Ανάλυση Απαιτήσεων καινοτόμου Πληροφοριακού Συστήματος αυτόματης έκδοσης εισιτηρίων και ενημέρωσης του κοινού.

Transcript

1 Ανάλυση Απαιτήσεων καινοτόμου Πληροφοριακού Συστήματος αυτόματης έκδοσης εισιτηρίων και ενημέρωσης του κοινού. Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία για το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Επιστήμη των Υπολογιστών (ΕΤΥ)» Επιβλέπων Καθηγητής: Παυλίδης Γεώργιος Καρελάκη Χρυσούλα Α.Μ. :1006 Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής

2 Πίνακας Περιεχομένων Περίληψη. 5 Abstract Κεφάλαιο 1: Εισαγωγικά Στοιχεία 1.1. Συστήματα Ευφυών Μεταφορών (ITS) Βασικές αρχές για τις προδιαγραφές και την ανάπτυξη των ITS Τομείς και Δράσεις Προτεραιότητας Κεφάλαιο 2: Μεθοδολογία ανάπτυξης (Rational Unified Process) 2.1. Τι είναι η Rational Unified Process? Αποτελεσματική Ανάπτυξη των 6 Βέλτιστων Πρακτικών Περιγραφή Διαδικασίας Φάσεις και Επαναλήψεις Η διάσταση του χρόνου Στατική Δομή της Διαδικασίας Βασικές ροές εργασίας Business Modeling Απαιτήσεις Ανάλυση και Σχεδιασμός Υλοποίηση Τεστ Ανάπτυξη Διαχείριση Έργου Διαμόρφωση και Διαχείριση Αλλαγών Περιβάλλον Παρούσα εργασία

3 Κεφάλαιο 3: Αντικείμενο και Σκοποί της παρούσας διπλωματικής Εργασίας 3.1. Αντικείμενο της εργασίας Σκοπιμότητα και αναμενόμενα οφέλη Στόχοι και Έκταση της μελέτης Κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας του Έργου Υφιστάμενη κατάσταση Πακέτα εργασίας 72 Κεφάλαιο 4: Καταγραφή Υπάρχουσας Δομής 4.1 Περιγραφή των κύριων επιχειρησιακών διαδικασιών Εφαρμογή Έκδοσης Εισιτηρίων Διαχείριση Έκδοση Φορτωτικές Στατιστικά Ειδικές Εργασίες Ειδικά Εφαρμογή Έκδοσης Εισιτηρίων στο Λεωφορείο Εφαρμογή Έκδοσης Εισιτηρίων από τον Εισπράκτορα (Android) Εφαρμογή WEB Ticketing Διάγραμμα E-R της Βάσης Δεδομένων Σενάρια Χρήσης

4 Κεφάλαιο 5: Αρχιτεκτονική Συστήματος Κεφάλαιο 6: Απαιτήσεις Συστήματος 6.1. Λειτουργικές Απαιτήσεις (Functional Requirements) Εφαρμογή για εκδοτήρια Αποθήκη Εφαρμογή SignPack (Διαχείριση Εκτυπώσεων) Εφαρμογή έκδοσης εισιτηρίων Λεωφορεία Διαχειριστής/Back office Διαχείριση Εφαρμογή έκδοσης εισιτηρίων/εκδοτήρια Εφαρμογή έκδοσης εισιτηρίων Εισπράκτορας Εφαρμογή έκδοσης εισιτηρίων Μη Λειτουργικές Απαιτήσεις (non-functional Requirements) Αξιοπιστία Ασφάλεια (Security) Απόδοση και Περιβάλλον Επεκτασιμότητα (Extendability) Διασυνδέσεις με άλλα συστήματα Διαλειτουργικότητα Συντηρησιμότητα (Maintainability) Απαιτήσεις Συντήρησης Συστήματος Αντίγραφα Ασφαλείας Ανάκαμψη μετά από βλάβη Ζητήματα και Επεκτάσεις των Υπαρχόντων Συστημάτων Λειτουργίες Δρομολογίων, Έκδοσης Εισιτηρίων Έκδοση Εισιτηρίων Λεωφορείου και Εισπράκτορα (Android) Έκδοση Εισιτηρίων Web

5 Λειτουργίες Πληροφόρησης Αξιοπιστία και Ασφάλεια. 159 Βιβλιογραφία. 163 Περίληψη 5

6 Αντικείμενο μελέτης της μεταπτυχιακής εργασίας είναι ο προσδιορισμός των λειτουργικών απαιτήσεων, ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός και η επιλογή των απαραίτητων τεχνολογιών για την ανάπτυξη ενός πληροφοριακού συστήματος το οποίο θα υλοποιεί και θα διαχειρίζεται ένα ολοκληρωμένο τηλεματικό σύστημα δυναμικής πληροφόρησης κοινού και αυτόματης έκδοσης εισιτηρίων υπεραστικών συγκοινωνιών. Το σύστημα θα επιτρέπει τη συνολική και ενοποιημένη διαχείριση του συνόλου των λειτουργιών τηλεματικής διαχείρισης οχημάτων, έκδοσης εισιτηρίων και την πολυκαναλική πληροφόρηση των επιβατών σε πραγματικό χρόνο, κατά τα πρότυπα πρακτικών σε αντίστοιχους φορείς του Ευρωπαϊκού χώρου. Στα πλαίσια της μεταπτυχιακής εργασίας θα αποτυπωθεί το σύνολο των βημάτων και διαδικασιών που θα ακολουθηθούν προκειμένου να επιτευχθεί η άρτια υλοποίηση του προς ανάπτυξη συστήματος. Για την πιο αποτελεσματική καταγραφή των απαιτήσεων των χρηστών, ώστε να προσδιοριστεί με ακρίβεια, τόσο ποιοτικά, όσο και ποσοτικά το προς ανάπτυξη σύστημα, καθώς και οι συνθήκες λειτουργίας και ο τρόπος αλληλεπίδρασης των χρηστών με αυτά, διεξάγεται και μελέτη εφαρμογής σε φορέα ο οποίος ειδικεύεται σε πληροφοριακά / τηλεματικά συστήματα, όπου δομήθηκαν κατάλληλα ερωτηματολόγια και διενεργήθηκαν μία σειρά από συνεντεύξεις με άτομα του φορέα με στόχο να καταγραφούν οι γενικές απαιτήσεις του φορέα σε σχέση με τα προς ανάπτυξη συστήματα. Το προς ανάπτυξη σύστημα συμβάλλει στην αναβάθμιση των υπηρεσιών των οδικών μεταφορών, δίνει βαρύτητα στην ποιότητα και στην περαιτέρω βελτίωση τους μέσω της 6

7 υπεραστικής συγκοινωνίας, το οποίο είναι από τα βασικά στοιχεία ενός μοντέλου ανάπτυξης των επόμενων ετών που επιδιώκουν αρχές και φορείς της χώρας. Η διαλειτουργικότητα των συστημάτων και η διασύνδεσή τους σε ένα κεντρικό δίκτυο θα βοηθήσει τον πολίτη να παρακολουθεί και να ενημερώνεται για τις αλλαγές των δρομολογίων, να προγραμματίζει αποτελεσματικά το χρόνο του και να εξυπηρετείται καλύτερα μέσω της χρήσης φορητών συσκευών και έκδοσης ηλεκτρονικού εισιτηρίου. Επιπροσθέτως, το προς ανάπτυξη τηλεματικό σύστημα, θα βασίζεται σε ανοικτά πρότυπα και τεχνολογίες και θα μπορεί μελλοντικά να διασυνδεθεί με τα πληροφοριακά / τηλεματικά συστήματα άλλων φορέων. Συνεπώς, θα μπορούν να δημιουργηθούν ενιαία καινοτόμα κέντρα πληροφόρησης επιβατών σχετικά με τα δρομολόγια των υπεραστικών συγκοινωνιών. Επίσης δίνεται η δυνατότητα για τον ενιαίο συντονισμό των δημόσιων επιβατικών μεταφορών σε περιφερειακό ή εθνικό επίπεδο. Abstract 7

8 The scope of the present is the identification of the functional requirements, the architectural design and the use of the necessary technologies, that are needed for the development of an IT system, which is going to be an integrated system of dynamic information provisioning to the public and automatic ticket issuing. The IT system will allow the complete and integrated management of the functionalities that are made to the vehicles, ticket validation and informing the public in real time, accordingly to the standards that already exist in Europe. The thesis attempts to demonstrate the steps and the procedures that are going to be followed in order to lead to the development of a successful IT system. In order to make a successful identification of the functional requirements, as well as the conditions and the interaction to the users, we make a case study in an organization that specializes in IT systems, in where I managed to identify the general requirements of the organization for the future IT systems, through questionnaires and interviews. The system to be made upgrades the services of road transportation, focuses to the quality and to furthermore improvement of transportation, which are the key characteristics to a development model in future years in this country. The multi functionality of the systems and their connection to a central network will help the citizens to follow and get informed about the changes in the timetables, will help them to use their time effectively and get better service through mobile devices and electronic ticketing. 8

9 Furthermore, the system will be based in open standards and technologies and will have the ability to connect with other IT systems in the future. Thus, intergraded innovative systems of information provisioning will be created with the timetables. Also, it is given the potential to an intergraded coordination of the transportation in a peripheral or a national level. 9

10 10

11 Κεφάλαιο 1: Εισαγωγικά Στοιχεία 1.1. Συστήματα Ευφυών Μεταφορών (ITS) 11

12 Τα Συστήματα Ευφυών Μεταφορών (ITS) είναι προηγμένες εφαρμογές οι οποίες, χωρίς να περιλαμβάνουν την ευφυΐα ως τέτοια, έχουν στόχο να προσφέρουν καινοτόμες υπηρεσίες όσον αφορά στους διαφόρους τρόπους μεταφοράς και στη διαχείριση της κυκλοφορίας, να επιτρέπουν στους διάφορους χρήστες να ενημερώνονται καλύτερα και να κάνουν ασφαλέστερη, πιο συντονισμένη και «ευφυέστερη» τη χρήση των δικτύων μεταφορών. Τα Συστήματα Ευφυών Μεταφορών (ITS) συνδυάζουν τις τηλεπικοινωνίες, τις τεχνολογίες ηλεκτρονικής και πληροφοριών με την τεχνική των μεταφορών για τον προγραμματισμό, τον σχεδιασμό, τη λειτουργία, τη συντήρηση και τη διαχείριση συστημάτων μεταφορών. Η εφαρμογή των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών στις οδικές μεταφορές και στις διεπαφές τους με άλλους τρόπους μεταφοράς (Ευφυή Συστήματα Μεταφορών, ITS) θα συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων, της απόδοσης, συμπεριλαμβανομένης της ενεργειακής, της ασφαλείας και της προστασίας των οδικών μεταφορών συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς επικίνδυνων εμπορευμάτων, της δημόσιας ασφαλείας, της κινητικότητας των επιβατών και των εμπορευματικών μεταφορών, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και υψηλότερα επίπεδα ανταγωνιστικότητας και απασχόλησης. Η προϊούσα εφαρμογή των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών σε άλλους τρόπους μεταφοράς θα πρέπει πλέον να αποτυπωθεί και στον τομέα των οδικών μεταφορών ώστε να επιτευχθεί μεγαλύτερη ενοποίηση στο πεδίο αυτό μεταξύ των οδικών και των άλλων τρόπων μεταφοράς. Σε ορισμένα κράτη μέλη, οι εθνικές εφαρμογές των τεχνολογιών αυτών έχουν ήδη αρχίσει να αναπτύσσονται στον τομέα των οδικών μεταφορών, αλλά αυτή η ανάπτυξη παραμένει κατακερματισμένη και ασυντόνιστη και δεν μπορεί να εξασφαλίσει γεωγραφική συνέχεια των υπηρεσιών ITS σε όλη την Ένωση και στα εξωτερικά της σύνορα Βασικές αρχές για τις προδιαγραφές και την ανάπτυξη των ITS Χρειάζονται προδιαγραφές και ενδεχομένως πρότυπα που θα καθορίζουν περαιτέρω λεπτομερείς διατάξεις και διαδικασίες για μια συντονισμένη και αποτελεσματική ανάπτυξη 12

13 των ITS σε όλη την Ένωση. Προτού υιοθετηθούν οποιεσδήποτε προδιαγραφές, θα πρέπει να αξιολογεί τη συμμόρφωσή τους με ορισμένες βασικές αρχές. Η έγκριση προδιαγραφών, η έκδοση εντολών για πρότυπα, και η επιλογή και ανάπτυξη εφαρμογών και υπηρεσιών ITS βασίζονται σε εκτίμηση των αναγκών όλων των ενδιαφερομένων παραγόντων. Αυτά τα μέτρα είναι: α) Αποτελεσματικά: συμβάλλουν αισθητά στην αντιμετώπιση βασικών προκλήσεων που επηρεάζουν τις οδικές μεταφορές στην Ευρώπη (π.χ. περιορισμός της κυκλοφοριακής συμφόρησης, μείωση των εκπομπών, βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, επίτευξη υψηλότερων επιπέδων ασφαλείας και προστασίας, μεταξύ άλλων για τους ευάλωτους χρήστες του οδικού δικτύου) β) Οικονομικώς αποδοτικά: βελτιστοποιούν τον λόγο του κόστους προς το αποτέλεσμα σε σχέση με την επίτευξη των στόχων γ) Αναλογικά: παρέχουν, ενδεχομένως, διάφορα επίπεδα εφικτής ποιότητας και ανάπτυξης υπηρεσιών, λαμβανομένων υπόψη των τοπικών, περιφερειακών, εθνικών και ευρωπαϊκών ιδιαιτεροτήτων δ) Στηρίζουν την αδιάλειπτη παροχή των υπηρεσιών: εξασφαλίζουν την παροχή συνεχώς και αδιαλείπτως υπηρεσιών σε ολόκληρη την Ευρώπη, ιδίως στο διευρωπαϊκό δίκτυο, και εφόσον είναι δυνατόν στα εξωτερικά της σύνορα, κατά την ανάπτυξη υπηρεσιών ITS. Η αδιάλειπτη παροχή υπηρεσιών πρέπει να γίνεται σε επίπεδο προσαρμοσμένο στα χαρακτηριστικά των μεταφορικών δικτύων που συνδέουν της χώρες μεταξύ τους και, ενδεχομένως, τις περιφέρειες μεταξύ τους και τις πόλεις με την ύπαιθρο ε) Παρέχουν διαλειτουργικότητα: εξασφαλίζουν ότι τα συστήματα και οι υποκείμενες επιχειρηματικές διεργασίες έχουν την ικανότητα να ανταλλάσσουν δεδομένα, πληροφορίες και γνώσεις ούτως ώστε να καθίσταται δυνατή η αποτελεσματική παροχή υπηρεσιών ITS 13

14 στ) Τηρούν την οπισθόδρομη συμβατότητα: εξασφαλίζουν, ενδεχομένως, την ικανότητα των συστημάτων ITS να λειτουργούν με υπάρχοντα συστήματα τα οποία επιδιώκουν έναν κοινό σκοπό χωρίς να παρεμποδίζεται η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών ζ) Σέβονται τις υπάρχουσες εθνικές υποδομές και τα χαρακτηριστικά των δικτύων: λαμβάνουν υπόψη τις εγγενείς διαφορές των χαρακτηριστικών των δικτύων μεταφορών, ιδίως τα μεγέθη του όγκου κυκλοφορίας και τις καιρικές συνθήκες στο οδικό δίκτυο η) Προωθούν ισότητα κατά την πρόσβαση: δεν παρεμποδίζουν ή δημιουργούν διακρίσεις κατά την πρόσβαση στις εφαρμογές και υπηρεσίες ITS για ευάλωτους χρήστες του οδικού δικτύου θ) Στηρίζουν την ωριμότητα: αποδεικνύουν, ύστερα από κατάλληλη αξιολόγηση των κινδύνων, την ευρωστία των καινοτόμων συστημάτων ITS, μέσω ενός επαρκούς επιπέδου τεχνικής ανάπτυξης και επιχειρησιακής αξιοποίησης ι) Παρέχουν ποιότητα χρονισμού και εντοπισμού: χρήση υποδομών που βασίζονται σε δορυφόρους ή οποιασδήποτε τεχνολογίας που παρέχει ισοδύναμο επίπεδο ακρίβειας για τους σκοπούς εφαρμογών και υπηρεσιών ITS για τις οποίες απαιτούνται παγκόσμιες, συνεχείς, ακριβείς και εγγυημένες υπηρεσίες χρονισμού και εντοπισμού ια) Καθιστούν εφικτή τη διατροπικότητα: λαμβάνουν υπόψη το συντονισμό διαφόρων τρόπων μεταφοράς, ενδεχομένως, κατά την ανάπτυξη των ITS ιβ) Τηρούν τη συνοχή: λαμβάνουν υπόψη τους ισχύοντες κανόνες, πολιτικές και δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που άπτονται του τομέα των ITS, ειδικότερα όσον αφορά την τυποποίηση. Τα ITS θα πρέπει να στηρίζονται σε διαλειτουργικά συστήματα βασιζόμενα σε ανοικτά και δημόσια πρότυπα, διαθέσιμα σε όλους αδιακρίτως τους παρόχους και χρήστες υπηρεσιών και εφαρμογών. 14

15 Θα πρέπει να χρησιμοποιούνται καινοτόμες τεχνολογίες, όπως Συσκευές Αναγνώρισης με Χρήση Ραδιοσυχνοτήτων (RFID) ή Egnos/Galileo, για την υλοποίηση των εφαρμογών ITS, κυρίως για την παρακολούθηση και τον εντοπισμό του οχήματος κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του και με κάθε τρόπο μεταφοράς. Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα κατά κύριο λόγο στους τέσσερις βασικούς τομείς για την ανάπτυξη και την ανάπτυξη των ITS Τομείς και Δράσεις Προτεραιότητας Τομέας προτεραιότητας Ι: Βέλτιστη χρήση δεδομένων σχετικά με το οδικό δίκτυο, την κυκλοφορία και τις μετακινήσεις Πολλές εφαρμογές ITS στηρίζονται στην ακριβή γνώση του οδικού δικτύου και του κώδικα οδικής κυκλοφορίας. Ενώ στο παρελθόν η κύρια μάζα των γνώσεων αυτών προερχόταν από τις αρχές, σήμερα οι εμπορικές πηγές γίνονται όλο και πιο σημαντικές. Οι σχετικές πληροφορίες θα πρέπει να επικυρωθούν και να διατίθενται σε όλους τους παίκτες σε μια δίκαιη και ισότιμη βάση, προκειμένου να υποστηρίξουν την ασφαλή και ορθή διαχείριση της κυκλοφορίας. Αυτό κυρίως αφορά τόσο την ψηφιακή χαρτογράφηση όσο και την παροχή (σε πραγματικό χρόνο) της κυκλοφορίας και των μετακινήσεων. Η βέλτιστη χρήση των δεδομένων θα διευκολύνει επίσης τον σχεδιασμό των πολυτροπικών μετακινήσεων. Οι προδιαγραφές και τα πρότυπα για τη βέλτιστη χρήση των δεδομένων σχετικά με το οδικό δίκτυο, την κυκλοφορία και τις μετακινήσεις περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: 1. Καθορισμό των απαραίτητων απαιτήσεων ώστε να διατίθενται στους χρήστες ITS διασυνοριακώς ακριβείς υπηρεσίες πληροφόρησης για τις πολυτροπικές μετακινήσεις, με βάση: 15

16 τη διαθεσιμότητα και δυνατότητα πρόσβασης σε υφιστάμενα και ακριβή δεδομένα σχετικά με το οδικό δίκτυο και την κυκλοφορία σε πραγματικό χρόνο, που χρησιμοποιούνται για τις πληροφορίες για τις πολυτροπικές μετακινήσεις σε παρόχους υπηρεσιών ITS, τηρουμένων των περιορισμών ασφαλείας και διαχείρισης των μεταφορών, τη διευκόλυνση της διασυνοριακής ηλεκτρονικής ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ των οικείων δημόσιων αρχών και ενδιαφερομένων παραγόντων και των οικείων παρόχων υπηρεσιών ITS, την έγκαιρη επικαιροποίηση των διαθέσιμων δεδομένων σχετικά με το οδικό δίκτυο και την κυκλοφορία, τα οποία χρησιμοποιούνται για την πληροφόρηση από τις οικείες δημόσιες αρχές και τους ενδιαφερόμενους παράγοντες, την έγκαιρη επικαιροποίηση των πληροφοριών σχετικά με τις πολυτροπικές μετακινήσεις από τους παρόχους υπηρεσιών ITS. 2. Καθορισμό των απαραίτητων απαιτήσεων ώστε να διατίθενται στους χρήστες ITS, σε πραγματικό χρόνο, διασυνοριακώς ακριβείς υπηρεσίες πληροφόρησης για την κυκλοφορία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με βάση: τη διαθεσιμότητα και δυνατότητα πρόσβασης σε υφιστάμενα και ακριβή δεδομένα σχετικά με το οδικό δίκτυο και την κυκλοφορία σε πραγματικό χρόνο, που χρησιμοποιούνται για την πληροφόρηση σε πραγματικό χρόνο σχετικά με την κυκλοφορία σε παρόχους υπηρεσιών ITS, τηρουμένων των περιορισμών ασφαλείας και διαχείρισης των μεταφορών, τη διευκόλυνση της διασυνοριακής ηλεκτρονικής ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ των οικείων δημόσιων αρχών και ενδιαφερομένων παραγόντων και των οικείων παρόχων υπηρεσιών ITS σε διασυνοριακό επίπεδο, 16

17 την έγκαιρη επικαιροποίηση των διαθέσιμων δεδομένων σχετικά με το οδικό δίκτυο και την κυκλοφορία, τα οποία χρησιμοποιούνται για την πληροφόρηση σε πραγματικό χρόνο από τις οικείες δημόσιες αρχές και τους ενδιαφερόμενους παράγοντες, την έγκαιρη επικαιροποίηση των πληροφοριών σχετικά με την κυκλοφορία σε πραγματικό χρόνο, από τους παρόχους υπηρεσιών ITS Καθορισμό των απαραίτητων απαιτήσεων για τη συλλογή από τις οικείες δημόσιες αρχές και/ή, ενδεχομένως, από τον ιδιωτικό τομέα, δεδομένων σχετικά με το οδικό δίκτυο και την κυκλοφορία και για την παροχή αυτών των δεδομένων στους παρόχους υπηρεσιών ITS, με βάση: τη διαθεσιμότητα, σε παρόχους υπηρεσιών ITS, των υφισταμένων δεδομένων σχετικά με το οδικό δίκτυο και την κυκλοφορία (συμπεριλαμβανομένων π.χ. σχεδίων κυκλοφορίας, κανονισμών κυκλοφορίας και συνιστώμενων διαδρομών) που συλλέγουν οι οικείες δημόσιες αρχές και/ή ο ιδιωτικός τομέας, τη διευκόλυνση της ηλεκτρονικής ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ των οικείων δημόσιων αρχών και των παρόχων υπηρεσιών ITS, την έγκαιρη επικαιροποίηση, από τις αρμόδιες δημόσιες αρχές και/ή, ενδεχομένως από τον ιδιωτικό τομέα, δεδομένων σχετικά με το οδικό δίκτυο και την κυκλοφορία (συμπεριλαμβανομένων π.χ. σχεδίων κυκλοφορίας, κανονισμών κυκλοφορίας και συνιστώμενων διαδρομών), την έγκαιρη επικαιροποίηση, από τους παρόχους υπηρεσιών ITS, των υπηρεσιών και εφαρμογών ITS αξιοποιώντας τα δεδομένα σχετικά με το οδικό δίκτυο και την κυκλοφορία Καθορισμό των απαραίτητων απαιτήσεων ώστε ακριβή δεδομένα σχετικά με το οδικό δίκτυο, την κυκλοφορία και τις υπηρεσίες μεταφορών που χρησιμοποιούνται για ψηφιακούς χάρτες να διατίθενται, ει δυνατόν, στους παραγωγούς ψηφιακών χαρτών και τους παρόχους υπηρεσιών, με βάση: 17

18 τη διαθεσιμότητα των υφισταμένων δεδομένων σχετικά με το οδικό δίκτυο και την κυκλοφορία, τα οποία χρησιμοποιούνται για ψηφιακούς χάρτες, στους παραγωγούς ψηφιακών χαρτών και τους παρόχους υπηρεσιών, τη διευκόλυνση της ηλεκτρονικής ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ των οικείων δημόσιων αρχών και ενδιαφερομένων παραγόντων και των ιδιωτικών παραγωγών ψηφιακών χαρτών και παρόχων υπηρεσιών, την έγκαιρη επικαιροποίηση από τις οικείες δημόσιες αρχές και τους ενδιαφερομένους παράγοντες των δεδομένων σχετικά με το οδικό δίκτυο και την κυκλοφορία που χρησιμοποιούνται για ψηφιακούς χάρτες, την έγκαιρη επικαιροποίηση των ψηφιακών χαρτών από τους παραγωγούς ψηφιακών χαρτών και τους παρόχους υπηρεσιών. 4. Καθορισμό, ενδεχομένως, των ελάχιστων απαιτήσεων για δωρεάν παροχή «καθολικών μηνυμάτων κυκλοφορίας» σχετικών με την οδική ασφάλεια σε όλους τους χρήστες του οδικού δικτύου, καθώς και για το ελάχιστο περιεχόμενό τους, με βάση: τον εντοπισμό και τη χρήση τυποποιημένου καταλόγου κυκλοφοριακών συμβάντων σχετικών με την ασφάλεια («καθολικά μηνύματα κυκλοφορίας»), τα οποία πρέπει να κοινοποιούνται δωρεάν στους χρήστες ITS, τη συμβατότητα και ενσωμάτωση «καθολικών μηνυμάτων κυκλοφορίας» στις υπηρεσίες ITS για πληροφόρηση σε πραγματικό χρόνο σχετικά με την κυκλοφορία και τις πολυτροπικές μετακινήσεις. Τομέας προτεραιότητας ΙΙ: Αδιάλειπτη παροχή των υπηρεσιών ITS για τη διαχείριση της κυκλοφορίας και των μεταφορών Η ανάγκη να αντιμετωπισθεί η συνεχώς διογκούμενη κίνηση, ιδίως στους κύριους ευρωπαϊκούς διαδρόμους μεταφορών και σε πολεοδομικά συγκροτήματα, ενώ η προώθηση 18

