Η ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΚΡΑΤΗΣΗ ΕΠΙ ΣΥΡΡΟΗΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 288 ΚΠΔ

Transcript

1 1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΟΛΓΑ ΖΑΦΕΙΡΙΔΟΥ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΚΡΑΤΗΣΗ ΕΠΙ ΣΥΡΡΟΗΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 288 ΚΠΔ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2010

2 2 Περιεχόμενα Εισαγωγή Αληθινή κατ' ιδέα συρροή - Κατ εξακολούθηση έγκλημα - Αληθινή πραγματική συρροή Ίδια υπόθεση Άρθρο 288 παρ. 1 ΚΠΔ Άρθρο 288 παρ. 2 ΚΠΔ - Γενική προβληματική Ν. 2408/1996 : Μια θετική εξέλιξη Ζητήματα που παρέμειναν αρρύθμιστα και μετά το ν. 2408/1996 Καταληκτικές επισημάνσεις θεματικής Συρροή ενταλμάτων προσωρινής κράτησης και πλημμελήματα Συρροή ενταλμάτων προσωρινής κράτησης και συρροή 302ΠΚ Συρροή ενταλμάτων προσωρινής κράτησης και παραβίαση περιοριστικού όρου Συρροή ενταλμάτων προσωρινής κράτησης και ανήλικοι ΒιΒλιογραφία (Αρθρογραφία)

3 3 Εισαγωγή Αληθινή κατ' ιδέαν συρροή - Κατ εξακολούθηση έγκλημα - Αληθινή πραγματική συρροή Το άρθρο 288 ΚΠΔ αντιμετωπίζει το πρόβλημα της συρροής ενταλμάτων προσωρινής κράτησης. Το εν λόγω ζήτημα είναι δυνατόν να ανακύψει είτε στα πλαίσια τέλεσης αληθινής (κατ ιδέαν ή πραγματικής) συρροής εγκλημάτων εκ μέρους του δράστη ή ακόμη στην περίπτωση του λεγόμενου κατ εξακολούθηση εγκλήματος. Το τελευταίο συνιστά, ουσιαστικά, μία ιδιάζουσα περίπτωση αληθινής πραγματικής συρροής, πλειόνων αυτοτελών και ομοειδών εγκλημάτων που συνέχονται μεταξύ τους λόγω της ενότητας του δόλου του δράστη και της μορφής του αδικήματος που επαναλαμβάνεται από τον ίδιο αυτουργό στα πλαίσια ενός κοινού και ενιαίου ιστορικού γεγονότος στην κοινωνική διαδρομή του (βλ. Ανδρουλάκη, Ποινικό Δίκαιο - Γεν. Μέρος III, εκδ. 2008, σελ 24 επ., Μυλωνόπουλο, Ποινικό Δίκαιο - Γεν. Μέρος ΙΙ, εκδ. 2008, σελ 353 επ., Χωραφά, Ποινικόν Δίκαιον, τομ, Α, Θ, εκδ. 1978, σελ 399, ΑΠ Ολ 5/2002, ΠοινΛογ 2002, 460). Ως εκ τούτου, και υπό το πρίσμα της αρχής "ne bis in idem" που διέπει και τα μέτρα δικονομικού καταναγκασμού και σύμφωνα με την οποία κατά ενός εγκλήματος μία μόνο φορά χωρεί επιβολή προσωρινής κράτησης που θα σέβεται τις επιταγές του Συντάγματος ως προς τα χρονικά της πλαίσια (με την περαιτέρω εξάντληση περιπτώσεων εξαιρετικής επιβολής της), σαφές καθίσταται ότι επί φαινομένης συρροής εγκλημάτων, όπου τελικώς ένα μόνο έγκλημα έχει τελεστεί και αυτό θα προσδιορίσει την επακολουθούσα ποινική διαδικασία, δεν τίθεται ζήτημα συρροής ενταλμάτων προσωρινής κράτησης. Η δε φαινομένη συρροή

4 4 συνιστά, απλώς, συρροή ποινικών διατάξεων που βάσει των αρχών ειδικότητας, επικουρικότητας και απορρόφησης (φαινομενική κατ' ιδεάν) αλλά και αυτών της διάζευξης, συγχώνευσης και απορρόφησης (φαινομενική πραγματική) θα αναδείξει το μοναδικώς τελεσθέν έγκλημα. Ενόψει, λοιπόν, του ότι η συρροή ενταλμάτων προσωρινής κράτησης είναι θέμα που αποκλειστικά άπτεται της αληθινής συρροής εγκλημάτων, ο νομοθέτης προέβλεψε αρχικά στην πρώτη παράγραφο του άρθρου 288 τα σχετικά με την αληθινή κατ' ιδέαν συρροή και το κατ' εξακολούθηση έγκλημα. Παρέμεινε, όμως, αρρύθμιστο το ζήτημα της προσωρινής κράτησης επί αληθούς πραγματικής συρροής συνιστώντας σοβαρή νομοθετική παράβλεψη που δημιούργησε πρακτικά προβλήματα, ενισχύοντας παρελκυστικές τακτικές. Ως εκ τούτου, με το άρθρο 2 παρ. 13 ν. 2408/96 προστέθηκε η παράγραφος 2 που διευθετεί τη συρροή ενταλμάτων σε επίπεδο αληθινής πραγματικής συρροής. Στη δεύτερη αυτή παράγραφο, μολονότι ξεκάθαρα δε γίνεται λόγος για αληθινή πραγματική συρροή, προκύπτει ωστόσο ότι περί αυτού πρόκειται, καθόσον η διάταξη κάνει λόγο για το πότε απαγορεύεται και πότε εξαιρετικά επιτρέπεται να επιβληθεί νέα προσωρινή κράτηση για "άλλη πράξη". Η άλλη πράξη για την οποία κάνει λόγο το άρθρο, αντιμετωπίζεται διακριτά με βάση χρονικά αλλά και ποιοτικά κριτήρια. Αν, δηλαδή, για την διαφορετική αυτή πράξη με βάση τα στοιχεία της δικογραφίας, ήταν δυνατόν να ασκηθεί ποινική δίωξη ή να απαγγελθεί κατηγορία ταυτόχρονα με την ποινική δίωξη συνεπεία της οποίας επιβλήθηκε η πρώτη προσωρινή κράτηση ή μέσα σε εύλογο διάστημα από αυτήν, ο νόμος απαγορεύει την επιβολή νέας προσωρινής κράτησης. Αντίθετα, κατ' εξαίρεση επιτρέπει να λάβει χώρα νέα προσωρινή κράτηση για άλλη πράξη αν η ποινική δίωξη για αυτή δε

5 5 μπορούσε να ασκηθεί παρά μόνο μέσα στους τρεις τελευταίους μήνες πριν από την πάροδο του χρονικού ορίου της προηγούμενης προσωρινής κράτησης ή την τυχόν απόλυση του κρατουμένου. Το χρονικό πλαίσιο το οποίο καλείται να διευθετήσει η διάταξη οριοθετείται από την επιβολή της πρώτης προσωρινής κράτησης έως την έκδοση οριστικής απόφασης σε α βαθμό. "Ίδια υποθεση" Λεκτέο κρίνεται εδώ ότι, μολονότι στόχος της παρ. 2 ήταν η αντιμετώπιση του ζητήματος επί αληθινής πραγματικής συρροής, πρέπει να εξαιρεθούν από το πεδίο εφαρμογής της οι περιπτώσεις αληθινής πραγματικής συρροής που εντάσσονται στην "ίδια υπόθεση". Για αυτές τις τελευταίες, λοιπόν, ενώ ρητά δεν γίνεται λόγος ότι υπάγονται στο περιεχόμενο της παρ. 1, προκύπτει, ωστόσο, ότι έτσι συμβαίνει από τη συνδυαστική ανάγνωση της παραγράφου αυτής με το άρθρο 6 του Συντάγματος. Το 2001, με την 2η αναθεώρηση του άρθρου 6 παρ. 4 του Συντάγματος (με το από ψήφισμα της Ζ Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων) προστέθηκε εδάφιο γ (= τελευταίο) που ορίζει ότι : "απαγορεύεται η υπέρβαση των ανώτατων ορίων της προφυλάκισης με τη διαδοχική επιβολή του μέτρου αυτού για επιμέρους πράξεις της ίδια υπόθεσης". Όπως παρατηρείται η αναθεώρηση του άρθρου 6 του Συντάγματος είναι μεταγενέστερη της προσθήκης της παρ. 2 του άρθρου 288 ΚΠΔ. Αυτό σημαίνει ότι εναπόκειται στους εφαρμοστές του νόμου διορθωτικά να δέχονται εφαρμογή της παρ. 1 και όχι της παρ. 2 του αρ. 288 ΚΠΔ και επί αληθούς πραγματικής συρροής σε ίδια υπόθεση. Τούτο προκύπτει και από το ότι η διάταξη της παρ. 3 του

