MONROE C. BEARDSLEY ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΩΝ ΘΕΩΡΙΩΝ

Transcript

1 MONROE C. BEARDSLEY ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΩΝ ΘΕΩΡΙΩΝ Η έννοια της τέχνης, άργησε να διαμορφωθεί, ενώ προτού εμφανισθεί η αισθητική σε μια κουλτούρα, δεν είναι απαραίτητο να ξεχωρίζει αυτή η κουλτούρα ορισμένα αντικείμενα ως εξειδικευμένα αισθητικά αντικείμενα. Έτσι λοιπόν, είναι αμφίβολο αν οι Αιγύπτιοι κατόρθωσαν να αποκτήσουν συνείδηση της Αισθητικής ως αισθητικής, τουλάχιστο σε βαθμό που να επιτρέπει το φιλοσοφικό στοχασμό. Οι Έλληνες πέτυχαν αυτή τη διάκριση, αν και δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια πότε άρχισαν να θεωρούν ότι η τέχνη θέτει φιλοσοφικά προβλήματα. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, τέχνη, είναι η ικανότητα να κάνουμε κάτι που απαιτεί ασυνήθιστη επιδεξιότητα και εξειδίκευση, ενώ προϋποθέτει γνώσεις για το πως θα πετύχουμε ένα σκοπό. Το συμπέρασμα της συλλογιστικής του Πλάτωνα, είναι ότι οι τέχνες γενικά δε λένε την αλήθεια. Στην Πλατωνική κλίμακα των τεσσάρων βαθμίδων της γνώσης, που παριστάνεται με τη βοήθεια μιας βαθμονομημένης γραμμής, η τέχνη ανήκει στην κατώτατη βαθμίδα. Η ουσιαστική μορφή του ωραίου, δε βλέπεται με τα μάτια, αλλά συλλαμβάνεται εννοιολογικά μόνο από το νου. Το ωραίο είναι πιο προσιτό μέσα από αισθητές εικόνες. Το δράμα υποθάλπει την ανάπτυξη παθών που θα έπρεπε να εξασθενίσουν και τα κάνει εξουσιαστές μας, μολονότι η ευζωία και η ευτυχία μας, εξαρτώνται από την ποδηγέτησή τους. Τοποθετώντας γενικά το ζήτημα, θα μπορούσαμε να πούμε πως καλά είναι όλα τα σχήματα και οι μελωδίες, που συνδέονται με την ομορφιά της ψυχής ή του σώματος, ή με κάποιο ομοίωμά τους, ενώ εκείνα που συνδέονται με την φαυλότητα, είναι ακριβώς το αντίθετο. Σύμφωνα με την Αριστοτέλη, η οικεία ηδονή της τραγωδίας είναι η ευχαρίστηση που προέρχεται από τον οίκτο και το φόβο μέσω της μίμησης. Ο οίκτος είναι ένα είδος πόνου που προκαλείται στη θέα ενός ανθρώπου που αναξιοπαθεί, ενώ η εγγύτητα του τρομερού, κάνει τους ανθρώπους να συμπονούν. Η ηδονή είναι μια κίνηση της ψυχής, μια ξαφνική και αισθητή επάνοδος στη φυσική της κατάσταση, μια αποκατάσταση της κανονικής κατάστασης. Οι ηδονές διαφέρουν ειδολογικά ανάλογα με τη δραστηριότητα που ολοκληρώνουν. Κάθε δραστηριότητα έχει την οικεία ηδονή της. Οι κύριες μορφές του ωραίου, είναι η τάξη, η συμμετρία και το ορισμένο. Αυτό που ο Πλάτων φοβόταν περισσότερο, μήπως γίνει κακό παράδειγμα για την αθηναϊκή νεολαία, ήταν η ιδέα ότι οι καλοί άνθρωποι δυστυχούν και οι φαύλοι ευτυχούν. Η απάντηση του Αριστοτέλη μπορεί να ερμηνευτεί ως εξής. Δεν χρειάζεται ηθική λογοκρισία των έργων, αλλά μόνο αισθητική λογοκρισία. Γιατί το έργο στο οποίο ο καλός άνθρωπος γίνεται