19 της περιβαλλοντικής αειφορίας και της ενεργειακής απόδοσης, απαιτεί καινοτόμες λύσεις για τις μεταφορές και τη διαχείριση της κυκλοφορίας. Η αδιάλειπτη και δυναμική διαχείριση μεταφορών και κυκλοφορίας επιτρέπει τη βέλτιστη χρήση του υφιστάμενου δυναμικού, ενισχύει την συν-τροπικότητα και είναι επωφελής τόσο για τις υπεραστικές και αστικές εμπορευματικές μεταφορές. Οι προδιαγραφές και τα πρότυπα για τη συνέχεια και τη διαλειτουργικότητα των υπηρεσιών διαχείρισης κυκλοφορίας και μεταφορών περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: 1.1. Καθορισμό των αναγκαίων μέτρων για την ανάπτυξη του ευρωπαϊκού αρχιτεκτονικού πλαισίου ITS, με ειδική στόχευση στη διαλειτουργικότητα μεταξύ των ITS, στην αδιάλειπτη παροχή υπηρεσιών και στις πτυχές της πολυτροπικότητας, περιλαμβανομένης π.χ. της έκδοσης πολυτροπικών διαλειτουργικών εισιτηρίων, βάσει του οποίου τα κράτη μέλη και οι αρμόδιες αρχές τους σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα, θα μπορούν να αναπτύξουν τη δική τους αρχιτεκτονική ITS για την κινητικότητα σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο Καθορισμό των ελάχιστων απαραίτητων απαιτήσεων για την αδιάλειπτη παροχή των υπηρεσιών ITS, ιδίως για τις διασυνοριακές υπηρεσίες, για τη διαχείριση των επιβατικών μεταφορών με διάφορους τρόπους μεταφοράς, με βάση: τη διευκόλυνση της ηλεκτρονικής ανταλλαγής δεδομένων και πληροφοριών μεταξύ των οικείων κέντρων πληροφοριών/ελέγχου της κυκλοφορίας και διαφόρων ενδιαφερομένων παραγόντων σχετικά με την κυκλοφορία σε επίπεδο διασυνοριακό και, ενδεχομένως, διαπεριφερειακό, ή μεταξύ αστικών και υπεραστικών περιοχών, τη χρήση τυποποιημένων ροών πληροφοριών ή διεπαφών κυκλοφορίας μεταξύ των οικείων κέντρων πληροφοριών/ ελέγχου της κυκλοφορίας και διαφόρων ενδιαφερομένων παραγόντων Καθορισμό των ελάχιστων αναγκαίων απαιτήσεων για την αδιάλειπτη παροχή υπηρεσιών ITS για τη διαχείριση κατά μήκος ευρωπαϊκών διαδρόμων μεταφορών και με διάφορους τρόπους μεταφοράς, με βάση: 19

20 τη διευκόλυνση της ηλεκτρονικής ανταλλαγής δεδομένων και πληροφοριών μεταξύ των οικείων κέντρων πληροφοριών/ελέγχου της κυκλοφορίας και διαφόρων ενδιαφερόμενων παραγόντων, σχετικά με την κυκλοφορία σε επίπεδο διασυνοριακό και, ενδεχομένως, διαπεριφερειακό, ή μεταξύ αστικών και υπεραστικών περιοχών, τη χρήση τυποποιημένων ροών πληροφοριών ή διεπαφών κυκλοφορίας μεταξύ των οικείων κέντρων πληροφοριών/ ελέγχου της κυκλοφορίας και διαφόρων ενδιαφερομένων παραγόντων Καθορισμό των αναγκαίων μέτρων κατά την υλοποίηση των εφαρμογών ITS για εφοδιαστική αλυσίδα εμπορευματικών μεταφορών, με βάση: τη διαθεσιμότητα των σχετικών τεχνολογιών ITS στους φορείς ανάπτυξης εφαρμογών ITS και της χρήσης των εν λόγω τεχνολογιών από αυτούς, την ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων εντοπισμού στα εργαλεία και κέντρα διαχείρισης κυκλοφορίας Καθορισμό των απαραίτητων διεπαφών για την εξασφάλιση της διαλειτουργικότητας και συμβατότητας μεταξύ της αστικής αρχιτεκτονικής ITS και της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ITS με βάση: τη διαθεσιμότητα δεδομένων σχετικά με τις δημόσιες μεταφορές, τον προγραμματισμό μετακινήσεων, τη ζήτηση μεταφορών, την κυκλοφορία και τη στάθμευση, στα αστικά κέντρα ελέγχου και στους παρόχους υπηρεσιών, τη διευκόλυνση της ηλεκτρονικής ανταλλαγής, μεταξύ των διαφορετικών αστικών κέντρων ελέγχου και των παρόχων υπηρεσιών, των δεδομένων σχετικά με δημόσιες ή ιδιωτικές μεταφορές και με όλους τους πιθανούς τρόπους μεταφοράς, την ενσωμάτωση όλων των σχετικών δεδομένων και πληροφοριών σε ενιαία αρχιτεκτονική. 20

21 Τομέας προτεραιότητας ΙΙΙ: Εφαρμογές ITS σχετικά με την ασφάλεια και προστασία του οδικού δικτύου Οι εφαρμογές ITS για την οδική ασφάλεια και προστασία του οδικού δικτύου έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητά τους, το γενικότερο όφελος όμως για την κοινωνία εξαρτάται από την ευρύτερη ανάπτυξή τους. Ταυτόχρονα, ορισμένα ζητήματα που σχετίζονται με την ασφάλεια απαιτούν μεγαλύτερη προσοχή: ασφαλή σχεδιασμό και χρήση των διεπαφών ανθρώπου-μηχανής, ενσωμάτωση των «νομαδικών συσκευών», μέριμνα για την ασφάλεια των ευάλωτων χρηστών του οδικού δικτύου όπως οι ηλικιωμένοι. Εν τω μεταξύ, πρέπει να ληφθεί υπόψη η ασφάλεια των συστημάτων μεταφορών, χωρίς να τίθενται σε κίνδυνο η απόδοση και η αποτελεσματικότητα των μεταφορών. Οι προδιαγραφές για τις εφαρμογές ITS σχετικά με την οδική ασφάλεια και την προστασία του οδικού δικτύου περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: 1. Καθορισμό των απαραίτητων μέτρων για την εναρμονισμένη παροχή ενός διαλειτουργικού ευρωπαϊκού συστήματος, συμπεριλαμβανομένων των εξής: διαθεσιμότητα των απαιτούμενων δεδομένων ITS εντός του οχήματος που πρόκειται να ανταλλάσσονται, διαθεσιμότητα του απαραίτητου εξοπλισμού στα κέντρα κλήσεων έκτακτης ανάγκης τα οποία είναι αποδέκτες των δεδομένων που εκπέμπουν τα οχήματα, διευκόλυνση της ανταλλαγής ηλεκτρονικών δεδομένων μεταξύ των οχημάτων και των κέντρων κλήσεων έκτακτης ανάγκης. 2. Καθορισμό των απαραίτητων μέτρων για την παροχή υπηρεσιών πληροφόρησης που βασίζονται στα ITS για ασφαλείς και προστατευμένες θέσεις στάθμευσης φορτηγών και 21

22 εμπορικών οχημάτων, ιδίως σε παρόδιες εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης και ανάπαυσης, με βάση: τη διαθεσιμότητα πληροφοριών στους χρήστες σχετικά με τις παρόδιες εγκαταστάσεις στάθμευσης τη διευκόλυνση της ηλεκτρονικής ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ παρόδιων εγκαταστάσεων στάθμευσης, κέντρων και οχημάτων. 3. Καθορισμό των απαραίτητων μέτρων για την παροχή υπηρεσιών κράτησης θέσεων που βασίζονται στα ITS για ασφαλείς και προστατευμένες θέσεις στάθμευσης φορτηγών και εμπορικών οχημάτων, ιδίως σε χώρους παροχής υπηρεσιών και ανάπαυσης, με βάση: τη διαθεσιμότητα πληροφοριών στους χρήστες σχετικά με παρόδιες εγκαταστάσεις στάθμευσης, τη διευκόλυνση της ηλεκτρονικής ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ παρόδιων εγκαταστάσεις στάθμευσης, κέντρων και οχημάτων, την ενσωμάτωση σχετικών τεχνολογιών ITS, τόσο σε οχήματα όσο και σε παρόδιες εγκαταστάσεις στάθμευσης, για την επικαιροποίηση των πληροφοριών σχετικά με διαθέσιμες θέσεις στάθμευσης για σκοπούς κράτησης Καθορισμό των απαραίτητων μέτρων για τη στήριξη της ασφαλείας των χρηστών του οδικού δικτύου σε σχέση με τη διεπαφή ανθρώπου-μηχανής που είναι τοποθετημένη επί του οχήματος και τη χρήση νομαδικών συσκευών για τη στήριξη της οδήγησης και/ή της μεταφορικής δραστηριότητας, καθώς και για την εγγύηση της ασφαλείας των επικοινωνιών εντός του οχήματος. 22

23 4.2. Καθορισμό των αναγκαίων μέτρων για τη βελτίωση της ασφαλείας και της άνεσης των ευάλωτων χρηστών του οδικού δικτύου για όλες τις εφαρμογές ITS. Τομέας προτεραιότητας IV: Σύνδεση του οχήματος με την υποδομή μεταφορών Ο εξορθολογισμός και η ενοποίηση των εφαρμογών ITS στο πλαίσιο ενός συνεκτικού, ανοιχτής σχεδίασης συστήματος θα μπορούσε να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα, τη χρηστικότητα, τη μείωση του κόστους και να επιτρέψει την «plug-and-play» ένταξη των νέων ή αναβαθμισμένων εφαρμογών. Αυτή η ανοικτή αρχιτεκτονική θα ενσωματώνεται - αρχικά σε εμπορικά οχήματα - σε μια ανοικτή πλατφόρμα εντός του οχήματος, εξασφαλίζει διαλειτουργικότητα / διασύνδεση με συστήματα υποδομής και εγκαταστάσεις. Επιπλέον, συνεργατικά συστήματα - που βασίζεται στην ανταλλαγή πληροφοριών και την επικοινωνία μεταξύ των οχημάτων και με την οδική υποδομή - είναι επίσης αναπτύσσονται με ταχείς ρυθμούς και θα πρέπει να προωθηθεί περαιτέρω. Οι προδιαγραφές και τα πρότυπα για τα ITS για τη σύνδεση του οχήματος με τις υποδομές μεταφορών περιλαμβάνουν: 1.1. Καθορισμό των απαραίτητων μέτρων για την ενσωμάτωση διαφόρων εφαρμογών ITS σε ανοικτή πλατφόρμα εντός του οχήματος, με βάση: τον προσδιορισμό των λειτουργικών απαιτήσεων υφιστάμενων ή προγραμματισμένων εφαρμογών ITS, τον καθορισμό αρχιτεκτονικής ανοικτού συστήματος που ορίζει τις δυνατότητες λειτουργίας και τις διεπαφές οι οποίες είναι απαραίτητες για τη διαλειτουργικότητα/διασύνδεση με συστήματα υποδομής και εγκαταστάσεις την ενσωμάτωση μελλοντικών νέων ή αναβαθμισμένων εφαρμογών ITS τύπου «plug and play» (τοποθέτησης και άμεσης λειτουργίας), σε ανοικτή πλατφόρμα εντός του οχήματος, 23

24 τη χρήση διαδικασίας τυποποίησης για την υιοθέτηση της αρχιτεκτονικής και προδιαγραφές της ανοικτής πλατφόρμας εντός του οχήματος Καθορισμό των απαραίτητων μέτρων για την περαιτέρω πρόοδο της ανάπτυξης και εφαρμογής συνεργατικών συστημάτων (μεταξύ οχημάτων, μεταξύ οχήματος και υποδομής, μεταξύ υποδομών), με βάση: τη διευκόλυνση της ανταλλαγής δεδομένων και πληροφοριών μεταξύ οχημάτων, μεταξύ υποδομών και μεταξύ οχήματος και υποδομής, τη διαθεσιμότητα στα αντίστοιχα μέρη (υποδομή οχήματος ή οδική υποδομή) των σχετικών δεδομένων ή πληροφοριών που πρόκειται να ανταλλάσσονται, τη χρήση τυποποιημένης μορφής μηνύματος για αυτή την ανταλλαγή δεδομένων ή πληροφοριών μεταξύ του οχήματος και της υποδομής, τον καθορισμό υποδομής επικοινωνίας για την ανταλλαγή δεδομένων ή πληροφοριών μεταξύ οχημάτων, μεταξύ υποδομών και μεταξύ οχήματος και υποδομής, τη χρήση τυποποιημένων μεθόδων για την υιοθέτηση των αντίστοιχων αρχιτεκτονικών. Τομέας προτεραιότητας V: Ασφάλεια και προστασία δεδομένων και θέματα αξιοπιστίας Ο χειρισμός των δεδομένων - ιδίως των προσωπικών και οικονομικών - στις εφαρμογές ITS θέτουν ορισμένα θέματα, όπως τα δικαιώματα προστασίας των δεδομένων των πολιτών που βρίσκονται σε κίνδυνο. Πρέπει να διασφαλίζεται η ακεραιότητα των δεδομένων και του απορρήτου για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, και ιδιαίτερα για τους πολίτες. Η παροχή και χρήση των εφαρμογών ITS έχει δημιουργήσει επίσης επιπλέον απαιτήσεις όσον αφορά την αξιοπιστία. Τα θέματα αυτά θα μπορούσαν να είναι ένα σημαντικό εμπόδιο για την 24

25 ευρύτερη διείσδυση ορισμένων υπηρεσιών ITS, αν τα δικαιώματα των πολιτών δεν προστατεύονται πλήρως. Οι προδιαγραφές και τα πρότυπα για τα ITS για την ασφάλεια και προστασία των δεδομένων περιλαμβάνουν: 1. Την αξιολόγηση των θεμάτων ασφάλειας και προστασίας των προσωπικών δεδομένων που σχετίζονται με τον χειρισμό δεδομένων σε εφαρμογές και υπηρεσίες ITS και την πρόταση μέτρων που είναι σε πλήρη συμμόρφωση με τη νομοθεσία της ΕΕ Παρά τα πολλά πιθανά οφέλη των Ευφυών Συστημάτων Μεταφορών, η σχετική αύξηση των ηλεκτρονικών συστημάτων σε οχήματα εγείρει ζητήματα ασφάλειας και προστασίας των προσωπικών δεδομένων που, εάν δεν αντιμετωπιστούν, θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την ευρύτερη εξάπλωση των ITS. Για παράδειγμα, οι location-based υπηρεσίες μπορούν - σε συνδυασμό με τις πληροφορίες για τη θέση και τα προσωπικά δεδομένα να έχουν πιθανές συνέπειες για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Μπορεί επίσης να υπάρχουν τρωτά σημεία στην ασφάλεια στο χώρο της ηλεκτρονικής και των συστημάτων επικοινωνίας. Οι ITS τεχνολογίες πρέπει να διασφαλίζουν την ακεραιότητα, την εμπιστευτικότητα και την ασφαλή διακίνηση των δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων των προσωπικών και οικονομικών στοιχείων, και να δείχνουν ότι τα δικαιώματα των πολιτών προστατεύονται πλήρως. 2. Αντιμετώπιση των θεμάτων αξιοπιστίας που σχετίζονται με τη χρήση εφαρμογών ITS και κυρίως σε συστήματα ασφαλείας πάνω σε όχημα Τα ζητήματα αξιοπιστίας που θέτει η παροχή ή η χρήση των εφαρμογών ITS, αντιπροσωπεύουν ένα άλλο πιθανό εμπόδιο στην ευρύτερη διείσδυση στην αγορά ορισμένων ευφυών συστημάτων μεταφορών. Τα θέματα αξιοπιστίας έχουν κυρίως παρεμποδίσει την εισαγωγή των ευφυών ολοκληρωμένων συστημάτων ασφαλείας στην αγορά, με νομικά ζητήματα σχετικά με το προϊόν / την ευθύνη του κατασκευαστή και την ευθύνη του οδηγού. Στα προηγμένα συστήματα υποστήριξης 25

26 οδηγού, για παράδειγμα, οι κίνδυνοι αξιοπιστίας ενδέχεται να είναι εξαιρετικά περίπλοκοι - ο όρος «ελαττωματικό προϊόν» χρησιμοποιείται στην οδηγία περί ευθύνης προϊόντων της ΕΕ, όχι μόνο από τεχνική άποψη, αλλά επίσης συνδέεται με τον ανθρώπινο παράγοντα, συμπεριλαμβανομένων των απαιτήσεων του συστήματος, όπως η αξιοπιστία, η ελεγξιμότητα, η σαφήνεια, η προβλεψιμότητα και η κακή αντοχή. 26

27 Κεφάλαιο 2: Μεθοδολογία ανάπτυξης (Rational Unified Process) Η μεθοδολογία που προτείνεται για την υλοποίηση του συγκεκριμένης διπλωματικής εργασίας ακολουθεί τη φιλοσοφία του Incremental Development και βασίζεται στις αρχές της διαδικασίας Rational Unified Process [RUP] για την επιτυχή και ταχύτατη ανάπτυξη πληροφοριακών συστημάτων Τι είναι η Rational Unified Process? Η Rational Unified Process είναι μια διαδικασία Τεχνολογίας Λογισμικού. Παρέχει μια πειθαρχημένη προσέγγιση για την ανάθεση καθηκόντων και ευθυνών εντός της ανάπτυξης ενός οργανισμού. Στόχος της είναι να διασφαλίσει την παραγωγή υψηλής ποιότητας λογισμικού που ικανοποιεί τις ανάγκες των τελικών χρηστών του, μέσα σε ένα προβλέψιμο χρονοδιάγραμμα και προϋπολογισμό. 27

28 Η Rational Unified Process ενισχύει την παραγωγικότητα της ομάδας, παρέχοντας στο κάθε μέλος της ομάδας εύκολη πρόσβαση σε πρότυπα και εργαλεία για όλες τις κρίσιμες διαδικασίες ανάπτυξης. Καθώς όλα τα μέλη της ομάδας έχουν πρόσβαση στο ίδιο γνωστικό υπόβαθρο, δεν έχει σημασία αν εργάζονται στις απαιτήσεις, στο σχεδιασμό, στον έλεγχο, στη διαχείριση του έργου, ή τη διαχείριση της διάρθρωσης, διασφαλίζεται ότι όλα τα μέλη της ομάδας μοιράζονται μια κοινή γλώσσα, διαδικασία και άποψη για το πώς να αναπτύξουν λογισμικό. Οι Rational Unified Process δραστηριότητες δημιουργούν και διατηρούν μοντέλα. Αντί να επικεντρώνονται στην παραγωγή μεγάλου αριθμού εγγράφων, η Unified Process δίνει έμφαση στην ανάπτυξη και τη συντήρηση μοντέλων-σημασιολογικά πλούσιων αναπαραστάσεων του λογισμικού συστήματος υπό ανάπτυξη. Η Rational Unified Process είναι ένας οδηγός για το πώς να χρησιμοποιείται αποτελεσματικά η Unified Modeling Language(UML). Η UML είναι μια βιομηχανικάτυποποιημένη γλώσσα που επιτρέπει την επικοινωνία με σαφήνεια των απαιτήσεων, των αρχιτεκτονικών και των σχεδίων. Η Rational Unified Process υποστηρίζεται από εργαλεία, που αυτοματοποιούν μεγάλα τμήματα της διαδικασίας. Χρησιμοποιούνται για να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν τα διάφορα αντικείμενα -μοντέλα, κυρίως-, της διαδικασίας ανάπτυξης λογισμικού: οπτική μοντελοποίηση, προγραμματισμό, έλεγχο, κλπ. Είναι ανεκτίμητης αξίας για την υποστήριξη όλων των λογιστικών που σχετίζονται με τη διαχείριση των αλλαγών καθώς και τη διαχείριση παραμέτρων που συνοδεύουν κάθε επανάληψη. Η Rational Unified Process είναι μια παραμετροποιήσιμη διαδικασία. Καμία μεμονωμένη μέθοδος δεν είναι κατάλληλη για κάθε ανάπτυξη λογισμικού. Η Unified Process ταιριάζει σε μικρές ομάδες ανάπτυξης, καθώς και σε μεγάλους οργανισμούς ανάπτυξης. Η Unified Process βασίζεται σε μια απλή και σαφή αρχιτεκτονική διαδικασία που προβλέπει τα κοινά χαρακτηριστικά όλων των διαδικασιών. Ακόμα, μπορεί να μεταβάλλεται σε διαφορετικές καταστάσεις. Περιέχει ένα Development Kit, το οποίο υποστηρίζει την παραμετροποίηση των διαδικασιών ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της κάθε ομάδας. 28

29 Η Rational Unified Process αποτυπώνει πολλές από τις βέλτιστες πρακτικές στη σύγχρονη ανάπτυξη λογισμικού σε μια μορφή που είναι κατάλληλη για ένα ευρύ φάσμα έργων και οργανώσεων. Η ανάπτυξη αυτών των βέλτιστων πρακτικών με τη χρήση του Rational Unified Process σαν οδηγό προσφέρει στις ομάδες ανάπτυξης μια σειρά από σημαντικά πλεονεκτήματα. Παρακάτω, περιγράφουμε τις έξι θεμελιώδης βέλτιστες πρακτικές της Rational Unified Process Αποτελεσματική Ανάπτυξη των 6 Βέλτιστων Πρακτικών Η Rational Unified Process περιγράφει πως αποτελεσματικά αναπτύσσονται εμπορικά αποδεδειγμένες προσεγγίσεις για την ανάπτυξη λογισμικού. Λέγονται «βέλτιστες πρακτικές», όχι τόσο επειδή μπορεί να προσδιορισθεί με ακρίβεια η αξία τους, αλλά, επειδή έχει παρατηρηθεί ότι χρησιμοποιούνται ευρέως στη βιομηχανία από την πετυχημένους οργανισμούς. Η Rational Unified Process παρέχει στο κάθε μέλος της ομάδας κατευθυντήριες γραμμές, πρότυπα και εργαλεία τα οποία απαιτούνται σε όλη την ομάδα ώστε να επωφεληθούν πλήρως από αυτά, μεταξύ άλλων και με τις ακόλουθες βέλτιστες πρακτικές: 1. Επαναληπτική ανάπτυξη λογισμικού 2. Διαχείριση απαιτήσεων 3. Component-based αρχιτεκτονικές 4. Οπτικά μοντέλα λογισμικού 5. Πιστοποίηση ποιότητας λογισμικού 6. Έλεγχος αλλαγών στο λογισμικό Επαναληπτική ανάπτυξη λογισμικού: Δεδομένου των εξελιγμένων συστημάτων λογισμικού, δεν είναι δυνατόν διαδοχικά να προσδιορίσουμε πρώτα το όλο πρόβλημα, να σχεδιάζουμε το σύνολο της λύσης, να κατασκευάσουμε το λογισμικό και, στη συνέχεια, να δοκιμάσουμε το προϊόν στο τέλος. Απαιτείται μια επαναληπτική προσέγγιση που επιτρέπει 29