6 6 άρθρου 6 του Συντάγματος τέθηκε "προς την κατεύθυνση του αποκλεισμού της καταστρατήγησης της διάταξης [=αρθρ. 6 Συντ.] με τη σταδιακή άσκηση ποινικών διώξεων και τη διαδοχική επιβολή περιοριστικών μέτρων στο ίδιο πρόσωπο για την ίδια υπόθεση" (βλ. Συντακτικές Επιτροπές των Βουλών της Η και Θ περιόδου). Ως ίδια δε υπόθεση νοείται ένα χωροχρονικά προσδιορισμένο συμβάν, δηλαδή πρόκειται για την εγκληματική εκείνη συμπεριφορά που εμφανίζει μία φυσική ενότητα και είναι ενταγμένη σε ένα χωροχρονικά προσδιορισμένο εγκληματικό σχέδιο (βλ. Παπαδαμάκη, Ποινική Δικονομία, εκδ. 2002, σελ. 317). Κατά μία άλλη, περισσότερο συμπληρωματική παρά αντιδιαστέλλουσα θέση, "ίδια υπόθεση" υφίσταται όταν α) οι επιμέρους πράξεις είναι συναφείς μεταξύ τους, δηλαδή τελέσθηκαν από το ίδιο πρόσωπο (άρθρο 129 εδ. α ΚΠΔ), β) οι επιμέρους πράξεις αποτελούν επιμέρους εκδηλώσεις του ίδιου ευρύτερου ιστορικού γεγονότος και γ) οι επιμέρους αυτές πράξεις εντάσσονται στο ίδιο εγκληματικό σχέδιο του δράστη (βλ. Μαργαρίτη Λ. Χρονική σύμπτωση περισσότερων τίτλων προσωρινής κράτησης, ΠοινΔικ 2007, σελ 999, υποσημ. 33, Κονταξή κατ' άρθρο ερμηνεία ΚΠΔ, εκδ. 2006, σελ. 1901, έτσι επίσης : ΒουλΣυμβΕφΘεσ 1045/2001, ΠοινΔικ2001, σελ όπου σύμφωνες παρατηρήσεις Μαργαρίτη, ΣυμβΕφΘεσ 1889/2002 ΠοινΔικ 2003 σελ. 53). Δε θα πρόκειται επομένως για την ίδια υπόθεση του ίδου προσώπου αν η αλληλουχία εγκληματικής δράσης είναι ετερόκλητη και κατευθύνεται από τις εκάστοτε περιστάσεις. Κατά συνέπεια, όταν η συμπεριφορά του δράστη έχει τα χαρακτηριστικά της συνάφειας (αρ. 129 περ. α ΚΠΔ) δε συνιστά το δίχως άλλο ίδια υπόθεση, αλλά θα πρέπει παράλληλα να αποδεικνύεται ότι οι επιμέρους πράξεις υπόκεινται σε ένα κοινό και

7 7 προδιαγεγραμμένο εγκληματικό σχέδιο του δράστη. Άρθρο 288 παρ. 1 ΚΠΔ Στην παρ. 1 του άρθρου 288 ΚΠΔ ρυθμίζεται, όπως προαναφέρθηκε η περίπτωση της αληθινής κατ' ιδέαν συρροής, του κατ' εξακολούθηση εγκλήματος αλλά και της αληθινής πραγματικής συρροής πράξεων που εντάσσονται στην ίδια υπόθεση, βάσει του αρ. 6 παρ. 4 εδ. γ του Συντάγματος. Η περίπτωση δε, του κατ εξακολούθηση εγκλήματος αντιμετωπίζεται ως ενιαίο έγκλημα για λόγους επιείκειας (βλ. Μαγκάκη, ΠοινΔικ 1984, 437). Στις τρεις ως άνω περιπτώσεις δύο είναι τα πορίσματα που απορρέουν ευθέως και δεν αμφισβητήθηκε ποτέ ότι έτσι συμβαίνει. Πρώτον ότι είναι δυνατή η έκδοση περισσότερων ενταλμάτων προσωρινής κράτησης για μερικότερα αδικήματα που μετέχουν της αληθινής κατ' ιδέαν συρροής ή του κατ' εξακολούθηση εγκλήματος (βλ. Παπαδαμάκη, Ποινική Δικονομία, 2008, σελ 332), και πλέον σήμερα και της επί ίδια υπόθεση αληθινής πραγματικής συρροής. Αν, δηλαδή, εκδόθηκε αρχικά ένα ένταλμα προσωρινής κράτησης, αλλά, όσο ο κατηγορούμενος είναι κρατούμενος, γνωστοποιήθηκε πως επλήγη και άλλη μονάδα εννόμου αγαθού με την ίδια (περίπτωση αληθινής κατ' ιδέαν συρροής) ή με άλλη πράξη του αυτού προσώπου, που όμως εντάσσεται στην ίδια υπόθεση (αληθινή πραγματική συρροή), ή ανακαλύφθηκε άλλη μερικότερη πράξη (περίπτωση κατ' εξακολούθηση εγκλήματος), δεν απαγορεύεται από τη διάταξη να εκδοθεί και για τα μερικότερα αυτά αδικήματα δεύτερο ένταλμα προσωρινής κράτησης. Δεύτερον, η χρονική αφετηρία της έναρξης ισχύος κάθε εντάλματος

8 8 προσωρινής κράτησης τοποθετείται στο χρόνο κράτησης ("υπολογίζεται από τότε που για πρώτη φορά κρατήθηκε ο κατηγορούμενος") του κατηγορουμένου για ένα από τα συρρέοντα εγκλήματα ή για μία από τις μερικότερες πράξεις του κατ' εξακολούθηση εγκλήματος (βλ. Παπαδαμάκη, Ποινική Δικονομία, 2008, σελ 333). Επομένως, επί έκδοσης περισσότερων ενταλμάτων αυτά συνεκτίονται. Κατ' αυτόν τον τρόπο ο συνολικός χρόνος προσωρινής κράτησης δεν υπερκερά ποτέ τα υπό συνταγματικών επιταγών θεσπισμένα όρια του άρ. 287 ΚΠΔ, αφού μπορεί να εκδίδονται περισσότερα του ενός εντάλματα, αλλά ουσιαστικά όλα αποτίονται μέσω της έκτισης ενός και του αρχικού εντάλματος. Τρίτον, χρονικός περιορισμός ως προς την έκδοση των μεταγενέστερων ενταλμάτων δεν υπάρχει, τίθεται, όμως, εκ των πραγμάτων, αφού προσδιορίζεται από τη συμπλήρωση του ανώτατου ορίου προσωρινής κράτησης του προγενέστερου (πρώτου) εντάλματος. Μετά την παροδο αυτού του ορίου είναι πάντα θεωρητικά δυνατή η έκδοση εντάλματος, δεν υφίσταται, όμως, έδαφος πραγματικής κράτησης, ενόψει του υπολογισμού της προθεσμίας του αρ. 287 ΚΠΔ από τότε που το πρώτον κρατήθηκε ο κατηγορούμενος. Εξαίρεση εδώ αποτελεί η περίπτωση κατά την οποία το πρώτο ένταλμα αφορούσε σε κακούργημα για το οποίο, βάσει του αρ. 287 ΚΠΔ, όπως διαμορφώθηκε με το ν. 3727/2008, ο ανώτατος χρόνος προσωρινής κράτησης εξικνείται στο δωδεκάμηνο, ενώ το νέο ένταλμα θα αφορά σε κακούργημα που η κράτησή του φτάνει στο δεκαοκτάμηνο, οπότε και θα υπολείπεται ένα τελευταίο εξάμηνο πρόσφορο για συνέχιση της έκτισης του νέου εντάλματος (βλ. Μαργαρίτη, Κώδικας Ποινικής Δικονομίας - Ερμηνεία κατ' άρθρο, Τόμος Πρώτος, (άρθρα 1-304), 2010, σελ. 1069).

9 9 Άρθρο 288 παρ. 2 ΚΠΔ - Γενική προβληματική Ν. 2408/1996 : Μια θετική εξέλιξη Αναμφίβολα η προσθήκη της παραγράφου 2 αποτέλεσε επαινετέα παρέμβαση υπό την έννοια ότι διευθέτησε αρρύθμιστα θέματα. Μέχρι τότε, δύο ήταν τα βασικά ανακύπτοντα ζητήματα σε σχέση με την αληθινή πραγματική συρροή. i) συνολική διάρκεια προσωρινής κράτησης Το ζήτημα εδώ, ήταν αν η προσωρινή κράτηση υπολογιζόταν ιδιαιτέρως για καθένα από τα συρρέοντα εγκλήματα. Πριν το νόμο 2408/1996, ευρέως σε θεωρία και απολύτως σε νομολογία, είχε επικρατήσει η άποψη, σε αντιδιαστολή και με ό,τι συνέβαινε στις ρυθμιζόμενες περιπτώσεις της αληθινής κατ' ιδέαν συρροής και του κατ' εξακολούθηση εγκλήματος, ότι η διάρκεια της προσωρινής κράτησης υπολογίζεται ξεχωριστά για καθένα από αυτά (βλ. Δέδε, Ποινική Δικονομία, 1991, σελ. 430, Ζησιάση, Ποινική Δικονομία, τομ. Β, 1997, σελ. 282, Καρρά, Ποινικό Δικονομικό Δίκαιο, 1993, σελ. 513, Κονταξή, Κώδικας Ποινικής Δικονομίας, Τομ. Ι, 1993, σελ. 1421, Μπουρόπουλο, Ερμηνεία του Κώδικος Ποινικής Δικονομίας, τομ. Α, 1957, σελ. 379, Σταμάτη, ΣυστΕρΠοινΚ, άρθρο 94 αρ. 31, ΑΠ 1320/1991, ΠοινΧρ 1992, σελ. 248). Η εν λόγω άποψη έδινε έρεισμα για κατάτμηση του αντικειμένου της κατηγορίας - κλήση του κατηγορουμένου σε αλλεπάλληλες, συμπληρωματικές της πρώτης, απολογίες - έκδοση νέου εντάλματος προσωρινής κράτησης - έναρξη νέου δεκαοκταμήνου προσωρινής κράτησης