ευτυχισμένος, δε θα είναι και πολύ καλή τραγωδία. Αν οι υπόλοιποι παράγοντες δε διαφέρουν, τότε η ηθικότητα και η δικαιοσύνη συμπίπτουν με την αισθητική αρτιότητα. Θεόφραστος, μαθητής του Αριστοτέλη, ορίζει γλωσσικά το ωραίο ως αυτό που τέρπει το αυτί ή το μάτι ή προκαλεί ευγενείς συνειρμούς. Οι Στωικοί, επιδοκίμαζαν τη χρήση ποιημάτων για την ηθική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία και θεωρούσαν την ποίηση ως ένα είδος αλληγορικής φιλοσοφίας και ως φορέα των υπέρτατων αληθειών, ενώ αντίθετα με τους Στωικούς, ο Επίκουρος υποστήριζε ότι η αίσθηση από μόνη της, δεν έχει καμία γνωστική αξία. Οι Επικούρειοι, αποδοκίμαζαν τη μουσική και την ευχαρίστηση που προκαλεί. Ο Σέξτος, περνάει σε μια άλλη

2 πιο θεμελιακή σκεπτικιστική συλλογιστική. Δεν υπάρχει επιστήμη της μουσικής, γιατί στην πραγματικότητα ο ήχος, η μελωδία και ο ρυθμός, δεν υπάρχουν. Ο Λογγίνος, φέρεται να υποστηρίζει ότι από τη φύση του, το πραγματικά υψηλό, εξυψώνει την ψυχή μας, η οποία περήφανη για την άνοδό της, γεμίζει χαρά και καυχιέται σαν να είχε η ίδια δημιουργήσει αυτό που άκουσε. Ο Πλωτίνος, ο πιο επιφανής και πρωτότυπος νέο-πλατωνιστής, θεωρεί πως πέρα από τον ορατό κόσμο, ως έσχατη πηγή και αιτία του, βρίσκεται το Εν ή Το Πρώτο, που αυτό καθ αυτό είναι πέρα από κάθε αντίληψη και γνώση. Το Εν, έχει τρεις υποστάσεις. Σύμφωνα με την πρώτη, θεωρείται ως η έσχατη πραγματικότητα, σύμφωνα με τη δεύτερη, είναι ο Νους ή ο Θείος Γνώστης και σύμφωνα με την Τρίτη, είναι η Ψυχή του Παντός. Οι τρεις υποστάσεις, συναποτελούν το ενιαίο υπερβατικό Ον, από το οποίο εκπορεύεται (τολμά) και στο οποίο επιδιώκει να επιστρέψει κάθε άλλη Πραγματικότητα, (η Επιστροφή), επειδή αυτό είναι η πρωταρχική πηγή της. Ο Πλωτίνος εισάγει το επιχείρημα ότι η συμμετρία δεν μπορεί να είναι επαρκής συνθήκη του ωραίου, γιατί ένα αντικείμενο που παραμένει συμμετρικό, μπορεί να χάσει την ομορφιά του, όπως π.χ. ένα πρόσωπο που είναι διαρκώς συμμετρικό, άλλοτε φαίνεται όμορφο και άλλοτε όχι. Η ομορφιά οφείλεται στη Μορφή ή Ιδέα που εισάγει η τέχνη σ ένα άψυχο αντικείμενο, π.χ. σ έναν πέτρινο όγκο που γίνεται άγαλμα. Οι πρώτοι Πατέρες της Χριστιανικής εκκλησίας, ήταν τόσο απορροφημένοι από το τεράστιο θεολογικό τους έργο, που δεν είχαν την άνεση να επιδοθούν σε θεωρητικές ή αναλυτικές έρευνες οι οποίες δεν είχαν άμεση σχέση με τα πρωταρχικά τους ενδιαφέροντα. Ωστόσο, ακόμη και στην πρώιμη περίοδο, υπήρχε ένα αισθητικό πρόβλημα που οι φιλόσοφοι του Χριστιανισμού δεν μπορούσαν τελικά να το παρακάμψουν. Κανείς δεν μπορούσε να αρνηθεί ότι υπάρχει το ωραίο και ιδιαίτερα η ομορφιά του ανθρώπινου σώματος. Η εκκλησία, τήρησε εξαρχής μια εξίσου επαμφοτερίζουσα στάση απέναντι στις τέχνες, για δύο βασικούς λόγους. Ο πρώτος και