30 την αύξηση της κατανόησης του προβλήματος μέσω διαδοχικών βελτιώσεων, καθώς και να αυξηθεί σταδιακά μια αποτελεσματική λύση πάνω σε πολλές επαναλήψεις. Η Rational Unified Process υποστηρίζει μια επαναληπτική προσέγγιση για την ανάπτυξη, η οποία αντιμετωπίζει τις υψηλότερες θέσεις κινδύνου και σε κάθε στάδιο του κύκλου ζωής, μειώνοντας σημαντικά το προφίλ κινδύνου ενός έργου. Αυτή η επαναληπτική προσέγγιση βοηθά στη μείωση του κινδύνου μέσω αποδεδειγμένης συνεχής προόδου, εκτελέσιμων αποτελεσμάτων που επιτρέπουν τη συνεχή συμμετοχή και ανατροφοδότηση των χρηστών. Επειδή κάθε επανάληψη τελειώνει με ένα εκτελέσιμο αποτέλεσμα, η ομάδα ανάπτυξης εστιάζει στην παραγωγή των αποτελεσμάτων, και ο έλεγχος συχνότητας της κατάστασης συμβάλει στη διασφάλιση ότι το έργο παραμένει με το χρονοδιάγραμμα. Μια επαναληπτική προσέγγιση καθιστά επίσης ευκολότερο το να φιλοξενήσει τακτικές αλλαγές στις απαιτήσεις, στα χαρακτηριστικά ή στο χρονοδιάγραμμα. Διαχείριση απαιτήσεων: Η Rational Unified Process περιγράφει πως να αποσπάσεις, να οργανώσεις και να καταγράψεις την απαιτούμενη λειτουργικότητα και τους απαιτούμενους περιορισμούς (παρακολούθηση και καταγραφή των tradeoffs και των αποφάσεων) και εύκολα να συλλάβεις και να κοινοποιήσεις τις απαιτήσεις των επιχειρήσεων. Οι έννοιες των use cases και των σεναρίων που περιγράφονται στο πλαίσιο της διαδικασίας έχει αποδειχθεί ότι είναι ένας εξαιρετικός τρόπος για να συλληφθούν σωστά οι λειτουργικές απαιτήσεις και να εξασφαλιστεί ότι αυτές οδηγούν το σχεδιασμό, την εφαρμογή και τον έλεγχο του λογισμικού, καθιστώντας πιο πιθανό ότι το τελικό σύστημα θα ικανοποιεί τις ανάγκες του τελικού χρήστη. Παρέχουν συνεκτικά και ανιχνεύσιμα νήματα μέσω της ανάπτυξης και του παραδοθέντος συστήματος. Χρήση component-based αρχιτεκτονικών: Η διαδικασία επικεντρώνεται στην πρώιμη ανάπτυξη και στην κατασκευή των βάσεων για μια εύρωστη εκτελέσιμη αρχιτεκτονική, πριν από τη δέσμευση πόρων για την ανάπτυξη πλήρους κλίμακας. Περιγράφει πώς να σχεδιάσεις μία ελαστική αρχιτεκτονική που είναι ευέλικτη, μπορεί να διαχειριστεί μελλοντικές αλλαγές, είναι διαισθητικά κατανοητή, και να προωθεί την πιο αποτελεσματική 30

31 επαναχρησιμοποίηση λογισμικού. Η Rational Unified Process υποστηρίζει την componentbased ανάπτυξη. Οι components είναι μη-τετριμμένες μονάδες, υποσυστήματα που πληρούν μια σαφή λειτουργία. Η Rational Unified Process παρέχει μια συστηματική προσέγγιση για τον καθορισμό μιας αρχιτεκτονικής χρησιμοποιώντας νέα και υπάρχοντα components. Αυτά είναι συγκεντρωμένα σε μια καλά καθορισμένη αρχιτεκτονική, είτε ad hoc, ή σε μία component υποδομή όπως το Διαδίκτυο, CORBA και COM, για τα οποία η βιομηχανία των επαναχρησιμοποιήσιμων components αναδύεται. Οπτικά μοντέλα λογισμικού: Η διαδικασία δείχνει πώς μπορούμε οπτικά να μοντελοποιήσουμε ένα λογισμικό προκειμένου να συλλάβουμε τη δομή και τη συμπεριφορά των αρχιτεκτονικών και των components του. Αυτό μας επιτρέπει να αποκρύπτουμε λεπτομέρειες και να γράφουμε κώδικα χρησιμοποιώντας «graphical building blocks». Οι οπτικές απεικονίσεις μας βοηθούν έτσι ώστε να μπορούν να επικοινωνούν διάφορες πτυχές του λογισμικού. Bλέπουμε πώς διάφορα στοιχεία του συστήματος ταιριάζουν μεταξύ τους, βεβαιώνουμε ότι τα δομικά στοιχεία είναι συμβατά με τον κώδικά μας, διατηρείται συνοχή μεταξύ του σχεδιασμού και της εφαρμογής, και προωθείται μια πιο σαφή επικοινωνία. Το βιομηχανικό πρότυπο Unified Modeling Language (UML), που δημιουργήθηκε από τη Rational Software, είναι το θεμέλιο για μια πετυχημένη οπτική μοντελοποίηση. Βεβαίωση ποιότητας λογισμικού: Η κακή απόδοση των εφαρμογών και η κακή αξιοπιστία είναι κοινοί παράγοντες που αναστέλλουν σημαντικά την αποδοχή των εφαρμογών λογισμικού σήμερα. Ως εκ τούτου, η ποιότητα θα πρέπει να επανεξετάζεται σε σχέση με τις απαιτήσεις που βασίζονται στην αξιοπιστία, τη λειτουργικότητα, την απόδοση των εφαρμογών και την απόδοση του συστήματος. Η Rational Unified Process μας βοηθά στον προγραμματισμό, το σχεδιασμό, την εφαρμογή, την εκτέλεση και την αξιολόγηση αυτών των εφαρμογών. Η ποιοτική αξιολόγηση είναι ενσωματωμένη στην όλη διαδικασία, σε όλες τις δραστηριότητες, περιλαμβάνοντας όλους τους συμμετέχοντες, χρησιμοποιώντας αντικειμενικές μετρήσεις και κριτήρια, και δεν αντιμετωπίζεται ως μια δεύτερη σκέψη ή μια χωριστή δραστηριότητα που ασκείται από μια ξεχωριστή ομάδα. 31

32 Έλεγχος των αλλαγών στο λογισμικό: Η ικανότητα να διαχειριστούμε τις αλλαγές καθιστά βέβαιο ότι κάθε αλλαγή είναι αποδεκτή, και το να είμαστε σε θέση να παρακολουθούμε τις αλλαγές είναι απαραίτητο σε ένα περιβάλλον στο οποίο η αλλαγή είναι αναπόφευκτη. Η μέθοδος αυτή μας δίνει την δυνατότητα να ελέγξουμε, να ανιχνεύσουμε και να παρακολουθήσουμε τις αλλαγές προκειμένου να γίνει εφικτή η επιτυχής επαναληπτική ανάπτυξη. Επίσης, μπορεί να μας καθοδηγήσει στο πώς να θεσπίσουμε ασφαλείς χώρους εργασίας για κάθε προγραμματιστή, παρέχοντας απομόνωση από τυχόν αλλαγές που έγιναν σε άλλους χώρους εργασίας και ελέγχοντας τις αλλαγές σε όλα τα προϊόντα λογισμικού (π.χ., μοντέλα, κωδικός, έγγραφα, κλπ). Και αυτό με τη σειρά του οδηγεί μια ομάδα να λειτουργεί μαζί ως μία ενιαία μονάδα που περιγράφει πως αυτόματα γίνεται ενσωμάτωση και πως μπορείς να διαχειριστείς το λογισμικό Περιγραφή Διαδικασίας Δύο Διαστάσεις Η διαδικασία μπορεί να περιγραφεί σε δύο διαστάσεις, ή κατά μήκος δύο αξόνων: ο οριζόντιος άξονας αντιπροσωπεύει το χρόνο και δείχνει τη δυναμική πτυχή της διαδικασίας όπως αυτή έχει ενεργοποιηθεί και εκφραστεί σε κύκλους φάσεων, επαναλήψεις και ορόσημα. ο κατακόρυφος άξονας αντιπροσωπεύει τη στατική πτυχή της διαδικασίας, δηλαδή το πώς περιγράφεται η διαδικασία σε σχέση με τις δραστηριότητες, τα αντικείμενα, τους εργαζόμενους και τις ροές εργασίας. 32

33 Το γράφημα του επαναληπτικού μοντέλου δείχνει πώς η διαδικασία είναι δομημένη σε δύο διαστάσεις 2.4. Φάσεις και Επαναλήψεις Η διάσταση του χρόνου Αυτή είναι η δυναμική οργάνωση της διαδικασίας κατά μήκος του χρόνου. Ο κύκλος ζωής του λογισμικού χωρίζεται σε κύκλους, και σε κάθε κύκλο δουλεύουν πάνω στην νέα εκδοχή του προϊόντος. Η Rational Unified Process χωρίζει έναν κύκλο ανάπτυξης σε τέσσερις διαδοχικές φάσεις: Εναρκτήρια φάση Φάση επεξεργασίας Φάση κατασκευής 33

34 Μεταβατική φάση Κάθε φάση ολοκληρώνεται με ένα καλά καθορισμένο ορόσημο, ένα χρονικό σημείο κατά το οποίο ορισμένες κρίσιμες αποφάσεις πρέπει να παρθούν, και ως εκ τούτου οι βασικοί στόχοι πρέπει να έχουν επιτευχθεί μέχρι τότε. Οι φάσεις και τα κύρια ορόσημα της διαδικασίας Κάθε φάση έχει συγκεκριμένο σκοπό. Εναρκτήρια φάση Κατά τη διάρκεια της εναρκτήριας φάσης, καθορίζεται το business case για το σύστημα και οριοθετείται το εύρος εφαρμογής του. Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να προσδιοριστούν όλες οι εξωτερικές οντότητες με τις οποίες το σύστημα θα αλληλοεπιδρά (actors) και να καθοριστεί η φύση αυτής της αλληλεπίδρασης σε ένα υψηλότερο επίπεδο. Αυτό συνεπάγεται τον εντοπισμό όλων των περιπτώσεων χρήσης και την περιγραφή των πιο σημαντικών. Το business case περιλαμβάνει τα κριτήρια επιτυχίας, την αξιολόγηση των κινδύνων, την εκτίμηση των πόρων που απαιτούνται, καθώς και μια φάση σχεδιασμού που θα δείχνει τις ημερομηνίες για τα σημαντικά ορόσημα. Το αποτέλεσμα της εναρκτήριας φάσης είναι: Ένα έγγραφο επισκόπησης: μια γενική θεώρηση των απαιτήσεων για τον πυρήνα του έργου, τα βασικά χαρακτηριστικά και βασικά εμπόδια. Ένα αρχικό μοντέλο use-case (10% -20% πλήρης). Ένα αρχικό λεξιλόγιο για το έργο. 34

35 Ένα αρχικό business case, το οποίο περιλαμβάνει το επιχειρηματικό πλαίσιο, τα κριτήρια επιτυχίας (πρόβλεψη για τα έσοδα, αναγνώριση αγοράς, και ούτω καθεξής), και οικονομικές προβλέψεις. Μια αρχική αξιολόγηση κινδύνου. Ένα πλάνο του έργου, δείχνοντας φάσεις και επαναλήψεις. Ένα επιχειρηματικό μοντέλο, αν είναι απαραίτητο. Ένα ή περισσότερα πρωτότυπα. Milestone : Lifecycle Objectives Στο τέλος της εναρκτήριας φάσης είναι το πρώτο σημαντικό ορόσημο του έργου. Τα κριτήρια της αξιολόγησης για την εναρκτήρια φάση, είναι τα εξής: Συμφωνία όλων των ενδιαφερόμενων μερών για το εύρος του έργου και την εκτίμηση του κόστους / χρονοδιάγραμμα. Κατανόηση των απαιτήσεων, όπως αναδεικνύεται από τις αρχικές μελέτες εφαρμογών. Αξιοπιστία των εκτιμήσεων του κόστους / χρονοδιάγραμμα, των προτεραιοτήτων, των κινδύνων, και της διαδικασίας ανάπτυξης. Βάθος και εύρος κάθε αρχιτεκτονικού προτύπου που έχει αναπτυχθεί. Πραγματικές δαπάνες έναντι των προγραμματισμένων δαπανών. Το πρόγραμμα μπορεί να ακυρωθεί ή ξανασχεδιαστεί σχεδόν εξ ολοκλήρου αν αποτύχει να περάσει αυτό το ορόσημο. Φάση επεξεργασίας 35

36 Ο σκοπός κατά την φάση της επεξεργασίας είναι να αναλύσει το πεδίο του προβλήματος, να καθιερώσει ένα στέρεο αρχιτεκτονικό θεμέλιο, να αναπτύξει το πλάνο του έργου, και να εξαλείψει τα υψηλότερα στοιχεία επικινδυνότητας του έργου. Οι αποφάσεις σχετικά με την αρχιτεκτονική πρέπει να γίνονται ενώ υπάρχει πλήρη κατανόηση του όλου συστήματος: το πεδίο εφαρμογής του, την κύρια λειτουργικότητα και τις μη λειτουργικές απαιτήσεις όπως τις απαιτήσεις επιδόσεων. Είναι εύκολο να υποστηρίξουμε ότι η φάση της επεξεργασίας είναι η πιο κρίσιμη από τις τέσσερις φάσεις. Στο τέλος αυτής της φάσης, το έργο υπόκεινται στον πιο σημαντικό απολογισμό: την απόφαση για το αν πρέπει ή όχι υπάρξει η δέσμευση για την φάση κατασκευής και την μεταβατική φάση. Για τα περισσότερα έργα, αυτό αντιστοιχεί επίσης στην μετάβαση από μία κινητή, φανερή και ευκίνητη, λειτουργία χαμηλού κινδύνου σε μια λειτουργία με υψηλό κόστος, υψηλό κίνδυνο και με σημαντική αδράνεια. Ενώ η διαδικασία πρέπει πάντα να προσαρμόζεται στις αλλαγές, οι δραστηριότητες της φάσης της επεξεργασίας διασφαλίζουν ότι η αρχιτεκτονική, οι απαιτήσεις και τα πλάνα είναι αρκετά σταθερά, και οι κίνδυνοι μειώνονται επαρκώς, ώστε να μπορούμε να προβλέψουμε και να καθορίσουμε το κόστος και το χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωση της ανάπτυξης. Εννοιολογικά, αυτό το επίπεδο εμπιστοσύνης αντιστοιχεί στο επίπεδο που απαιτείται από έναν οργανισμό να δεσμευτεί για την φάση κατασκευής με καθορισμένη τιμή. Στη φάση της επεξεργασίας, ένα εκτελέσιμο πρότυπο αρχιτεκτονικής είναι χτισμένο σε μία ή περισσότερες επαναλήψεις, ανάλογα με το εύρος, το μέγεθος, τον κίνδυνο και την πρωτοτυπία του έργου. Η προσπάθεια αυτή θα πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον τις κρίσιμες μελέτες εφαρμογών που προσδιορίζονται στην εναρκτήρια φάση, που συνήθως εκθέτουν τους μεγάλους τεχνικούς κινδύνους του έργου. Ενώ ένα εξελικτικό πρωτότυπο ενός προϊόντος με ποιότητα είναι πάντοτε ο στόχος, αυτό δεν αποκλείει την ανάπτυξη ενός ή περισσοτέρων διερευνητικών πρωτότυπων μιας χρήσης για τον περιορισμό συγκεκριμένων κινδύνων όπως το αντιστάθμισμα σχεδιασμός / απαιτήσεις, η μελέτη σκοπιμότητας, ή οι επιδείξεις για τους επενδυτές, τους πελάτες και τους τελικούς χρήστες. Το αποτέλεσμα της φάσης της επεξεργασίας είναι: 36

37 Ένα μοντέλο use-case (τουλάχιστον 80% πλήρες) - όλες οι μελέτες εφαρμογών και οι actors έχουν προσδιοριστεί, και έχουν αναπτυχθεί οι περισσότερες περιγραφές για τις μελέτες εφαρμογών. Συμπληρωματικές απαιτήσεις που καταγράφουν τις μη λειτουργικές απαιτήσεις και κάθε απαίτηση που δεν συσχετίζεται με μια συγκεκριμένη μελέτη εφαρμογής. Μια περιγραφή για αρχιτεκτονική λογισμικού. Ένα εκτελέσιμο πρωτότυπο αρχιτεκτονικής. Ένας αναθεωρημένος κατάλογος των κινδύνων και ένα αναθεωρημένο business case. Ένα πλάνο ανάπτυξης για το σύνολο του έργου, που δείχνει τις επαναλήψεις και τα κριτήρια αξιολόγησης για κάθε επανάληψη. Μια ενημερωμένη περίπτωση ανάπτυξης που θα καθορίζει τη διαδικασία που θα πρέπει να χρησιμοποιείται. Ένα προκαταρκτικό εγχειρίδιο χρήσης (προαιρετικό). Milestone : Lifecycle Architecture Στο τέλος της φάσης της επεξεργασίας είναι το δεύτερο σημαντικό ορόσημο του έργου. Σε αυτό το σημείο, εξετάζουμε τους λεπτομερείς στόχους και το πεδίο εφαρμογής του συστήματος, την επιλογή της αρχιτεκτονικής, και την επίλυση των σοβαρών κινδύνων. Τα βασικά κριτήρια αξιολόγησης για την φάση της επεξεργασίας περιλαμβάνουν τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα: Είναι το όραμα του προϊόντος σταθερό; Είναι η αρχιτεκτονική σταθερή; Δείχνει η εκτελέσιμη παρουσίαση του προϊόντος ότι τα βασικά στοιχεία κινδύνου έχουν αντιμετωπιστεί και έχουν επιλυθεί αξιόπιστα; 37

38 Έχει το πλάνο για τη φάση κατασκευής αρκετά λεπτομερές και ακριβές; Υποστηρίζεται το πλάνο αυτό από μια αξιόπιστη βάση εκτιμήσεων; Συμφωνούν όλοι οι ενδιαφερόμενοι ότι το τρέχον όραμα μπορεί να επιτευχθεί εάν το τρέχον σχέδιο εκτελείται για την ανάπτυξη του ολοκληρωμένου συστήματος, στο πλαίσιο της τρέχουσας αρχιτεκτονικής; Είναι αποδεκτή η πραγματική δαπάνη των πόρων σε σχέση με τις προγραμματισμένες δαπάνες; Το έργο μπορεί να ματαιωθεί ή να ξανασχεδιαστεί εκ νέου αν αποτύχει να περάσει αυτό το ορόσημο. Φάση Κατασκευής Κατά τη διάρκεια της φάσης κατασκευής, τα συστατικά που απόμειναν μαζί με τα χαρακτηριστικά της εφαρμογής που αναπτύχθηκαν και ενσωματώθηκαν στο προϊόν, καθώς και όλα τα χαρακτηριστικά έχουν ελεγχθεί διεξοδικά. Η φάση της κατασκευής είναι, κατά μία έννοια, μια διαδικασία κατασκευής όπου δίνεται έμφαση στη διαχείριση των πόρων και τον έλεγχο των λειτουργιών για τη βελτιστοποίηση του κόστους, των χρονοδιαγραμμάτων, και της ποιότητας. Με αυτή την έννοια, η αντίληψη της διαχείρισης υφίσταται μετάβαση από την ανάπτυξη της πνευματικής ιδιοκτησίας κατά την εναρκτήρια φάση και την φάση επεξεργασίας, στην ανάπτυξη προϊόντων που μπορούν να αναπτυχθούν κατά τη διάρκεια της κατασκευής και της μετάβασης. Πολλά έργα είναι αρκετά μεγάλα ώστε να δημιουργηθούν παράλληλα βήματα κατασκευής. Αυτές οι παράλληλες δραστηριότητες μπορούν να επιταχύνουν σημαντικά τη διαθεσιμότητα σε εκδόσεις του έργου που μπορεί να αναπτυχθούν μετέπειτα, μπορούν επίσης να αυξήσουν την πολυπλοκότητα της διαχείρισης των πόρων και τον συγχρονισμό της ροής εργασιών. Μια ισχυρή αρχιτεκτονική και ένα κατανοητό πλάνο συσχετίζονται σε μεγάλο βαθμό. Με άλλα λόγια, ένα από τα κρίσιμα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής είναι 38

39 η ευκολία κατασκευής. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο η ισόρροπη ανάπτυξη της αρχιτεκτονικής και του πλάνου τονίζεται κατά τη φάση της επεξεργασίας. Το αποτέλεσμα της φάσης της κατασκευής είναι ένα προϊόν που είναι έτοιμο να χρησιμοποιηθεί άμεσα από τους τελικούς χρήστες. Στο ελάχιστο, αποτελείται από: Το προϊόν λογισμικού που είναι ενσωματωμένο στις κατάλληλες πλατφόρμες. Τα εγχειρίδια χρήστη. Μια περιγραφή της τρέχουσας έκδοσης. Milestone : Initial Operational Capability Στο τέλος της φάσης της κατασκευής είναι το τρίτο σημαντικό ορόσημο του έργου. Σε αυτό το σημείο, μπορούμε να αποφασίσουμε εάν το λογισμικό, οι ιστοσελίδες, και οι χρήστες είναι έτοιμοι να τεθούν σε λειτουργία, χωρίς να εκτίθεται το έργο σε υψηλούς κινδύνους. Αυτή η έκδοση συχνά ονομάζεται "beta" απελευθέρωση. Τα κριτήρια αξιολόγησης για τη φάση της κατασκευής περιλαμβάνουν απάντηση στα ακόλουθα ερωτήματα: Είναι αυτή η έκδοση του προϊόντος σταθερή και αρκετά έτοιμη για να μπει στην κοινότητα των χρηστών; Είναι όλοι οι ενδιαφερόμενοι έτοιμοι για τη μετάβαση στην κοινότητα των χρηστών; Οι πραγματικές δαπάνες των πόρων σε σχέση με τις προγραμματισμένες δαπάνες εξακολουθούν να είναι αποδεκτές; Η μετάβαση μπορεί να χρειαστεί να αναβληθεί κατά μια εκδοχή, αν το σχέδιο αποτύχει να φτάσει σε αυτό το ορόσημο. 39

40 Μεταβατική Φάση Ο σκοπός της μεταβατικής φάσης είναι να μεταβεί το προϊόν λογισμικού στην κοινότητα των χρηστών. Όταν το προϊόν έχει δοθεί στον τελικό χρήστη, συνήθως προκύπτουν ζητήματα που απαιτούν την ανάπτυξη νέων κυκλοφοριών, την διόρθωση κάποιων προβλημάτων, ή την ολοκλήρωση κάποιων χαρακτηριστικών που αναβλήθηκαν. Η μεταβατική φάση μπαίνει όταν μία βασική εκδοχή είναι αρκετά έτοιμη για να αναπτυχθεί στο πεδίο του τελικού χρήστη. Αυτό τυπικά προϋποθέτει ότι κάποια χρήσιμα υποσύνολα του συστήματος έχουν ολοκληρωθεί σε ένα αποδεκτό επίπεδο ποιότητας και ότι το πεδίο του χρήστη είναι διαθέσιμο, έτσι ώστε η μετάβαση στο χρήστη να παρέχει θετικά αποτελέσματα για όλες τις πλευρές. Αυτό περιλαμβάνει: "Beta testing" για την επικύρωση του νέου συστήματος έναντι των προσδοκιών των χρηστών Παράλληλη λειτουργία με το επόμενο σύστημα που θα αντικαταστήσει το τρέχον Μετατροπή των λειτουργικών βάσεων δεδομένων Εκπαίδευση των χρηστών και συντηρητών Ξεδίπλωμα του προϊόντος στην αγορά, τη διανομή, και τις ομάδες πωλήσεων Η μεταβατική φάση επικεντρώνεται στις δραστηριότητες που απαιτούνται για να τεθεί το λογισμικό στα χέρια των χρηστών. Τυπικά, η φάση αυτή περιλαμβάνει αρκετές επαναλήψεις, συμπεριλαμβανομένων των εκδόσεων beta, κυκλοφορίες γενικής διαθεσιμότητας, καθώς bug-fix και ενισχυμένες κυκλοφορίες. Καταβλήθηκε σημαντική προσπάθεια για την προσανατολισμένη προς τον χρήστη τεκμηριωμένη ανάπτυξη, την εκπαίδευση των χρηστών, την υποστήριξη των χρηστών στην αρχική χρήση των προϊόντων τους, και την ανταπόκριση στα σχόλια των χρηστών. Σε αυτό το σημείο του κύκλου ζωής, ωστόσο, τα σχόλια των χρηστών θα πρέπει να περιορίζονται κατά κύριο λόγο στην ρύθμιση του προϊόντος, τη διαμόρφωση, την εγκατάσταση και τα ζητήματα ευχρηστίας. 40

41 Οι πρωταρχικοί στόχοι της φάσης της μετάβασης περιλαμβάνουν: Την επίτευξη της αυτό-υποστήριξης του χρήστη Την επίτευξη συμφωνίας από όλους τους ενδιαφερόμενους ότι οι βασικές γραμμές ανάπτυξης είναι πλήρεις και συνεπείς με τα κριτήρια αξιολόγησης που μπήκαν αρχικά Την επίτευξη ενός βασικού τελικού προϊόντος, τόσο γρήγορο και οικονομικά βέλτιστο, όσο και πρακτικό Αυτή η φάση μπορεί να κυμαίνεται από το να είναι πολύ απλή στο να εξαιρετικά πολύπλοκη, ανάλογα με τον τύπο του προϊόντος. Για παράδειγμα, μια νέα έκδοση ενός υπάρχοντος προϊόντος για την επιφάνεια εργασίας μπορεί να είναι πολύ απλή, ενώ αν αντικαταστήσουμε το σύστημα ελέγχου της εναέριας κυκλοφορίας ενός έθνους θα είναι πολύ περίπλοκο. Milestone: Product Release Στο τέλος της φάσης μετάβασης είναι το τέταρτο σημαντικό ορόσημο του έργου. Σε αυτό το σημείο, μπορούμε να αποφασίσουμε εάν οι στόχοι επιτεύχθηκαν, και αν θα πρέπει να ξεκινήσει ένας νέος κύκλος ανάπτυξης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό ορόσημο μπορεί να συμπίπτει με το τέλος της εναρκτήριας φάσης για τον επόμενο κύκλο. Τα πρωταρχικά κριτήρια αξιολόγησης για τη μεταβατική φάση περιλαμβάνουν τις απαντήσεις στα ακόλουθα ερωτήματα: Είναι ικανοποιημένος ο χρήστης; 41