10 10 από την εκτέλεση καθενός από αυτά (βλ. Ανδρουλάκη, Θεμελιώδεις έννοιες της ποινικής δίκης, 1994, σελ, 292, Μαγκάκη, Το δημοκρατικό χρέος των λειτουργών της δικαιοσύνης σήμερα, Υπερ. 1992, σελ 259 επ.). Η πρακτική αυτή, είχε ως επίπτωση την πλήρη καταστρατήγηση του άρθρου 6 του Συντάγματος που ορίζει κατ' αποκλειστικό τρόπο τα ανώτατα όρια προσωρινής κράτησης, αλλά και του άρθρου 5 της Σύμβασης της Ρώμης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, με τη διαδοχική έκτιση τέτοιων ενταλμάτων. Ο κατηγορούμενος μετατρεπόταν ουσιαστικά, έτσι, σ' ένα υποχείριο της ποινικής διαδικασίας, με καταλυμένο εν τοις πράγμασι, ήδη σ' ένα τόσο πρώιμο γι' αυτόν στάδιο, το τεκμήριο αθωότητας που ίσχυε υπέρ του. Η προσθήκη της παρ. 2, ως ένα βαθμό έδωσε μια απάντηση στο εν λόγω ζήτημα, εισάγοντας κανόνα και εξαίρεση. Ως προς τον κανόνα ορίζεται ότι από την επιβολή προσωρινής κράτησης μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης δε μπορεί να διαταχθεί νέα προσωρινή κράτηση του ίδιου κατηγορουμένου για άλλη πράξη, για την οποία με βάση τα στοιχεία της δικογραφίας, ήταν δυνατόν να ασκηθεί ποινική δίωξη ή να απαγγελθεί κατηγορία, ταυτόχρονα με την ποινική δίωξη συνεπεία της οποίας επιβλήθηκε η πρώτη προσωρινή κράτηση ή μέσα σε εύλογο διάστημα απ' αυτήν. Ως προς την εξαίρεση, μπορεί να διαταχθεί νέα προσωρινή κράτηση για άλλη πράξη, αν η ποινική δίωξη γι' αυτήν δε μπορούσε να ασκηθεί παρά μόνο μέσα στους τρεις τελευταίους μήνες πριν από την πάροδο του χρονικού ορίου της διάρκειας της προηγούμενης προσωρινής κράτησης ή την τυχόν απόλυση του κρατουμένου. Η διάταξη, μολονότι ρητά στόχευσε στο πεδίο της αληθινής πραγματικής συρροής, άφησε άλυτα ζητήματα και δεν έδωσε μιά ρητά καταφάσκουσα

11 11 απάντηση στο ότι για όλα τα συρρέοντα εγκλήματα ένας κοινός χρόνος προσωρινής κράτησης θα πρέπει να υπολογίζεται. Περισσότερο θα λέγαμε πως επέτρεψε να διατηρηθεί η άποψη ότι ο χρόνος αυτός υπολογίζεται ιδιαιτέρως για καθένα από αυτά (Βλ. ΣυμβΑΠ 924/2201, ΠοινΧρ 2002, σελ. 332, ΠαραγγΕισΕφΛαρ 40/2007, ΠοινΔικ 2007, σελ. 852 με παρατηρήσεις Μαργαρίτη). Ως προς τα ζητήματα που είτε παρέμειναν ανοιχτά, είτε δημιουργήθηκαν λόγω ακριβώς της ασαφούς διατύπωσης της διάταξης, αυτά έχουν ως εξής: α) ο προσδιορισμός της έννοιας "εύλογο διάστημα", β) ο αρρύθμιστος χρόνος που εκτείνεται από τη λήξη του "εύλογου διαστήματος" μέχρι τους τρεις τελευταίους μήνες της προσωρινής κράτησης, γ) ο χρόνος έναρξης της ισχύος του νέου εντάλματος προσωρινής κράτησης, δ) η αφετηρία (δωδεκάμηνο ή δεκαοκτάμηνο) για τον υπολογισμό του τριμήνου, ε) η δυνατότητα εφαρμογής της εξαίρεσης για περισσότερες από μία φορές. ii) χρόνος έναρξης της ισχύος του νέου εντάλματος προσωρινής κράτησης. (Για το ζήτημα αυτό θα γίνει ανάλυση αμέσως παρακάτω) Ζητήματα που παρέμειναν αρρύθμιστα και μετα το ν. 2408/1996 α) Εύλογο διάστημα Η επιλογή του όρου "εύλογο διάστημα" χαρακτηρίσθηκε, λόγω της εμφανούς αοριστίας της, "δικονομικά ασύδοτη" (βλ. Παπαδαμάκη, Ποινική Δικονομία, 2008, σελ, 336), ενώ η ερμηνεία της εν λόγω έννοιας έχει διαγνωσθεί ως το δυσχερέσετρο σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο πρόβλημα που συναντά η προσπάθεια προσέγγισης του άρθρου 288 παρ. 2

12 12 εδ. α ΚΠΔ. (βλ. Μαργαρίτη, Χρονική σύμπτωση περισσότερων τίτλων προσωρινής κράτησης, ΠοινΔικ 2007, σελ 998, υποσημ. 28). Τι νοείται, λοιπόν, ως εύλογο διάστημα; Τρεις είναι εδώ οι υποστηρίξιμες εκδοχές. Η πρώτη άποψη συνδυάζει τη διατύπωση κανόνα και εξαίρεσης, όπως καταγράφεται στην επίμαχη παράγραφο, θεωρώντας ως εύλογο το διάστημα από μία ημέρα ως δεκαπέντε μήνες, ήτοι το διάστημα που απομένει αν αφαιρεθούν από τη χρονική διάρκεια των δεκαοκτώ μηνών της προηγούμενης προσωρινής κράτησης οι τρεις τελευταίοι μήνες μέσα στους οποίους ρητά επιτρέπεται η έκδοση νέου εντάλματος προσωρινής κράτησης. Θα πρέπει εδώ να λάβουμε υπόψην ότι η θέση αυτή διατυπώθηκε πριν την τροποποίηση του άρθρου 287 (από το άρθρο 19 παρ. 1 του Γ Κεφαλαίου του ν. 3727/2008), που υποβίβασε το ανώτατο όριο σε ένα τμήμα των κακουργημάτων σε ένα έτος, μην αφήνοντας έτσι πεδίο εφαρμογής της σε αυτά. Επιπλέον, η θεώρηση του δεκαπεντάμηνου ως εύλογου χρονικού διαστήματος ούτε με το κοινό γνωστικό αίσθημα ευθυγραμμίζεται, ούτε από τη διατύπωση του νόμου ευνοείται (βλ. Ναμία, Η προσωρινή κράτηση επί πραγματικής συρροής εγκλημάτων υπό το νέο νομοθετικό καθεστώς του Ν. 2804/1996, ΠοινΧρ 1996, 1194 επ.). Επιπλέον, αν πράγματι αυτή τη βούληση είχε ο νομοθέτης θα μπορούσε να προβλέψει ρητά ότι νέο ένταλμα μόνο στους τρεις τελευταίους μήνες μπορεί να εκδοθεί (βλ. Μαργαρίτη, Χρονική σύμπτωση δύο ενταλμάτων προσωρινής κράτησης, ΠοινΔικ 2007, σελ. 998, υποσημ. 28). Μία δεύτερη άποψη εκλαμβάνει ως εύλογο διάστημα τους έξι μήνες. Η οπτική αυτή συμπλέει και με το πνεύμα του άρθρου 287ΚΠΔ, σύμφωνα με το οποίο σε αυτό το χρονικό σημείο τοποθετείται και ο για πρώτη φορά έλεγχος

13 13 και η απόφανση για εξακολούθηση ή παράταση προσωρινής κράτησης (σύμφωνη εδώ όλη η σύγχρονη θεωρία βλ. Καρρά, Ποινικό Δικονομικό Δίκαιο, 1998, σελ. 517, Κονταξή, Κώδικας Ποινικής Δικονομίας, 2006, τομ. Β, σελ. 1900, Μαργαρίτη, Χρονική σύμπτωση δύο ενταλμάτων προσωρινής κράτησης, ΠοινΔικ 2007, σελ. 998, υποσημ. 28, Παπαδαμάκης Ποινική δικονομία, 2008, σελ. 331 ). Επισημαίνεται πάντως σε αυτό το σημείο ότι η επιλογή των έξι μηνών δε φαίνεται να αποτυπώνεται στην Αιτιολογική - Εισηγητική έκθεση του ν. 2408/1996, πολλώ δε μάλλον δεν διατυπώνεται ρητά στο κείμενο του νόμου αυτό καθαυτό, αφήνοντας έτσι πρόσφορο έδαφος για τον εν λόγω προβληματισμό. Τρίτη άποψη που κατά κόρον φαίνεται να ακολουθείται από τη νομολογία, υποστηρίζει ότι δεν υφίσταται συγκεκριμένος χρονικός προσδιορισμός και το ζήτημα κρίνεται κατά περίπτωση (βλ. ΑΠ 1261/2000, Υπερ. 2000, 1202, όπου αντίθετες παρατηρήσεις Μαργαρίτη και ΣυμβΕφΘεσ 514/2000, Υπερ. 2000, 1919, όπου παρατηρήσεις Μαργαρίτη, δέχτηκαν ότι το διάστημα των τεσσάρων μηνών δεν είναι εύλογο, αντίστοιχα δε, ΣυμβΠλΘεσ 1889/2002, ΠοινΔικ 2003, 53 που δέχτηκε ότι το διάστημα πέντε ημερών είναι εύλογο). Η νομολογιακή αυτή επιλογή μας βρίσκει απόλυτα αντίθετους καθόσον δημιουργείται ρευστότητα εφαρμογής ενός θεσπισμένου μέτρου κατά το δοκούν, παραγνωρίζοντας τη θεμελιώδη συνταγματική αρχή της ισότητας, όπου ο νόμος οφείλει να ορίζει όμοια τις όμοιες καταστάσεις. Περαιτέρω και οι εφαρμοστές του νόμου δε συγχωρείται να αποφασίζουν ευκαιριακά ότι κάποτε το χρονικό διάστημα π.χ. τριών μηνών αποτελεί εύλογο διάστημα και άλλοτε ο ίδιος (ή και μικρότερος από αυτόν) χρόνος δε συνιστά τέτοιο. Θα μπορούσε εδώ να ειπωθεί ότι ως προς την ομοιότητα των

