ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΟΥΝΤΑΙ ΣΤΟ ΑΘΛΗΜΑ ΤΗΣ ΡΥΘΜΙΚΗΣ ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗΣ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗΣ ΣΕ ΤΡΕΙΣ ΗΛΙΚΙΑΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΘΛΗΤΡΙΩΝ Της Ευγενίας Γιαννιτσοπούλου ιδακτορική διατριβή που υποβάλλεται στο καθηγητικό σώµα για τη µερική ολοκλήρωση των απαιτήσεων για την απόκτηση του διδακτορικού τίτλου του Τµήµατος Επιστήµης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισµού του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2003

2 ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Επιβλέπων καθηγητής: Εύθυµης Κιουµουρτζόγλου Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α..Π.Θ. Μέλη: Kωνσταντίνος Μανδρούκας Καθηγητής, Τ.Ε.Φ.Α.Α. Α.Π.Θ. Χαράλαµπος Τσορµπατζούδης Αναπληρωτής Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Α.Π.Θ. ΕΠΤΑΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Εύθυµης Κιουµουρτζόγλου: Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α..Π.Θ. Κωνσταντίνος Μανδρούκας: Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Α.Π.Θ. Χαράλαµπος Τσορµπατζούδης: Αναπλ. Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Α.Π.Θ. Ιωάννης Θεοδωράκης: Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Π.Θ. Κυριάκος Ταξιλδάρης: Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α..Π.Θ. Χρήστος Καµπίτσης: Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α..Π.Θ. Γεώργιος Μαυροµάτης: Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α..Π.Θ.

3 Ο πρωταθλητισµός είναι σκληρός. Είναι ένας δρόµος µακρύς, που το διάβα του είναι µια συνεχής κίνηση, µια συνεχής αλλαγή και µια παντοτινή αναζήτηση Νέσκα Ρόµπεβα

4 Στη Μητέρα µου Ευθυµία

5 Περίληψη Ένας από τους παράγοντες που επηρεάζει σηµαντικά την αθλητική απόδοση είναι οι ικανότητες, δηλαδή τα σχετικά διαρκή γενετικά καθορισµένα κατά ένα µεγάλο ποσοστό χαρακτηριστικά, τα οποία διαφοροποιούνται πολύ λίγο µε την πρακτική και την εµπειρία και επηρεάζουν την εκτέλεση των κινητικών δεξιοτήτων (Fleishman, 1978). Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να βρεθεί η συµβολή γνωστικών, αντιληπτικών, κινητικών ικανοτήτων και ψυχολογικών χαρακτηριστικών στην αγωνιστική απόδοση αθλητριών Ρυθµικής αγωνιστικής γυµναστικής (Ρ.Α.Γ.) τριών ηλικιακών κατηγοριών, καθώς και η διαφοροποίησή τους στις ηλικιακές κατηγορίες. Στην έρευνα συµµετείχαν 63 αθλήτριες υψηλού επιπέδου ηλικίας 11 έως 18 ετών, οι οποίες, µε βάση τον εσωτερικό κανονισµό της Ελληνικής Γυµναστικής Οµοσπονδίας (Ε.Γ.Ο.) καθώς και της Παγκόσµιας Οµοσπονδίας Γυµναστικής (F.I.G.) χωρίστηκαν σε τρεις ηλικιακές κατηγορίες: α) γυναίκες (15-18 ετών), β) νεάνιδες (13-14 ετών) και γ) κορασίδες (11-12 ετών). Αξιολογήθηκαν µε εργαστηριακά όργανα η συγκράτηση και η οµαδοποίηση των πληροφοριών στη µνήµη, η αναλυτική ικανότητα, η επιλεκτική και η συνεχής προσοχή, η ταχύτητα αντίληψης, ο απλός χρόνος αντίδρασης, ο χρόνος απάντησης µε επιλογή, ο συντονισµός των χεριών, η ακολουθία πορείας, η επιδεξιότητα καρπού-δαχτύλων, η ικανότητα σύµπτωσης, η ικανότητα στόχευσης καθώς και η ικανότητα µάθησης σε µια νέα δεξιότητα που απαιτούσε λεπτό οπτικο-κινητικό συντονισµό µατιού-χεριού. Η αυτοπεποίθηση και τα εσωτερικά κίνητρα αξιολογήθηκαν µε ερωτηµατολόγια. Η αγωνιστική επίδοση όλων των αθλητριών ήταν η βαθµολογία τους στην προκριµατική και τελική φάση του Πανελληνίου Πρωταθλήµατος του Από τα αποτελέσµατα βρέθηκε ότι η αγωνιστική απόδοση των κορασίδων σχετίζεται κυρίως µε γνωστικές και αντιληπτικές ικανότητες, ενώ των νεανίδων σχετίζεται κυρίως µε αντιληπτικές και κινητικές ικανότητες. Όσον αφορά στα ψυχολογικά χαρακτηριστικά, η αγωνιστική απόδοση των νεανίδων είχε σηµαντική σχέση µε τα εσωτερικά κίνητρα και των κορασίδων µε την αυτοπεποίθηση (προδιάθεσης-κατάστασης). Από τις αναλύσεις παλινδρόµησης βρέθηκε ότι στις νεάνιδες, ο συντονισµός των χεριών και η στόχευση ερµήνευσαν το 73.6% της διακύµανσης της απόδοσης στο στεφάνι και το 65.7% στις κορύνες. Ο συντονισµός των χεριών και η επιλεκτική προσοχή προέβλεψαν το 43.7% της απόδοσης στη µπάλα. Στις κορασίδες, η οµαδοποίηση των πληροφοριών στη µνήµη και ο χρόνος απάντησης µε επιλογή προέβλεψαν το 18.5% της απόδοσης στη µπάλα. Στη σύγκριση των ηλικιακών κατηγοριών βρέθηκαν σηµαντικές διαφορές µεταξύ των αθλητριών στις δέκα από τις δεκαέξι δοκιµασίες. Συγκεκριµένα στη συγκράτηση των πληροφοριών στη µνήµη, τη συνεχή προσοχή, τον απλό χρόνο αντίδρασης, το χρόνο απάντησης µε επιλογή, το συντονισµό των χεριών και την ικανότητα στόχευσης οι γυναίκες και οι νεάνιδες ήταν καλύτερες από τις κορασίδες. Στην οµαδοποίηση των πληροφοριών στη µνήµη οι γυναίκες ήταν καλύτερες από τις νεάνιδες. Στην επιλεκτική προσοχή, την επιδεξιότητα καρπού-δαχτύλων και την ικανότητα σύµπτωσης σε κινούµενο αντικείµενο οι γυναίκες ήταν καλύτερες από τις κορασίδες. Από τα αποτελέσµατα φαίνεται ότι ο ρόλος των ικανοτήτων που αφορούν κυρίως στην ταχύτητα και ακρίβεια εκτέλεσης είναι ιδιαίτερα σηµαντικός στη Ρυθµική γυµναστική και ειδικότερα στα όργανα που απαιτείται η συνεργασία των χεριών. Τα ευρήµατα αυτής της έρευνας παρέχουν σηµαντικές πληροφορίες για την ερµηνεία της απόδοσης και το σχεδιασµό της προπόνησης σε κάθε ηλικιακή κατηγορία. Λέξεις κλειδιά: Ρυθµική γυµναστική, απόδοση, γνωστικές ικανότητες, αντιληπτικές ικανότητες, κινητικές ικανότητες, ψυχολογικά χαρακτηριστικά.