42 Οι δαπάνες των πραγματικών πόρων σε σχέση με τις προγραμματισμένες δαπάνες εξακολουθούν να είναι αποδεκτές; Επαναλήψεις Κάθε φάση στη Rational Unified Process μπορεί να αναλύεται περαιτέρω σε επαναλήψεις. Μια επανάληψη είναι ένας πλήρης βρόχος ανάπτυξης που οδηγεί σε μια εκδοχή (εσωτερική ή εξωτερική) ενός εκτελέσιμου προϊόντος, ένα υποσύνολο του τελικού προϊόντος υπό ανάπτυξη, το οποίο αναπτύσσεται σταδιακά από επανάληψη σε επανάληψη, για να γίνει το τελικό σύστημα. Οφέλη μιας επαναληπτικής προσέγγισης Σε σύγκριση με την παραδοσιακή διαδικασία waterfall, η επαναληπτική διαδικασία έχει τα ακόλουθα πλεονεκτήματα: Οι κίνδυνοι μετριάζονται νωρίτερα Οι αλλαγές είναι πιο διαχειρίσιμες Υψηλότερο επίπεδο στην επαναχρησιμοποίηση Η ομάδα του προγράμματος μπορεί να μάθει κατά τη διάρκεια του έργου Βελτίωση της συνολικής ποιότητας 2.5. Στατική Δομή της Διαδικασίας Μια διαδικασία περιγράφει ποιος κάνει τι, πώς και πότε. Η Rational Unified Process έχει αναπαρασταθεί με τη χρήση τεσσάρων κύριων στοιχείων μοντελοποίησης: Τους εργαζόμενους, το "ποιος" Τις δραστηριότητες, το «πώς» Τα αντικείμενα, το «τι» Τις ροές εργασιών, το «πότε» 42

43 Δραστηριότητες, αντικείμενα και εργαζόμενοι Δραστηριότητες, αντικείμενα και εργαζόμενοι Εργαζόμενος Ο εργαζόμενος καθορίζει τη συμπεριφορά και τις ευθύνες ενός ατόμου ή μιας ομάδας ατόμων που εργάζονται μαζί ως ομάδα. Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τον εργαζόμενο ως το «καπέλο» που ένα άτομο μπορεί να φορέσει στο έργο. Ένα άτομο μπορεί να φορέσει πολλά διαφορετικά καπέλα. Αυτή είναι μία σημαντική διάκριση καθώς είναι φυσικό να σκεφτούμε έναν εργαζόμενο σαν ένα άτομο ή μια ομάδα, αλλά στην Rational Unified Process ο εργαζόμενος θεωρείται περισσότερο ο ρόλος εκείνος ο οποίος θα καθορίσει τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα θα πρέπει να πραγματοποιήσουν την εργασία. Οι αρμοδιότητες που αναθέτουμε σε έναν εργαζόμενο περιλαμβάνουν τόσο την εκτέλεση ενός συγκεκριμένου συνόλου δραστηριοτήτων καθώς επίσης και το να είναι ο κάτοχος ενός συνόλου αντικειμένων. 43

44 Άνθρωποι και εργαζόμενοι Δραστηριότητες Μια δραστηριότητα ενός συγκεκριμένου εργαζόμενου είναι μια μονάδα εργασίας που ένα άτομο σε αυτόν τον ρόλο μπορεί να κληθεί να πραγματοποιήσει. Η δραστηριότητα έχει σαφή στόχο, που εκφράζεται συνήθως με τους όρους της δημιουργίας ή της ενημέρωσης μερικών αντικειμένων, όπως ένα μοντέλο, μια κλάση, ένα πλάνο. Κάθε δραστηριότητα έχει ανατεθεί σε ένα συγκεκριμένο εργαζόμενο. Η ανάλυση μιας δραστηριότητας είναι γενικά από λίγες ώρες έως λίγες ημέρες, περιλαμβάνει συνήθως έναν εργαζόμενο, και επηρεάζει ένα ή μόνο ένα μικρό αριθμό αντικειμένων. Μια δραστηριότητα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως στοιχείο του σχεδιασμού και της διαδικασίας, αν είναι πολύ μικρό, θα παραμεληθεί, και εάν είναι πάρα πολύ μεγάλο, η διαδικασία θα πρέπει να εκφράζεται στη βάση κάποιων τμημάτων μιας δραστηριότητας. Παράδειγμα δραστηριοτήτων: Σχεδιασμός μιας επανάληψης, για τον Εργαζόμενο: Υπεύθυνος Έργου Εύρεση των περιπτώσεων χρήσης και actors, για τον Εργαζόμενο: Αναλυτής Συστήματος 44

45 Έλεγχος του σχεδιασμού, για τον Εργαζόμενο: Design Reviewer Εκτέλεση τεστ απόδοσης, για τον Εργαζόμενο: Performance Tester Αντικείμενα Ένα αντικείμενο είναι ένα κομμάτι πληροφοριών που παράγεται, τροποποιείται ή χρησιμοποιείται από μια διαδικασία. Τα αντικείμενα είναι απτά προϊόντα του έργου, τα πράγματα που το έργο παράγει ή κάποιες χρήσεις καθώς εργαζόμαστε προς την κατεύθυνση του τελικού προϊόντος. Τα αντικείμενα χρησιμοποιούνται σαν είσοδο από τους εργαζόμενους προκειμένου να εκτελέσουν μια δραστηριότητα, και είναι το αποτέλεσμα ή η έξοδος των εν λόγω δραστηριοτήτων. Σε αντικειμενοστραφείς όρους σχεδιασμού, οι δραστηριότητες είναι λειτουργίες σε ένα ενεργό αντικείμενο (ο εργαζόμενος), τα αντικείμενα είναι οι παράμετροι αυτών των δραστηριοτήτων. Τα αντικείμενα μπορεί να έχουν διαφορετικά σχήματα ή μορφές: Ένα μοντέλο, όπως το use-case μοντέλο ή το design model Ένα στοιχείο μοντέλου, δηλαδή ένα στοιχείο μέσα σε ένα μοντέλο, όπως μια κατηγορία, μια περίπτωση χρήσης ή ένα υποσύστημα Ένα έγγραφο, όπως Business Case ή έγγραφο της αρχιτεκτονικής του λογισμικού Πηγαίος κώδικας Εκτελέσιμα αρχεία Ροές εργασίας Μια απλή απαρίθμηση όλων των εργαζομένων, των δραστηριοτήτων και των αντικειμένων δεν μπορεί να στοιχειοθετήσει μια διαδικασία. Χρειαζόμαστε έναν τρόπο να περιγράψουμε ουσιαστικές ακολουθίες δραστηριοτήτων που παράγουν κάποια πολύτιμα αποτελέσματα, και να δείξουμε τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των εργαζομένων. Μια ροή εργασίας είναι μια ακολουθία από δραστηριότητες που παράγει ένα αποτέλεσμα με παρατηρήσιμη τιμή. Σε UML όρους, μια ροή εργασιών μπορεί να εκφραστεί ως ένα διάγραμμα ακολουθίας, διάγραμμα συνεργασίας, ή διάγραμμα δραστηριότητας. 45

46 Παράδειγμα ροής εργασιών Παρατηρούμε ότι δεν είναι πάντοτε δυνατό ή πρακτικό να αντιπροσωπεύουν όλες τις εξαρτήσεις μεταξύ των δραστηριοτήτων. Συχνά δύο δραστηριότητες αλληλοσυνδέονται πιο στενά από αυτό που φαίνεται, ειδικά όταν αφορούν τον ίδιο εργαζόμενο ή το ίδιο άτομο. Οι άνθρωποι δεν είναι μηχανές, και η ροή εργασίας δεν μπορεί να ερμηνευθεί κατά γράμμα σαν ένα πρόγραμμα για ανθρώπους, το οποίο πρέπει να ακολουθηθεί επακριβώς και μηχανικά. Στην επόμενη ενότητα θα συζητήσουμε το πιο σημαντικό είδος των ροών εργασίας κατά τη διαδικασία, που ονομάζεται πυρήνας ροών εργασίας Βασικές ροές εργασίας Υπάρχουν εννέα βασικές ροές εργασίας στην Rational Unified Process, οι οποίες αντιπροσωπεύουν μια τμηματοποίηση όλων των εργαζόμενων και των δραστηριοτήτων σε μια λογική ομαδοποίηση. 46

47 Οι 9 βασικές ροές εργασίας Οι διαδικασίες των βασικών ροών εργασίας χωρίζονται σε έξι βασικές "engineering" ροές εργασίας: 1. Ροή εργασίας επιχειρηματικής μοντελοποίησης 2. Ροή εργασίας των απαιτήσεων 3. Ροή Εργασίας για την ανάλυση και σχεδίαση 4. Ροή εργασίας για την υλοποίηση 5. Ροή εργασίας για τον έλεγχο 6. Ροή εργασίας για την ανάπτυξη Και οι τρείς βασικές "υποστηρικτικές" ροές εργασίας: Ροή εργασίας για τη διαχείριση του έργου Ροή εργασίας για την παραμετροποίηση και διαχείριση των αλλαγών Ροή εργασίας για το περιβάλλον Αν και τα ονόματα των έξι βασικών "engineering" ροών εργασιών μπορεί να παραπέμπουν σε ακουλουθητικές φάσεις σε μια παραδοσιακή waterfall διαδικασία, πρέπει να έχουμε 47

48 κατά νου ότι οι φάσεις μιας επαναληπτικής διαδικασίας είναι διαφορετικές και ότι αυτές οι ροές εργασιών έχουν αναθεωρηθεί ξανά και ξανά σε όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής. Η πραγματική πλήρης ροή του έργου παρεμβάλλει αυτές τις εννέα βασικές ροές εργασίας, και τις επαναλαμβάνει με διαφορετική έμφαση και ένταση σε κάθε επανάληψη Business Modeling Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα με τις περισσότερες επιχειρηματικά τεχνολογικές προσπάθειες, είναι ότι η τεχνολογία λογισμικού και η τεχνολογική επιχειρηματική κοινότητα δεν επικοινωνούν σωστά μεταξύ τους. Αυτό οδηγεί το αποτέλεσμα του business engineering να μην χρησιμοποιείται σωστά ως είσοδος στην προσπάθεια ανάπτυξης λογισμικού, και αντίστροφα. Η Rational Unified Process το αντιμετωπίζει αυτό με την παροχή μιας κοινής γλώσσας και διαδικασίας για τις δύο κοινότητες, καθώς με το να δείχνει δημιουργείται και διατηρείται μια άμεση ανιχνευσιμότητα μεταξύ των επιχειρήσεων και των μοντέλων λογισμικού. Στο Business Modeling τεκμηριώνουμε τις επιχειρηματικές διαδικασίες που χρησιμοποιούνται για τις περιπτώσεις χρήσης. Αυτό εξασφαλίζει μια κοινή κατανόηση μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων για το τι επιχειρηματική διαδικασία πρέπει να υποστηριχθεί στον οργανισμό. Οι επιχειρηματικές περιπτώσεις χρήσης αναλύονται για να καταλάβουμε πώς η επιχείρηση θα πρέπει να υποστηρίξει τις επιχειρηματικές διαδικασίες. Αυτό είναι τεκμηριωμένο σε ένα επιχειρηματικό μοντέλο αντικειμένων. Πολλά έργα μπορεί να επιλέξουν να μην προχωρήσουν στο business modeling Απαιτήσεις Ο στόχος της ροής εργασίας των απαιτήσεων είναι να περιγράψει τί το σύστημα θα πρέπει να κάνει και να επιτρέπει στους προγραμματιστές και τον πελάτη για να συμφωνήσουν πάνω σε αυτή την περιγραφή. Για να επιτευχθεί αυτό, αποσπάμε, οργανώνουμε, και καταγράφουμε την απαιτούμενη λειτουργικότητα και τους απαιτούμενους περιορισμούς. 48

49 Ανιχνεύουμε και καταγράφουμε τα πλεονεκτήματα, τα μειονεκτήματα και τις αποφάσεις που έχουν ληφθεί. Οι παράγοντες (actors) προσδιορίζονται, και εκπροσωπούν τους χρήστες, και κάθε άλλο σύστημα που μπορεί να αλληλοεπιδρά με το σύστημα που αναπτύσσεται. Οι περιπτώσεις χρήσης προσδιορίζονται, και αντιπροσωπεύουν τη συμπεριφορά του συστήματος. Επειδή οι περιπτώσεις χρήσης αναπτύσσονται σύμφωνα με τις ανάγκες του παράγοντα, το σύστημα είναι πιο πιθανό να είναι πιο συναφές με τους χρήστες. Το παρακάτω σχήμα δείχνει ένα παράδειγμα ενός μοντέλου περιπτώσεων χρήσης για ένα σύστημα ανακυκλώσιμων μηχανών. Παράδειγμα μοντέλου περιπτώσεων χρήσης με παράγοντες και περιπτώσεις χρήσης Κάθε περίπτωση χρήσης περιγράφεται λεπτομερώς. Η περιγραφή των περιπτώσεων χρήσης δείχνει πώς το σύστημα αλληλοεπιδρά βήμα προς βήμα με τους παράγοντες και το τι κάνει το σύστημα. Οι μη-λειτουργικές απαιτήσεις περιγράφονται στις συμπληρωματικές προδιαγραφές. Οι περιπτώσεις χρήσης λειτουργούν ως ένα ενωτικό νήμα κατά τη διάρκεια όλου του κύκλου ανάπτυξης του συστήματος. Το ίδιο μοντέλο περίπτωσης χρήσης χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της περιγραφής των απαιτήσεων, της ανάλυσης, του σχεδιασμού και της δοκιμής. 49

50 Ανάλυση και Σχεδιασμός Ο στόχος της ροής εργασίας της ανάλυσης και του σχεδιασμού είναι να δείξει πώς το σύστημα θα πρέπει να πραγματοποιηθεί κατά την φάση της υλοποίησης. Θέλουμε να οικοδομήσουμε ένα σύστημα που να: Εκτελεί, σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον υλοποίησης, τα καθήκοντα και τις λειτουργίες που ορίζονται στις περιγραφές των περιπτώσεων χρήσης. Πληροί όλες τις απαιτήσεις της. Είναι δομημένο έτσι ώστε να είναι ανθεκτικό (εύκολο να αλλάξει εάν και όταν οι λειτουργικές απαιτήσεις του αλλάξουν). Η ανάλυση και ο σχεδιασμός έχουν ως αποτέλεσμα ένα μοντέλο σχεδιασμού και προαιρετικά ένα μοντέλο ανάλυσης. Το μοντέλο σχεδιασμού λειτουργεί σαν μια αφαίρεση του πηγαίου κώδικα, που είναι ότι το μοντέλο σχεδιασμού ενεργεί ως «σχέδιο» για το πώς ο πηγαίος κώδικας είναι δομημένος και γραμμένος. Το μοντέλο σχεδιασμού αποτελείται από δομημένες κλάσεις σχεδίασης μέσα σε πακέτα σχεδιασμού και υποσυστήματα σχεδιασμού με σαφώς καθορισμένες διασυνδέσεις, που εκπροσωπούν το τι θα γίνουν τα συστατικά της υλοποίησης. Επίσης περιέχει περιγραφές για το πώς τα αντικείμενα αυτών των κλάσεων σχεδίασης πρέπει να συνεργάζονται για να εκτελέσουν τις περιπτώσεις χρήσης. Το επόμενο σχήμα δείχνει ένα μέρος ενός δείγματος από ένα μοντέλου σχεδίασης για το σύστημα που φαίνεται στο προηγούμενο σχήμα. 50

51 Μέρος από ένα μοντέλο σχεδίασης με κλάσεις σχεδίασης που επικοινωνούν Οι δραστηριότητες της σχεδίασης είναι επικεντρωμένες γύρω από την έννοια της αρχιτεκτονικής. Η παραγωγή και η επικύρωση αυτής της αρχιτεκτονικής είναι το επίκεντρο των πρώτων επαναλήψεων στη σχεδίαση. Η αρχιτεκτονική αντιπροσωπεύεται από έναν αριθμό αρχιτεκτονικών προβολών. Αυτές οι προβολές καταγράφουν τις κύριες δομικές αποφάσεις σχεδιασμού. Στην ουσία, οι αρχιτεκτονικές προβολές είναι αφαιρέσεις ή απλουστεύσεις ολόκληρου του σχεδιασμού, στην οποία τα σημαντικά χαρακτηριστικά γίνονται περισσότερο ορατά αν αφήσουμε τις λεπτομέρειες στην άκρη. Η αρχιτεκτονική είναι ένα σημαντικό όχημα όχι μόνο για την ανάπτυξη ενός καλού μοντέλου σχεδίασης, αλλά επίσης για την αύξηση της ποιότητας του κάθε μοντέλου που χτίστηκε κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του συστήματος Υλοποίηση Ο σκοπός της υλοποίησης είναι: Να οριστεί η οργάνωση του κώδικα, σε σχέση με την υλοποίηση υποσυστημάτων που οργανώνονται σε επίπεδα. 51

52 Να υλοποιηθούν οι κλάσεις και τα αντικείμενα σε σχέση με τους components (πηγαία αρχεία, εκτελέσιμα αρχεία, και άλλα). Να ελεγχθούν τα components που αναπτύχθηκαν ως μονάδες. Να ενσωματωθούν τα αποτελέσματα που παράγονται από μεμονωμένους φορείς υλοποίησης (ή ομάδες), σε ένα εκτελέσιμο σύστημα. Το σύστημα γίνεται μέσω της εφαρμογής των components. Η Rational Unified Process περιγράφει πώς μπορούμε να επαναχρησιμοποιήσουμε τα υπάρχοντα components, ή να υλοποιήσουμε νέα components με προκαθορισμένες ευθύνες, καθιστώντας το σύστημα πιο εύκολο να διατηρηθεί, και αυξάνοντας τις δυνατότητες επαναχρησιμοποίησης. Τα components είναι δομημένα σε υποσυστήματα υλοποίησης. Τα υποσυστήματα παίρνουν τη μορφή καταλόγων, με πρόσθετη δομική ή διαχειριστική πληροφόρηση. Για παράδειγμα, ένα υποσύστημα μπορεί να δημιουργηθεί ως ένας κατάλογος ή ένας φάκελος σε ένα σύστημα αρχείων, ή σαν ένα υποσύστημα στη Rational/ Apex για C ++ ή Ada, ή σε πακέτα που χρησιμοποιούν Java Τεστ Οι σκοποί του testing είναι: Να επιβεβαιώσουμε την αλληλεπίδραση μεταξύ των αντικειμένων. Να ελέγξουμε την ορθή ενσωμάτωση όλων των συνιστωσών του λογισμικού. Να βεβαιωθούμε ότι όλες οι απαιτήσεις έχουν υλοποιηθεί σωστά. Να εντοπίσουμε και να εξασφαλίσουμε ότι τυχόν ελαττώματα επιλύονται πριν από την εγκατάσταση του λογισμικού. Η Rational Unified Process προτείνει μια επαναληπτική προσέγγιση, πράγμα που σημαίνει ότι τεστάρουμε κατά τη διάρκεια του έργου. Αυτό μας δίνει τη δυνατότητα να βρούμε τυχόν ελαττώματα όσο το δυνατόν νωρίτερα, το οποίο μειώνει δραστικά το κόστος για τον καθορισμό του ελαττώματος. Τα test διεξάγονται κατά μήκος τριών διαστάσεων ποιότητας, της αξιοπιστίας, της λειτουργικότητας, της απόδοσης των εφαρμογών και της απόδοσης 52

53 του συστήματος. Για κάθε μία από αυτές τις διαστάσεις της ποιότητας, η διαδικασία περιγράφει το πώς θα περάσουν από τη δοκιμασία του κύκλου ζωής του προγραμματισμού, του σχεδιασμού, της εφαρμογής, της εκτέλεσης και της αξιολόγησης Ανάπτυξη Ο σκοπός της ροής εργασιών της ανάπτυξης είναι να παράγει με επιτυχία κυκλοφορίες προϊόντων, και να παραδώσει το λογισμικό στους τελικούς χρήστες του. Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων που περιλαμβάνει: Παραγωγή εξωτερικών κυκλοφοριών του λογισμικού. Packaging του λογισμικού. Διανομή του λογισμικού. Εγκατάσταση του λογισμικού. Παροχή βοήθειας και εξυπηρέτησης προς τους χρήστες. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτό περιλαμβάνει επίσης δραστηριότητες όπως: Σχεδιασμός και διεξαγωγή beta tests. Μετακίνηση του υπάρχοντος λογισμικού ή δεδομένων. Επίσημη αποδοχή. Παρά το γεγονός ότι οι δραστηριότητες ανάπτυξης είναι επικεντρωμένες κυρίως γύρω από τη μεταβατική φάση, πολλές από τις δραστηριότητες είναι αναγκαίο να συμπεριληφθούν σε προηγούμενες φάσεις για να προετοιμαστούν για την ανάπτυξη στο τέλος της φάσης της κατασκευής. Η ανάπτυξη και το περιβάλλον των ροών εργασίας της Rational Unified Process περιέχουν λιγότερες λεπτομέρειες από ό, τι άλλες ροές εργασίας. 53

54 Διαχείριση Έργου Η διαχείριση του λογισμικού είναι η τέχνη της εξισορρόπησης ανταγωνιστικών στόχων, η διαχείριση του κινδύνου, και η υπέρβαση των περιορισμών για την παροχή, με επιτυχία, ενός προϊόντος το οποίο θα ικανοποιεί τις ανάγκες τόσο των πελατών (που πληρώνουν) όσο και των χρηστών. Το γεγονός ότι τόσο λίγα έργα είναι, αναμφισβήτητα επιτυχημένα είναι αρκετό από μόνο του για να σχολιάσουμε τη δυσκολία του εγχειρήματος. Αυτή η ροή εργασίας επικεντρώνεται κυρίως σε μια ειδική πτυχή μιας διαδικασίας με επαναληπτική ανάπτυξη. Στόχος μας σε αυτή την ενότητα είναι για να κάνουμε το έργο πιο εύκολο, παρέχοντας: Ένα πλαίσιο για τη διαχείριση των λογισμικών. Πρακτικές οδηγίες για το σχεδιασμό, τη στελέχωση, την εκτέλεση, και την παρακολούθηση των έργων. Ένα πλαίσιο για τη διαχείριση των κινδύνων. Τα παραπάνω δεν είναι η συνταγή για την επιτυχία, αλλά αποτελούν μια παρουσίαση μιας προσέγγισης για τη διαχείριση των έργων, που θα βελτιώσει σημαντικά τις πιθανότητες να δημιουργηθεί ένα επιτυχημένο λογισμικό Διαμόρφωση και Διαχείριση Αλλαγών Σε αυτό τη ροή εργασίας θα περιγράψουμε πώς ελέγχονται τα πολλά αντικείμενα που παράγονται από τους πολλούς ανθρώπους που εργάζονται σε ένα κοινό έργο. Ο έλεγχος βοηθά στην αποφυγή των δαπανηρών συγχύσεων, και διασφαλίζει ότι τα αντικείμενα που προκύπτουν δεν είναι σε σύγκρουση, λόγω μερικών από τα ακόλουθα είδη προβλημάτων: Ταυτόχρονη Ενημέρωση: Όταν δύο ή περισσότεροι εργαζόμενοι δουλεύουν ξεχωριστά στο ίδιο αντικείμενο, ο τελευταίος αν κάνει αλλαγές καταστρέφει το έργο του προηγούμενου. 54

55 Περιορισμένη Κοινοποίηση: Όταν ένα πρόβλημα επιλύεται με αντικείμενα κοινοποιημένα σε διάφορους προγραμματιστές, και μερικοί από αυτούς δεν έχουν ενημερωθεί για τις αλλαγές. Πολλαπλές εκδόσεις: Τα περισσότερα μεγάλα προγράμματα αναπτύσσονται σε εξελικτικές εκδόσεις. Μια έκδοση θα μπορούσε να είναι για χρήση των πελατών, ενώ μία άλλη θα μπορούσε να είναι στην δοκιμή, και η τρίτον να είναι ακόμα σε εξέλιξη. Εάν τυχόν προβλήματα βρίσκονται σε οποιαδήποτε από τις εκδόσεις, οι διορθώσεις που θα γίνουν πρέπει να διαδοθούν μεταξύ τους. Μπορεί να προκύψει σύγχυση που να οδηγήσει σε δαπανηρές λύσεις και στο να γίνει εκ νέου το έργο, εκτός εάν οι αλλαγές ελέγχονται και να παρακολουθούνται προσεκτικά. Αυτή η ροή εργασίας παρέχει κατευθυντήριες γραμμές για: Τη διαχείριση πολλαπλών μεταβλητών εξελισσόμενων συστημάτων λογισμικού. Την παρακολούθηση των εκδόσεων που χρησιμοποιούνται για το χτίσιμο ενός δοθέντος λογισμικού. Την εκτέλεση του χτισίματος των επιμέρους προγραμμάτων ή ολόκληρων εκδόσεων σύμφωνα με καθορισμένες προδιαγραφές από τον χρήστη. Την έκδοση και εφαρμογή αναπτυξιακών πολιτικών. Η συνολική διαδικασία περιγράφει πώς μπορούμε να διαχειριστούμε την παράλληλη εξέλιξη, την ανάπτυξη που γίνεται σε πολλαπλά κέντρα, και πώς να αυτοματοποιήσουμε τη διαδικασία κατασκευής. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε μια επαναληπτική διαδικασία όπου μπορεί να θέλουμε να είμαστε σε θέση να κατασκευάζουμε καθημερινά, κάτι το οποίο θα καταστεί αδύνατο χωρίς ισχυρό αυτοματισμό. Επίσης περιγράφει πώς μπορούμε να κρατήσουμε μια διαδρομή ελέγχου σχετικά με το γιατί, πότε και από ποιον κάθε αντικείμενο άλλαξε. Αυτή η ροή εργασίας καλύπτει επίσης τη διαχείριση των αιτημάτων για αλλαγή, δηλαδή πώς να αναφερθούν οι ανωμαλίες, πως να τις διαχειριστούμε μέσω του κύκλου ζωής τους, και πώς να χρησιμοποιηθούν τα ελλαττωματικά δεδομένα για την παρακολούθηση της πρόοδο και των τάσεων. 55