14 14 καταστάσεων που οφείλουν να αντιμετωπιστούν όμοια -από νόμο και δικαστικό λειτουργό-, γενώνται ερμηνευτικά ζητήματα. Εν προκειμένω, όμως, κάτι τέτοιο δε φαίνεται να γεννά σοβαρό προβληματισμό, κι αυτό γιατί ο χαρακτηρισμός ενός διαστήματος ως ευλόγου έχει να κάνει αποκλειστικά με χρονικά, αναγόμενα στην κοινή λογική, και ουδόλως ποιοτικά, κριτήρια που θα επέτρεπαν τη σύνδεση της θεώρησης ως ευλόγου διαστήματος με στοιχεία όπως η βαρύτητα των πράξεων για τις οποίες επαπειλείται η νέα επιβολή προσωρινής κράτησης, η ή εγκληματική φυσιογνωμία του δράστη. Συνεπώς, η in concreto κρίση του πότε είναι εύλογο και πότε όχι ένα διάστημα δε χωρεί σε όμοιες, αντικειμενικώς θεμελιωμένου του ομοίου αυτών, καταστάσεις, οδηγώντας έτσι σε άμεση ανάγκη εκ νέου νομοθετικής ρύθμισης. β) Ενδιάμεσος χρόνος (αρρύθμιστος χρόνος που εκτείνεται από τη λήξη του ευλόγου διαστήματος μέχρι πριν τους τρεις τελευταίους μήνες προσωρινής κράτησης) Ο προβληματισμός σχετικά με τον ενδιάμεσο αυτό χρόνο μεταξύ της λήξης του εύλογου διαστήματος (που ήδη δεν προσδιορίζεται με ασφαλή κριτήρια) και τους τελευταίους τρεις μήνες της κράτησης, έγκειται στο κατά πόσο μπορεί σε αυτόν να επιβληθεί ή όχι νέα προσωρινή κράτηση, ενόψει εγκλήματος που διεγνώσθη σε αυτόν τον χρόνο και το οποίο τελεί σε αληθινή παραγματική συρροή με αυτό για το οποίο ήδη επιβλήθηκε κράτηση. Εδώ το γράμμα και η συνολική νομοτεχνική κατάστρωση της διάταξης δε φαίνεται να αποκλείει την έκδοση νέου εντάλματος προσωρινής κράτησης (βλ. Μαργαρίτη, Χρονική σύμπτωση περισσότερων τίτλων προσωρινής κράτησης, ΠοινΔικ 2007, σελ. 998, υποσημ. 29). Αιτία αυτού είναι το γεγονός ότι ούτε

15 15 αμέσως πάντως ούτε ρητώς τίθεται κάποια απαγόρευση για το συγκεκριμένο διάστημα. Εκφράζεται, όμως και η αντίθετη άποψη, ότι, δηλαδή, εμμέσως συνάγεται τέτοιου τύπου απαγόρευση και άρα δε θα πρέπει να επιτρέπεται η επιβολή νέας προσωρινής κράτησης κατά το χρόνο αυτό, υπό το πρίσμα των εξής σκέψεων : "Υπάρχει ένας ενδιάμεσος χρόνος κατά τον οποίο ο κατηγορούμενος είναι προσωρινά κρατούμενος, που, όμως, από μια διάταξη θεωρείται πρόσφορος για επιβολή νέας προσωρινής κράτησης, ενώ από άλλη αυτό φαίνεται αποκλεισμένο. Είναι φανερό ότι αυτό που επιθυμούσε ο νομοθέτης με το εδ. α της παρ. 2 του άρθρου 288ΚΠΔ το αναίρεσε (εν μέρει) με το εδ. β και έτσι έμεινε το εξασφαλιστικό τρίμηνο. Η αλληλοαναίρεση αυτή, το φάσμα αμφιβολιών στις οποίες υπόκειται ο εν λόγω ενδιάμεσος χρόνος αλλά και η ανάγκη διαφύλαξης της θέσης του (κάθε) κατηγορουμένου από δικονομικούς "μετεωρισμούς" ("in dubio pro reo") οδηγούν στη θεμιτή παραδοχή του αποκλεισμού της δυνατότητας επιβολής νέας προσωρινής κράτησης σε βάρος του κατηγορουμένου κατά το χρόνο αυτό" (βλ. Παπαδαμάκη, Ποινική Δικονομία, 2008, σελ. 350). Η απόψη αυτή εκκινεί από το γεγονός ότι θεωρεί ως συνακτεό από την ανάγνωση του εδαφίου β της παρ. 2 του αρ. 288 ΚΠΔ συμπέρασμα ότι κατ' εξαίρεση μπορεί μόνο σε μια περίπτωση να επιβληθεί προσωρινή κράτηση για αλλη πραγματικώς συρρέουσα πράξη : την περίπτωση, κατά την οποία η ποινική δίωξη για αυτήν την πράξη δε μπορούσε να ασκηθεί παρά μόνο μέσα στους τρεις τελευταίους μήνες πριν από την πάροδο του χρονικού ορίου διάρκειας της προηγούμενης προσωρινής κράτησης (ή την τυχόν απόλυση του κατηγορουμένου). Ορθότερο, όμως θα πρέπει να θεωρηθεί ότι το "παρά μόνο" με το οποίο καθιδρύεται το εξαιρετικό της δυνατότητας επιβολής νέας προσωρινής

16 16 κράτησης, δεν προσδιορίζει το γεγονός ότι μόνο τότε μπορεί να επιβληθεί αυτή, αλλά κατ' εξοχήν αναφέρεται στο ότι μόνο στο τελευταίο τρίμηνο της πρώτης προσωρινής κράτησης ήταν δυνατό να ασκηθεί η ποινική δίωξη για τη νέα πράξη, οπότε σ' αυτήν πάντως την περίπτωση επιτρέπεται η επιβολή νέας προσωρινής κράτησης. Δεκτού γενομένου του τελευταίου, δεν προκύπτει ούτε εμμέσως από το εδ. β παρ. 2 αρ. 288 ΚΠΔ κάποια απαγόρευση επιβολής κράτησης στο λεγόμενο μεσοδιάστημα, ενώ η αίσθηση που δημιουργείται είναι ότι σ' αυτό το χρόνο αρκετά ασφαλώς θα μπορούσε κανείς να δεχτεί δυνατότητα επιβολής της. Άλλωστε, η υποστήριξη της εν λόγω άποψης περί απαγόρευσης της προσωρινής κράτησης στο "μεσοδιάστημα" δε συνάδει και με την αποδοχή ότι εύλογο διάστημα δε μπορεί πάντως να είναι το δεκαπεντάμηνο. Κι αυτό γιατί, η αποδοχή ότι η λήξη του εύλογου διαστήματος, που αποτελεί την έναρξη του μεσοδιαστήματος, τοποθετείται -και ορθώς- πολύ νωρίτερα από τον δέκατο πέμπτο μήνα, μία ουσιαστική συνέπεια έχει και αυτή είναι ακριβώς η δυνατότητα, μετά τη λήξη του ευλόγου, να μπορεί να επιβληθεί νέα κράτηση. Παραμένει, επομένως, θεωρητικά μόνο ενδιαφέρον το να μην ταυτίζει κανείς το δεκαπεντάμηνο με την έννοια του ευλόγου διαστήματος, στο επίπεδο που έπειτα το ίδιο αυτό δεκαπεντάμηνο θεωρείται απρόσφορο (μετά τη λήξη του ευλόγου) σε επιβολή προσωρινής κράτησης. γ) Χρόνος έναρξης της ισχύος του νέου εντάλματος προσωρινής κράτησης Πριν το ν. 2408/1996 το δεύτερο από τα κυρίαρχα ζητήματα που απασχόλησαν επιστήμη και νομολογία ήταν ο προβληματισμός γύρω από το

17 17 πότε αρχίζει η προθεσμία της προσωρινής κράτησης για καθένα από τα συρρέοντα (σε αληθή πραγματική συρροή) εγκλήματα. Δύο σαφώς διακεκριμένες μεταξύ τους απόψεις εκφράστηκαν. Ως προς την πρώτη "επί εγκλημάτων τα οποία συρρέουν πραγματικώς η προθεσμία προσωρινής κρατήσεως (για τη συμπλήρωση του ανώτατου ορίου) του άρθρου 287 ΚΠΔ δεν αρχίζει από την έναρξη της για το πρώτο από αυτά διαταχθείσης προσωρινής κρατήσεως αλλά ο χρόνος αυτός υπολογίζεται χωριστά για κάθε πραγματικώς συρρέον έγκλημα και αρχίζει για καθένα από αυτά, όχι από την έκδοση του οικείου εντάλματος, αλλά από την εκτέλεση τούτου" (βλ. ΑΠ 1315/1993, ΠοινΧρ 1993, 1263). Η δεύτερη άποψη, αντίθετα, πρέσβευε ότι "επί εγκλημάτων τα οποία συρρέουν πραγματικώς, η προθεσμία της προσωρινής κράτησης του άρθρου 287 ΚΠΔ, δεν αρχίζει από την έναρξη της για το πρώτο από αυτά διαταχθείσης προσωρινής κρατήσεως αλλά από το χρόνο εκδόσεως εκάστου εντάλματος για καθένα από αυτά" (βλ. ΑΠ 1320/1991 ΠοινΧρ 1992, 248). Κοινή παραδοχή και στις δύο αυτές θέσεις συνιστά αφενός το ότι σαφώς επιτρέπεται η έκδοση περισσότερων ενταλμάτων προσωρινής κράτησης για καθένα από τα συρρέοντα εγκλήματα επί αληθινής πραγματικής συρροής (το αντίθετο θα ήταν παράλογο, ενόψει του ότι ήδη και στην αληθινή κατ' ιδέαν είναι δυνατή η έκδοση πλειόνων ενταλμάτων, πολύ δε περισσότερο είναι επιτρεπτό επί πραγματικής συρροής, αφού εδώ πια μιλάμε για αμιγώς άλλη πράξη) και αφετέρου ότι η προθεσμία προσωρινής κράτησης υπολογίζεται χωριστά για καθένα από αυτά τα εγκλήματα. Υπάρχει, όμως, μια καίρια πτυχή που σαφώς διαχωρίζει τις δύο απόψεις. Αυτή έγκειται στο ποιο θεωρείται εναρκτήριο σημείο της προθεσμίας της κάθε προσωρινής κράτησης, όπου, σύμφωνα με την πρώτη άποψη, αυτό