6 Abstract One of the major factors affecting sport performance is abilities, that is relatively stable, in a grate part genetically determined characteristics, which are very little affected by practice and contribute to motor skill performance (Fleishman, 1978). The purpose of this study was to investigate the contribution of selected cognitive, perceptual, motor abilities and psychological characteristics in rhythmic gymnastics competitive performance, as well as their alteration in three age groups. In the study participated 63 elite gymnasts aged 11 to 18 years, classified into three age groups according to the internal regulation of Hellenic Gymnastic Federation (E.G.O) and of Federation International Gymnastic (F.I.G.): a) women (15-18 yrs), b) juniors (13-14 yrs) and c) young juniors (11-12 yrs). A series of laboratory tests were used to assess memory (retention and grouping), analytic ability, sustained and selective attention, perception speed, simple visual and choice reaction time, two hand coordination, line tracking, wrist-finger dexterity, coincidence anticipation, aiming, and learning a novel motor task requiring fine eye-hand visuo-motor coordination. Self-confidence and self-motivation were assessed by appropriate questionnaires. Competitive performance was the mean score of the 2001 Hellenic National Championship semifinals and finals in each apparatus. According to the results, young juniors competitive performance was significantly correlated mainly with cognitive and perceptual abilities and self confidence, while juniors competitive performance was significantly correlated mainly with motor and perceptual abilities, and self-motivation. According to stepwise regression analysis, in juniors, the two-hand coordination accounted for 73.6 % of performance variance in hoop and 65.7% in clubs, while the contribution of two-hand coordination and selective attention to ball performance reached to 43.7%. In young juniors, grouping information in memory and choice reaction time accounted for 18.5% of performance variance in ball. The age group significantly affected 10 of the 15 abilities tested. More specifically, women and juniors scored better than young juniors in grouping information in memory, sustained attention, simple and choice reaction time, two-hand coordination and aiming. Women outperformed juniors in grouping information in memory and young juniors in selective attention, wrist-finger dexterity and coincidence anticipation. The above results are indicative of the significant role that abilities concerning speed and performance accuracy play in rhythmic gymnastics performance, and especially in apparatus demanding two-hand coordination. The findings of the present study provide useful information about performance interpretation and training design in each age group. Key words: Rhythmic gymnastics, performance, cognitive abilities, perceptual abilities, motor abilities, psychological characteristics.

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περιεχόµενα Σελίδα Κεφάλαιο Ι Εισαγωγή..1 Καθορισµός προβλήµατος...5 Υποθέσεις..6 Μηδενικές υποθέσεις..6 Οριοθετήσεις 7 Περιορισµοί..8 Λειτουργικοί ορισµοί 9 Κεφάλαιο ΙΙ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Ικανότητες και µάθηση κινητικών δεξιοτήτων.11 Ικανότητες και αθλητική απόδοση.14 Γνωστικές ικανότητες 16 Αντιληπτικές ικανότητες..18 Κινητικές ικανότητες..28 Ψυχολογικά χαρακτηριστικά..36 Κεφάλαιο ΙΙΙ ΜΕΘΟ ΟΣ είγµα.43

8 Σελίδα ιαδικασία 44 Μετρήσεις-όργανα αξιολόγησης 46 Αξιολόγηση ικανοτήτων Ικανότητα µάθησης νέας δεξιότητας 48 Γνωστικές ικανότητες Συγκράτηση πληροφοριών στη µνήµη.49 Αναλυτική ικανότητα..50 Μνήµη-οµαδοποίηση των πληροφοριών. 51 Αντιληπτικές ικανότητες Συνεχής προσοχή..52 Ταχύτητα αντίληψης 53 Επιλεκτική προσοχή.54 Απλός χρόνος αντίδρασης...55 Χρόνος απάντησης µε επιλογή 56 Κινητικές ικανότητες Συντονισµός χεριών.57 Ακολουθία πορείας 58 Ικανότητα στόχευσης.58 Επιδεξιότητα καρπού-δαχτύλων 59 Ικανότητα σύµπτωσης 60 Ψυχολογικά χαρακτηριστικά Αυτοπεποίθηση..61 Εσωτερικά κίνητρα..61 Επίδοση στη Ρυθµική αγωνιστική γυµναστική..62

9 Σελίδα Κεφάλαιο ΙV ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Συσχέτιση ικανοτήτων και απόδοσης 65 Κατηγορία Νεανίδων.. 65 Γνωστικές ικανότητες.65 Αντιληπτικές ικανότητες 69 Κινητικές ικανότητες 74 Ψυχολογικά χαρακτηριστικά Κατηγορία Κορασίδων...81 Γνωστικές ικανότητες Αντιληπτικές ικανότητες...86 Κινητικές ικανότητες...91 Ψυχολογικά χαρακτηριστικά 95 Ποσοστό συµβολής των ικανοτήτων στην αγωνιστική απόδοση Κατηγορία Νεανίδων...98 Κατηγορία Κορασίδων.99 Σύγκριση ηλικιακών κατηγοριών Ικανότητα µάθησης. 101 Γνωστικές ικανότητες Συγκράτηση πληροφοριών στη µνήµη Αναλυτική ικανότητα 107 Οµαδοποίηση πληροφοριών στη µνήµη 107 Αντιληπτικές ικανότητες Επιλεκτική προσοχή. 109 Συνεχής προσοχή..111

10 Σελίδα Ταχύτητα αντίληψης..113 Απλός χρόνος αντίδρασης 114 Χρόνος απάντησης µε επιλογή Κινητικές ικανότητες Συντονισµός χεριών.116 Ακολουθία πορείας 118 Επιδεξιότητα καρπού-δαχτύλων 118 Ικανότητα σύµπτωσης 119 Ικανότητα στόχευσης.120 Ψυχολογικά χαρακτηριστικά Αυτοπεποίθηση και εσωτερικά κίνητρα. 122 Κεφάλαιο V ΣΥΖΗΤΗΣΗ..124 Κεφάλαιο VΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 148 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 152 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Κατάταξη ικανοτήτων.162 Γνωστικές ικανότητες. 163 Αντιληπτικές ικανότητες 164 Κινητικές ικανότητες 165 Ψυχολογικά χαρακτηριστικά 166