κυριότερος, είναι ότι η καλλιτεχνική δραστηριότητα είναι σημείο ζωηρού ενδιαφέροντος για τα εγκόσμια και επομένως, είναι κατ ανάγκη ανταγωνιστής της βασικής και απαρέγκλιτης ενασχόλησης του αληθινού χριστιανού με τη σωτηρία του στην άλλη ζωή. Ο δεύτερος και ειδικότερος λόγος, είναι ότι οι τέχνες συνδεόταν στενά με τον ελληνικό και τον ρωμαϊκό πολιτισμό και ο Χριστιανισμός είχε έρθει να σώσει τον κόσμο από την κίβδηλη θρησκεία τους. Ο Τερτιλλιανός χαρακτήριζε την λογοτεχνία ως μωρία στα μάτια του Θεού. Κάποιοι άλλοι υποστήριζαν πως ο αριθμός και η αναλογία είναι θεμελιώδεις αρχές της πραγματικότητας, μέσω των οποίων η μουσική εκφράζει το θεϊκό. Αναφορικά με τη στάση της εκκλησίας απέναντι στις υπόλοιπες τέχνες, η ποίηση νίκησε σε αντίθεση με το δράμα, καθώς απέρριπτε για πολύ καιρό την παράσταση και την παρακολούθηση δραματικών έργων, ενώ οι εικαστικές τέχνες γεννούσαν υποψίες και μερικοί πίστευαν ότι η εισαγωγή εικόνων στις εκκλησίες, θα παρέσυρε το χριστιανό σε μια παρόμοια ειδωλολατρία. Παρόλα αυτά, ο Γρηγόριος, τον 6 ο αιώνα, υπερασπίστηκε τις εικόνες, θεωρώντας τες απαραίτητες για τη θρησκευτική αγωγή, ιδιαίτερα των αγράμματων ανθρώπων και νόμιμες με την προϋπόθεση ότι δεν λατρεύονται οι ίδιες, αλλά χρησιμοποιούνται για να οδηγούν το πνεύμα προς το Θεό. Η επιφανέστερη εξαίρεση ανάμεσα στους πρώτους στοχαστές, ήταν ο ιερός Αυγουστίνος. Όταν ήταν νεαρός, έγραψε μια πραγματεία στην οποία προσπάθησε να απαντήσει σε μερικά αισθητικά ερωτήματα. Βασικές

3 έννοιες για ο ωραίο στη θεωρία του Αυγουστίνου, είναι η ενότητα, ο αριθμός, η ισότητα, η αναλογία και η τάξη. Προκειμένου να ερμηνευθούν τα βιβλικά κείμενα και να σφυρηλατηθεί ένα θεολογικό δόγμα ικανό να απαντά σε αμφιβολίες και να ανασκευάζει αιρετικές απόψεις, χρησιμοποιήθηκε από τον Φίλωνα τον Ιουδαίο, η αλληγορική μέθοδος, η οποία εφαρμοζόταν ήδη από τον 6 ο αιώνα π.χ. για τα κείμενα του Όμηρου και του Ησίοδου. Όπως λέει ο ιερός Αυγουστίνος, οι λέξεις είναι τα σαρκικά ντύματα στα οποία είναι τυλιγμένο το νόημα που περιμένει να ξετυλιχτεί. Η διαδικασία ερμηνείας και αποκάλυψης αυτού που είναι κρυμμένο, αποτελεί την πηγή ενός ξεχωριστού είδους αισθητικής απόλαυσης. Φιλοσοφία της Αναγέννησης αποτελεί ο νεοπλατωνισμός. Εκφραστές του θεωρούνται ο Marsilio Ficino και ο Giordano Bruno. Ο Ficino απορρίπτει τις προσπάθειες να αναλυθεί το ωραίο με φυσικούς όρους. Αποδίδει κάτι το υπερβατικό σε κάθε τι ωραίο. Ο Giordano Bruno από την άλλη προχωρά προς την ανακήρυξη της ομορφιάς σε τρόπο ζωής, σε θρησκεία. Στη ζωγραφική Ο Leon Battista Alberti που ανήκει στους θεωρητικούς καλλιτέχνες των τεχνών, συνδυάζει εντυπωσιακά την εμπειρία με τη θεωρία καθώς και περιγράφει την ομορφιάς ως βασική επιδίωξη του αρχιτέκτονα. Ο Leonardo da Vinci