18 18 τοποθετείται με βάση την εκτέλεση καθενός από τα εντάλματα (και άρα από τη λήξη της ισχύος έκαστου εντάλματος θα ξεκινήσει η προθεσμία του επόμενου), ενώ σύμφωνα με τη δεύτερη άποψη, η έναρξη της προθεσμίας τοποθετείται στην έκδοσή του. Η πρώτη και αυστηρότερη εκδοχή, λοιπόν, αποκλείει τη συνέκτιση των ενταλμάτων και επιβάλλει τη διαδοχική έκτισή τους, και άρα οδηγεί στην επιμήκυνση του συνολικού χρόνου προσωρινής κράτησης. Αντίθετα, η δεύτερη, θεωρώντας απαρχή της προθεσμίας κάθε εντάλματος την έκδοσή του, ενόψει και του δεδομένου της έκδοσης ενός δεύτερου εντάλματος προσωρινής κράτησης ήδη κατά την ισχύ ενός πρώτου, αναπόφευκτα κάνει δεκτή τη συνέκτιση εν μέρει (κατά το χρόνο που συμπίπτουν και άρα αλληλοκαλύπτεται η έκτισή τους) των οικείων ενταλμάτων με αποτέλεσμα την περιστολή του συνολικού χρόνου προσωρινής κράτησης σε πιο στενά πλαίσια (υπέρ της συνέκτισης βλ. Ζύγουρα, Η σύμπτωσις πλειόνων δικαστικών τίτλων προσωρινής κράτησης επί αληθούς πραγματικής συρροής εγκλημάτων, ΠοινΔικ 2001, 396 επ., Μανωλεδάκη, Υπερ 1994, 745, Τριανταφύλλου, Αναδρομικοί ποινικοί νόμοι και μέτρα δικονομικού καταναγκασμού, Δ 1990, 753 επ.). Μετά το ν. 2408/1996 παρέμεινε εκκρεμές, προς μέμψη του νομοθέτη (βλ. δικαιολογημένη κριτική σε Μαργαρίτη, Οι δικονομικού περιεχομένου διατάξεις του Ν 2408/1996, Υπερ 1997, 535), το ζήτημα της έναρξης ισχύος του κάθε εντάλματος όπου και διαιωνίζεται μέχρι σήμερα. Κατά την προσθήκη δε, της παρ. 2 του αρ. 288 ΚΠΔ, ο νομοθέτης τελούσε σε γνώση του προβλήματος και συνειδητά επέλεξε να μην εισφέρει σε κανονιστικό επίπεδο στο ζήτημα. Αυτή η εθελούσια νομοθετική παράλειψη, εκλήφθηκε από μια μερίδα της θεωρίας ως επικύρωση της πριν τον ν. 2408/1996 εξ

19 19 αντιδιαστολής -σε σχέση με την αληθινή κατ' ιδέαν και το κατ' εξακολούθηση έγκλημα όπου η προθεσμία κάθε εντάλματος αρχίζει από τότε που κρατήθηκε προσωρινά το πρώτο- αντιμετώπισης των περιπτώσεων πραγματικής συρροής (βλ. Κονταξή, Κώδικας Ποινικής Δικονομίας, 2006, σελ. 1899). Αντλήθηκε έτσι αυθαίρετα επιχείρημα υπέρ της πρώτης άποψης που θέλει την έναρξη της προθεσμίας στην εκτέλεση κάθε εντάλματος. Το αυθαίρετο καταλογίζεται εφόσον ούτε πριν το νόμο ήταν διαυγές ότι έτσι έπρεπε να αντιμετωπίζεται η περίπτωση της αληθούς πραγματικής συρροής, πολλώ μάλλον δε, αμφίβολο είναι κατά πόσο, ενόψει της σιωπής του νόμου, συνάγεται οποιοδήποτε θετικό επιχείρημα για μία εξαρχής αρρύθμιστη κατάσταση. Άλλα επιχειρήματα που μετέρχονται οι υποστηρικτές της εν λόγω άποψης είναι τα εξής : Η διαδοχική έκτιση ενταλμάτων προσωρινής κράτησης, όσο κι αν παρατείνει το συνολικό χρόνο αυτής, δεν είναι, ωστόσο, αντίθετη με τη διάταξη του άρθρου 6 παρ. 4 του Συντάγματος που προβλέπει ως εξαιρετικά ανώτατο όριο διάρκειας της προσωρινής κράτησης το ένα έτος και έξι μήνες και αυτό γιατί η συγκεκριμένη συνταγματική επιταγή αφορά στο ένα έγκλημα και όχι στη συρροή εγκλημάτων. Επιπλέον, προς επίρρωση των προαναφερθέντων αναφέρεται ότι το αυτό συμβαίνει και όταν έχουμε συνάντηση επί εκτέλεσης στερητικών της ελευθερίας ποινών όπου η παράλληλη έκτιση δεν επιτρέπεται (βλ. ΑΠ 1343/1999, ΠοινΔικ 2010, 110, η οποία ρητά αντιμετωπίζει με τον ίδιο τρόπο τη δυνατότητα ή όχι συνέκτισης ποινών - προσωρινών κρατήσεων και ποινής - προσωρινής κράτησης). Σχετικά με τα δύο αυτά επιχειρήματα ο αντίλογος συνίσταται στο ότι η προσωρινή κράτηση, ως γνήσιος δικονομικός μηχανισμός αποστέρησης της

20 20 προσωπικής ελευθερίας του ατόμου, βάλλει σαφώς κατά του τεκμηρίου αθωότητας του κατηγορουμένου. Υπό την παραδοχή αυτή δεν ευνοείται μια αυστηρή προσέγγιση της διάταξης του άρθρου 6 παρ. 4 του Συντάγματος που αναπόφευκτα, αν φορμαλιστικά την δούμε υπό την αρχή ότι κάθε έγκλημα επισύρει τη δική του προσωρινή κράτηση, θα μας οδηγήσει σε ασύδοτη επιμήκυνση του συνολικού χρόνου κράτησης. Επιπρόσθετα, η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στην προσωρινή κράτηση και στην επιβολή ποινής που διαγιγνώσκεται λόγω της ετερότητας της φύσης και των σκοπών εκάστης, δε μας επιτρέπει να παραγνωρίσουμε ότι στην πρώτη υπάρχουν ευέλικτα περιθώρια για αποδοχή της συνέκτισης. Υπενθυμίζεται γι' αυτό, πως η προσωρινή κράτηση είναι μηχανισμός με τον οποίο διασφαλίζεται η προσαγωγή του κατηγορουμένου σε δίκη και άρα η συνέκτιση, στο μέτρο που και με τα δύο εκτιόμενα ταυτοχρόνως εντάλματα επιτελεί αυτό το έργο, ικανοποιεί άρτια την ως άνω αξίωση. Εν προκειμένω, βεβαίως, θα πρέπει να είναι πολύ συνειδητός ο ενστερνισμός της πρώτης ή της δεύτερης άποψης, καθόσον η παραδοχή εκάστης εξ αυτών επισύρει μία από τις μέγιστες συνέπειες επί της δικονομικής αντιμετώπισης του κατηγορουμένου σ' αυτό το πρώιμο προδικαστικό στάδιο. Συμπερασματικά -και με πλήρη επίγνωση μιας εντελώς αντίθετης στην άποψη της συνέκτισης νομολογιακής πρακτικής- η έναρξη ισχύος καθενός από τους τίτλους (ένταλμα - βούλευμα - απόφαση) προσωρινής κράτησης επί αληθινής πραγματικής συρροής, καταλήγουμε στο ότι θα πρέπει να τοποθετείται στην έκδοση του κάθε ενός από αυτούς και όχι στην εκπνοή της συνταγματικά προβλεπόμενης διάρκειας του προηγούμενου τίτλου (βλ. Μαργαρίτη, Χρονική σύμπτωση περισσότερων τίτλων προσωρινής κράτησης,