11 Σελίδα Κάρτα αξιολόγησης της ταχύτητας αντίληψης.167 Κάρτα αξιολόγησης της οµαδοποίησης πληροφοριών..168 Κάρτα αξιολόγησης της συγκράτησης πληροφοριών..169 Κάρτα αξιολόγησης της επιλεκτικής προσοχής.170 Κάρτα αξιολόγησης της ικανότητας σύµπτωσης.172 Κάρτα αξιολόγησης της αυτοπεποίθησης κατάστασης..173 Κάρτα αξιολόγησης της αυτοπεποίθησης προδιάθεσης.174 Κάρτα αξιολόγησης των εσωτερικών κινήτρων...175

12 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας Σελίδα 1. Αριθµός του δείγµατος ανά κατηγορία, Μ.Ο. ηλικίας και προπονητικής εµπειρίας Οι ικανότητες που επιλέχθηκαν σύµφωνα µε την άποψη των διεθνών κριτών και προπονητριών Συσχετίσεις των γνωστικών ικανοτήτων που αξιολογήθηκαν µε την απόδοση στο σύνθετο ατοµικό και σε κάθε όργανο ξεχωριστά στην κατηγορία των νεανίδων Συσχετίσεις των αντιληπτικών ικανοτήτων που αξιολογήθηκαν µε την απόδοση στο σύνθετο ατοµικό και σε κάθε όργανο ξεχωριστά στην κατηγορία των νεανίδων Συσχετίσεις των κινητικών ικανοτήτων που αξιολογήθηκαν µε την απόδοση στο σύνθετο ατοµικό και σε κάθε όργανο ξεχωριστά στην κατηγορία των νεανίδων Συσχετίσεις των ψυχολογικών χαρακτηριστικών που αξιολογήθηκαν µε την απόδοση στο σύνθετο ατοµικό και σε κάθε όργανο ξεχωριστά στην κατηγορία των νεανίδων Συσχετίσεις των γνωστικών ικανοτήτων που αξιολογήθηκαν µε την απόδοση στο σύνθετο ατοµικό και σε κάθε όργανο ξεχωριστά στην κατηγορία των κορασίδων Συσχετίσεις των αντιληπτικών ικανοτήτων που αξιολογήθηκαν µε την απόδοση στο σύνθετο ατοµικό και σε κάθε όργανο ξεχωριστά στην κατηγορία των κορασίδων. 86

13 Πίνακας Σελίδα 9. Συσχετίσεις των κινητικών ικανοτήτων που αξιολογήθηκαν µε την απόδοση στο σύνθετο ατοµικό και σε κάθε όργανο ξεχωριστά στην κατηγορία των κορασίδων Συσχετίσεις των ψυχολογικών χαρακτηριστικών που αξιολογήθηκαν µε την απόδοση στο σύνθετο ατοµικό και σε κάθε όργανο ξεχωριστά στην κατηγορία των κορασίδων Μέσοι όροι και τυπικές αποκλίσεις του αριθµού των τµηµάτων που διανύθηκαν στο πρώτο και τελευταίο µπλοκ προσπαθειών της φάσης εξάσκησης και τα δυο µπλοκ της φάσης διατήρησης Μέσοι όροι και τυπικές αποκλίσεις του αριθµού των λαθών στο πρώτο και τελευταίο µπλοκ προσπαθειών της φάσης εξάσκησης και τα δυο µπλοκ της φάσης διατήρησης Μέσοι όροι και τυπικές αποκλίσεις των µετρήσεων στις γνωστικές ικανότητες των αθλητριών των τριών ηλικιακών κατηγοριών Μέσοι όροι και τυπικές αποκλίσεις των µετρήσεων στις αντιληπτικές ικανότητες των αθλητριών των τριών ηλικιακών κατηγοριών Μέσοι όροι και τυπικές αποκλίσεις των µετρήσεων στις κινητικές ικανότητες των αθλητριών των τριών ηλικιακών κατηγοριών Μέσοι όροι και τυπικές αποκλίσεις των µετρήσεων των ψυχολογικών χαρακτηριστικών των αθλητριών των τριών ηλικιακών κατηγοριών.122

14 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήµα Σελίδα 1. Σκορ ερωτηµατολόγιου διεθνών προπονητριών και κριτών στις γνωστικές ικανότητες και την ικανότητα µάθησης νέας δεξιότητας Σκορ ερωτηµατολόγιου διεθνών προπονητριών και κριτών στις αντιληπτικές ικανότητες Σκορ ερωτηµατολόγιου διεθνών προπονητριών και κριτών στις κινητικές ικανότητες Σκορ ερωτηµατολόγιου διεθνών προπονητριών και κριτών στα ψυχολογικά χαρακτηριστικά Αριθµός τµηµάτων που διανύθηκαν στο πρώτο και τελευταίο µπλοκ προσπαθειών της φάσης εξάσκησης και τα δυο µπλοκ της φάσης διατήρησης Αριθµός λαθών στο πρώτο και τελευταίο µπλοκ προσπαθειών της φάσης εξάσκησης και τα δυο µπλοκ της φάσης διατήρησης Αριθµός σωστών απαντήσεων των αθλητριών των τριών ηλικιακών κατηγοριών στη συγκράτηση πληροφοριών Αριθµός σωστών απαντήσεων των αθλητριών των τριών ηλικιακών κατηγοριών στην αναλυτική ικανότητα Ποσοστό σωστών αναγνωρίσιµων πληροφοριών των αθλητριών των τριών ηλικιακών κατηγοριών στη µνήµη-οµαδοποίηση πληροφοριών...109

15 Σχήµα Σελίδα 10. Ταχύτητα απάντησης των αθλητριών των τριών ηλικιακών κατηγοριών στην επιλεκτική προσοχή Αριθµός σωστών απαντήσεων των αθλητριών των τριών ηλικιακών κατηγοριών στην επιλεκτική προσοχή Αριθµός λανθασµένων απαντήσεων των αθλητριών των τριών ηλικιακών κατηγοριών στη συνεχή προσοχή Ταχύτητα απάντησης των αθλητριών τριών ηλικιακών κατηγοριών στη συνεχή προσοχή Ταχύτητα απάντησης των αθλητριών τριών ηλικιακών κατηγοριών στην ταχύτητα αντίληψης Ταχύτητα αντίδρασης των αθλητριών στον απλό χρόνο αντίδρασης Χρόνος απάντησης µε επιλογή των αθλητριών των τριών ηλικιακών κατηγοριών Ποσοστό χρονικής διάρκειας των λαθών στο συντονισµό των χεριών και την ακολουθία πορείας των αθλητριών των τριών ηλικιακών κατηγοριών Χρονική διάρκεια στο συντονισµό των χεριών και την ακολουθία πορείας των αθλητριών των τριών ηλικιακών κατηγοριών Χρονική διάρκεια της δοκιµασίας στην επιδεξιότητα καρπού-δαχτύλων των αθλητριών των τριών ηλικιακών κατηγοριών