56 Περιβάλλον Ο σκοπός της ροής εργασίας του περιβάλλοντος είναι να παρέχει στον οργανισμό ανάπτυξης λογισμικού ένα περιβάλλον ανάπτυξης λογισμικού από κοινού με τις διαδικασίες και εργαλεία- που απαιτούνται για να υποστηρίξουν την ομάδα ανάπτυξης. Αυτή η ροή εργασίας επικεντρώνεται στις δραστηριότητες για την διαμόρφωση της διαδικασίας στο πλαίσιο ενός έργου. Επικεντρώνεται επίσης στις δραστηριότητες για την ανάπτυξη των κατευθυντήριων γραμμών που απαιτούνται για την υποστήριξη ενός έργου. Ακόμη παρέχεται μια διαδικασία βήμα-προς-βήμα για την εφαρμογή μιας διαδικασίας σε έναν οργανισμό. Ορισμένες πτυχές της ροής εργασιών του περιβάλλοντος δεν καλύπτονται από το πλαίσιο της διαδικασίας, όπως η επιλογή, η ανάκτηση, να κάνεις τα εργαλεία να λειτουργούν, και να διατηρείται το περιβάλλον ανάπτυξης Παρούσα εργασία Η μελέτη εφαρμογής για την παρούσα εργασία θα περιλαμβάνει: 1. Καταγραφή σκοπού και στόχων της εταιρείας. 2. Παρουσίαση των τεχνολογιών αιχμής και νομικού πλαισίου σε επίπεδο Ε.Ε. σε ζητήματα: Transportation Information Provisioning Systems Automatic Ticketing Issuing Διασφάλιση Ασφάλειας και Ιδιωτικότητας 56

57 Integrated Ticketing Systems Multimodal Transportation Systems (Bus, Boat etc.) 3. Καταγραφή υπάρχουσας υποδομής και διαθέσιμων πόρων 4. Συστηματική καταγραφή των απαιτήσεων των χρηστών. 5. Καταγραφή λειτουργικών/μη-λειτουργικών απαιτήσεων. Οριστικοποίηση - ιεράρχηση των επιχειρησιακών, λειτουργικών και τεχνικών απαιτήσεων του έργου καθώς και οριοθέτηση-αποσαφήνιση του εύρους του έργου. 6. Ανάλυση των απαιτήσεων και δημιουργία αρχιτεκτονικής λύσης για το προς ανάπτυξη σύστημα. (οριστικοποίηση εξειδίκευση της σύνδεσης επιχειρησιακών στόχων και απαιτήσεων με τεχνικές προδιαγραφές και αρχιτεκτονική προσέγγιση και προτεινόμενο σχεδιασμό.) 7. Το Σχέδιο Διαχείρισης και Ποιότητας Έργου με τις διαδικασίες και τους μηχανισμούς να αποτελούν ένα πρότυπο και ολοκληρωμένο σύνολο, προσαρμοσμένο στις ιδιαιτερότητες που θέτουν οι οργανωτικοί, διοικητικοί και τεχνολογικοί παράμετροι του έργου. Ειδικότερα, θα πρέπει κατ ελάχιστο να αναφέρονται στις ακόλουθες περιοχές: Οργανωτικό Σχήμα/ Δομή Διοίκησης Έργου, Σχέδιο Επικοινωνίας, Προγραμματισμός Έργου, Διαχείριση Θεμάτων, Εκτίμηση - Διαχείριση Κινδύνων, Διασφάλιση Έλεγχος Ποιότητας, Διαχείριση Αρχείων Δεδομένων και Διοικητική Πληροφόρηση. 8. Οριστικοποίηση της ακριβούς θέσης τοποθέτησης του εξοπλισμού πεδίου(ηλεκτρονικές πινακίδες ενημέρωσης πολιτών). 9. Την συλλογή συγκοινωνιακών δεδομένων (δρομολογίων, στάσεων κτλ.). 10. Μεθοδολογία και αρχικά σενάρια ελέγχου αποδοχής καθώς και καθορισμό της μεθόδου καταγραφής δεικτών απόδοσης του έργου 11. Την μεθοδολογία, το πρόγραμμα και υλικό της εκπαίδευσης των χρηστών, αφού εξεταστεί το επίπεδό τους και γίνουν οι απαραίτητες προσαρμογές. 12. Το τελικό πλάνο ενεργειών και δράσεων. 57

58 13. Τους κινδύνους του έργου και την αντιμετώπιση τους. Με στόχο την όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική καταγραφή των απαιτήσεων των χρηστών, αποβλέποντας στο να προσδιοριστούν με ακρίβεια, τόσο ποιοτικά, όσο και ποσοτικά τα προς ανάπτυξη συστήματα και υποσυστήματα, καθώς και οι συνθήκες λειτουργίας και ο τρόπος αλληλεπίδρασης των χρηστών με αυτά, δομήθηκαν κατάλληλα ερωτηματολόγια και διενεργήθηκαν μία σειρά από συνεντεύξεις με domain experts της εταιρίας. Σκοπός του πρώτου ερωτηματολογίου ήταν να καταγραφούν οι γενικές απαιτήσεις της εταιρείας σε σχέση με τα προς ανάπτυξη συστήματα. Μέσα από μία σειρά ερωταπαντήσεων η ομάδα εργασίας προσπαθεί να συλλάβει το γενικό περίγραμμα των απαιτήσεων, ώστε να οδηγηθεί σε ένα πρώτο επίπεδο της γενικής ιδέας και των ιδιαίτερων στόχων του συγκεκριμένου έργου. Στόχος του δεύτερου ερωτηματολογίου ήταν να καταγραφούν οι απαιτήσεις (λειτουργικές/μη λειτουργικές), τα σενάρια χρήσης, οι τελικοί χρήστες, και οι περιορισμοί περιβάλλοντος (context constraints) από τους key experts της εταιρίας σε σχέση με το προς ανάπτυξη σύστημα δυναμικής παρουσίασης πληροφοριών. Η καταγραφή αυτή έγινε με τη μορφή ερωταπαντήσεων και επικεντρώθηκε στους ακόλουθους τομείς: Γενικοί Στόχοι Πληροφοριακών Συστημάτων Χρήστες Υπηρεσίες Περιεχόμενο Εμφάνιση Άλλα Χαρακτηριστικά Διαχείριση 58

59 Σκοπός του τρίτου ερωτηματολογίου ήταν να αποτυπωθούν οι απαιτήσεις της εταιρίας σε σχέση με το προς ανάπτυξη σύστημα αυτόματης έκδοσης εισιτηρίων. Η καταγραφή αυτή έγινε με τη μορφή ερωταπαντήσεων και εκλεπτύνθηκαν οι απαιτήσεις της εταιρίας σε σχέση με τις ακόλουθες διεργασίες: Έκδοση Εισιτηρίων Εξυπηρέτηση Πελατών Πιθανοί Πελάτες Προσφορές Λογαριασμοί Επαφές Ανταγωνιστές Προϊόντα Επίλυση Υποθέσεων Πελατών Βάση Γνώσης Ανακοινώσεις Ticket Validation Λειτουργικά Χαρακτηριστικά Ελληνικό Νομικό Πλαίσιο Τέλος, στόχος του τελευταίου ερωτηματολογίου ήταν να αποτυπωθούν οι υπάρχουσες υποδομές της εταιρίας σε επίπεδο πληροφορικής, να αναγνωριστούν οι πολιτικές ασφάλειας που εφαρμόζει η εταιρία και να αποτυπωθούν οι διεπαφές των υπαρχόντων 59

60 συστημάτων με τα προς ανάπτυξη συστήματα. Η καταγραφή αυτή έγινε στο τμήμα IT της εταιρίας με τη μορφή ερωταπαντήσεων και αφορούσε τους ακόλουθους τομείς: Ασφάλεια Δικτύων Πληροφοριακά Συστήματα Παρεχόμενες Υπηρεσίες Ανάπτυξη Συστημάτων 60

61 61

62 Κεφάλαιο 3: Αντικείμενο και Σκοποί της παρούσας διπλωματικής εργασίας Στόχος της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι ο προσδιορισμός των λειτουργικών απαιτήσεων, ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός και η επιλογή των απαραίτητων τεχνολογιών για την ανάπτυξη ενός πληροφοριακού συστήματος το οποίο θα υλοποιεί και θα διαχειρίζεται ένα ολοκληρωμένο τηλεματικό σύστημα δυναμικής πληροφόρησης κοινού και αυτόματης έκδοσης εισιτηρίων υπεραστικών συγκοινωνιών. Το σύστημα θα επιτρέπει τη συνολική και ενοποιημένη διαχείριση του συνόλου των λειτουργιών τηλεματικής διαχείρισης οχημάτων, έκδοσης εισιτηρίων και την πολυκαναλική πληροφόρηση των επιβατών σε πραγματικό χρόνο, κατά τα πρότυπα καλών πρακτικών σε αντίστοιχους φορείς του Ευρωπαϊκού χώρου Αντικείμενο της εργασίας Στην εργασία περιλαμβάνεται: - Μελέτη Εφαρμογής σε εταιρία λογισμικού που συνεργάζεται με τα ΚΤΕΛ o Μελέτη Εφαρμογής o Υπηρεσίες συλλογής δεδομένων και δρομολογίων - Ανάπτυξη, Έλεγχος και Ολοκλήρωση Υποσυστημάτων και Εφαρμογών o Εφαρμογή πληροφόρησης επιβατών για κινητά τηλέφωνα (ενδεικτικά: Windows Mobile, iphone, Android) για την αρτιότερη σε πραγματικό χρόνο πληροφόρηση των επιβατών για τους χρόνους άφιξης των οχημάτων o Εφαρμογή "πρότασης/αναζήτησης διαδρομών" - Διαδραστική Ιστοσελίδα για τον καλύτερο συντονισμό και παρακολούθηση των δρομολογίων από την πλευρά των επιβατών 62

63 o Εφαρμογή Mobile ticketing μέσω της οποίας ο χρήστης φορτώνει το ηλεκτρονικό του εισιτήριο στο κινητό του και το ακυρώνει με την επίδειξη του κινητού του τηλεφώνου στο ακυρωτικό μηχάνημα εντός του οχήματος o Υποσύστημα διαχείρισης, παρακολούθησης και στατιστικής ανάλυσης των εισιτηρίων o Υποσύστημα πληροφόρησης επιβατών για τους χρόνους άφιξης των λεωφορείων συνοδευόμενο από το back office που θα χρησιμοποιείται από τους διαχειριστές του ΚΤΕΛ. o Εφαρμογή διαχείρισης δεδομένων δρομολόγησης οχημάτων και διαχείρισης μεταφορικού έργου o Εφαρμογή διαχείρισης καταναλώσεων καυσίμων και τεκμηρίωση χρήσης λογισμικού o Εφαρμογή υπολογισμού και διάχυσης περιβαλλοντικών επιπτώσεων (εκπομπές CO2) και τεκμηρίωση χρήσης λογισμικού o Εφαρμογή παρουσίασης συνθηκών κίνησης για κινητά τηλέφωνα (ενδεικτικά: Windows Mobile, iphone, Android) βασισμένο και σε κοινωνικά δίκτυα o Εφαρμογή παρουσίασης συνθηκών κίνησης και έκτακτων συμβάντων στις οθόνες εντός των οχημάτων καθώς και στο κέντρο ελέγχου βασισμένο και σε κοινωνικά δίκτυα - Προμήθεια εξοπλισμού και λογισμικού. Πιο ειδικά το σύστημα θα περιλαμβάνει τον ακόλουθο εξοπλισμό: o Συσκευή έκδοσης/εκτύπωσης εισιτηρίου με αναγνώστη barcode και αναγνώστη έξυπνης κάρτας (για κάθε όχημα) o Τηλεματικός υπολογιστής οχήματος με οθόνη οδηγού, χειριστήριο οδηγού, GPS module και GPRS/3G router (compact ενιαία συσκευή) (για κάθε όχημα) o Σύστημα ηχητικής αναγγελίας επόμενης στάσης (για κάθε όχημα) o Σύστημα Μέτρησης ροής καυσίμου (για κάθε όχημα) o Σύστημα Μέτρησης στάθμης καυσίμου (για κάθε όχημα) 63

64 o Έξυπνη Κάρτα οδηγού o Συσκευή παροχής ασύρματου Internet (Wifi) εντός του οχήματος o Αυτόματος Πωλητής έκδοσης εισιτηρίου o Τηλεματικές ευφυείς στάσεις πληροφόρησης πολιτών 3.2. Σκοπιμότητα και αναμενόμενα οφέλη Η σημερινή οργάνωση και λειτουργία των μέσων μαζικής μεταφοράς απέχει πολύ από τις απαιτήσεις των πολιτών / επιβατών στο να παρέχει σύγχρονες, ποιοτικές και, κατά το δυνατόν, αυτοματοποιημένες υπηρεσίες. Ακόμη και η πιο απλή εργασία που σε άλλους οργανισμούς ασκείται ηλεκτρονικά στα μέσα μαζικής μεταφοράς υλοποιείται με χειρωνακτική εργασία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι οι πίνακες ανακοινώσεων (timetables) προβάλλονται με αισθητικά αναχρονιστικό τρόπο, όπως η ανάρτηση «χαρτιών» πρόχειρων πινάκων ανακοινώσεων κ.ο.κ., οι οποίοι συνήθως λειτουργούν ως αναποτελεσματικοί επικοινωνιακοί δίαυλοι, διότι δεν μεταφέρουν έγκυρη ενημέρωση δρομολόγησης των μέσων μαζικής μεταφοράς. Παράλληλα, παρά την συνεχώς αυξανόμενη χρήση σύγχρονων μέσων (όπως φωνητικές πύλες, χρήση κινητού κ.τ.λ.) από πλευράς των πολιτών, η δυνατότητα πληροφόρησης του πολίτη καθίσταται ιδιαίτερα επίπονη και δύσκολη. Η εργασία καλύπτει πάγιες και διαχρονικές ανάγκες των πολιτών στην πληροφόρηση για τα μέσα μαζικής μεταφοράς, σε θέματα καθημερινής χρήσης και ανάγκης και ταυτόχρονα μεγάλη ζήτηση για πληροφορία που αφορά δρομολόγια μέσων μεταφοράς. Το ΚΤΕΛ σε συνεργασία με εταιρία λογισμικού έχοντας εντοπίσει τα προβλήματα που προέκυψαν από πολλά χρόνια αδράνειας στον τομέα της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών, είναι αποφασισμένο να επιφέρει σημαντικές τομές στον τρόπο λειτουργίας των μέσων μαζικής μεταφοράς και εξυπηρέτησης των πολιτών από αυτά. Παράλληλα, έχοντας αναγνωρίσει: 64

65 - την ανάγκη χρήσης των νέων τεχνολογιών στην αυτοματοποίηση λειτουργικών διαδικασιών, την συλλογή πληροφοριών και των προσφερόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες. - την ανάγκη διείσδυσης δράσεων και λειτουργιών ΤΠΕ στο κλάδο των μέσων μαζικής μεταφοράς. Με απώτερο σκοπό την αύξηση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες μέσα από Internet, κινητό τηλέφωνο κοκ., θέτει ως μεσοπρόθεσμο στρατηγικό στόχο να παρέχει αξιόπιστες, ποιοτικές, και ολοκληρωμένες υπηρεσίες στους πολίτες -χρήστες των λεωφορείων. Επίσης αξίζει να αναφερθεί η υψηλή αποδοτικότητα, διατηρησιμότητά και το κοινωνικό όφελος της μελέτης. Το καταγεγραμμένο πολύ μικρό ποσοστό χρήσης των Τ.Π.Ε. στο κλάδο των μέσων μαζικής μεταφοράς, αποτελεί τροχοπέδη για την ανάπτυξη σχετικών υπηρεσιών προς τον πολίτη. Πλήθος ερευνών καταγράφουν ότι η διείσδυση των δυνατοτήτων που παρέχουν οι Τ.Π.Ε. δυσχεραίνεται σε συνθήκες ελλειμματικής ενημέρωσης, με αποτέλεσμα να προκαλούνται αντιστάσεις που στηρίζονται στην προκατάληψη και την άγνοια και να περιορίζεται η δυνατότητα συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων και στις επιλογές που θα καθορίσουν το «πρόσωπο» της νέας κοινωνίας. Η πρωτοβουλία του ΚΤΕΛ για την εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου συστήματος Τηλεματικής μέσων μαζικής μεταφοράς, επιφέρει πολλαπλές θετικές συνέπειες στο κλάδο κόπτοντας, αναχρονιστικές αντιλήψεις, στερεότυπα και άλλες συνθήκες οι οποίες δυσχεραίνουν την εφαρμογή ΤΠΕ στο κλάδο των μέσων μαζικής μεταφοράς Το ΚΤΕΛ από την υλοποιούμενη επένδυση αναμένεται να ωφελήσει ένα μεγάλο σύνολο πληθυσμιακών ομάδων, προτρέποντας ολοένα και περισσότερους πολίτες στη χρήση των λεωφορείων και αποφορτίζοντας το συγκοινωνιακό δίκτυο μέσα και έξω από το κέντρο των πόλεων. Δυνητικά και μελλοντικά ωφελούμενοι θα είναι το σύνολο του πληθυσμού που εξυπηρετείται από το ΚΤΕΛ. Πιο συγκεκριμένα: Πολίτες / χρήστες των λεωφορείων, καθώς με την εγκατάσταση και εφαρμογή των νέων συστημάτων πληροφορικής και τηλεματικής, μπορεί να ενημερωθεί και να 65

66 εξυπηρετηθεί ηλεκτρονικά καθώς και να προβεί στην ηλεκτρονική έκδοση εισιτηρίων αφού του παρέχεται άμεση και έγκυρη ενημέρωση για τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Η εγκατάσταση ηλεκτρονικών σημείων πληροφόρησης, καθώς και του ηλεκτρονικού εισιτηρίου, θα διευκολύνει την καθημερινότητα των επιβατών οι οποίοι θα μπορούν να εκδίδουν μόνοι τους την στιγμή που τους είναι απαραίτητο το εισιτήριο τους, τόσο μέσω του διαδικτύου (μέσω πρόσβασης από PC ή φορητό υπολογιστή) όσο και μέσω των 3ης γενιάς κινητών τηλεφώνων. Πολίτες εργαζόμενοι σε αστικές και περιαστικές περιοχές: Οι εργαζόμενοι εκτός από την δυσκολία εύρεσης έγκυρης πληροφόρησης για την επιλογή των συμφεροτέρων χρονικά γραμμών αντιμετωπίζουν αυξημένα προβλήματα σε περιόδους κυκλοφοριακής πίεσης, όπως εορτές, αργίες, στιγμές έντονης ζήτησης από το επιβατικό κοινό κ.τ.λ. Η αναχρονιστική δομή των φορέων άσκησης μεταφοράς και η παντελής έλλειψη πληροφοριακών συστημάτων ενημέρωσης κοινού, καθιστούν αδύνατη την άμεση προσαρμογή τους στις συνθήκες έντονης ζήτησης. Αποτέλεσμα είναι να υπάρχουν τρομερές καθυστερήσεις κατάλληλης δρομολόγησης μέσων στις απαιτήσεις των πολιτών, οι οποίοι από την πλευρά τους χάνουν χρήσιμες ώρες ελευθέρου ή εργάσιμου ημερήσιου χρόνου. Ειδικό Κοινό : Φοιτητές: Η ηλικιακή κατηγορία χρησιμοποιεί Η/Υ και ίντερνετ περισσότερο από κάθε άλλη ηλικιακή ή άλλη κατηγορία του πληθυσμού. Α.Μ.Ε.Α., ηλικιωμένοι: Η τεχνολογική βοήθεια αφορά την προσαρμογή της φωτεινότητας και του χρώματος των πινάκων ανακοινώσεων στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και στις απαιτήσεις των Α.Μ.Ε.Α. (χωρίς ή με μειωμένη όραση). Παράλληλα οι πληροφορίες παρέχονται στις έξυπνες στάσεις και εσωτερικά στο οχήματα με ηχητικά μηνύματα. Τουρίστες: Προβλέπεται η παροχή έγκυρης πληροφόρησης ( μέσα από internet, παρουσίαση με γεωγραφικά υπόβαθρα gis, φωνητικές αναγγελία άφιξης στάσεων 66

67 κ.ο.κ.) των δρομολογίων των περαστικών περιοχών. Επίσης θα υπάρχει αυξημένη παροχή πληροφοριών των δρομολογίων σε αρχαιολογικούς χώρους, ξενοδοχειακές μονάδες, χώρους αναψυχής, πολιτισμού, κ.ο.κ. Επιχειρήσεις: Σημαντικός αριθμός εργαζομένων μεταφέρονται από τα αστικά κέντρα, τόσο προς την πρωτεύουσα του νομού, όσο και στην ενδοχώρα, με την χρήση κυρίως των λεωφορείων. Η άμεση πληροφόρηση των επιχειρηματιών για τους πραγματικούς χρόνους άφιξης, αποτελεί σημαντικό στοιχείο της καθημερινής λειτουργίας της επιχείρησης Στόχοι και Έκταση της μελέτης Αντικείμενο της μελέτης είναι η προμήθεια, εγκατάσταση και θέση σε λειτουργία τηλεματικού συστήματος διαχείρισης των οχημάτων του ΚΤΕΛ, καθώς επίσης και των απαραίτητων υποδομών για την εξυπηρέτηση και τη διευκόλυνση του επιβατικού κοινού σε σχέση με την ηλεκτρονική έκδοση εισιτηρίων με χρήση έξυπνων καρτών. Σκοπός της μελέτης είναι η καλύτερη διαχείριση των δρομολογίων, ο προγραμματισμός και η καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού αλλά η μείωση του κόστους λειτουργίας από την διαχείριση της κατανάλωσης των καυσίμων. Η δυναμική πληροφόρηση του επιβατικού κοινού, μέσω διαδραστικών συστημάτων (web, smart phones, συμβατικά κινητά τηλέφωνα, κλπ), σχετικά με τα δρομολόγια τον χρόνο διέλευσης και λοιπές πληροφορείς πάντα σε πραγματικό χρόνο είναι στους στόχους της μελέτης. Επιπλέον, στόχος της μελέτης είναι ο οικονομικός έλεγχος των εισιτηρίων και η διασύνδεση του αυτόματου πωλητή με το κεντρικό σύστημα του φορέα λειτουργίας (back-office συστήματα), μειώνοντας έτσι τα λειτουργικά κόστη και προσφέροντας αναβαθμισμένες υπηρεσίες στους πολίτες. Ο εκσυγχρονισμός του ΚΤΕΛ Α.Ε. αποτελεί μία μεγάλη αναγκαιότητα για τις μεταφορές και τη βελτίωση των συνθηκών για όλα τα μέρη που εμπλέκονται σε αυτές. 67

68 Παρακάτω παρατίθενται αναλυτικά οι στόχοι: 1 ος στόχος: Καταγραφή Υπάρχουσας Επιχειρησιακής Λογικής (Business Logic), Μοντέλου Δεδομένων, Λειτουργικών Προδιαγραφών. 2 ος στόχος: Προδιαγραφή Συστήματος Βελτιωμένης Επιχειρησιακής Λογικής όσον αφορά τους ακόλουθους άξονες: Λογικής Οργάνωσης Αξόνων και Δρομολογίων. Ταυτόχρονη Υποστήριξη πολλών ΚΤΕΛ. Συμμετοχή πολλών ΚΤΕΛ σε Άξονες. Υποστήριξη ενσωματωμένων εισιτηρίων και πολλαπλών καρτών επιβίβασης. Υποστήριξη διαφόρων μοντέλων τιμολόγησης. Προχωρημένες υπηρεσίες έκδοσης και ακύρωσης εισιτηρίων. Ενημέρωση του κοινού σε πραγματικό χρόνο. Υψηλές Δυνατότητες Διαλειτουργικότητας με Τρίτα Συστήματα και συμβατότητας με διεθνή πρότυπα. Χρήση σύγχρονων έξυπνων συσκευών (smart cards/devices, smartphones) για την έκδοση/ακύρωση εισιτηρίων και για την υποστήριξη υπηρεσιών εισιτηρίων πολλαπλών χρήσεων, ενσωματωμένων εισιτηρίων, εκπτώσεων κλπ. Το σύστημα θα μπορεί αρχιτεκτονικά να υποστηρίζει διαφορετικούς τύπους συσκευών. Θέματα ασφάλειας και Ιδιωτικότητας Δημιουργία Εξελιγμένης Αρχιτεκτονικής λογισμικού και αξιοποίησης υποδομής νέφους (cloud storage/computing) Δημιουργία υποδομής ανάλυσης (Αnalysis και reporting) πραγματικού χρόνου 68