21 21 ΠοινΔικ 2007, 1000 επ.). Δε μετατρέπεται, μ' αυτόν τον τρόπο ο κατηγορούμενος σε αντικείμενο της ποινικής διαδικασίας όπου μόνο μας ενδιαφέρει να τον κρατήσουμε έγκλειστο υπό οποιοδήποτε κόστος, προκειμένου να τον άξουμε ενώπιον δίκης. δ) αφετηρία (δωδεκάμηνο ή δεκαοκτάμηνο) για τον υπολογισμό του τριμήνου Βασική συνέπεια του να προσδιοριστεί πότε ξεκινά το τρίμηνο του αρ. 288 παρ. 2 εδ. β ΚΠΔ συνιστά το ότι κατά το χρόνο αυτό θα υπάρχει εφαρμογή του άρ. 288 παρ. 2 εδ. γ ΚΠΔ, δηλαδή επιβολή το ανώτερο δωδεκάμηνης και όχι δεκαοκτάμηνης προσωρινής κράτησης. Ως γνωστόν, με βάσει το άρθρο 287ΚΠΔ που τελεί υπό τις επιταγές του άρθρου 6 παρ. 4 του Συντάγματος, καθιερώνονται τα ανώτατα όρια της προσωρινής κράτησης. Η παρ. 1 του άρ. 287 ΚΠΔ ορίζει ότι "αν η προσωρινή κράτηση διαρκέσει έξι μήνες το δικαστικό συμβούλιο αποφαίνεται με ειδικά αιτιολογημένο βούλευμά του, αν πρέπει να απολυθεί ο κατηγορούμενος από τις φυλακές ή να εξακολουθήσει η προσωρινή κράτησή του". Η παρ. 2 του ίδιου άρθρου επισημαίνει ότι " σε κάθε περίπτωση έως την έκδοση οριστικής απόφασης η προσωρινή κράτηση για το ίδιο έγκλημα δε μπορεί να υπερβεί το έτος. Σε εντελώς εξαιρετικές περιπτώσεις η προσωρινή κράτηση μπορεί να παραταθεί για έξι το πολύ μήνες με ειδικά αιτιολογημένο βούλευμα". Αντιλαμβάνεται κανείς ότι το άρθρο 287 ΚΠΔ διακρίνει τρία χρονικά επίπεδα προσωρινής κράτησης, αυτό του πρώτου εξαμήνου (1ος έως και 6ος μήνας), το επόμενο που αποτελεί το εξάμηνο της εξακολούθησης (7ος έως και 12ος μήνας), και το τελευταίο που συνιστά το εξάμηνο της παράτασης

22 22 (13ος έως και 18ος μήνας). Τίθεται, συνεπώς εδώ το ζήτημα, όταν το άρ. 288 παρ. 2 εδ. β κάνει λόγο για "ποινική δίωξη που δε μπορούσε να ασκηθεί παρά μόνο μέσα στους τρεις τελευταίους μήνες πριν από την πάροδο του χρονικού ορίου της διάρκειας της προηγούμενης προσωρινής κράτησης (ή την τυχόν απόλυση του κατηγορουμένου)", ποια διάρκεια από τις τρεις που προβλέπονται στο αρ. 287 ΚΠΔ εννοείται, ώστε αναλόγως να οριοθετήσουμε και το τελευταίο τρίμηνο αυτής. Ελλείψει οιουδήποτε διευκρινιστικού, από πλευράς νόμου, πλαισίου, θα πρέπει να οδηγηθούμε σε συναχθέντα συμπεράσματα με γνώμονα τη λογική και τις ανωτέρω παραδοχές. Τούτων λεχθέντων, αποκλειστέα διάρκεια προσωρινής κράτησης, με βάση την οποία θα εννοηθούν οι τελευταίοι τρεις μήνες του αρ. 288 παρ. 2 εδ. β ΚΠΔ, συνιστά το πρώτο εξάμηνο αυτής καθόσον, για αυτό το χρόνο προσωρινής κράτησης ήδη λέγεται ότι αποτελεί το λεγόμενο "εύλογο διάστημα" του αρ. 288 παρ. 2 εδ. α ΚΠΔ. Θα ήταν αντίφαση που παραγνωρίζει την κοινή λογική αφενός μεν να εννοούμε το εξάμηνο αυτό ως εύλογο διάστημα μέσα στο οποίο δε μπορεί να επιβληθεί νέα προσωρινή κράτηση, αφετέρου δε να το λαμβάνουμε ως ορόσημο για να εννοήσουμε το τρίμηνο μέσα στο οποίο μπορεί να επιβληθεί η δωδεκάμηνη προσωρινή κράτηση του αρ. 288 παρ. 2 εδ. γ ΚΠΔ. Σχετικά με την εξακολούθηση της προσωρινής κράτησης, δηλαδή, με ένα διάστημα που εκτείνεται από τον 7ο έως και τον 12ο μήνα, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι όταν το εδ. β κάνει λόγο για "πάροδο του χρονικού ορίου της διάρκειας της προσωρινής κράτησης" εννοεί αυτό το δωδεκάμηνο (της αρχικής επιβολής συν την εξακολούθηση της προσωρινής κράτησης). Οπότε οι τρεις τελευταίοι μήνες θα καταλαμβάνουν το χρόνο από την αρχή του 10ου

23 23 έως και τον 12ο μήνα. Αυτό σημαίνει ότι σε αυτούς τους μήνες θα μπορεί να επιβληθεί δωδεκάμηνη προσωρινή κράτηση. Αν κανείς δέχεται το δωδεκάμηνο, αυτονόητο είναι ότι και σε περίπτωση παράτασης (13ος έως 18ος μήνας) της προσωρινής κράτησης το διάστημα που εκτείνεται από τον 15ο έως το 18ο μήνα θα πρέπει να τύχει ίδιας μεταχείρισης (εφαρμογή εδ. γ - επιβολή δωδεκάμηνης προσωρινής κράτησης). Προκύπτει, όμως, με την άποψη αυτή, ένα διάστημα που εκτείνεται από το 12ο έως και τον 15ο μήνα προσωρινής κράτησης, όπου για να είμαστε δικονομικά συνεπείς θα πρέπει να δεχτούμε ότι και κατ' αυτόν το χρόνο θα έχουμε εφαρμογή του αρ. 288 παρ. 2 εδ. γ ΚΠΔ (δηλαδή επιβολή και εδώ δωδεκάμηνης και όχι δεκαοκτάμηνης προσωρινής κράτησης). Ουσιαστικά, δηλαδή, αν κανείς θεωρεί ότι στην έννοια της διάρκειας της προσωρινής κράτησης του εδ. β ανταποκρίνεται το δωδεκάμηνο, τότε θα πρέπει να δεχτεί επιβολή δωδεκάμηνης το ανώτερο προσωρινής κράτησης από την αρχή του 10ου έως και τον 18ο μήνα της ήδη επιβληθείσας κράτησης. Αν, όμως, θεωρηθεί ότι με την έννοια της διάρκειας της προσωρινής κράτησης (του εδ. β ) ταυτίζεται μόνο το δεκαοκτάμηνο, τότε το τρίμηνο μέσα στο οποίο θα μπορεί να επιβληθεί δωδεκάμηνη προσωρινή κράτηση (εφαρμογή δηλ. εδ. γ ) θα εκτείνεται από την αρχή του 16ου μήνα έως και τον 18ο μήνα της προηγούμενης κράτησης. Το ζήτημα συνέχεται άμεσα και μ' έναν ακόμη προβληματισμό που καταλείπει η διάταξη του αρ. 288 παρ. 2 ΚΠΔ που εισήχθη με το ν. 2408/1996 και αφορά στο κατά πόσο δεχόμαστε δυνατότητα εφαρμογής του εδαφίου γ μόνο μέσα στους τελευταίους τρεις μήνες της πρώτης κράτησης ή σε ολόκληρο το "μεσοδιάστημα" (οπότε και καθίσταται αδιάφορο το πότε

24 24 εκκινούν οι τρεις μήνες του εδ. β ). Από μία μερίδα της επιστήμης υποστηρίζεται ότι, όντως θα πρέπει να δεχόμαστε επιβολή δωδεκάμηνης προσωρινής κράτησης όχι μόνο σ' αυτό το τελευταίο τρίμηνο (όπως αυτό οριοθετείται ανάλογα με το αν θα εννοήσουμε ότι εκκινεί στην αρχή του 10ου ή του 16ου μήνα), αλλά οποτεδήποτε πλην του ευλόγου διαστήματος για το οποίο υπάρχει ρητή απαγόρευση του εδ. α. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Αρ. Καρράς "σε κάθε περίπτωση (και όχι μόνο στο εδ. β της παρ. 2 του άρθρου 287, όπως θα μπορούσε ίσως να υποστηριχθεί με βάση την προφανώς εσφαλμένη νομοτεχνική διατύπωση της παρ. 2 του ανωτέρω άρθρου) η διάρκεια της νέας προσωρινής κράτησης δε μπορεί να υπερβαίνει το ένα έτος, χωρίς να παρατείνεται.(βλ. Καρρά Ποινική Δικονομία, 2007, σελ. 592, αλλά και Κονταξή, Κώδικας Ποινικής Δικονομίας, 2006, σελ. 1901). Για τη μερίδα αυτή της επιστήμης, προφανώς είναι αδιάφορη η επίλυση του ζητήματος σχετικά με το πότε εκκινεί το τρίμηνο στο οποίο θα γίνεται εφαρμογή του εδ. γ. Η εν λόγω άποψη έχει σημασία να γίνει δεκτή από όσους υιοθετούν τη διαδοχική έκτιση των ενταλμάτων ως ενδεδειγμένη κατεύθυνση, γιατί πάντως έτσι περιορίζεται ο συνολικός χρόνος προσωρινής κράτησης σε 30 μήνες το ανώτερο (18 ο χρόνος της πρώτης + σε κάθε περίπτωση 12 ο χρόνος της δεύτερης). Αν, όμως κανείς δέχεται τη συνέκτιση τότε υποτεθίστω, ότι ανακαλύπτεται ένα έγκλημα (συρρέον αληθινά πραγματικά με αυτό για το οποίο επιβλήθηκε η πρώτη κράτηση) στις αρχές του 7ου μήνα της πρώτης κράτησης, το δεύτερο (δωδεκάμηνο στο σύνολό του χωρίς δυνατότητα παράτασης) ένταλμα θα μας είναι άχρηστο, αφού ήδη απ' το πρώτο ένταλμα θα υπολείπονται δώδεκα μήνες, οι οποίοι όμως θα συνεκτιθούν (άρα δεν