16 Σχήµα Σελίδα 20. Χρονική απόκλιση από το σηµείο σύµπτωσης των αθλητριών κατά την αξιολόγηση της ικανότητας σύµπτωσης σε φωτεινό ερέθισµα Αριθµός λανθασµένων απαντήσεων των αθλητριών κατά την αξιολόγηση της ικανότητας στόχευσης Αριθµός σωστών απαντήσεων των αθλητριών κατά την αξιολόγηση της ικανότητας στόχευσης Σκορ ερωτηµατολόγιων αυτοπεποίθησης και εσωτερικών κινήτρων των αθλητριών

17 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα Σελίδα 1. Mirror Star Tracer Αξιολόγηση στη µνήµη συγκράτηση πληροφοριών Αξιολόγηση στην αναλυτική ικανότητα Αξιολόγηση στη συνεχή προσοχή Αξιολόγηση στην ταχύτητα αντίληψης Αξιολόγηση στον απλό χρόνο αντίδρασης Αξιολόγηση στο χρόνο απάντησης µε επιλογή Αξιολόγηση στο συντονισµό των χεριών Αξιολόγηση στην ικανότητα στόχευσης.59

18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η συµβολή των ικανοτήτων στην κινητική απόδοση θεωρείται δεδοµένη. Οι ικανότητες είναι χαρακτηριστικά σχετικά διαρκή, καθορισµένα γενετικά κατά ένα µεγάλο ποσοστό, διαφοροποιούνται πολύ λίγο µε την πρακτική και την εµπειρία και επηρεάζουν την εκτέλεση των κινητικών δεξιοτήτων Fleishman (1978). Το επίπεδο ανάπτυξης των ικανοτήτων καθορίζει τις διαφορές µεταξύ των ατόµων στη µάθηση και απόδοση στις κινητικές δεξιότητες (Gallahue & Ozmun, 1995). Σύµφωνα µε τον Magill (1998) οι ικανότητες που επηρεάζουν την κινητική απόδοση διακρίνονται σε γνωστικές, αντιληπτικές και κινητικές. Οι γνωστικές ικανότητες αφορούν λειτουργίες της µνήµης (όπως οµαδοποίηση και ανάκληση πληροφοριών), οι αντιληπτικές ικανότητες συνδέονται µε διαδικασίες επίλυσης προβληµάτων και µε την ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών, ενώ οι κινητικές ικανότητες σχετίζονται µε την ταχύτητα και την ακρίβεια της κίνησης και έχουν ελάχιστες γνωστικές απαιτήσεις. Στην πορεία της µάθησης και της ανάπτυξης των δεξιοτήτων, ο τύπος των απαιτούµενων ικανοτήτων διαφοροποιείται. Στο πρώτο στάδιο µάθησης σηµαντικό ρόλο παίζουν οι γνωστικές ικανότητες, στο δεύτερο σηµαντικές είναι κυρίως οι αντιληπτικές ικανότητες, ενώ στο τρίτο στάδιο σηµαντικές είναι οι κινητικές ικανότητες (Ackerman, 1988). εδοµένου ότι στο πρώτο στάδιο µάθησης η απόδοση είναι πολύ χαµηλή οι γνωστικές ικανότητες δεν επαρκούν για την ερµηνεία της υψηλής απόδοσης µιας κινητικής δεξιότητας. Οι ικανότητες που θεωρούνται ότι µπορούν να δώσουν σηµαντικές εξηγήσεις για την υψηλή απόδοση είναι αυτές που σχετίζονται µε την ταχύτητα επεξεργασίας των πληροφοριών, την επιδεξιότητα των

19 Εισαγωγή 2 χεριών και το συντονισµό των άκρων (Schmidt & Lee, 1999), δηλαδή οι αντιληπτικές και οι κινητικές ικανότητες. Οι αντιληπτικές και κινητικές ικανότητες είναι αυτές που αξιολογούνται κυρίως στις έρευνες που αφορούν στη σύγκριση έµπειρων αρχαρίων. Η σύγκριση αυτή είναι µία πολύ συνηθισµένη µέθοδος στην προσπάθεια αναγνώρισης των ικανοτήτων που επηρεάζουν την απόδοση σε κάθε άθληµα (Rose, 1997). Σε τέτοιου είδους έρευνες φαίνεται ότι οι αντιληπτικές και κινητικές ικανότητες βελτιώνονται µε την ηλικία και την εµπειρία (Jancarik & Salmela, 1987). Για παράδειγµα, οι Kioumourtzoglou, Kourtessis, Michalopoulou και Derri (1998) µελέτησαν τις διαφορές µεταξύ έµπειρων και αρχαρίων αθλητών καλαθοσφαίρισης, πετοσφαίρισης και υδατοσφαίρισης σε ένα συγκεκριµένο αριθµό αντιληπτικών ικανοτήτων. Βρήκαν ότι οι έµπειροι αθλητές ήταν καλύτεροι από τους αρχάριους σε ορισµένες από αυτές τις ικανότητες, που όµως ήταν διαφορετικές σε κάθε άθληµα. Οι Landers, Boutcher και Wang (1986) βρήκαν ότι οι έµπειροι αθλητές της τοξοβολίας είχαν καλύτερο σκορ στην αντίληψη βάθους από τους αρχάριους. Οι Ripol, Kerlirzin, Stein και Reine (1995) βρήκαν ότι οι έµπειροι πυγµάχοι έδιναν το ίδιο γρήγορες, αλλά µε πολύ µεγαλύτερη ακρίβεια απαντήσεις σε σχέση µε τους αρχάριους. Αρκετές προσπάθειες έχουν γίνει έως τώρα για την αναγνώριση των ικανοτήτων που βρίσκονται πίσω από συγκεκριµένες δεξιότητες, αφού κάτι τέτοιο θα µπορούσε να βοηθήσει στον εντοπισµό των διαφόρων αιτιών της χαµηλής απόδοσης, το σχεδιασµό της εξάσκησης για τη βελτίωση των ικανοτήτων που έχουν δυνατότητα ανάπτυξης σε κάθε άτοµο, αλλά και τη βελτίωση των ικανοτήτων που βρίσκονται σε χαµηλότερο επίπεδο καθώς και την πρόβλεψη της δυνατότητας ενός ατόµου να έχει υψηλή απόδοση σε µια συγκεκριµένη δεξιότητα (Magill, 1998; Schmidt, Wrisberg & Wrisberg, 2000). Σε τέτοιου είδους προσπάθειες έχει βρεθεί ότι πίσω από διαφορετικές αθλητικές δεξιότητες βρίσκονται διαφορετικές ικανότητες. Για