επιμένει ότι η ζωγραφική χρησιμοποιεί εμπειρική παρατήρηση όσο και τον γενικό λογισμό. Ο Albert Durer ασχολήθηκε με τα προβλήματα της αναπαράστασης, την γραμμική προοπτική και την αναλογία. Στη μουσική και την ποίηση, οι μουσικοί θεωρητικοί της Αναγέννησης πίστευαν στην διαμόρφωση του χαρακτήρα και της αρετής με την επέμβαση της μουσικής. Ενθάρρυναν κάτι τέτοιο με την υποταγή της μουσικής στο κείμενο αλλά και προβληματίστηκαν με την πιθανή σύγκρουση αυτών των δύο. Αν αναφερθούμε στην ποίηση της αναγέννησης, θα πρέπει να μείνουμε σε δύο παραδοχές. Η πρώτη που ανάγεται στον Αριστοτέλη και στον Πλάτωνα ήταν ότι η ποίηση είναι μίμηση πράξεων. Ενώ η δεύτερη ήταν ότι η ποίηση πρέπει να τέρπει και να διαπαιδαγωγεί. Περνώντας στο διαφωτισμό, ο Descartes πρότεινε μια μέθοδο με την οποία καθένας μπορεί να φτάσει σε μια αναμφισβήτητη αλήθεια, το ιδεώδες της καρτεσιανής γνώσης. Η ποιητική εδώ αποτελεί ίσως την τελειότερη έκφρασή του. Ενώ εστιάζοντας στη ζωγραφική κατά το 17 ο αιώνα υπήρχε η άποψη ότι η ιδανική μίμηση είναι η αναπαράσταση του γενικού και όχι του ατομικού. Η αντίθεση ποίησης ζωγραφικής είναι ότι στη δεύτερη ο καλλιτέχνης πρέπει να δείξει αυτά που βλέπει. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την έκφραση. Δύο ριζικά διαφορετικοί τύποι λόγου στην ποίηση είναι ο σαφής και διακριτός ή αφηρημένος λόγος της επιστήμης και ο συγκεχυμένος αλλά λίγο πολύ σαφής λόγος της ποίησης. Αν επικεντρωθούμε στις θεωρίες της Αναγέννησης για τις τέχνες, αυτές εκφράζονται με την άποψη, ότι η μία και μόνη αρχή που πρέπει να αναχθούν όλες οι καλές τέχνες, είναι η μίμηση της ωραίας φύσης. Αναλύοντας τις έννοιες φαντασία και καλλιτεχνική δημιουργία, βλέπουμε κάποιες παραδοχές ορισμένων στοχαστών της εποχής. Ο Descartes παραδέχτηκε ότι η φαντασία μπορεί να προσφέρει κάποια υπηρεσία στη νόηση. Αρκετά διαφορετική θέση είχε ο Βάκων ο οποίος θεωρούσε την ποίηση σαν μια πλαστή ιστορία. Για τη σύνθετη φαντασία απαντάει ο Χομπς επισημαίνοντας ότι η ποικιλία των εικόνων που δημιουργεί μια εικόνα στην αίσθηση δημιουργείται και στη φαντασία. Ο John Lock από την άλλη, είχε την άποψη ότι φαντασία είναι η ικανότητα του νου να εκκαλεί τις λανθάνουσες ιδέες της μνήμης και προσπάθησε να τη διαχωρίσει από την έννοια της ευστροφίας, καθώς η

4 μία οδηγεί στην ψυχαγωγία και η άλλη στη γνώση. Τόνισε επίσης τη διαφορά χρησιμοποίησης της γλώσσας για γνώση ή για ποίηση. Τον 19 ο αιώνα εκφράστηκε η ψυχολογική θεωρία του συνειρμού των ιδεών. Ο David Hartley επεξεργάστηκε αυτή την ψυχολογία αναφέροντας ότι η απλή επανάληψη αισθημάτων που είναι συζευγμένα μεταξύ τους θα δώσει σε αυτά τη δυνατότητα να φέρουν στο νου τις αντίστοιχες ιδέες. Παρατήρησε ότι η ικανότητα να εκτιμάμε τα ωραία αντικείμενα αναφέρεται ως