25 25 προσφέρεται εδώ επιπλέον χρόνος διερεύνησης του δεύτερου εγκλήματος). Επιπλέον, όσο κακότεχνη κι αν είναι η νομοτεχνική διατύπωση της παρ. 2 του αρ. 288 ΚΠΔ, ωστόσο, το να πούμε ότι ο νομοθέτης ήθελε σε κάθε περίπτωση (και όχι μόνο μέσα στους τρεις τελευταίους μήνες) συνολικό χρόνο διάρκειας της δεύτερης προσωρινής κράτησης τους δώδεκα μήνες φαίνεται ως contra legem ερμηνεία, αφού το εδ. γ με εξαιρετικό τρόπο ("στην περίπτωση αυτή") αναφέρεται στο εδ. β. Αν, λοιπόν, θεωρηθεί ότι πράγματι έχει σημασία το ότι ο νομοθέτης επιφυλάσσει τη δωδεκάμηνη προσωρινή κράτηση μόνο για την περίπτωση που η ποινική δίωξη μπορούσε να ασκηθεί μέσα στους τρεις τελευταίους μήνες και όχι σε κάθε περίπτωση του μεσοδιαστήματος, τότε το ότι το ζήτημα της αφετηρίας για τον υπολογισμό του τελευταίου τριμήνου συναρτάται και με την παραδοχή ή μη συνέκτισης των δύο ενταλμάτων καθίσταται πράγματι ανάγλυφο. Ειδικότερα, σε περίπτωση κατά την οποία ήθελε γίνει δεκτή η συνέκτιση, τότε λογικό και σκόπιμο θα ήταν ως τελευταίο τρίμηνο να εκληφθεί το 6ο τρίμηνο της ανώτατης επιτρεπόμενης διάρκειας της προσωρινής κράτησης (δηλαδή εκείνο που εκκινεί στην αρχή του 16ου και λήγει στο τέλος του 18ου μήνα). Πράγματι, υπό το πρίσμα της συνέκτισης μικρή σκοπιμότητα θα είχε η επιβολή 12μηνης προσωρινής κράτησης η οποία να εκκινεί από, λ.χ., τον τον 10ο μήνα έκτισης του πρώτου εντάλματος. Αντίθετα, η επιβολή 18μηνης προσωρινής κράτησης σε αυτές τις περιπτώσεις θα είχε ως πρακτική συνέπεια την "ισοφάριση" του χρόνου που απωλέσθηκε μέχρι την ανακάλυψη της νέας (άσχετης με την πρώτη) πράξης. Υπ' αυτή την εκδοχή, 12μηνη προσωρινή κράτηση θα επιβάλλεται (και πάλι με συνέκτιση) σε περίπτωση που η ανακάλυψη της νέας πράξης λαμβάνει χώρα τον 16ο μήνα (οπότε η

26 26 συνολική κράτηση του κατηγορουμένου δεν θα μπορεί να υπερβεί τους 28 μήνες και για τα δύο εντάλματα), τον 17ο μήνα (συνολική προσωρινή κράτηση 29 μήνες), και το 18ο μήνα (συνολική κράτηση 30 μήνες). Μόλις χρειάζεται πάντως να σημειωθεί ότι ως τελευταίο τρίμηνο αναγκαία λογίζεται εκείνο μεταξύ 9 και 12 μηνών στις περιπτώσεις των κακουργημάτων τα οποία δεν επιδέχονται παράταση της προσωρινής κράτησης σύμφωνα με το άρθρο 287 ΚΠΔ (όπως τροποποιήθηκε με τον ν. 3727/2008). Σε αυτές τις περιπτώσεις η συνολική διάρκεια της προσωρινής κράτησης, όπως έχουν τώρα τα πράγματα, δεν μπορεί να υπερβεί τους 24 μήνες, ενώ σκόπιμος θα ήταν ο νομοθετικός περιορισμός ακόμη και αυτής της διάρκειας, αφού πάντως από το άρθρο 288 παράγραφος 2 ΚΠΔ δεν συνάγεται πρόθεση διπλασιασμού του ανωτάτου ορίου προσωρινής κράτησης. Επιπλέον, σε περίπτωση σύμπτωσης (και άρα συνέκτισης) περισσότερων ενταλμάτων προσωρινής κράτησης που αφορούν πραγματικά συρρέουσες πράξεις, εάν επακολουθήσει καταδίκη με περισσότερες αποφάσεις, μια φορά μόνο θα αφαιρεθεί ο χρόνος προσωρινής κράτησης που επιβλήθηκε (βλ. Εφετείο Πατρών 369/ 1995, ΝοΒ 1996, 709). Αυτό είναι λογικό να συμβαίνει, αφού αφαιρείται ο πραγματικός χρόνος που ο κατηγορούμενος έμεινε προσωρινά κρατούμενος και όχι ο χρόνος που τυπικά του επιβλήθηκε, μέσω περισσότερων ενταλμάτων, να παραμείνει έγκλειστος σε επίπεδο προδικασίας. Στο σημείο αυτό σκόπιμο είναι να συνοψίσει κανείς σχηματικά τις καταστάσεις που διαμορφώνονται για τον κατηγορούμενο λαμβάνοντας

27 27 υπόψη τα εξής τρία διαζευκτικά ζεύγη : α) διαδοχική έκτιση ή συνέκτιση, β) έναρξη τριμήνου (του εδ. β ) στην αρχή του 16ου ή και του 10ου μήνα της πρώτης προσωρινής κράτησης, γ) εφαρμογή εδ. γ μόνο στην περίπτωση του τελευταίου τριμήνου (του εδ. β ) ή σε κάθε περίπτωση. (α) Διαδοχική έκτιση - έναρξη τριμήνου στην αρχή του 16ου μήνα - εφαρμογή εδ. γ μόνο στην περίπτωση του τελευταίου τριμήνου. i) αν πχ. ανακαλυφθεί η αληθώς πραγματικώς συρρέουσα πράξη την 1η ημέρα του 7ου μήνα της πρώτης προσωρινής κράτησης : - θα υπολείπονται (12 μήνες απ' το πρώτο ένταλμα + 18 μήνες από το δεύτερο =) 30 μήνες, ως χρόνος διερεύνησης της 2ης πράξης - θα ανέρχεται σε (18 μήνες μέγιστος χρόνος πρώτης προσωρινής κράτησης + 18 μήνες μέγιστος χρόνος δεύτερης προσωρινής κράτησης =) 36 μήνες ο συνολικός χρόνος προσωρινής κράτησης. ii) αν ανακαλυφθεί η πράξη την 1η ημέρα του 10ου μήνα : - θα υπολείπονται (9 μήνες απ' το πρώτο ένταλμα + 18 μήνες από το δεύτερο =) 27 μήνες, ως χρόνος διερεύνησης της 2ης πράξης - θα ανέρχεται σε (18 μήνες μέγιστος χρόνος πρώτης προσωρινής κράτησης + 18 μήνες μέγιστος χρόνος δεύτερης προσωρινής κράτησης =) 36 μήνες ο συνολικός χρόνος προσωρινής κράτησης. iii) αν ανακαλυφθεί η πράξη την 1η ημέρα του 16ου μήνα : - θα υπολείπονται (3 μήνες απ το πρώτο ένταλμα + 12 μήνες από το δεύτερο =) 15 μήνες, ως χρόνος διερεύνησης της 2ης πράξης - θα ανέρχεται σε ( =) 30 μήνες ο συνολικός χρόνος προσωρινής κράτησης.

28 28 iv) αν ανακαλυφθεί η πράξη την τελευταία ημέρα του 18ου μήνα : - θα υπολείπονται ( =) 12 μήνες ως χρόνος διερεύνησης της 2ης πράξης -θα ανέρχεται σε ( =) 30 μήνες ο συνολικός χρόνος προσωρινής κράτησης. (Για αποφυγή επανάληψης των περιπτώσεων, προς ευχερέστερη ανάγνωση στο εξής θα παρατίθενται μόνο οι αριθμοί των μηνών και πως αυτοί προκύπτουν υπό την προϋπόθεση αναδρομής στο πρώτο αναλυτικό παράδειγμα για επεξήγηση των συντετμημένων όρων.) (β) Διαδοχική έκτιση - έναρξη τριμήνου στην αρχή του 16ου μήνα - εφαρμογή εδ. γ σε όλες τις περιπτώσεις (και άρα αδιάφορο το πότε εκκινεί το τρίμηνο). i) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 7ου μήνα : - ( =) 24 μήνες χρόνος διερεύνησης 2ης πράξης - ( =) 30 μήνες συνολικός χρόνος προσωρινής κράτησης ii) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 10ου μήνα : - ( =) 21 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 30 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης iii) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 16ου μήνα : - ( =) 15 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 30 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης iv) ανακάλυψη πράξης τελευταία ημέρα του 18ου μήνα - ( =) 12 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 30 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης

29 29 (γ) Διαδοχική έκτιση - έναρξη τριμήνου στην αρχή του 10ου (άρα σε όλο το διάστημα από την αρχή του 10ου έως και τον 18ο) μήνα - εφαρμογή εδ. γ μόνο κατά το τελευταίο τρίμηνο. i) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 7ου μήνα : - ( =) 30 μήνες χρόνος διερεύνησης 2ης πράξης - ( =) 36 μήνες συνολικός χρόνος προσωρινής κράτησης ii) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 10ου μήνα : - ( =) 21 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 30 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης iii) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 16ου μήνα : - ( =) 15 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 30 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης iv) ανακάλυψη πράξης τελευταία ημέρα του 18ου μήνα - ( =) 12 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 30 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης (δ) Διαδοχική έκτιση - έναρξη τριμήνου στην αρχή του 10ου (άρα σε όλο το διάστημα από την αρχή του 10ου έως και τον 18ο) μήνα - εφαρμογή εδ. γ σε όλες τις περιπτώσεις (και άρα αδιάφορο το πότε εκκινεί το τρίμηνο). i) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 7ου μήνα : - ( =) 24 μήνες χρόνος διερεύνησης 2ης πράξης - ( =) 30 μήνες συνολικός χρόνος προσωρινής κράτησης

30 30 ii) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 10ου μήνα : - ( =) 21 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 30 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης iii) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 16ου μήνα : - ( =) 15 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 30 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης iv) ανακάλυψη πράξης τελευταία ημέρα του 18ου μήνα - ( =) 12 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 30 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης (ε) Συνέκτιση - έναρξη τριμήνου στην αρχή του 16ου μήνα - εφαρμογή εδ. γ μόνο στην περίπτωση του τελευταίου τριμήνου. i) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 7ου μήνα : - ( =) 18 μήνες χρόνος διερεύνησης 2ης πράξης (ο προσθετέος των έξι μηνών προκύπτει με αφαίρεση από τη 2η επιβλητέα δεκαοκτάμηνη πρ. κράτηση των δώδεκα συνεκτιθέντων μηνών) - ( =) 24 μήνες συνολικός χρόνος προσωρινής κράτησης (και πάλι ο προσθετέος των έξι μηνών προκύπτει με αφαίρεση από τη 2η επιβλητέα δεκαοκτάμηνη πρ, κράτηση των δώδεκα συνεκτιθέντων μηνών) ii) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 10ου μήνα : - (9 + 9 =) 18 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 27 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης iii) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 16ου μήνα : - (3 + 9 =) 12 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 27 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης

31 31 iv) ανακάλυψη πράξης τελευταία ημέρα του 18ου μήνα - ( =) 12 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 30 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης (στ) Συνέκτιση - έναρξη τριμήνου στην αρχή του 16ου μήνα - εφαρμογή εδ. γ. σε όλες τις περιπτώσεις (και άρα αδιάφορο το πότε εκκινεί το τρίμηνο). i) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 7ου μήνα : - ( =) 12 μήνες χρόνος διερεύνησης 2ης πράξης - ( =) 18 μήνες συνολικός χρόνος προσωρινής κράτησης ii) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 10ου μήνα : - (9 + 3 =) 12 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 21 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης iii) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 16ου μήνα : - (3 + 9 =) 12 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 27 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης iv) ανακάλυψη πράξης τελευταία ημέρα του 18ου μήνα - ( =) 12 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 30 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης (ζ) Συνέκτιση - έναρξη τριμήνου στην αρχή του 10ου μήνα - εφαρμογή εδ. γ μόνο κατά το τελευταίο τρίμηνο. i) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 7ου μήνα : - ( =) 18 μήνες χρόνος διερεύνησης 2ης πράξης - ( =) 24 μήνες συνολικός χρόνος προσωρινής κράτησης

32 32 ii) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 10ου μήνα : - (9 + 3 =) 12 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 21 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης iii) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 16ου μήνα : - (3 + 9 =) 12 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 27 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης iv) ανακάλυψη πράξης τελευταία ημέρα του 18ου μήνα - ( =) 12 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 30 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης (η) Συνέκτιση - έναρξη τριμήνου στην αρχή του 10ου μήνα - εφαρμογή εδ. γ σε όλες τις περιπτώσεις(και άρα αδιάφορο το πότε εκκινεί το τρίμηνο). i) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 7ου μήνα : - ( =) 12 μήνες χρόνος διερεύνησης 2ης πράξης - ( =) 18 μήνες συνολικός χρόνος προσωρινής κράτησης ii) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 10ου μήνα : - (9 + 3 =) 12 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 21 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης iii) ανακάλυψη πράξης 1η ημέρα 16ου μήνα : - (3 + 9 =) 12 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 27 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης iv) ανακάλυψη πράξης τελευταία ημέρα του 18ου μήνα - ( =) 12 μήνες χρ. διερ. 2ης πράξης - ( =) 30 μήνες συνολ. χρ. πρ. κράτησης

33 33 Παρατηρήσεις - συμπεράσματα που προκύπτουν από την σχηματοποίηση των περιπτώσεων : Πρώτον, η σχηματοποίηση έλαβε χώρα με δεδομένη την άποψη που εκλαμβάνει ως εύλογο διάστημα, κατά το οποίο δε μπορεί να επιβληθεί δεύτερη προσωρινή κράτηση για αληθινά πραγματικά συρρέουσα πράξη, το εξάμηνο της πρώτης προσωρινής κράτησης, εξου και δεν υπήρξε αναφορά παραδειγμάτων για αυτόν το χρόνο, μέχρι, δηλαδή και το πέρας του πρώτου εξαμήνου. Δεύτερον παρατηρείται το εξής φαινόμενο όπου γίνεται δεκτή η διαδοχική έκτιση των ενταλμάτων : όσο πιο νωρίς ανακαλύπτεται η δεύτερη αληθινά πραγματικά συρρέουσα πράξη, τόσο μεγαλύτερο χρονικό περιθώριο επιδαψιλεύεται στα διενεργούντα την ανάκριση όργανα να διερευνήσουν αυτήν. Αν, δηλαδή, η πράξη ανακαλυφθεί τον 7ο μήνα, τα ανακριτικά όργανα θα έχουν 30 μήνες προς έρευνα αυτής, αν συμβεί τον 10ο μήνα, οι μήνες προς έρευνα μειώνονται στους 27, αν ανακαλυφθεί στους 16 μήνες, η έρευνα θα πρέπει να λάβει χώρα μέσα σε 15 μήνες κ.ο.κ. Αυτό, μάλιστα, συμβαίνει απαρέγκλιτα, σε όλες τις περιπτώσεις διαδοχικής έκτισης, χωρίς καμία εξαίρεση. Κάτι τέτοιο, όμως, δε συνάδει με τη λογική θέση ότι όσο πιο αργά ανακαλύπτεται η τέλεση μιας πράξης, τόσο περισσότερο χρόνο χρειάζεται κανείς για να εξετάσει τα σχετικά με αυτήν τεκταινόμενα. Υπερβολικώς δε, σε σημείο που αγγίζει τα όρια της κατάχρησης, βρίσκεται κανείς ενώπιον γνωστοποίησης μιας τέτοιας πράξης σε ένα αρκετά πρώιμο στάδιο (όπως αυτό του 7ου μήνα), και παρολ' αυτά του παράσχεται σχεδόν -ή αρκετές φορές πολύ κοντά σε αυτό- το διπλάσιο του ανώτατου ορίου του θεσμού της

34 34 προσωρινής κράτησης ( βλ. 30 μήνες) προς εξιχνίασή της. Αντίθετα, στην περίπτωση της συνέκτισης παρατηρείται ότι οποτεδήποτε κι αν ανακαλυφθεί η πράξη ο συνολικός χρόνος που δίνεται για διερεύνηση αυτής, δε θα ποικίλει ανάλογα με το πότε γνωστοποιήθηκε η τέλεση της πράξης και μάλιστα σε αντιστρόφως ανάλογη πορεία με την καθυστέρηση εύρεσής της, αλλά θα έχει ως maximum ή το δεκαοκτάμηνο ή το δωδεκάμηνο (στις περιπτώσεις που η πράξη ανακαλύφτηκε σε οποιονδήποτε μήνα του τελευταίου τριμήνου ή στις περιπτώσεις που κατά μία άποψη εξομοιώνονται με αυτές του τριμήνου, όταν δηλαδή δέχεται κανείς εφαρμογή του εδ. γ ήδη από την αρχή του 10ου μήνα ή ακόμη και σε όλο το μεσοδιάστημα). Πράγματι, η οδός αυτή της συνέκτισης και για αυτόν το λόγο κρίνεται περισσότερο πρόσφορη και ενδεδειγμένη, γιατί φαίνεται εύλογο η βούληση του νομοθέτη να αποσκοπούσε σε ένα εκ των προτέρων χρονικά προσδιορισμένο και ακύμαντο διάστημα (αυτό του 18μηνου ή 12μηνου αντίστοιχα), το οποίο μάλιστα είναι ταυτόσημο με αυτό των επιταγών του άρθρου 287 ΚΠΔ. Τρίτον επισημαίνεται ότι στις περιπτώσεις κατά τις οποίες δέχεται κανείς συνέκτιση αλλά και εφαρμογή του εδ. γ σε κάθε περίπτωση, το δεύτερο ένταλμα προσωρινής κράτησης άλλες φορές θα καθίσταται παντελώς ανενεργό και άλλες μικρή σημασία θα φέρει. Για του λόγου το αληθές παρατηρείται πως στις υπό (στ) i) και (η) i) περιπτώσεις ο χρόνος που προστίθεται βάσει του δεύτερου εντάλματος είναι μηδενικός, όταν η πράξη ανακαλύπτεται την 1η ημέρα του 7ου μήνα. Με την ίδια λογική την 1η ημέρα του 8ου μήνα το δεύτερο ένταλμα θα προσθέσει μόλις ένα μήνα έρευνας (όπου ο συνολικός χρόνος προσωρινής κράτησης θα ανέλθει στους 19 μήνες), την 1η ημέρα του 9ου μήνα δύο μήνες έρευνας (με συνολικό χρόνος