20 Εισαγωγή 3 παράδειγµα στο άθληµα της Πετοσφαίρισης τα χαρακτηριστικά των αθλητών υψηλού επιπέδου ήταν ο πολύ καλός συντονισµός µεταξύ των µελών του σώµατος, η καλή αίσθηση του ρυθµού, η ικανότητα σύµπτωσης, η ταχύτητα αντίληψης, η πρόβλεψη, η εστίαση της προσοχής και η ανίχνευση της κίνησης (Kioumourtzoglou, Michalopoulou, Tzetzis, & Kourtessis, 2000). Σε µια άλλη έρευνα υψηλού επιπέδου αθλητές Καλαθοσφαίρισης είχαν καλύτερα αποτελέσµατα στο συντονισµό των χεριών, τη συγκράτηση των πληροφοριών στη µνήµη, την επιλεκτική προσοχή και την πρόβλεψη αγωνιστικών καταστάσεων από τους αρχάριους (Kioumourtzoglou, Derri, Tzetzis, & Theodorakis, 1998). Οι Kioumourtzoglou, Kourtessis, Michalopoulou, & Derri (1997) βρήκαν ότι στο άθληµα της Υδατοσφαίρισης οι αθλητές υψηλού επιπέδου υπερείχαν από τους µη αθλητές στην κιναίσθηση, τη λήψη απόφασης, το χρόνο αντίδρασης σε οπτικό ερέθισµα, τον προσανατολισµό στο χώρο και την οµαδοποίηση-οργάνωση των πληροφοριών στη µνήµη. Στο ποδόσφαιρο έχει βρεθεί ότι οι διαδικασίες που συνδέονται µε τη γρήγορη επιλογή απάντησης παίζουν σηµαντικό ρόλο στο σουτ (Zisi, Derri, & Hatzitaki, 2003). Μέχρι τώρα ο ρόλος των ικανοτήτων µελετήθηκε σε πολλά και διαφορετικά αθλήµατα, όµως πολύ λίγες έρευνες έχουν γίνει στο χώρο της Ρυθµικής Αγωνιστικής Γυµναστικής (Ρ.Α.Γ.). Η Ρυθµική σαν καλλιτεχνικό άθληµα χαρακτηρίζεται από τη συνθετότητα των δεξιοτήτων που περιλαµβάνει. Οι ασκήσεις σε αυτό το άθληµα απαιτούν υψηλό επίπεδο συντονισµού µεταξύ των µελών του σώµατος και των φορητών οργάνων (Jastrjembskaia & Titov, 1999). Μια αθλήτρια Ρυθµικής µπορεί να φθάσει σε εξαιρετικό επίπεδο απόδοσης όταν είναι ικανή να εκτελέσει τις εξειδικευµένες ασκήσεις του αθλήµατος, επιδεικνύοντας τόσο τις φυσικές της ικανότητες σε µέγιστο βαθµό όσο και τον επιδέξιο χειρισµό των οργάνων µε µαεστρία, σύµφωνα πάντα µε το ιεθνή κώδικα βαθµολογίας.

21 Εισαγωγή 4 Σε µια από τις πολύ λίγες έρευνες που έχουν γίνει στο χώρο της Ρυθµικής αγωνιστικής γυµναστικής, διαπιστώθηκε ότι η υψηλή απόδοση των αθλητριών του συγκεκριµένου αθλήµατος στηρίζεται από ορισµένες αντιληπτικές και κινητικές ικανότητες, οι οποίες διαφοροποιούνται ανάλογα µε την ηλικιακή κατηγορία των αθλητριών (Kioumourtzoglou, Derri, Tzetzis, & Kourtessis, 1998). Σε µια άλλη έρευνα οι Kioumourtzoglou, Derri, Mertzanidou & Tzetzis (1997) µελέτησαν αντιληπτικές και κινητικές ικανότητες σε τρεις ηλικιακές κατηγορίες αθλητριών Ρ.Α.Γ. και διαπίστωσαν ότι οι µεγαλύτερες σε ηλικία και εποµένως οι πιο έµπειρες αθλήτριες, ήταν καλύτερες από τις µικρότερες στην ικανότητα σύµπτωσης, το συντονισµό χεριού µατιού και τη στατική ισορροπία. Οι γνώσεις για τη διαφοροποίηση των ικανοτήτων που επηρεάζουν την απόδοση των αθλητριών της Ρ.Α.Γ. µε διαφορετική αθλητική εµπειρία, µπορεί να βοηθήσουν την προπονήτρια στο σχεδιασµό αποτελεσµατικότερων πλάνων προπόνησης για την απόκτηση τεχνικών δεξιοτήτων του αθλήµατος. Βέβαια η γνώση για την εκτέλεση της τεχνικής των ασκήσεων παίζει ουσιαστικό ρόλο στην προπόνηση (Jastrjembskaia & Titov, 1999). Μέσα όµως από τη γνώση για τις διαφορές στην εµφάνιση των ικανοτήτων ανάλογα µε την αθλητική εµπειρία αλλά και τη γνώση για την ανάπτυξη των ικανοτήτων, η προπονήτρια µπορεί να εντοπίσει την πηγή των τεχνικών προβληµάτων των αθλητριών της κατά την εκτέλεση των ασκήσεων και να συµβάλλει στην επίλυσή τους. Έτσι θα είναι πιο αποτελεσµατική στο έργο της και θα προσφέρει ουσιαστικά στην εκπαίδευση και την αναβάθµιση των αθλητριών της. Οι έρευνες που αναφέρθηκαν παραπάνω µπορεί να παρέχουν κάποιες γνώσεις που αφορούν στη σχέση των ικανοτήτων µε την αγωνιστική επίδοση των αθλητριών της Ρ.Α.Γ., αλλά τα αποτελέσµατα αυτά περιορίζονται, εξ αιτίας των δραµατικών διαφοροποιήσεων που έγιναν στο ιεθνή κώδικα βαθµολογίας τα