69 3 ος στόχος: Αξιολόγηση εναλλακτικών τεχνολογιών/προτύπων/κανονιστικών νόμων για το προς ανάπτυξη σύστημα στους αναγνωρισμένους άξονες βελτίωσης. Πρόκριση των πιο ενδεδειγμένων. 4 ος στόχος: Εξαγωγή Λειτουργικών και Μη-Λειτουργικών απαιτήσεων για το βελτιωμένο σύστημα. 5 ος στόχος: Προδιαγραφή Εξελιγμένης Αρχιτεκτονικής Συστήματος Κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας του Έργου Οι κρίσιμοι παράγοντες που αναμένεται να επηρεάσουν την επιτυχή ολοκλήρωση και την επίτευξη των αποτελεσμάτων του συστήματος προς ανάπτυξη παρουσιάζονται παρακάτω: Ζητήματα διατηρησιμότητας και επεκτασιμότητας της τεχνογνωσίας του συστήματος: Χρειάζεται εκπαίδευση προσωπικού, που στοχεύει στην εύκολη και αυτόνομη χρήση του συστήματος εφαρμογών. Χρειάζεται να υιοθετηθούν τεχνολογικές λύσεις που επιτρέπουν την ενσωμάτωση νέων ψηφιακών εφαρμογών και μετά την ολοκλήρωση του συστήματος. Διασφάλιση της απρόσκοπτης επικοινωνίας καθ όλη τη διάρκεια της κατασκευής του συστήματος και αμφίδρομη ροή πληροφοριών. Επάρκεια και διαθεσιμότητα των στελεχών της ομάδας που ασχολείται με την κατασκευή του συστήματος: Χρειάζεται να θεσπιστούν συγκεκριμένα κριτήρια σε επίπεδο διακήρυξης, καθώς επίσης χρειάζεται και ιδιαίτερη έμφαση σε επίπεδο αξιολόγησης τεχνικών προσφορών. Εξασφάλιση της ανταπόκρισης του εξυπηρετούμενου πληθυσμού στους στόχους του έργου: Χρειάζεται πολύ καλή προετοιμασία και παράλληλες δράσεις. 69

70 3.4. Υφιστάμενη κατάσταση Οι βασικές αρχές λειτουργίας του Κ.Τ.Ε.Λ. παραμένουν, από την ίδρυσή του, οι εξής: Η εξυπηρέτηση των τακτικών λεωφορειακών γραμμών και η ακρίβεια στα καθορισμένα δρομολόγια, Η διατήρηση σε καλή κατάσταση των σταθμών και των στεγάστρων αναμονής επιβατών, η τοποθέτηση πινακίδων αφετηριών και στάσεων και η λήψη γενικά όλων των χρήσιμων μέτρων για την εξυπηρέτηση του επιβατικού κοινού, Η σωστή και έγκυρη πληροφόρηση του επιβατικού κοινού για το δίκτυο και τα δρομολόγια των επιβατικών γραμμών, καθώς και για κάθε άλλο χρήσιμο στοιχείο, Η ασφαλή μεταφορά των επιβατών, Η ακριβής εκτέλεση του προγραμματισμένου έργου, της συχνότητας και της τήρησης των δρομολογίων και του χρόνου διαδρομής, Η ικανοποιητική εξυπηρέτηση των επιβατών κατά τη διάρκεια της μεταφοράς και κατά την παραμονή τους στους χώρους άφιξης αναχώρησης λεωφορείων Η παροχή οργανωμένων υπηρεσιών πληροφοριών Οι βασικοί στόχοι του Κ.Τ.Ε.Λ. είναι: Η συνέχιση της ποιοτικής και ασφαλούς μεταφοράς του επιβατικού κοινού με σύγχρονα μέσα και η ανταπόκριση στις αναδυόμενες ανάγκες του. Η ενίσχυση της χρήσης των Κ.Τ.Ε.Λ. από το επιβατικό κοινό με την κυκλοφορία νέων σύγχρονων λεωφορείων, φιλικών προς τους επιβάτες και το περιβάλλον, με κλιματισμό και φυσικά με συχνότητα δρομολογίων τέτοια που δεν θα αποτρέπει τη χρήση του από τους επιβάτες. Η δημιουργία σταθμών μετεπιβίβασης για τους επιβάτες των λεωφορείων. 70

71 Η προώθηση της κυκλοφοριακής αγωγής για τη χρησιμοποίηση όσο γίνεται περισσότερο των Κ.Τ.Ε.Λ., έτσι ώστε να μειωθεί το κυκλοφοριακό πρόβλημα. Τα μέσα μαζικής μεταφοράς και συγκεκριμένα τα ΚΤΕΛ, όπου αποτελούν το κύριο μέσο μαζικής μεταφοράς, καθώς αποτελούν και τα μόνα μέσα με τα οποία μπορεί να εξυπηρετηθεί το κοινωνικό σύνολο, είναι ένα πολύτιμο κοινωνικό δημόσιο αγαθό και ανεξαρτήτως της νομικής υπόστασης που έχουν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με αυτόν τον τρόπο. Ο ρόλος τους, η λειτουργίας τους, οι υπηρεσίες τους συγκλίνουν προς την κατεύθυνση ότι η μη ύπαρξη αυτών των μεταφορικών μέσων ή έστω η υποβάθμιση των ΚΤΕΛ οδηγεί σε υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων μιας πόλης και ειδικότερα μιας περιφερειακής πόλης με μικρούς ρυθμούς ανάπτυξης και ευημερίας, με αποτέλεσμα ο εκσυγχρονισμός αυτών και η υποστήριξη από την κοινωνία και το Κράτος να αποτελεί επιτακτική ανάγκη, ειδικότερα δε και της στρατηγικής σημασίας που έχει και του κοινωνικού ρόλου που κατέχει. Τα ΚΤΕΛ αποτελούσαν και αποτελούν μέρος του στρατηγικού σχεδίου του κρατικού μηχανισμού, λόγω της διασποράς που υπάρχει και του οφέλους που δημιουργείται στο κράτος από την ύπαρξη τέτοιων μηχανισμών, μέσω της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Ο τρόπος λειτουργίας των μέσων αυτών, το πλαίσιο των παρεχόμενων υπηρεσιών, το νομοθετικό πλαίσιο που ορίζει τον τρόπο οργάνωσης και διοίκησης, καθώς την κοινωνική πολιτική που πρέπει να ασκείται τόσο από τα μεταφορικά μέσα όσο και από το ίδιο το κράτος με την υποστήριξη στο παρελθόν ορισμένων ασύμφορων γραμμών καταδεικνύει ότι δεν πρόκειται για μια καθαρή επιχειρηματική πρωτοβουλία ιδιωτών, αλλά για μια δημόσια λειτουργία στενά συνυφασμένη με την κοινωνική δομή των πόλεων, και την δέσμευση των ιδιωτών να επιλέξουν τον τρόπο που θα επιχειρήσουν. Πρόκειται για ένα στενά ελεγχόμενο κλάδο, με σαφείς κατευθυντήριες οδηγίες από το αρμόδιο Υπουργείο και ένα αυστηρά νομοθετικό πλαίσιο, καθώς το έργο τους αφορά ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνικής ζωής των πόλεων και της οικονομικής ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών, χαράσσοντας πολιτική προς όφελος των πολιτών και ικανοποιώντας 71

72 παράλληλα τις απαιτήσεις τους σχετικά με την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό των μέσων μαζικής μεταφοράς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αντίστοιχης ενταγμένης δράσης που εξυπηρετεί τον ίδιο σκοπό, το κοινωνικό σύνολο, εντάσσεται σε παρόμοιο πλαίσιο λειτουργίας με τους φορείς των ΚΤΕΛ και στρατηγικής σημασίας για το Υπουργείο αποτελεί ο ΟΑΣΑ και το ηλεκτρονικό εισιτήριο, όπως επίσης και οι έξυπνες στάσεις. Η διαφορά με τον ΟΑΣΑ έγκειται στο νομικό πλαίσιο διοίκησης των ΚΤΕΛ λόγω και τη διασποράς που παρουσιάζουν και της αδυναμίας, λόγω του μεγέθους τους, να συντονίζονται και να διαχειρίζονται από το ίδιο το Κράτος. Το σύστημα θα υλοποιηθεί μέσω ενός υποσυστήματος. Αυτό οφείλεται στην ιδιαίτερη φύση του συστήματος και που τόσο οι υλικοτεχνικές υποδομές όσο και οι εφαρμογές που θα αναπτυχθούν και θα εγκατασταθούν δεν μπορούν να διαχωριστούν. Ο διαχωρισμός του συστήματος σε μικρότερα τμήματα θα μπορούσε να επιφέρει σοβαρά θέματα (τεχνικής, λειτουργικής και οικονομικής φύσεως) εάν τμήμα του συστήματος απέβαινε άκαρπο, καθώς επίσης και θα δημιουργούσε σημαντικά προβλήματα της παρακολούθησης και ελέγχου αυτού από τη διαχειριστική αρχή και τα αρμόδια ελεγκτικά όργανα. Για την καλύτερη παρακολούθηση, διαχείριση και ολοκλήρωση του έργου το σύστημα θα πραγματοποιηθεί μέσω τεσσάρων (4) φάσεων στις οποίες υπάρχουν διακριτά και σαφή παραδοτέα. Η τμηματική παραλαβή αλλά και η Μελέτη Εφαρμογής θα καθορίσουν επιμέρους διαδικασίες και τμήματα τα οποία σε ένα στενά παρακολουθούμενο χρονοδιάγραμμα θα περιορίζουν τις οποιεσδήποτε καθυστερήσεις και αποκλίσεις από την αρχική περιγραφή. Η λειτουργία και οργάνωση των ΚΤΕΛ δεν ομοιάζει με άλλη επιχειρηματική δραστηριότητα και κατά συνέπεια απαιτείται προσεκτικός και στρατηγικός σχεδιασμός ώστε τα αναμενόμενα οφέλη να είναι άμεσα ορατά στο επιβατικό κοινό. Οποιεσδήποτε παρεμβάσεις οι οποίες δεν θα ακολουθήσουν το μοντέλο του ψεκασμού (άμεση ενεργοποίηση όλων των συστημάτων με παράλληλη προσαρμογή του επιβατικού κοινού θα οδηγήσει σε αντίδραση του κοινού, αμφισβήτηση της αποτελεσματικότητάς του νέου συστήματος διαχείρισης και παρακολούθησης, την καχυποψία για το σκοπό και το λόγο υλοποίησης της επένδυσης με αποτέλεσμα τη μετατόπιση στο χρόνο αποδοχής του συστήματος. 72

73 Κατά συνέπεια, είναι σημαντικό να προβλεφθούν όλοι εκείνοι οι παράγοντες που επηρεάζουν όχι μόνο την οργανωτική λειτουργία του φορέα ώστε να παραμείνει αδιάλειπτη καθ όλη τη διάρκεια υλοποίησης του συστήματος, αλλά και να προβλεφθεί ο τρόπος διείσδυσης της τεχνολογίας και του νέου τρόπου εξυπηρέτησης του επιβατικού κοινού αποφεύγοντας τις όποιες αντιδράσεις υιοθέτησης. Είναι λοιπόν προφανές ότι η μελέτη εφαρμογής θα αποτελέσει τον οδηγό μετάβασης τόσο του φορέα όσο και του επιβατικού κοινού λαμβάνοντας υπόψη τη νοοτροπία των χρηστών, τον ομαλό τρόπο που θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί ο φορέας χωρίς να «αναταράξει τα νερά» εις βάρος του ταυτίζοντας τις αλλαγές αυτές με το ευρύτερο πλαίσιο αλλαγών της καθημερινότητας των πολιτών λόγω της οικονομικής κρίσης και ειδικότερα αναγνωρίζοντας όλοι οι τοπικοί παράγοντες τα θετικά οφέλη Πακέτα εργασίας ΠΕ 1 Περιγραφή Καταγραφή Υπάρχουσας Υποδομής Καταγραφή Υπάρχουσας Επιχειρησιακής Λογικής (Business Logic), Μοντέλου Δεδομένων, Λειτουργικών Προδιαγραφών, λειτουργιών και τμημάτων του συστήματος που χρήζουν βελτίωσης. ΠΕ 2 Περιγραφή Προδιαγραφή Συστήματος Βελτιωμένης Επιχειρησιακής Λογικής Προδιαγραφή Συστήματος Βελτιωμένης Επιχειρησιακής Λογικής όσον αφορά τους ακόλουθους άξονες: Λογικής Οργάνωσης Αξόνων και Δρομολογίων Ταυτόχρονη Υποστήριξη πολλών ΚΤΕΛ Συμμετοχή Πολλών ΚΤΕΛ σε Άξονες 73

74 Υποστήριξη Ενσωματωμένων εισιτηρίων και πολλαπλών καρτών επιβίβασης Υποστήριξη διαφόρων μοντέλων τιμολόγησης Προχωρημένες υπηρεσίες έκδοσης και ακύρωσης εισιτηρίων Ενημέρωση του κοινού σε πραγματικό χρόνο Υψηλές Δυνατότητες Διαλειτουργικότητας με Τρίτα Συστήματα και συμβατότητας με διεθνή πρότυπα Χρήση σύγχρονων έξυπνων συσκευών (smart cards/devices, smartphones) για την έκδοση/ακύρωση εισιτηρίων και για την υποστήριξη υπηρεσιών εισιτηρίων πολλαπλών χρήσεων, ενσωματωμένων εισιτηρίων, εκπτώσεων κλπ. Το σύστημα θα μπορεί αρχιτεκτονικά να υποστηρίζει διαφορετικούς τύπους συσκευών. Θέματα ασφάλειας και Ιδιωτικότητας Δημιουργία Εξελιγμένης Αρχιτεκτονικής λογισμικού και αξιοποίησης υποδομής νέφους (cloud storage/computing) Δημιουργία υποδομής ανάλυσης (Αnalysis και reporting) πραγματικού χρόνου ΠΕ 3 Περιγραφή Ανάλυση Τεχνολογιών και Προτύπων Ανάλυση των βασικών τεχνολογιών και πρακτικών σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρουσίαση των βασικών προϊόντων της αγοράς, των τεχνολογιών, των ερευνητικών έργων και των αποτελεσμάτων τους, των προτύπων και των κανονιστικών νομοθεσιών σε επίπεδο ΕΕ. Οι Κύριοι Άξονες κάλυψης της βιβλιογραφίας, με σειρά προτεραιότητας (σε επίπεδο τεχνολογιών/προϊόντων/προτύπων), είναι οι ακόλουθοι: Σύγχρονες έξυπνες συσκευές (smart cards/devices, smartphones) για την έκδοση/ακύρωση εισιτηρίων και για την υποστήριξη υπηρεσιών εισιτηρίων πολλαπλών χρήσεων, ενσωματωμένων εισιτηρίων, εκπτώσεων κλπ. Το σύστημα θα μπορεί αρχιτεκτονικά να υποστηρίζει διαφορετικούς τύπους συσκευών. 74

75 Τεχνολογίες ασφάλειας και Ιδιωτικότητας Τεχνολογίες Διαλειτουργικότητας με Τρίτα Συστήματα και συμβατότητας με διεθνή πρότυπα. (Υπόδειξη χρήσης του συστήματος της Αγγλίας) Εξελιγμένες Αρχιτεκτονικής λογισμικού και αξιοποίησης υποδομής νέφους (cloud storage/computing) Δημιουργία υποδομής ανάλυσης (Αnalysis και reporting) πραγματικού χρόνου ΠΕ 4 Περιγραφή Ανάλυση Απαιτήσεων Συστήματος Βελτιωμένης Επιχειρησιακής Λογικής Εξαγωγή Λειτουργικών και Μη-Λειτουργικών απαιτήσεων για το βελτιωμένο σύστημα. Καταγραφή Απαιτήσεων Χρηστών. Προσδιορισμός Χαρακτηριστικών Συστήματος. Προσδιορισμός Απαιτήσεων Συστήματος. Προδιαγραφή Αρχιτεκτονικής Συστήματος και Τεχνολογικών Λύσεων. 75

76 Κεφάλαιο 4. Καταγραφή Υπάρχουσας Υποδομής 4.1. Περιγραφή των κύριων επιχειρησιακών διαδικασιών Οι επιχειρησιακές διεργασίες στις οποίες στοχεύει το σύστημα και οι οποίες επηρεάζονται από τα αποτελέσματα της υλοποίησης είναι οι παρακάτω: Η παροχή από το ΚΤΕΛ υπηρεσιών που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων με δεδομένο ότι με το σύστημα θα περιοριστεί ο χρόνος άσκοπης μετακίνησης και θα δοθεί η δυνατότητα να εξυπηρετηθούν περισσότεροι πολίτες στην περιοχή εφαρμογής. Η ύπαρξη ενός καινοτόμου συστήματος που προσφέρει ουσιαστικά on-line - πληροφόρηση για το χρόνο άφιξης των λεωφορείων με δυνατότητα διασύνδεσης με εξωτερικά συστήματα του ΚΤΕΛ (συστήματα μηχανογράφησης κλπ.). Η εν λόγω δυνατότητα αφορά τη διασύνδεση του υφιστάμενου συστήματος μηχανογράφησης του ΚΤΕΛ με το σύστημα έκδοσης εισιτηρίων που θα προτείνει ο ανάδοχος με χρήση web services προκειμένου το σύνολο των εκδιδόμενων εισιτηρίων σε πραγματικό χρόνο να «αποτυπώνονται» στο λογιστήριο. Ο υποψήφιος ανάδοχος θα κληθεί να διασυνδεθεί με το υφιστάμενο σύστημα μηχανογράφησης διαμέσου web services που διαθέτει ήδη η εταιρία. Η μετάδοση της πληροφορίας μέσα από πινακίδες και βελτίωση των συνθηκών κυκλοφορίας στο εμπορικό κέντρο. Οι ηλεκτρονικές πινακίδες που θα τοποθετηθούν σε κομβικά σημεία θα πληροφορούν τους επιβάτες για τον χρόνο άφιξης των λεωφορείων. 76

77 Η διαρκής ενημέρωση της διοίκησης του ΚΤΕΛ για την χρήση και την προσφορά στατιστικής ενημέρωσης της αποδοτικότητας του έργου. Το σύστημα θα έχει θετικές επιδράσεις στην επιχειρησιακή λειτουργία όλων των επιμέρους τμημάτων του αστικού μεταφορικού συστήματος συγκοινωνιών. Ο οργανισμός διαθέτει ένα ισχυρό εργαλείο άμεσης αντιμετώπισης προβλημάτων, σχεδιασμού της συντήρησης του συστήματος, και έγκαιρης αντιμετώπισης κρίσεων. Επιπλέον η συλλογή και δυνατότητα ανάλυσης των συγκοινωνιακών δεδομένων (δεδομένα εισιτηρίων, και εκτέλεσης δρομολογίων) επιτρέπει στο ΚΤΕΛ τόσο την μακρόχρονη βελτιστοποίηση του στρατηγικού συγκοινωνιακού σχεδιασμού όσο και την εύκολη υλοποίηση βραχυπρόθεσμων διορθωτικών ενεργειών. Τέλος, η παροχή ενημέρωσης σε «πραγματικό» χρόνο για τους χρόνους άφιξης των λεωφορείων στις επιβατικές στάσεις κοινού αποτελεί υπηρεσία προστιθέμενης αξίας για τον επιβάτη με στόχο τη βέλτιστη εξυπηρέτησή του και την προσέλκυση στη χρήση λεωφορείων. 77

78 4.2. Εφαρμογή Έκδοσης Εισιτηρίων Η βάση δεδομένων (και το back-end σύστημα) της εταιρίας διαχωρίζεται στις εξής ενότητες: 1. Διαχείριση 2. Έκδοση 3. Φορτωτικές 4. Στατιστικά 5. Ειδικές εργασίες 6. Ειδικά 7. Διαχείριση εφαρμογής Στη συνέχεια αναλύεται κάθε μια ενότητα περιγράφοντας τις αντίστοιχες υποενότητες και λειτουργίες Διαχείριση Κάθε ΚΤΕΛ έχει εκδοτήρια, κάθε εκδοτήριο έχει άξονες και κάθε άξονας έχει στάσεις, στις οποίες μπορούμε να εκδώσουμε διαφορετικού τύπου εισιτήριο. Με βάση τα παραπάνω υπάρχουν οι εξής υποενότητες: 1. Αρχείο Εκδοτών 2. Αρχείο Αρίθμησης 3. Αρχείο Εκμεταλλεύσεων 4. Αρχείο Στάσεων 78

79 5. Αρχείο Λεωφορείων 6. Αρχείο Αξόνων 7. Αρχείο Διαδρόμων Αναχώρησης 8. Αρχείο Εκδοτηρίων 9. Αρχείο Κωδικών ΚΤΕΛ 10. Αρχείο Location 11. Αρχείο Global Location Αρχείο Κωδικών ΚΤΕΛ Εδώ ο χρήστης μπορεί να επιλέξει το επιθυμητό ΚΤΕΛ, καθώς και το εκδοτήριο εισιτηρίων. Μπορεί να κάνει εισαγωγή, διαγραφή και αποθήκευση των ΚΤΕΛ. 79

80 Αρχείο Εκδοτηρίων Για κάθε ΚΤΕΛ δηλώνονται εκδοτήρια, δηλαδή πόλεις που εκδίδουν εισιτήρια. Κάθε εκδοτήριο έχει έναν κωδικό, id. Μπορεί να γίνει εισαγωγή, διαγραφή και αποθήκευση εκδοτηρίου. 80

81 Αρχείο Εκδοτών Για κάθε εκδοτήριο υπάρχουν οι εκδότες, οι οποίοι έχουν ένα συγκεκριμένο id. Για κάθε εκδότη υπάρχει αρχείο αρίθμησης. Για κάθε κατηγορία εκδότη όπως πράκτορας, εκδότης, αποθηκάριος, κ.α. υπάρχει ένα ξεχωριστό id. Η κατηγορία bus cashier αντιστοιχεί στους οδηγούς. 81

82 Στην καρτέλα Βασικά Στοιχεία παρατηρούμε τα πεδία κωδικός εκδότη, εκδοτήριο, όνομα εκδότη και κωδικός, ενεργός ή ανενεργός(ανάλογα τι είναι ο εκδότης), είδος συναλλασσόμενου(εκδότης, πράκτορας, αποθηκάριος, κ.α.), κωδικός εκδότη για δέματα(στην περίπτωση που ο συναλλασσόμενος είναι αποθηκάριος) και κωδικός λογιστικής το οποίο δείχνει ότι πιστώνονται οι εισπράξεις. 82

83 Στην καρτέλα Λοιπές παράμετροι παρουσιάζονται οι ρυθμίσεις για κάθε εκδότη έτσι όπως έχουν οριστεί, δηλαδή ποιες λειτουργίες μπορεί να κάνει: Δυνατότητα δημιουργίας δρομολογίου, κράτησης θέσεων, έκδοσης εισιτηρίων, έκδοσης τοπικών εισιτηρίων, δέσμευσης θέσεων, ακύρωσης δέσμευσης θέσεων, ακύρωσης κράτησης, ακύρωσης εισιτηρίων(σαν θέση όχι εισιτηρίου από το ταμείο), εκτύπωσης κατάστασης επιβίβασης. Τα δύο επόμενα πεδία, έκδοση πρόχειρου και τελικού ταμείου, αναφέρονται το μεν πρόχειρο ταμείο στα εισιτήρια που κόβει ο κάθε εκδότης έως να τελειώσει η βάρδια του, ενώ το τελικό είναι τα συγκεντρωτικά που στέλνονται στο τέλος αφού κλείσει ταμείο ο εκδότης. 83

84 Αρχείο Αρίθμησης 84

85 Πρόκειται για τον αριθμό εισιτηρίων που έχει εκδώσει ο κάθε εκδότης από την πρώτη μέρα εργασίας του έως την τρέχουσα ημερομηνία, για κάθε ΚΤΕΛ. Ο αριθμός αυτός δε χρειάζεται στην περίπτωση που ο εκδότης είναι οδηγός, διότι έχει το δικό του usb. Αναλόγως το ΚΤΕΛ ο εκδότης έχει διαφορετική αρίθμηση, δηλαδή έχει κόψει διαφορετικό αριθμό εισιτηρίων. Υπάρχει κρυφός πίνακας με back up της αρίθμησης, είναι επιθυμητή η διασφάλιση αυτού του back up. Αρχείο Εκμεταλλεύσεων Η συγκεκριμένη υποενότητα παρουσιάζει τα στατιστικά για κάθε άξονα(report). Κάθε εκμετάλλευση έχει έναν κωδικό, περιγραφή, είδος εκμετάλλευσης (ίδια ή κοινή). Το πεδίο κωδικός λογιστικής αναλύεται με το εξής παράδειγμα: έχουμε έναν εκδότη και έναν κωδικό λογιστικής, κλείνει το ταμείο και το ποσό πάει στο τελικό ταμείο. Το ποσό όμως είναι ανάλογο της εκμετάλλευσης, χωρίζεται δηλαδή σε μικρότερα ποσά αναλόγως πόσες 85

86 εκμεταλλεύσεις έχουμε. Περιγραφή εκμετάλλευσης τοπικά σημαίνει όλοι οι τοπικοί άξονες. Εκμεταλλεύσεις είναι και σε επίπεδο στάσεων. Αρχείο Αξόνων Σε αυτή την υποενότητα επιλέγει ο χρήστης ένα κύριο εκδοτήριο, αλλά υπάρχουν και άλλα στην καρτέλα Εκδοτήρια. Στην καρτέλα Βασικά στοιχεία το πεδίο κωδικός άξονα είναι και το πρωτεύον κλειδί του πίνακα. Στο πεδίο Κωδικός εκδοτηρίου η επιλογή Bus γίνεται όταν δουλεύει το μηχανάκι στο λεωφορείο. Το πεδίο ρεμίζα είναι ο διάδρομος αναχώρησης. 86