γούστο. Ο Shaftesbury προσπάθησε να αντικρούσει την πεποίθηση ότι η αισθητική τάση απορρέει από τον ανθρώπινο εγωισμό. Επίσης έφτασε στο συμπέρασμα ότι η διαφορά του αισθητικού πεδίου στην έννοια της ομορφιάς και στην έννοια του υπέροχου, προέκυψε από τη διεύρυνση της εκτίμησης των πραγμάτων και τη συσχέτιση με την απεραντοσύνη της φύσης. Ο Joseph Addison έκανε μια παραδοχή και είπε ότι οι τέρψεις της φαντασίας από παρόντα αντικείμενα ονομάζονται πρωτογενείς, ενώ εκείνες από αντικείμενα που πλάθουμε ή θυμόμαστε είναι οι δευτερογενείς. Ο Francis Hutcheson προσπάθησε να συγκρίνει την ιδέα της ομορφιάς με τις ιδέες άλλων αισθητών ποιοτήτων. Επίσης έκανε τη διάκριση της πρωταρχικής ομορφιάς και της συγκριτικής ομορφιάς. Ο Hume, έθεσε τους προβληματισμούς ότι οι φαινομενικές τάσεις και συνέπειες των αντικειμένων επηρεάζουν τον ανθρώπινο νου. Ο Hogarth, υποστήριξε ότι αν μπορέσουμε να αναλύσουμε την ομορφιά της γραμμής τότε μπορούμε να καταλάβουμε τις οπτικές ομορφιές οι οποίες αποτελούνται από καταλληλότητα, ποικιλία, απλότητα, συνθετότητα και ποσότητα. Ακόμα προτείνει την κυματοειδή γραμμή σαν γραμμή ομορφιάς. Ο Edmund Burke εξέφρασε την άποψη ότι τα κριτήρια του λόγου και του γούστου είναι ίδια σε όλα τα ανθρώπινα πλάσματα αν η αισθητική ικανοποίηση αντιδιασταλεί σαφέστερα από τις άλλες απολαύσεις. Το τρομερό γεννά το συναίσθημα του υπέροχου σύμφωνα με τον Burke. Η σκοτεινότητα είναι απαραίτητα για το τρομερό. Οι ποιότητες που προκαλούν ομορφιά αντίστοιχα είναι η μικρότητα, η απαλότητα, η βαθμιαία παραλλαγή και η λεπτοφυΐα. Η αντίληψη ότι οι κανόνες έχουν αποφασιστική σημασία, υποχώρησε μπροστά στην έννοια του γούστου. Πολλοί στοχαστές προσπάθησαν να αναλύσουν τι προκαλεί αυτά τα συναισθήματα. Εκφράστηκαν λοιπόν απόψεις που συντελούν στο υπέροχο, όπως το τεράστιο, οι εσωτερικές αισθήσεις, ιδιότητες του όλου και των μερών, οι ομορφιές της φύσης και της τέχνης, της μουσικής, ο δημιουργικός νους που κρύβεται από πίσω, η ανακούφιση από τη μονοτονία του καθημερινού βίου. Ο Diderot, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι οι ποιότητες που κάνουν κάτι όμορφο πρέπει να ναι τέτοιες ώστε αν λείψουν να μην υπάρχει ομορφιά και αν αλλάξουν να αλλάξει και το μέτρο της ομορφιάς. Η κύρια ιδέα του Archibald Alison ήταν ότι όταν χρησιμοποιείται αλληλουχία ιδεών της φαντασίας παρουσιάζεται η απόλαυση του ωραίου και του υπέροχου. Ο Immanuel Kant ήλπιζε να διατυπώσει μια θεωρία για την αισθητική κρίση που να δικαιώνει το προφανές αίτημα της για διυποκειμενική εγκυρότητα. Επίσης διατυπώνει την καλαισθητική κρίση, η οποία διακρίνεται σε δυο κατηγορίες. Πρώτον η αισθητική κρίση αντιδιαστέλλεται από τη λογική κρίση. Αποδίδει την παράσταση στο υποκείμενο και στο αίσθημα του ηδονής ή πόνου