22 Εισαγωγή 5 τελευταία χρόνια. Πιο συγκεκριµένα, από το 2000 και αργότερα οι απαιτήσεις αυτές οδήγησαν στη διαφοροποίηση της δόµησης των αγωνιστικών προγραµµάτων (συνθέσεων) των αθλητριών. Οι τρεις διαστάσεις αξιολόγησης αυτών των προγραµµάτων είναι ο βαθµός εκτέλεσης των ασκήσεων και των συνδυασµών που περιλαµβάνονται στο αγωνιστικό πρόγραµµα, ο αριθµός και το επίπεδο των δυσκολιών και ο βαθµός της καλλιτεχνικής αξίας, που αφορά στην δεξιοτεχνία της εκτέλεσης όλου του προγράµµατος, την πρωτοτυπία των στοιχείων, το χειρισµό της τεχνικής των φορητών οργάνων και τη µουσική συνοδεία. Αποτέλεσµα αυτών των πολυάριθµων απαιτήσεων ήταν να αυξηθεί το άριστα της βαθµολογίας σε κάθε όργανο (30 βαθµοί) και κατά συνέπεια και το άριστα του σύνθετου ατοµικού, δηλαδή του αθροίσµατος των βαθµολογιών των τεσσάρων οργάνων (120 βαθµοί). Εάν ληφθεί υπ όψιν ότι η χρονική διάρκεια του αγωνιστικού προγράµµατος παρέµεινε η ίδια (90 λεπτά), οι αυξηµένες απαιτήσεις του κώδικα βαθµολογίας έχουν σαν αποτέλεσµα η αθλήτρια να εκτελεί τις ασκήσεις της όχι µόνο µε µεγάλη ακρίβεια αλλά και µε µεγάλη ταχύτητα. Οι σηµαντικές αυτές αλλαγές στη δοµή του αθλήµατος αλλά και η ραγδαία εξέλιξη της Ρυθµικής γυµναστικής στην Ελλάδα απαιτεί την άµεση και επιτυχηµένη διερεύνηση του ρόλου των ικανοτήτων στην αγωνιστική απόδοση. Καθορισµός του προβλήµατος Η παρούσα έρευνα είχε σκοπό να µελετήσει τη σχέση συγκεκριµένων γνωστικών, αντιληπτικών, κινητικών ικανοτήτων και ψυχολογικών χαρακτηριστικών µε την αγωνιστική επίδοση αθλητριών Ρυθµικής αγωνιστικής γυµναστικής υψηλού επιπέδου καθώς και τη διαφοροποίησή τους σε κάθε ηλικιακή κατηγορία.

23 Εισαγωγή 6 Πιο συγκεκριµένα διερευνήθηκαν: α) η σχέση των γνωστικών, αντιληπτικών, κινητικών ικανοτήτων και ψυχολογικών χαρακτηριστικών µε την αγωνιστική επίδοση αθλητριών Ρ.Α.Γ. σε δυο ηλικιακές κατηγορίες. β) το ποσοστό συµβολής των γνωστικών, αντιληπτικών και κινητικών ικανοτήτων στην πρόβλεψη της αγωνιστικής επίδοσης αθλητριών Ρ.Α.Γ. σε δύο ηλικιακές κατηγορίες. δ) οι διαφορές µεταξύ αθλητριών Ρ.Α.Γ. τριών ηλικιακών κατηγοριών στις γνωστικές, αντιληπτικές, κινητικές ικανότητες, τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά καθώς και την ικανότητα µάθησης µιας νέας δεξιότητας. Υποθέσεις Η ερευνητική υπόθεση υποστηρίζει ότι η αγωνιστική απόδοση στη Ρυθµική γυµναστική σχετίζεται µε συγκεκριµένες γνωστικές, αντιληπτικές, κινητικές ικανότητες και ψυχολογικά χαρακτηριστικά και ότι η ηλικία επηρεάζει την εµφάνιση των παραπάνω ικανοτήτων καθώς και της ικανότητας µάθησης µιας νέας δεξιότητας. Μηδενικές υποθέσεις 1. Η αγωνιστική επίδοση των αθλητριών της Ρυθµικής αγωνιστικής γυµναστικής ηλικίας ετών δεν συσχετίζεται µε τις γνωστικές αντιληπτικές, κινητικές ικανότητες και ψυχολογικά χαρακτηριστικά α) στο σύνθετο ατοµικό β) το στεφάνι γ) τη µπάλα δ) τις κορύνες και ε) την κορδέλα. 2. Η αγωνιστική επίδοση των αθλητριών της Ρυθµικής αγωνιστικής γυµναστικής ηλικίας ετών δεν συσχετίζεται µε τις γνωστικές

24 Εισαγωγή 7 αντιληπτικές, κινητικές ικανότητες και ψυχολογικά χαρακτηριστικά α) στο σύνθετο ατοµικό β) το πρόγραµµα χωρίς όργανο γ) το σχοινάκι δ) το στεφάνι και ε) τη µπάλα. 3. Οι γνωστικές, αντιληπτικές και κινητικές ικανότητες δεν συµβάλλουν στην ερµηνεία της διακύµανσης της απόδοσης των αθλητριών της Ρυθµικής αγωνιστικής γυµναστικής ηλικίας ετών. 4. Οι γνωστικές, αντιληπτικές και κινητικές ικανότητες δεν συµβάλλουν στην ερµηνεία της διακύµανσης της απόδοσης των αθλητριών της Ρυθµικής αγωνιστικής γυµναστικής ηλικίας ετών. 5. Η ηλικιακή κατηγορία των αθλητριών δεν επηρεάζει την ικανότητα µάθησης. 6. Η ηλικιακή κατηγορία των αθλητριών δεν επηρεάζει τις γνωστικές ικανότητες. 7. Η ηλικιακή κατηγορία των αθλητριών δεν επηρεάζει τις αντιληπτικές ικανότητες. 8. Η ηλικιακή κατηγορία των αθλητριών δεν επηρεάζει τις κινητικές ικανότητες. 9. Η ηλικιακή κατηγορία των αθλητριών δεν επηρεάζει τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά. Οριοθετήσεις 1. Στην έρευνα συµµετείχαν 63 αθλήτριες Ρυθµικής αγωνιστικής γυµναστικής που γεννήθηκαν το 1983 έως και το έτος Χωρίστηκαν σε τρεις ηλικιακές κατηγορίες: α) Γυναίκες (έτος γέννησης ) β) Νεάνιδες (έτος γέννησης ) και γ) Κορασίδες (έτος γέννησης ). Ο διαχωρισµός αυτός έγινε σύµφωνα µε τον ιεθνή Κώδικα (.Κ.) της Παγκόσµιας Οµοσπονδίας Γυµναστικής (F.I.G.). 3. Για την αξιολόγηση των γνωστικών, αντιληπτικών και κινητικών ικανοτήτων καθώς και της ικανότητας µάθησης χρησιµοποιήθηκαν εργαστηριακά