87 Στο πεδίο μέρες επιστροφής για κάθε άξονα είναι διαφορετική η τιμή (30, 90 μέρες,) εκτός και αν αυτό θέλει ο χρήστης για κάποιες στάσεις του άξονα. Στο πεδίο Δέσμευση εκτύπωσης ώρας, σε περίπτωση που έχει την τιμή όχι σημαίνει ότι δε θα αναγράφεται η ώρα στο εισιτήριο. 87

88 Στην καρτέλα Οχηματοχιλιόμετρα τα διανυθέντα χιλιόμετρα είναι τα πραγματικά χιλιόμετρα ενώ τα πλασματικά είναι ένας αριθμός χιλιομέτρων (5,10km) που προστίθενται στα πραγματικά όταν το λεωφορείο ακολουθεί επαρχιακό δρόμο και σπαταλάει περισσότερα καύσιμα ή ο δρόμος δεν είναι καλός (λακκούβες), κ.α. Αρχείο Στάσεων Όταν επιλέγεται εκδοτήριο και άξονας, εμφανίζονται οι αντίστοιχες στάσεις. Στην αναχώρηση, όπου δεν έχει εγγραφή εννοείται η αφετηρία. 88

89 Στην πρώτη καρτέλα Χαρακτηριστικά στάσεων επιλέγονται τα ακόλουθα πεδία: κωδικό στάσης, εκδοτήριο, όνομα στάσης, περιγραφή αναζήτησης και αναχώρησης, κωδικός εκμετάλλευσης και λατινική περιγραφή. 89

90 Στη δεύτερη καρτέλα Χαρακτηριστικά στάσεων τα Διανομαρχιακά χιλιόμετρα 1,2,3 αναφέρονται στις κοινοπραξίες. 90

91 Στην Τρίτη καρτέλα Χαρακτηριστικά στάσεων τα πεδία της πρώτης στήλης αναφέρονται σε σύνδεση με άλλο ΚΤΕΛ. Αν θέλει ένας πελάτης να ταξιδέψει στην Αθήνα σε ένα μήνα με το συγκεκριμένο δρομολόγιο θα πρέπει να συνδεθούν τα δύο ΚΤΕΛ. Θα εισαχθεί ο κωδικός της Αθήνας και θα συνδέει ο εκδότης με τη βάση της και θα κάνει την κράτηση από εκεί. Το πεδίο «κατεβαίνει FCRS» χρησιμοποιείται για να φαίνεται στη σχετική εφαρμογή Παγκόσμιου Ιστού(Web Application). Τα πεδία της διπλανής στήλης χρησιμοποιούνται για να παρουσιάζουν το που βρίσκεται το λεωφορείο. Το πεδίο Εμφάνιση στάσης στην έκδοση όταν έχει την τιμή «μόνο στο Bus», αναφέρεται στη συσκευή έκδοσης εισιτηρίου του λεωφορείου. Το πεδίο χρώμα στάσης παίρνει τιμές 0,1. Σε περίπτωση που είναι 1 οι στάσεις που χρησιμοποιούνται πιο πολύ σημειώνονται με bold. Αρχείο Location Κάθε τοποθεσία έχει ένα συγκεκριμένο id, το οποίο χρησιμοποιείται και στις άλλες ενότητες. 91

92 Αρχείο Global Location Θα περιέχει την ενοποίηση των ΚΤΕΛ. Αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα αντίγραφο της βάσης για κάθε ΚΤΕΛ. Η εταιρία έχει κωδικοποιήσει κάθε ΚΤΕΛ σε ένα μοναδικό id. Στην τρέχουσα έκδοση του λογισμικού η βάση δε χειρίζεται παραπάνω από ένα ΚΤΕΛ ταυτόχρονα Έκδοση Η ενότητα έκδοση έχει τις εξής κατηγορίες: 1. Εισιτηρίων 2. Φορτωτικών 92

93 Έκδοση Εισιτηρίων Ο εκδότης ανοίγει την εφαρμογή, επιλέγει τον εκτυπωτή του (στον οποίο εκτυπώνει ο ίδιος) και βάζει τον κωδικό του. Αρχικά ο εκδότης δημιουργεί δρομολόγια ανά εβδομάδα συνήθως. Επιλέγει ημερομηνία και ώρα, μια στάση του άξονα και στη συνέχεια πατάει το κουμπί του πληκτρολογίου F1. Αριστερά είναι οι άξονες και οι στάσεις που αντιστοιχούν σε κάθε άξονα. Κάθε άξονας και κάθε στάση έχουν έναν κωδικό πριν την ονομασία. Στον κωδικό της στάσης τα δύο πρώτα ψηφία είναι του άξονα και τα επόμενα είναι ο αριθμός στάσης. Αν ο χρήστης θέλει να προσθέσει μια νέα στάση, αυτή προστίθεται στο τέλος (το id). Όποια καρτέλα είναι επιλεγμένη σηματοδοτείται με κίτρινο χρώμα Είναι επιθυμητό να επιλέγεται ο τύπος του λεωφορείου, δηλαδή ο αριθμός θέσεων και που βρίσκεται η πόρτα. 93

94 Για να εκδοθεί ένα εισιτήριο (δηλαδή να κλειστεί μια θέση) ο χρήστης επιλέγει στάση (που κατεβαίνει ο πελάτης), δρομολόγιο, θέση, είδος εισιτηρίου. Αφού ο χρήστης πατήσει το κουμπί έκδοση, η θέση γίνεται μπλε. Για κράτηση εισιτηρίου γίνονται τα ίδια βήματα. Ο χρήστης συμπληρώνει ονοματεπώνυμο και κωδικό (συνήθως ταυτότητα) και η θέση γίνεται πράσινη. Για εισιτήρια επιστροφής, που σε αυτή την περίπτωση είναι αγορασμένο το εισιτήριο, ο χρήστης διαλέγει μια θέση και επιλέγει Εισ. Επιστροφής (F12) και η θέση γίνεται κόκκινη. επίσης, με γκρι σημειώνονται οι δεσμευμένες θέσεις που έχουν κρατηθεί πριν τη διαδρομή από άλλο εκδοτήριο και με σιέλ, τα εισιτήρια που έχουν κοπεί από την εφαρμογή Παγκόσμιο Ιστού (Web Application). Ο εκδότης βλέπει τα χρώματα μπλε, πράσινο και κόκκινο και ενημερώνεται για τη διαθεσιμότητα. Έκδοση Φορτωτικών Σε αυτή την ενότητα αναφερόμαστε στις αποθήκες. Ανοίγοντας την εφαρμογή επιλέγεται Αποθήκη, επιλέγεται ένας από τους αποθηκάριους και είσοδος. Στο παράθυρο που ανοίγει αναγράφεται η ημερομηνία και η ώρα. Για να μετακινηθούμε σε κάθε μια από τις καρτέλες χρησιμοποιείται το κουμπί Enter ή το κουμπί tab. 94

95 Στον Προορισμό εισάγεται ο άξονας και η στάση στους δύο αριθμούς αντίστοιχα. Αν δε θυμάται ο αποθηκάριος τον άξονα, τότε με διπλό κλικ πάνω στη λέξη προορισμός ανοίγει η λίστα με τους άξονες και τις αντίστοιχες στάσεις. Στον Αποστολέα εισάγεται το ονοματεπώνυμο αυτού που στέλνει το δέμα και στον παραλήπτη το ονοματεπώνυμο αυτού που θα το παραλάβει. Αμέσως από κάτω επιλέγεται τι θα είναι το μεταφερόμενο είδος, πατώντας για να γράψει ο χρήστης, στο κάτω τμήμα το μενού αλλάζει και εμφανίζονται τα διάφορα είδη που μπορεί να χαρακτηρίζουν το δέμα: φάκελος, τσάντα, βαλίτσα και τα υπόλοιπα. Στη συσκευασία μπορούν να εισαχθούν οι τιμές ασυνόδευτο ή σακίδιο. Σχεδόν πάντα εισάγεται η τιμή ασυνόδευτο. Στην ποσότητα καθορίζονται το πόσα δέματα στέλνει ο αποστολέας και στα κιλά πόσο ζυγίζουν οι αποσκευές. Στο πεδίο αξία ο αποθηκάριος εισάγει την τιμή εμπειρικά και είναι προκαθορισμένη η ελάχιστη και μέγιστη τιμή που μπορεί να μπει. 95

96 Το γενικό μενού στο κάτω μέρος αποτελείται από τις εξής επιλογές: F1 Επιλογή συνοδευτικής κατάστασης Είναι αντίστοιχο με την επιλογή Εκτύπωση κατάστασης στα εισιτήρια που είδαμε στην ενότητα Διαχείριση, για κάθε συσκευασία εκτυπώνεται και μια κατάσταση. Επιλέγοντας F1 αλλάζει το μενού σε ασυνόδευτο, σάκος, αποσκευές και επιλέγεται ασυνόδευτο για το λόγο που εξηγήθηκε πιο πάνω. Στη συνέχεια εμφανίζεται ένα νέο παράθυρο, όπου στον προορισμό εισάγεται ο άξονας και η στάση, η ώρα δρομολογίου, το λεωφορείο, αλλαγή σελίδας ανά σταθμό (Το Ναι σημαίνει ότι θα αλλάζει σελίδα ανά στάση και το Όχι ότι θα τα εκτυπώσει στην ίδια σελίδα), αριθμός αντιτύπων και αρίθμηση. Αφού επιλεγεί η εκτύπωση οδηγούμαστε σε ένα νέο παράθυρο όπου φαίνονται όλα τα δέματα που θα αποσταλούν. Αν δε θέλι ο χρήστης να στείλει κάποια από αυτά τότε θα πατήσει enter και αν θέλει να τα επαναφέρει (να σταλούν δηλαδή) ξαναπατάει enter. 96

97 Επιστρέφοντας στο αρχικό μενού συνεχίζουμε με τις υπόλοιπες επιλογές. F8 Αναζήτηση Θα επιστρέψει στον αποθηκάριο το ποσό που έχει εκδώσει μέχρι εκείνη τη στιγμή για κάθε δρομολόγιο. F5 Κλείσιμο ταμείου Αντίστοιχο με εκδότες. F4 Αλλαγή κωδικού Αν πατήσει ο χρήστης στον αποστολέα ή παραλήπτη για να γράψει, τότε το μενού στο κάτω μέρος αλλάζει αντίστοιχα. Οι επιλογές που προκύπτουν είναι στην ουσία για τη διευκόλυνση του αποθηκάριου στην καταχώρηση των αποστολέων/παραληπτών, ώστε να 97

98 μη χρειάζεται να περνάει τα ονόματα κάθε φορά, ευρετήριο και διαγραφή αποστολέα/παραλήπτη Φορτωτικές Στην ενότητα αυτή υπάρχουν οι εξής υποενότητες: 1. Αρχείο Συσκευασίας 2. Αρχείο Δεμάτων 3. Αρχείο Αποστολέων 4. Αρχείο Παραληπτών 5. Διαχείριση σταθμών φορτωτικών 6. Αντιστοίχιση στάσεων με σταθμούς Αρχείο Συσκευασίας Εδώ ορίζεται για κάθε εκδοτήριο η περιγραφή συσκευασίας που μπορεί να έχει, δηλαδή παρατηρείται ότι για το εκδοτήριο Αμαλιάδας υπάρχει μια κατηγορία-ασυνόδευτο, ενώ για το εκδοτήριο Πύργος υπάρχουν τρεις κατηγορίες-ασυνόδευτο, σάκος, αποσκευές. Μπορεί ο χρήστης να κάνει εισαγωγή για κάθε εκδοτήριο τις περιγραφές που θέλει, καθώς επίσης και να κάνει διαγραφή. 98

99 Αρχείο Δεμάτων Ομοίως για τα δέματα εισάγεται η περιγραφή του δέματος ανά εκδοτήριο και είδος, που όπως εξηγήθηκε παραπάνω είναι σχεδόν πάντα ασυνόδευτο. επίσης, αναγράφεται ο ΦΠΑ και όπως και πιο πάνω μπορεί να γίνει εισαγωγή και διαγραφή. 99

100 Αρχείο Αποστολέων/Παραληπτών Σε αυτές τις κατηγορίες εισάγονται τα δεδομένα των αποστολέων/παραληπτών για να μπορεί να τους επιλέξει με ευκολία ο αποθηκάριος και να μη χρειάζεται να καταχωρεί κάθε φορά τα ονόματα. 100

101 Διαχείριση σταθμών φορτωτικών & Αντιστοίχιση στάσεων με σταθμούς Οι δύο αυτές ενότητες είναι υπό κατασκευή και αφορούν την απομακρυσμένη παρακολούθηση δεμάτων που αναλύθηκε παραπάνω Στατιστικά Η ενότητα αυτή αποτελείται από τις εξής υποενότητες: 1. Τελικό ταμείο από Εκδότη 2. Τελικό ταμείο από Ημερομηνία 3. Τελικό ταμείο ανά Εκδότη 101

102 4. Προσωρινό ταμείο από Εκδότη 5. Προσωρινό ταμείο από Ημερομηνία 6. Προσωρινό ταμείο ανά Εκδότη 7. Εισπράξεις ανά Άξονα 8. Εισπράξεις ανά Στάση 9. Εισπράξεις ανά Δρομολόγιο 10. Κατάσταση τιμών ανά Άξονα 11. Εκτύπωση Απεσταλμένων Φορτωτικών 12. Εισπράξεις ανά κατηγορία Εισιτηρίου Η συγκεκριμένη ενότητα χρησιμοποιείται από το Λογιστήριο, ή από την εταιρία, αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα με τους εκτυπωτές. Είναι τα στατιστικά στοιχεία που στην ουσία αποτελούν SQL ερωτήματα στη βάση που επιστρέφουν κάθε φορά το επιθυμητό αποτέλεσμα Ειδικές Εργασίες Εδώ αναλύονται οι ακόλουθες υποενότητες: 1. Προδιαγραφές 2. Δεσμευμένες Θέσεις 3. Εκτυπωτές 4. Θερμικοί Εκτυπωτές 5. Ενημέρωση Τιμών 102

103 6. Διαχείριση Αρχείων 7. Αρχείο Τιμών ανά Στάση 8. Αρχείο Εκμεταλλεύσεων ανά Στάση 9. Διαχείριση Απομακρυσμένων Εκδοτηρίων 10. Webmap Προδιαγραφές Οι προδιαγραφές είναι τα στοιχεία κάθε εκδοτηρίου. Αν δεν υπάρχει κοινοπραξία τότε το σύστημα παίρνει τα στοιχεία από τις προδιαγραφές. Αν υπάρχει κοινοπραξία τότε θα τυπωθούν τα στοιχεία από εκεί. 103

104 Στη δεύτερη καρτέλα, Προδιαγραφές, σε όλα τα πεδία περνιούνται οι τιμές μια φορά στην έναρξη λειτουργίας της εφαρμογής. Στο πεδίο τιμή επιστροφής οι διάφορες επιλογές λειτουργούν με τον ακόλουθο τρόπο: αν για παράδειγμα η τιμή του εισιτηρίου είναι 90 ευρώ και το πεδίο έχει την τιμή ½ τότε θα σπάει την τιμή σε 45-45, όταν το πεδίο έχει την τιμή πρώτο θα βάζει στη μια διαδρομή 90, ενώ αν έχει επιλεγεί και στα δύο θα βάζει Το ίδιο γίνεται και στο πεδίο τιμή επιστροφής κατηγορίας μόνο που εδώ παίζει ρόλο και το είδος εισιτηρίου (Φοιτητικό, ΑΜΕΑ, Πολυτεκνικό, κ.α. Το πεδίο Πρακτοριακό εκδοτήριο στην περίπτωση που έχει επιλεγεί ναι, δίνει τη δυνατότητα ανοίγοντας την εφαρμογή να επιλεγεί ΚΤΕΛ για να εργαστεί ο χρήστης. Ως Άξονας εκκίνησης τοποθετείται ο default άξονας, ομοίως και η στάση εκκίνησης. Το επόμενο πεδίο, αν είναι κοινοπραξία, σε περίπτωση που είναι ναι παίρνει στοιχεία από την κοινοπραξία, ενώ σε περίπτωση που είναι όχι, παίρνει στοιχεία από προδιαγραφές. To πεδίο Τύπος προγράμματος έχει τρεις επιλογές. 104

105 Η επιλογή touch screen bus χρησιμοποιείται στο εκδοτήριο bus. Το πεδίο Εμφάνιση αριθμού στάσης στη θέση εμφανίζεται στον εκδότη. Το τελευταίο πεδίο, Δημιουργία δρομολογίων την ίδια ώρα με Α/Α, όταν είναι ναι τότε τοποθετούνται δρομολόγια την ίδια ώρα με Α/Α. Εκτυπωτές Κάθε εκδοτήριο έχει τους δικούς του εκτυπωτές. Ανοίγοντας την εφαρμογή στη βασική καρτέλα παρουσιάζονται δύο εκτυπωτές. Εκτυπωτής 1 που επιλέγεται για εκτύπωση εισιτηρίων και Αποθήκη που επιλέγεται για τα δέματα. Επιλέγοντας τον Εκτυπωτή 1, στην καρτέλα Βασικά στοιχεία εκτυπωτή παρουσιάζονται δύο εκτυπωτές. Ο ένας είναι ο βασικός για τα εισιτήρια και ο δεύτερος χρησιμοποιείται για το ταμείο, συγκεντρωτικά και είναι laser. 105

106 Ειδικά Οι υποενότητες είναι οι εξής: 1. Κοινοπραξία 2. Επιβάτες 3. Ώρες Αναχώρησης 4. Δημιουργία Δρομολογίων 5. Αρχείο Διαδρομών 106

107 6. Παρατηρήσεις 7. Αρχείο Καρτών 8. Αρχείο Κατηγοριών 9. Αρχείο Βασικών Κατηγοριών 10. Αρχείο Παρατηρήσεων 11. Διαχείριση Διαδρομών Καρτών 12. Στοιχεία Επιβατών Καρτών 13. Διαχείριση Ωρών Αναχώρησης ανά Δρομολόγιο 14. Άξονες Λεωφορείων PDA 15. Εκδότες Λεωφορείων PDA 16. Διαχείριση Bus PDA 17. Παράδοση Ταμείων 18. Εκτύπωση Τιμών ανά Στάση 19. Καταχώρηση Τιμών ανά Στάση 20. Διαχείριση Μηχ.Λεωφ.Χειροκ. 21. Διαχείριση Μηχ.Λεωφ.Αυτομ. 22. Δημιουργία Κλειδιού 107

108 Κοινοπραξία Στην πρώτη καρτέλα Στοιχεία Κοινοπραξίας, για κάθε εκδοτήριο τοποθετείται η κοινοπραξία που του αντιστοιχεί. Το πεδίο Στοιχεία ΚΤΕΛ 1 δίνει τον χαρακτηρισμό ο οποίος θα εκτυπώνεται στο εισιτήριο (π.χ. ΚΤΕΛ Ν. Αχαΐας). Όλα τα άλλα πεδία περιγράφουν τα στοιχεία της κοινοπραξίας. Το πεδίο LPT χαρακτηρίζει τον εκτυπωτή που θα τυπώνει η κοινοπραξία. 108

109 Στη δεύτερη καρτέλα Detail Κοινοπραξίας για SignPack κάθε αποθήκη δηλώνεται στην εφορία, οπότε θα έχει στο πεδίο σειρά έναν αριθμό από την εφορία, ο οποίος χρησιμοποιείται στην έκδοση παραστατικών. Το Επόμενος αριθμός εκτύπωσης χαρακτηρίζει το πόσα δέματα έχουν κοπεί μέχρι εκείνη τη στιγμή γενικά και όχι απόκάθε αποθηκάριου. Στις επικεφαλίδες τοποθετούνται όλα τα στοιχεία του ΚΤΕΛ. Τα τηλέφωνα δεξιά χρησιμοποιούνται μόνο για εκτύπωση σε Α5, και όχι σε ρολάκι ταμειακής. Στο πεδίο Εκτύπωση πρωτοτύπου τοποθετείται ο εκτυπωτής. Στο πεδίο εκτύπωση αντιγράφων τοποθετείται κάποιος άλλος εκτυπωτής ώστε αν υπάρχουν πολλά αντίγραφα να εκτυπωθούν γρήγορα. Στο πεδίο Εκτύπωση θερμικού τοποθετείται και πάλι το όνομα εκτυπωτή. Με F12 γίνεται αποθήκευση των αλλαγών. 109

110 Λίγα λόγια για το SignPack Το SignPack είναι μια εφαρμογή που καθορίζει ανάλογα την κοινοπραξία που θα εκτυπώνει. Ψάχνει δηλαδή εκτυπώσεις που εκκρεμούν και τις δίνει για εκτύπωση. Η εφαρμογή δουλεύει μόνο με κοινοπραξίες. Ο έλεγχος για τις εκτυπώσεις, τον οποίο ορίζει ο χρήστης από τον πίνακα sec.set μεταβλητή Timer, γίνεται κάθε δύο δευτερόλεπτα. Καταχώρηση τιμών ανά Στάση Στη συγκεκριμένη ενότητα επιλέγοντας εκδοτήριο και άξονα εμφανίζονται όλες οι στάσεις δύο φορές, μια για την αφετηρία (πάνω) και μια για τον προορισμό (κάτω). Έτσι μπορούν να γίνουν όλοι οι συνδυασμοί στάσεων και να δοθεί η τιμή για κάθε συνδυασμό. Αυτό συμβαίνει όταν ο άξονας δεν έχει καταχωρημένα χιλιόμετρα. Αν έχει, τότε γίνεται αφαίρεση ανάμεσα στα Ενδονομαρχιακά και στα Διανομαρχιακά χιλιόμετρα και στη συνέχεια υπολογίζεται η τιμή. 110

111 Αφού επιλεγεί η αφετηρία και ο προορισμός, ο χρήστης επιλέγει εισαγωγή και εμφανίζονται οι διάφορες παράμετροι για τις τιμές. Τα πεδία Τιμή Custom 1 & 2 χρησιμοποιούνται γιατί για κάθε νομό υπάρχει άλλου είδους έκπτωση. Επιλέγοντας Απενεργοποίηση προορισμού απενεργοποιείται ο συνδυασμός που έχει γίνει. Αν ο χρήστης επιθυμεί να εμφανίσει τιμές για επιστροφή, τότε τσεκάρει την επιλογή Επιστροφής και μετά πατάει το κουμπί Τιμές επιστροφής. 111

112 Δημιουργία Κλειδιού Εδώ δημιουργείται το κλειδί για το USB του οδηγού. Τοποθετείται το USB στον υπολογιστή και επιλέγεται αναζήτηση. Αφού επιλεγεί το συγκεκριμένο USB καταχωρείται το κλειδί. Επιλέγεται ο εκδότης και για εκδοτήριο τοποθετείται η τιμή [01]. Το πεδίο Α/Α Έναρξης αποτελεί την αρίθμηση του εκδότη και παρουσιάζει το πόσα εισιτήρια έχει κόψει ο εκδότης. 112

113 4.3. Εφαρμογή Έκδοσης Εισιτηρίων στο Λεωφορείο Οι συσκευές αυτές είναι αφής με λειτουργικό Windows XP. Είναι κατασκευασμένες έτσι ώστε να αντέχουν σε κακουχίες και γι αυτό έχουν μεγάλο κόστος. Χρησιμοποιούνται στα λεωφορεία για να μπορεί ο οδηγός να εκδίδει εισιτήρια κατά τη διάρκεια μιας διαδρομής. Ο οδηγός μπορεί να εκδώσει εισιτήρια μόνο για τους άξονες που χρησιμοποιεί. Κάθε λεωφορείο διαθέτει τη δική του βάση, λειτουργεί δηλαδή όπως και ένα εκδοτήριο. Κάθε οδηγός έχει ένα δικό του USB stick με το οποίο συνδέεται στη βάση. Το κάθε USB έχει ένα μοναδικό κλειδί και αρίθμηση, όπως αναφέρθηκε στην προηγούμενη ενότητα. Ανοίγοντας το μηχάνημα ο οδηγός, εμφανίζεται μια αρχική οθόνη με την ημερομηνία και ώρα, το που βρίσκεται το λεωφορείο και το εικονίδιο ticket. Αυτή την εφαρμογή την έχουν υλοποιήσει τρείς συνεργαζόμενες εταιρίες πληροφορικής. Πριν φορτώσει η συγκεκριμένη εφαρμογή γίνεται ενημέρωση, για να ανανεωθούν οι πληροφορίες, αν έχουν αλλάξει οι άξονες κ.α. Αφού ανοίξει, εμφανίζεται η λίστα με τους οδηγούς στην οποία αναγράφονται και οι κωδικοί τους. Ο οδηγός επιλέγει τον κωδικό του, συνδέεται και ανοίγει την εφαρμογή ticket. Στα αριστερά αναγράφεται η αφετηρία του δρομολογίου (από πού ξεκινάει). Η πληροφορία αυτή φορτώνεται από την επιλογή Διαχείριση->Αρχείο Αξόνων->Location. Στο μενού στο πάνω μέρος υπάρχουν οι εξής επιλογές: Νύχτα: για να αλλάζει χρώμα η εφαρμογή κατά τις νυχτερινές ώρες και να μην ενοχλεί E-car: ελαχιστοποιεί την εφαρμογή Ταμείο: το ποσό που έχει εκδώσει ο οδηγός Στη συνέχεια ο οδηγός επιλέγει άξονα, ημερομηνία και ώρα και πατάει το κουμπί Δρομολόγιο. Ο οδηγός δημιουργεί το δρομολόγιο για να μπορεί να εκδώσει εισιτήριο σε ενδιάμεση στάση. Αν δεν υπάρχει κοινοπραξία δε μπορεί να εκδώσει εισιτήριο παρά μόνο 113