και σε ένα αντικείμενο μια παράσταση ως ιδιότητά του. Δεύτερον οι περισσότερες αισθητικές κρίσεις, είναι καταγραφές ηδονής ή ικανοποίησης, αλλά μερικές αναφέρονται στο γούστο. (Η καλαισθητική είναι υποκειμενική γιατί αποτελεί το αντικείμενο με την αισθητική ικανοποίηση). Τρίτον η καλαισθητική κρίση όταν νοείται, κάνει ένα αντικείμενο να προσφέρει την ειδική ανιδιοτελή και οικουμενικά προσιτή ικανοποίηση, (ο Kant πιστεύει ότι η κρίση αυτή συνδέεται στενά με την τελικότητα, για παράδειγμα αυτό που μας προκαλεί αισθητική ικανοποίηση είναι η ίδια μορφή της τελικότητας). Τέταρτον ο παράγοντας της καλαισθητικής κρίσης, είναι ο τρόπος της, δηλαδή η αναγκαιότητα. Θεωρείται πως το ωραίο έχει δεσμό με την ικανοποίηση. Δυο πράγματα έχουν κοινά το ωραίο και το υπέροχο, είναι κατηγορήματα αισθητικών κρίσεων, ενώ έχουν και δυο αντίθετες απόψεις. Το πρώτο συνδέεται με το πεπερασμένο ενός αντικειμένου και το δεύτερο με το βίωμα του μη πεπερασμένου. Επίσης υπέροχο ονομάζουμε αυτό που σε σύγκριση μαζί του είναι καθετί άλλο μικρό.

5 O Friedrich Schiller, ξεκινάει τη θεωρία του με τη σύγκριση της φυσικής και της αισθησιακής κατάστασης του ανθρώπου, ο οποίος πρέπει να διαμορφώνει την ηθική κατάσταση, κινούμενος από την ελευθερία του. Για το εξανθρωπισμό του, έπρεπε να πετύχει αρμονία στις διάφορες δυνάμεις του, όπως το κράτος πρέπει να πετύχει την αρμονία των αλληλοσυγκρουόμενων βουλήσεων των πολτών του. Επίσης και ο χαρακτήρας του ατόμου και του κράτους είναι υπερβολικά στενή. Ο άνθρωπος έχει δυο βασικές τάσεις ή παρορμήσεις που εντάσσει στη ροή του χρόνου, προσδένει με τη φύση και αποτελεί πραγματική ύπαρξη και μια μορφική παρόρμηση η οποία είναι το ελεύθερο και έλλογο ανθρώπινο εγώ. Επιπλέον ο Schiller ονομάζει παρόρμηση παιχνιδιού τη σύνθεση της αισθησιακής και τη μορφικής παρόρμησης, η οποία υπερβαίνει και τις δύο παρορμήσεις. Τέλος, η ομορφιά για τον Schiller, είναι αντικειμενική ποιότητα. Μετά από την ομορφιά ο άνθρωπος κατακτάει την ελευθερία και την ανθρωπιά. Ένα από τα βασικά επιχειρήματά του είναι η τέχνη, γιατί προσφέρει μια μέση οδό και μια ενδιάμεση κατάσταση διδασκαλίας της θέασης, που κάνει δυνατό το στόχαστρο. Οι δεσμοί που προκύπτουν έπρεπε να υπερνικηθούν ή να παρακαμφθούν, αυτά μόνον μπορούσε να εξασφαλίσει μια απόλυτη σκοπιά της φιλοσοφίας. Έτσι αυτός που βρήκε την απόλυτη σκοπιά ήταν o Friedrich Wilhelm von Schelling που έδειξε μια πρώιμη ωριμότητα. Ο Schelling, αισθάνεται βαθύτερα το πρόβλημα της σχέσης ανάμεσα στο εγώ και τη φύση και θεωρεί πως η υπερβατική φιλοσοφία έχει ρόλο να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στο εγώ και τη φύση. Επίσης με το πρόβλημα αυτό ήθελε να δείξει την αρμονία ανάμεσα σε αυτά, τα οποία μπορεί να φανερώνεται στο εγώ. Ο Karl