25 Εισαγωγή 8 όργανα. Για την αξιολόγηση των ψυχολογικών χαρακτηριστικών δόθηκαν ερωτηµατολόγια. 4. Η ικανότητα µάθησης αξιολογήθηκε σε µία δεξιότητα που απαιτούσε λεπτό οπτικο-κινητικό συντονισµό των άνω άκρων. 5. Η αξιολόγηση των ικανοτήτων έγινε στον ίδιο ακριβώς χώρο, αφού προηγουµένως ελέγχονταν ο φωτισµός και ο θόρυβος ενώ αποκλείονταν από το χώρο εξέτασης άλλα άτοµα πέραν των αθλητριών. Οι δοκιµαστικές προσπάθειες και οι οδηγίες που δίνονταν ήταν πάντα οι ίδιες για όλες τις εξεταζόµενες. 6. Το επίπεδο σηµαντικότητας στη στατιστική ανάλυση ορίστηκε στο Τα ευρήµατα αναφέρονται µόνο σε αθλήτριες Ρυθµικής αγωνιστικής γυµναστικής ηλικίας 11 έως 18 ετών. Περιορισµοί 1. Το δείγµα αποτελείτο µόνο από αθλήτριες Ρυθµικής αγωνιστικής γυµναστικής υψηλού επιπέδου. 2. Οι αθλήτριες αξιολογήθηκαν σε επιλεγµένες ικανότητες οι οποίες θεωρήθηκαν ως οι πιο σηµαντικές από Κριτές και Προπονήτριες Εθνικού και ιεθνούς επιπέδου. 3. Κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης των ικανοτήτων θεωρήθηκε ότι οι εξεταζόµενες κατέβαλαν τη µεγαλύτερη δυνατή προσπάθεια, κάτι που όµως δεν ήταν δυνατόν να αξιολογηθεί. Για το λόγο αυτό δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στον τρόπο που δίνονταν οι οδηγίες, έτσι ώστε να δηµιουργηθεί ίδιος βαθµός παρακίνησης σε όλες τις εξεταζόµενες.

26 Εισαγωγή 9 Λειτουργικοί ορισµοί Οι ικανότητες που χρησιµοποιήθηκαν για τους σκοπούς της συγκεκριµένης έρευνας ορίζονται ως εξής: Ικανότητα µάθησης Είναι η ικανότητα διατήρησης και επανάληψης βελτιωµένης απόδοσης νέων κινητικών και µη στοιχείων. Γνωστικές ικανότητες Μνήµη - συγκράτηση πληροφοριών: ικανότητα αποθήκευσης µεγάλου αριθµού πληροφοριών για µετέπειτα επεξεργασία. Μνήµη οµαδοποίηση πληροφοριών: ικανότητα οργάνωσης των πληροφοριών σε οµάδες, για την αποτελεσµατικότερη αποθήκευση και ανάκλησή τους. Αναλυτική ικανότητα: ικανότητα εύρεσης σχέσεων λογικής για την επίλυση προβληµάτων. Αντιληπτικές ικανότητες Ταχύτητα αντίληψης: ικανότητα ανάλυσης και αποκωδικοποίησης ερεθισµάτων του περιβάλλοντος µε ταχύτητα. Επιλεκτική προσοχή: ικανότητα συγκέντρωσης της προσοχής σε επιλεγµένα ερεθίσµατα ή σηµεία, τα οποία αποτελούν και περιέχουν σηµαντικές πληροφορίες για την εξαγωγή συµπερασµάτων στην εκτέλεση των κινήσεων. Συνεχής προσοχής: ικανότητα συγκέντρωσης της προσοχής στα σωστά ερεθίσµατα και σηµεία που περιέχουν τις κύριες πληροφορίες για την εκτέλεση των κινήσεων.

27 Εισαγωγή 10 Αντίδραση σε οπτικό ερέθισµα: ικανότητα γρήγορης αντίδρασης στην εµφάνιση ενός οπτικού ερεθίσµατος. Χρόνος απάντησης µε επιλογή: ικανότητα γρήγορης και σωστής επιλογής της κίνησης που θα εκτελεστεί. Κινητικές ικανότητες Ικανότητα σύµπτωσης: ικανότητα επιδέξιας αλλαγής της θέσης του σώµατος για να έρθει σε κατάλληλη επαφή µε κινούµενο αντικείµενο. χεριών. Συντονισµός χεριών: ικανότητα συντονισµού (συγχρονισµού) της κίνησης των Στόχευση: ικανότητα στόχευσης αντικειµένων στο χώρο µε ακρίβεια. Ακολουθία πορείας: ικανότητα εκτέλεσης λεπτών κινήσεων µε όσο το δυνατόν µεγαλύτερη επιδεξιότητα και ακρίβεια. Επιδεξιότητα χεριών: ικανότητα επιδέξιου και γρήγορου χειρισµού αντικειµένου/ ων. Ψυχολογικά χαρακτηριστικά Αυτοπεποίθηση: η εµπιστοσύνη της αθλήτριας στις ικανότητές της και η πίστη ότι µπορεί να εκτελέσει µε επιτυχία τους στόχους της. Εσωτερικά κίνητρα: η δηµιουργία ερεθισµάτων που οδηγούν την αθλήτρια σε µια συνεχή προσπάθεια κατά την προπόνηση και τον αγώνα.

28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ II ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Ο ρόλος των ικανοτήτων στην κινητική απόδοση είναι καλά τεκµηριωµένος. Οι ικανότητες θεωρείται ότι είναι σχετικά σταθερά χαρακτηριστικά τα οποία στηρίζουν την απόδοση διαφορετικών δεξιοτήτων και παραµένουν σχεδόν αµετάβλητα µέσω της πρακτικής ή της εµπειρίας Fleishman (1978). Υπάρχουν πολλοί τύποι ικανοτήτων που µπορεί να αφορούν την σωµατική κατασκευή, τα συναισθηµατικά χαρακτηριστικά ή την προσωπικότητα, όµως ο τύπος των ικανοτήτων που µπορεί να δώσει σηµαντικές εξηγήσεις για την επιδέξια κινητική απόδοση είναι αυτός που αφορά τον τρόπο κίνησης των άκρων, την ταχύτητα αντίδρασης και κίνησης, καθώς και την επιδεξιότητα των χεριών (Schmidt & Lee, 1999). Οι ικανότητες που επηρεάζουν την κινητική απόδοση µπορούν να διακριθούν σε γνωστικές, αντιληπτικές και κινητικές (Magill, 1998). Οι γνωστικές ικανότητες σχετίζονται µε τις λειτουργίες της µνήµης (π.χ. ανάκληση των πληροφοριών), οι αντιληπτικές σχετίζονται µε την ικανότητα επίλυσης προβληµάτων και µε την ταχύτητα επεξεργασίας των πληροφοριών, ενώ οι κινητικές ικανότητες έχουν σχέση µε την ταχύτητα και ακρίβεια των κινήσεων µε λίγες ή καθόλου γνωστικές απαιτήσεις. Ικανότητες και µάθηση κινητικών δεξιοτήτων Ο τύπος των ικανοτήτων, που απαιτούνται για την επιτυχή εκτέλεση µιας δεξιότητας, µεταβάλλεται ανάλογα µε το στάδιο µάθησης, δηλαδή σε κάθε στάδιο µάθησης, σηµαντικό ρόλο παίζουν διαφορετικές ικανότητες. Ένα από τα πιο ισχυρά