114 στο νομό του. Πλέον, η νέα οθόνη που εμφανίζεται παρουσιάζει όλες τις στάσεις του δρομολογίου, από την αφετηρία έως και τον προορισμό. Κάθε λεωφορείο διαθέτει GPS (LAN,LON). Όσο προχωράει το λεωφορείο οι στάσεις που έχει περάσει σβήνονται από την οθόνη. Σε περίπτωση που δε δουλεύει το GPS, υπάρχει η επιλογή Στάση Εκκίνησης, όπου επιλέγεται μια στάση και τη έρχεται στην πρώτη θέση. Όταν τελειώσει το δρομολόγιο, γίνεται επιστροφή στην αρχική οθόνη και δημιουργείται από τον οδηγό το δρομολόγιο επιστροφής, επιλέγοντας επιστροφή οπότε και αυτόματα αντιστρέφονται οι άξονες. Όταν ο οδηγός εκτελεί κλείσιμο ταμείου τότε ενημερώνεται ο server και το ταμείο. Με την επιλογή Συγχρονισμός, γίνεται ενημέρωση στους άξονες κ.λπ.. 114

115 4.4. Εφαρμογή Έκδοσης Εισιτηρίων από τον Εισπράκτορα (Android) Τη συγκεκριμένη εφαρμογή χρησιμοποιούν οι εισπράκτορες σε κινητές συσκευές που φέρουν μαζί τους. Οι συσκευές αυτές χρησιμοποιούν Bluetooth. Σε συνδυασμό με μια μηχανή εκτύπωσης μπορούν να τυπώσουν εισιτήρια σε κάθε στάση, καθώς και απόδειξη φορτωτικής. Κατά το άνοιγμα της εφαρμογής στην κινητή συσκευή του εισπράκτορα, γίνεται έλεγχος για επικοινωνία με το διακομιστή, για το τελευταίο εισιτήριο που έχει κοπεί, καθώς και για σύνδεση με εκτυπωτή. Ανοίγοντας η εφαρμογή εμφανίζεται μια λίστα με τους εισπράκτορες και ο κάθε εισπράκτορας γράφει τον κωδικό του. Επιλέγοντας Έκδοση, εμφανίζονται οι σταθμοί εκκίνησης, στη συνέχεια επιλέγοντας έναν σταθμό εμφανίζονται οι Άξονες και στη συνέχεια δημιουργείται το δρομολόγιο. 115

116 Αμέσως μετά εμφανίζονται οι στάσεις εκκίνησης και κατάληξης του επιλεγμένου άξονα και ο εισπράκτορας επιλέγει Αφετηρία Προορισμό του επιβάτη. 116

117 Τέλος επιλέγει είδος εισιτηρίου και το εκτυπώνει. Υπάρχει η δυνατότητα ακύρωσης εισιτηρίου εντός ενός λεπτού από την εκτύπωσή του. Επίσης, υπάρχει η δυνατότητα εκτύπωσης κατάστασης. Στο κλείσιμο του ταμείου, ενημερώνεται ο server και η βάση. Χωρίς σύνδεση με το server η συσκευή δε λειτουργεί. 117

118 Παραμετροποίηση Κινητής Συσκευής Στο κάτω μέρος της οθόνης, στο μενού, υπάρχει η επιλογή ιδιότητες. Πατώντας την επιλογή αυτή εμφανίζονται οι επιλογές Συγχρονισμός και Διαχείριση. Συγχρονισμός - Η επόμενη οθόνη περιέχει τις εξής επιλογές, όπως φαίνεται και στην ακόλουθη εικόνα: Γενική Ενημέρωση Ενημέρωση Κεντρικού(σε περίπτωση που ο εισπράκτορας κλείσει ταμείο, μπορεί κάποια εισιτήρια να μη σταλούν στο server. Με αυτή την επιλογή θα σταλούν) 118

119 Άξονες-Στάσεις Κατηγορίες-Τιμές Εκδότες Προδιαγραφές Αναβάθμιση Εφαρμογής Διαχείριση Η επόμενη οθόνη περιέχει τις εξής επιλογές: Ρυθμίσεις Εισαγωγή Βάσης Εξαγωγή Βάσης Εγκατάσταση Ανάκτηση Δεδομένων 119

120 Στην περίπτωση που επιλέξουμε Ρυθμίσεις εμφανίζονται οι εξής επιλογές: 1) Γενικές Ρυθμίσεις Εταιρία Χρήση Εκδότης Εκδοτήριο Λεωφορείο Τύπος Συσκευής 2) Ρυθμίσεις Εφαρμογής Διαφορά Ώρας Έκδοση Αστικού Τύπου (2 default τιμές) Τύπος Δικτύου Επικοινωνίας (GSM,WiFi) 120

121 Λειτουργίες Εισιτηρίων (Χειροκίνητη, Ακύρωση και Υπολογισμός από στάση σε στάση) Ρυθμίσεις Έκδοσης Αστικού Τύπου (Τιμή εισιτηρίου 1, Τιμή εισιτηρίου 2, ανά κατηγορία) Πολιτική Αποστολής Εισιτηρίων (Αυτόματη αποστολή εισιτηρίων, Χρόνος αυτόματης αποστολής, Τερμ. σύνδεσης Internet, Διάστημα αποστολής ταμείων) DEMO Ρυθμίσεις SIM κάρτας Φόρμες Εκτύπωσης (απλή και με bold λέξεις) Φορτωτικές (Ενεργοποίηση) 3) Διαχείριση Βάσης Διαγρ. Δρομολογίων 4) Διαγρ. Τελικών ταμείων 5) Εκτυπωτής (επιλογή εκτυπωτή) 6) Εμφάνιση Προσανατολισμός Οθόνης(οριζόντιος ή κάθετος) Tablet (εμφάνιση κουμπιού επιστροφής) 7) Συνδεσιμότητα REST Services (Server URL για επικοινωνία) Λειτουργίες WiFi(Προδιαγραμμένα Δίκτυα-καταχωρούμε το όνομα WiFi, Διαχείριση WiFi-μενού κινητού) Συμπίεσης GZip(συμπιέζονται δεδομένα για αποστολή) 8) Ασφάλεια 121

122 Κωδικός Ρυθμίσεων-για να μη μπορεί ο εισπράκτορας να κάνει παραμετροποίηση 9) Λεωφορείο Οδηγός Οδηγός Λεωφορείου (θα δουλεύει σαν ticket bus) Version 2 (θα δουλεύει σαν ticket bus) Night Mode Αποσύνδεση Εκτυπωτή 10) Διαχείριση GPS GPS Location(σαν ticket bus) Ρυθμίσεις Η επιλογή Εισαγωγή Βάσης χρησιμοποιείται στην περίπτωση που έχει προκύψει κάποιο πρόβλημα και χρειάζεται να εισάγουμε ξανά τη βάση. Αν επιλεγεί Εξαγωγή Βάσης, τότε αποθηκεύεται η Βάση σε ένα φάκελο και λειτουργεί ως backup. Τέλος, όταν ένα μηχανάκι έχει καταστραφεί επιλέγεται Ανάκτηση Δεδομένων για να ληφθούν τα δεδομένα του εισπράκτορα Εφαρμογή WEB Ticketing Η εφαρμογή αυτή λειτουργεί μόνο για το ΚΤΕΛ Χανίων. Έχει δημιουργηθεί με Joomla και η διεύθυνση είναι Η εφαρμογή web ticketing είναι προσβάσιμη από οποιοδήποτε σημείο διαθέτει σύνδεση με το internet με τη χρήση web browser. Ανοίγοντας την ιστοσελίδα υπάρχει η δυνατότητα να δει ο χρήστης τα ενεργά δρομολόγια και να κάνει online έκδοση εισιτηρίου. Η ιστοσελίδα υποστηρίζει πολλές γλώσσες. Ο χρήστης αναζητά τη διαδρομή που επιθυμεί. Η εφαρμογή του επιστρέφει τη συντομότερη διαδρομή για να φτάσει στον προορισμό του με βάση την απόσταση και τους άξονες. Ο χρήστης επιλέγει την κατάλληλη διαδρομή και στη συνέχεια επιλέγει την ώρα που θέλει να ταξιδέψει. Μέσω της εφαρμογής ο επιβάτης έχει τη δυνατότητα αγοράς εισιτηρίου το οποίο 122

123 θα λαμβάνει είτε μέσω είτε στο κινητό του τηλέφωνο υπό μορφή 2D/QR code. Όταν ο επιβάτης επιλέξει την επιθυμητή διαδρομή, εμφανίζεται αυτόματα η αξία του εισιτηρίου και ο επιβάτης μπορεί να προχωρήσει με την αγορά του. Βάζει τα προσωπικά στοιχεία που του ζητούνται και επιλέγει είδος εισιτηρίου, στο οποίο φαίνονται και οι τιμές για κάθε περίπτωση. Στη συνέχεια επιλέγει τον τρόπο πληρωμής (κάρτα) και γίνεται η έκδοση του εισιτηρίου. Ο χρήστης πρέπει να καταχωρήσει τα στοιχεία της πιστωτικής ή χρεωστικής του κάρτας έτσι ώστε να είναι δυνατή η ηλεκτρονική πληρωμή του εισιτηρίου. Η εφαρμογή web ticketing επικοινωνεί, μέσω ασφαλούς σύνδεσης, τα στοιχεία της πιστωτικής κάρτας στην πύλη εκκαθάρισης πιστωτικών καρτών της τράπεζας με την οποία συνεργάζεται το ΚΤΕΛ έτσι ώστε να ελέγχεται η δυνατότητα αγοράς εισιτηρίου από τη συγκεκριμένη κάρτα. Σε περίπτωση ανεπιτυχούς συναλλαγής (π.χ. ανεπαρκές υπόλοιπο στην κάρτα) ο επιβάτης θα πρέπει να ενημερώνεται αυτόματα ότι η συναλλαγή του δεν ήταν επιτυχής. Όταν ο επιβάτης αγοράσει το εισιτήριο, τότε μπορεί να επιλέξει τον τρόπο αποστολής του εισιτηρίου ( ή κινητό τηλέφωνο). Σε περίπτωση αποστολής μέσω , ο επιβάτης τυπώνει το εισιτήριο το οποίο θα πρέπει να διαθέτει 2D/QR code και το επικυρώνει κατά την επιβίβασή του στο λεωφορείο. Σε περίπτωση αποστολής στο κινητό τηλέφωνο, ο επιβάτης λαμβάνει το εισιτήριο στην mobile εφαρμογή. Με αυτή την εφαρμογή ο χρήστης μπορεί να κλείσει εισιτήριο, μέχρι μισή ώρα πριν φύγει το λεωφορείο. Αν επιλέξει εισιτήριο με έκπτωση, τότε πρέπει να εισάγει τον αριθμό ταυτότητάς του. Στην εφαρμογή δεν εμφανίζονται όλοι οι τύποι λεωφορείων, γι' αυτό και μπορεί η θέση που θα έχει κλείσει ο χρήστης να μην αντιστοιχεί στον τύπο λεωφορείου που θα ταξιδέψει. Επίσης οι κρατήσεις μπορούν να γίνουν ένα μήνα πριν, γιατί για κάθε μήνα περνιούνται δρομολόγια στην κεντρική βάση δεδομένων. 123

124 4.6. Διάγραμμα E-R της Βάσης Δεδομένων 124

125 125

126 126

127 127

128 4.7. Σενάρια Χρήσης Εφαρμογή έκδοσης εισιτηρίου - Αποθηκάριος 128

129 Εφαρμογή έκδοσης εισιτηρίου - Λεωφορείο 129

130 Εφαρμογή έκδοσης εισιτηρίου - Εισπράκτορας 130

131 Εφαρμογή έκδοσης εισιτηρίου - WEB 131

132 Εφαρμογή έκδοσης εισιτηρίων Εκδοτήριο 132

133 133

134 Κεφάλαιο 5. Αρχιτεκτονική Συστήματος Η αρχιτεκτονική περιγράφει τη γενική στατική δομή του συστήματος, τα βασικά δομικά του στοιχεία, πως αυτά τα στοιχεία επικοινωνούν, και ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του κάθε στοιχείου. Τα στοιχεία είναι υποσυστήματα ή (για μικρότερα συστήματα) ψηφίδες. Η αρχιτεκτονική παρέχει ένα τρόπο ανάλυσης και περιγραφής του συστήματος σε υψηλό αφαιρετικό επίπεδο και εστιάζει στις βασικές σχεδιαστικές αποφάσεις που λαμβάνουμε για ένα σύστημα. Η αρχιτεκτονική του συστήματος περιγράφει: Τα στοιχεία από τα οποία αποτελείται ένα σύστημα (υποσυστήματα/συστατικά - components). Τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα σε αυτά τα στοιχεία. Πρότυπα και περιορισμούς που καθοδηγούν τη σύνθεση αυτών των στοιχείων. Καλά τεκμηριωμένη, με χρήση συμβόλων που καταλαβαίνουν όλοι οι εμπλεκόμενοι με την ελάχιστη προσπάθεια. Έχει την ελάχιστη δυνατή εξάρτηση από το υλικό. Δεν εξαρτάται από κάποιο εμπορικό εργαλείο ή προϊόν. Περιέχει ποσοτικές μετρικές (π.χ. #δοσοληψιών στη μονάδα του χρόνου). Περιέχει ποιοτικές μετρικές (π.χ. συντηρησιμότητα). Περιέχει ένα μικρό σύνολο περιορισμών οι οποίοι είναι καταγεγραμμένοι και τεκμηριωμένοι. Αποτελείται από καλά ορισμένα τμήματα, ανεξάρτητα που αποκρύπτουν τα εσωτερικά τους χαρακτηριστικά. Επιτρέπει την ανάπτυξη του συστήματος σε βήματα. 134

135 Μπορεί να υλοποιηθεί από πολλές ομάδες που εργάζονται ανεξάρτητα σε διαφορετικά τμήματά της. Στο παρών σύστημα αναπτύσσεται διαστρωματωμένη αρχιτεκτονική, καθώς τα πλεονεκτήματα που προσφέρει είναι αρκετά, όπως: το ότι αυξάνεται η συνεκτικότητα του λογισμικού και κάθε στρώμα παρέχει ένα σύνολο συνεκτικών υπηρεσιών. Μπορούμε να κατανοήσουμε ένα επίπεδο, χωρίς να μας απασχολούν τα υπόλοιπα. Πολλές αλλαγές στο λογισμικό έχουν τοπικό χαρακτήρα. Μπορούμε να υποκαταστήσουμε τις υπηρεσίες ενός στρώματος με κάποια άλλη υλοποίηση. Παρέχονται περισσότερες ευκαιρίες μείωσης της σύζευξης. Διαφορετικές ευθύνες των στρωμάτων καθοδηγούν και τη διανομή της υλοποίησης στην ομάδα ανάπτυξης. Δίνονται περισσότερες ευκαιρίες διανομής των μονάδων λογισμικού σε διαφορετικούς κόμβους επεξεργασίας, υιοθετώντας κατανεμημένες αρχιτεκτονικές. Ένα (χαμηλού επιπέδου) στρώμα μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί σε πολλά διαφορετικά προϊόντα λογισμικού. 135

136 Οι βασικές τεχνολογίες που έχουν χρησιμοποιηθεί στην παρούσα υποδομή είναι οι ακόλουθες: Εφαρμογή Έκδοσης Εισιτηρίων o SQL Server (Είτε σε τοπική ή κεντρική διαμόρφωση) o Sybase Powerbuilder 11.5 για την ανάπτυξη της εφαρμογής/ui Εφαρμογή Έκδοσης Εισιτηρίων Λεωφορείων o SQL Server (Είτε σε τοπική ή κεντρική διαμόρφωση) o Sybase Powerbuilder 11.5 για την ανάπτυξη της εφαρμογής/ui o Windows XP SP2 embedded pc Εφαρμογή Έκδοσης Εισιτηρίων Λεωφορείων 136

137 o Android Έκδοση 4.1 o Κινητός Εκτυπωτής Εφαρμογή Έκδοσης Εισιτηρίων Web o Joomla Στο παραπάνω σχήμα παρουσιάζεται η αρχιτεκτονική διαμόρφωση των συστημάτων. Υπάρχει η κεντρική βάση δεδομένων στην οποία γίνεται όλη η απαραίτητη παραμετροποίηση των εφαρμογών έκδοσης εισιτηρίων και η οργάνωση των πληροφοριών και κάθε ΚΤΕΛ. Τα τερματικά εκδοτών/αποθήκης επικοινωνούν μέσω τοπικού δικτύου με την ΒΔ για να εκτελέσουν τις λειτουργίες τους. Σε περίπτωση απομακρυσμένου εκδοτηρίου η επικοινωνία γίνεται μέσω Internet. Αν δεν υπάρχει συνδεσιμότητα, τότε το απομακρυσμένο εκδοτήριο λειτουργεί αποκλειστικά με την τοπική βάση δεδομένων. Όλες οι εφαρμογές που λειτουργούν απομακρυσμένα πρέπει να έχουν αρχικοποιηθεί/παραμετροποιηθεί κατάλληλα έτσι ώστε, για ορισμένες περιπτώσεις λειτουργιών, να εκδίδουν εισιτήρια χωρίς σύνδεση με την κεντρική βάση. Η εφαρμογή έκδοσης εισιτηρίων από τον εισπράκτορα (android) καθώς και από το web απαιτεί συνεχώς σύνδεση με το internet και με την κεντρική ΒΔ. Για τις υπόλοιπες περιπτώσεις υπάρχουν λειτουργικότητες συγχρονισμού της παραμετροποίησης: λήψη αξόνων, δρομολογίων κλπ., αποστολή εισιτηρίων που έχουν εκδοθεί. Όλα τα υποσυστήματα της πλατφόρμας παρέχουν τις διεπιφάνειες χρήσης τους και γενικά τη λειτουργικότητα τους στην ελληνική γλώσσα. Όλα τα υποσυστήματα στηρίζονται στο μοντέλο αρχιτεκτονικής 3-tier με λειτουργία σε επίπεδο Client-Server. Κεντρικό χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης τεχνολογίας είναι ο διαχωρισμός των λειτουργικών οντοτήτων ενός συστήματος σε 3 λογικά επίπεδα (tiers), τα. οποία επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω συγκεκριμένων διεπαφών. 137

138 Τα επίπεδα που χωρίζεται το 3-tier μοντέλο είναι τα εξής: Επίπεδο πληροφορίας (data-tier), το οποίο υλοποιείται στην πλευρά του εξυπηρετητή και ασχολείται με την οργάνωση των απαραίτητων δεδομένων για την υποστήριξη του από πάνω επιπέδου και είναι συνήθως μία βάση δεδομένων. Επίπεδο λειτουργίας (middle-tier), το οποίο υλοποιείται στην πλευρά του εξυπηρετητή και καθορίζει τι ακριβώς κάνει το σύστημα, φροντίζει για την εφαρμογή των business rules, εγκαθιδρύει τις business processes και μπορεί να πάρει πολλές μορφές (προγράμματα, περιορισμοί, κτλ). Επίπεδο παρουσίασης (presentation-tier), το οποίο υλοποιείται στην πλευρά του τερματικού λειτουργίας και διευκολύνει την αλληλεπίδραση των πελατών με το σύστημα. Η 3-tier αρχιτεκτονική εισάγει ένα επιπλέον επίπεδο ανάμεσα στον εξυπηρέτη και τον εξυπηρετούμενο. Στο επιπλέον αυτό επίπεδο 138

139 πραγματοποιείται η ολοκλήρωση των υπηρεσιών από διαφορετικούς εξυπηρετητές μεταφέρεται το application logic layer του πληροφοριακού συστήματος Η συγκεκριμένη αρχιτεκτονική διασφαλίζει τη διαλειτουργικότητα μεταξύ των εφαρμογών των πλατφόρμας αφού εξασφαλίζει ότι διαφορετικές τεχνολογίες, από διαφορετικούς κατασκευαστές, μπορούν να συνεργαστούν ομαλά μέσω κατάλληλων διεπαφών, ενώ ταυτόχρονα εξασφαλίζει την ολοκλήρωση με υπάρχοντα πληροφοριακά συστήματα και εφαρμογές. Επίσης, το σύστημα έχει αναπτυχθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι εύκολες στη χρήση, με εύχρηστες και φιλικές διεπιφάνιες χρήσης και να παρέχουν τις λειτουργίες τους σωστά χωρίς οι χρήστες τους να απαιτείται να έχουν εξειδικευμένες γνώσεις χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών. Σε όλες τις εφαρμογές η προστασία των δεδομένων διασφαλίζεται με χρήση κατάλληλων μηχανισμών ασφαλείας. Έτσι, όσον αφορά τη χρήση των εφαρμογών θα είναι προσωποποιημένη, ενώ παρέχονται και οι κατάλληλοι μηχανισμοί καταγραφής ενεργειών των χρηστών των εφαρμογών, ώστε να μπορεί εύκολα και γρήγορα να βρίσκεται ποιες ενέργειες εκτελέστηκαν από ποιους χρήστες. Επιπλέον, αφενός το δικτύου GPRS διασφαλίζει την ασφάλεια μετάδοσης τηλεματικών δεδομένων από και προς το πεδίο, ενώ το εσωτερικό δίκτυο LAN του οργανισμού διασφαλίζει την ασφάλεια των δεδομένων και της εύρυθμης λειτουργίας των εφαρμογών εντός των φυσικών χώρων λειτουργίας αυτών. Όλες οι εφαρμογές λειτουργούν ανεξάρτητα από την επιμέρους λειτουργία των υπολοίπων εφαρμογών. Σε περίπτωση σφάλματος επικοινωνίας με το πεδίο η λειτουργία τους δεν διακόπτεται και παρέχεται η λειτουργικότητα τους για τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα 139

140 παρέχοντας και σχετική ενημέρωση προς τους χρήστες τους, ενώ η επαναφορά τους σε κανονική εκτέλεση γίνεται αυτόματα. Πιο αναλυτικά στο επίπεδο πληροφορίας (data-tier) που αποτελεί το βασικότερο επίπεδο του συστήματος, ο Database Server παρέχει όλες τις απαραίτητες λειτουργίες για την αποθήκευση, ανάκτηση, ενημέρωση και συντήρηση των δεδομένων του συστήματος καθώς επίσης και όλους τους απαραίτητους μηχανισμούς για την ακεραιότητα των δεδομένων (Data Integrity). Το επίπεδο λειτουργίας (middle-tier) αποτελεί το κύριο τμήμα του λογισμικού, στο οποίο εκτελούνται οι περισσότερες λειτουργίες, εκτός εκείνων που σχετίζονται με τη διαμόρφωση των οθονών εργασίας. Υπάρχει δυνατότητα εγκατάστασης περισσότερων του ενός Application Servers σε διαφορετικά μηχανήματα, αξιοποιώντας, με τον τρόπο αυτό, οποιαδήποτε διαθέσιμη υπολογιστική ισχύ και εξασφαλίζοντας εξαιρετικά αποτελέσματα ανταπόκρισης, αξιοπιστίας και επεκτασιμότητας. 140

141 Με την κατανομή των Application Servers σε ανεξάρτητα μηχανήματα, επιτυγχάνεται αποσυμφόρηση του συνολικού φόρτου του συστήματος, αφού κάθε Application Server είναι σε θέση να υποστηρίξει ένα υποσύνολο του συνολικού αριθμού των Remote Clients (π.χ. Ο Application Server A θα εξυπηρετεί τους Clients του υποκαταστήματος Α, ενώ o Application Server B θα εξυπηρετεί τους Clients του υποκαταστήματος Β). Το επίπεδο παρουσίασης (presentation-tier), αποτελεί την επαφή του χρήστη με το σύστημα (User Interface). Στο επίπεδο αυτό, πραγματοποιείται η διαχείριση των Οθονών Εργασίας (User Screens) καθώς επίσης και η μορφοποίηση των δεδομένων που εμφανίζονται. H επικοινωνία του Client με τον Application ή τους Application Servers πραγματοποιείται κάνοντας χρήση ενός μόνο πακέτου δεδομένων κάθε φορά. Έτσι, επιτυγχάνεται ο βέλτιστος χρόνος απόκρισης μεταξύ του Client και του Application Server, δεδομένου ότι τα δυο αυτά επίπεδα μπορούν να λειτουργήσουν πάνω σε μια τηλεπικοινωνιακή γραμμή (Leased Line, Dialup, Internet Connection), εξασφαλίζοντας έτσι μικρούς χρόνους απόκρισης σε όλο το σύστημα. 141

142 Η αρχιτεκτονική Client - Server τριών επιπέδων (Three Tier) έχει διεθνώς αποδειχθεί ως η πλέον κατάλληλη για δικτυακές εγκαταστάσεις, σε αντίθεση με την αρχιτεκτονική Client - Server δύο επιπέδων (Two Tier), είτε Fat-Client, είτε Fat-Server. Η συγκρότηση του συστήματος σε τρία επίπεδα εξασφαλίζει: Την ελαχιστοποίηση της επιβάρυνσης του δικτύου λόγω μεταφοράς μεγάλου όγκου δεδομένων π.χ. η εκτέλεση ενός Query για την ανάκτηση μερικών εγγραφών από έναν πίνακα με δεκάδες χιλιάδες εγγραφές γίνεται στο διακομιστή εφαρμογής (Application Server), από τον οποίο μεταφέρεται στο χρήστη μόνο το αποτέλεσμα 142