferidae Ρωγμές σε πέτρες ή σπηλιές ειδικές μορφολογικές προσαρμογές Ζώνες παλίρροιας Neobisium maritimum Φωλιές πουλιών και μικρών θηλαστικών

91 Phoresy (Φορετική) Χαρακτηριστικά Όταν ένα ζώο προσκολλάται σε ένα άλλο αποκλειστικά για μεταφορά (χωρίς να είναι παράσιτο). Αυτό συμβαίνει κυρίως στα αρθρόποδα: Ακάρεα πάνω σε έντομα (σκαθάρια, μύγες, μέλισσες) Ψευδοσκορπιοί πάνω σε θηλαστικά ή έντομα Διπλόποδα σε πουλιά Η φορετική μπορεί να είναι είτε υποχρεωτική είτε να προκαλείται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες

92 ΓΑΛΕΩΔΗ (Solifugae)

93

94 Χαρακτηριστικά Είναι κυρίως νυχτόβια, όπως δείχνει και το όνομά τους: στα λατινικά fugae σημαίνει αποφυγή και soli αναφέρεται στον ήλιο Παρότι μοιάζουν περισσότερο με τις αράχνες ο στενότερος συγγενής τους είναι οι ψευδοσκορπιοί Διαθέτουν πανίσχυρες χηληκεραίες διαφοροποιημένες σε δυνατές δαγκάνες με δόντια Τρίβοντας τις χηληκεραίες παράγουν δυνατό θόρυβο Πως τρώει;

95 Χαρακτηριστικά Οι ποδοπροσακτρίδες έχουν αισθητήριο ρόλο και μοιάζουν με κεραίες Το μέγεθός τους φτάνει τα 10cm, ενώ οι ποδοπροσακτρίδες τους ξεπερνούν και τα 12cm Η ταχύτητά τους φτάνει τα 16km/h Είναι σαρκοφάγα αλλά και παμφάγα Δεν διαθέτουν δηλητήριο αλλά μπορούν να σκίσουν πολύ εύκολα ανθρώπινο δέρμα

96 Εξάπλωση Ζουν σε θερμές και ξηρές περιοχές Απουσιάζουν από την Αυστραλία

97 Galeodidae - Εξάπλωση Galeodes graecus

98

99 ΑΜΒΛΥΠΥΓΑ (Amblypygi)

100 Έχουν: Έντονα πεπλατυσμένο σώμα Ισχυρές ποδοπροσακτρίδες για τη σύλληψη της λείας Μακρυά και λεπτά πόδια στο πρώτο ζεύγος ποδιών, που λειτουργούν ως αισθητήρια και μοιάζουν με μαστίγιο (whip spiders) Charinus ioanniticus (Ρόδος)

101 ΠΡΟΣΑΚΤΡΙΔΟΠΟΡΑ (Palpigradi)

102 Θεωρούνται τα πιο πρωτόγονα αραχνίδια Eukoenenia spelaea in its cave habitat Μέγεθος: όχι περισσότερο από 3 mm Είναι σπηλαιόβια Τα Palpigradi έχουν: Άχρωμο και διαφανές εξωσκελετό Ένα μαστίγιο με ξεκάθαρη μεταμέρεια

103 Ευχαριστώ