Wihelm Ferdinand Solger, ασχολήθηκε με τη φύση της καλλιτεχνικής φαντασίας. Πίστευε πως έχει αναλογίες με τη δημιουργικότητα του θεού, ενώ ο Friedrich Schleiermacher ασχολήθηκε πολύ με την καλλιτεχνική δημιουργία και τη συνέδεσε με τη συγκίνηση και επιπλέον την προωθεί περισσότερο από τους άλλους στοχαστές. Ο Georg Freidrich Wilhelm Hegel αποδίδει ένα νέο καθορισμένο μεταφυσικό ρόλο στη τέχνη. Ο Hegel με μια πραγματική φιλοσοφική θεωρία της τέχνης έπρεπε να αποδείξει ότι η ύπαρξη της τέχνης απορρέει κατά ανάγκη από την ίδια τη φύση της πραγματικότητας. Όταν πετυχαίνει κάθε έργο τέχνης το ωραίο περιέχει συμφιλίωση ανάμεσα στην ύλη και το περιεχόμενο, ανάμεσα στην αισθητή επίφαση και την ενσαρκωμένη. Ως προς την τελική κρίση του Hegel, ανακηρύσσει την τέχνη μαζί με την θρησκεία και την φιλοσοφία έναν από τους τρόπους προσλήψεις του Απολύτου. Επίσης σε κάθε έργο του υπάρχει πάντα αισθητό υλικό και πνευματικό περιεχόμενο. Οι Γερμανοί ιδεαλιστές μετά τον Kant είδαν την τέχνη μέσα στο ευρύτερο δυνατό πλαίσιο, όχι μόνο μεταφυσικά, αλλά και κοινωνικά και πολιτιστικά, για να διδάξουν τον κόσμο να σκέφτεται βαθύτερα για την φύση της τέχνης. Ο 19 ος αιώνας είδε την αύξηση της σπουδαιότητας διάφορων τάσεων, μερικές από τις οποίες ήκμασαν και παρήκμασαν, διαγράφοντας πλήρη κύκλο πραγμάτευσης και εξάσκησης. O August Wihelm Schlegel ανέπτυξε την έννοια της ποίηση και τέχνη. Η ρομαντική ποίηση εκφράζει την επιδίωξη του απείρου, χαρακτηρίζεται από εσωτερικό διχασμό του πνεύματος και από μια αίσθηση του χάσματος ανάμεσα στο πραγματικό και το ιδανικό. Αυτό που ορίζει τον ρομαντισμό, είναι η ιδιόμορφη τους σημασία που τους αποδόθηκε και έκταση της επίδρασης τους. Έχει τρία χαρακτηριστικά ο ρομαντισμός. Πρώτον, η έλευσή του, έφερε μερικές αλλαγές σε βασικές αξίες. Δεύτερο σημαντικό στοιχείο του ρομαντισμού, είναι η επιστημολογία του. Τρίτον ο ρομαντισμός έδωσε περίοπτη, αν όχι κυρίαρχη θέση σε μερικές κατηγορίες της σκέψης που δεν είχαν τονισθεί παλαιότερα. Το πιο φανερό γνώρισμα του ρομαντισμού είναι η νέα ώθηση

6 που έδωσε στην απόλαυση του συναισθήματος και της συγκίνησης. Στη ρομαντική αντίληψη για την τέχνη, το δόγμα απέκτησε κεντρική και πρωταρχική σημασία. Η θεωρία της μίμησης παραμερίσθηκε ή υποβιβάσθηκε σε υποδεέστερη θέση και αντικαταστάθηκε από μια μορφή έκφρασης θεωρίας. Εκείνη την εποχή η μουσική θεωρούνταν ως η αληθινή αδελφή της ποίησης, επειδή η μουσική είναι η πληρέστερη, η κατεξοχήν έκφραση συναισθημάτων ειδικά της επιθυμίας, αυτό ακριβώς δηλαδή που φιλοδοξεί να είναι η ποίηση. Η θεωρία της έκφρασης των συγκινήσεων προκάλεσε ένα θεμελιώδη αναπροσανατολισμό στη ρομαντική προσέγγιση της τέχνης, μεγαλύτερη προσέγγιση και ενδιαφέρον είχε ο άνθρωπος που βρισκόταν πίσω από αυτό.