29 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 12 µοντέλα που περιγράφουν τις αλλαγές στην απόδοση, κατά τη µάθηση κινητικών δεξιοτήτων, είναι του Fitts (1964), σύµφωνα µε το οποίο, αναγνωρίζονται τρία στάδια απόκτησης: το πρώτο στάδιο αντιληπτικό, στο οποίο ο ασκούµενος προσπαθεί να καταλάβει τη φύση της δεξιότητας, το δεύτερο κινητικό, στο οποίο ο ασκούµενος αρχίζει να τροποποιεί το κινητικό πρότυπο και το τρίτο αυτόνοµο, στο οποίο η εκτέλεση αυτοµατοποιείται και οι απαιτήσεις για προσοχή περιορίζονται. Ο Anderson (1995) αναφέρει, ότι κατά τη µάθηση κινητικών δεξιοτήτων η δηλωτική µνήµη παίζει σηµαντικό ρόλο αρχικά, αλλά πολύ γρήγορα αντικαθίσταται από διαδικαστική µνήµη, η οποία έχει τη µορφή κανόνων παραγωγής. Αυτοί οι κανόνες είναι το κλειδί για την ενοποίηση της µάθησης και κωδικοποιούν την οργάνωση των πληροφοριών, που γίνεται από τις γνωστικές ικανότητες, µέσα από διαδικασίες επίλυσης προβληµάτων κατά το γνωστικό στάδιο µάθησης. Ο Ackerman (1988) εκφράζοντας µια πιο ολοκληρωµένη θεωρητική άποψη για το ρόλο των ικανοτήτων θεώρησε, ότι στο πρώτο στάδιο µάθησης σηµαντικό ρόλο παίζουν οι ικανότητες, που σχετίζονται µε τη µνήµη γνωστικές ικανότητες, στο δεύτερο στάδιο καθοριστικός είναι ο ρόλος της ταχύτητας αντίληψης και επεξεργασίας των πληροφοριών, ενώ στο τρίτο στάδιο σηµαντικές είναι οι ψυχοκινητικές ικανότητες. Σύµφωνα µε τον Fitts (1964), στο πρώτο στάδιο µάθησης σηµαντικό ρόλο παίζουν αντιληπτικές, προφορικές και οπτικές ικανότητες, ενώ στο δεύτερο στάδιο, η απόδοση εξαρτάται κυρίως από εσωτερικά στοιχεία. Στο τελευταίο στάδιο, οι πληροφορίες παράγονται από την κιναισθητική ανατροφοδότηση, που παρέχουν οι µύες οι αρθρώσεις και οι τένοντες, ενώ οι απαιτήσεις για προσοχή περιορίζονται. Το ρόλο της οπτικής και κιναισθητικής ανατροφοδότησης στη µάθηση µιας νέας δεξιότητας της Ρυθµικής γυµναστικής εξέτασαν σε έρευνά τους οι Πολλάτου, Τζέτζης και Χατζητάκη (2001). Συµµετείχαν εκούσια 36 φοιτήτριες Φυσικής Αγωγής

30 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 13 ηλικίας ετών (Μ.Ο=20.7) και χωρίστηκαν τυχαία σε δύο οµάδες (Ν=18). Ζητήθηκε από τις εξεταζόµενες να εκτελέσουν µια ισορροπία στο δεξί τους πόδι ενώ κρατούσαν το άλλο σε πλάγια έκταση και σε γωνία 90 µοιρών µε τον κορµό. Το δεξί τους χέρι περιέστρεφε ένα σχοινάκι Ρυθµικής πάνω από το κεφάλι σε οριζόντιο επίπεδο, ενώ το αριστερό εκτεινόταν προς τα πλάγια. Στο τέλος της εκτέλεσης της ισορροπίας οι εξεταζόµενες έπρεπε να σταθούν ψηλά στις άκρες των δαχτύλων των ποδιών τους (relevé). Μετά την παρουσίαση της άσκησης από τον εξεταστή δύο φορές, είχαν τη δυνατότητα να επαναλάβουν την άσκηση όσες φορές ήθελαν. Κατά τη διάρκεια του πειράµατος η µία οµάδα εκτέλεσε την ισορροπία κοιτάζοντας ένα λευκό τοίχο µε µαύρη µπάρα στο κέντρο, ενώ η άλλη οµάδα εκτέλεσε την ισορροπία κοιτάζοντας µέσα σε καθρέφτη. Η απόδοση της εκτέλεσης αξιολογήθηκε δύο φορές από δύο ανεξάρτητους παρατηρητές: α) αµέσως µετά την εκτέλεση της άσκησης και β) µετά από µία εβδοµάδα (τεστ διατήρησης) και κάτω από τις ίδιες αισθητήριες συνθήκες (µέσα σε αίθουσα Ρυθµικής γυµναστικής) και για τις δύο οµάδες. Το πείραµα βιντεοσκοπήθηκε µε στάνταρ κάµερα VHS και η αξιολόγηση των βαθµολογητών στηρίχθηκε σε 15 σηµεία του Κώδικα Βαθµολογίας της ιεθνούς Οµοσπονδίας Γυµναστικής (F.I.G.). Από τα αποτελέσµατα φαίνεται ότι οι φοιτήτριες που εκτέλεσαν µπροστά σε καθρέφτη, χρησιµοποιώντας το συνδυασµό οπτικής και κιναισθητικής ανατροφοδότησης, είχαν σηµαντικά υψηλότερους βαθµούς και παρέµειναν στην ισορροπία περισσότερο χρονικό διάστηµα από τις φοιτήτριες που εκτέλεσαν την ισορροπία στηριζόµενες µόνο στην κιναισθητική ανατροφοδότηση. Οι διαφορές όµως αυτές µεταξύ των δύο οµάδων δεν παρατηρήθηκαν στο τεστ διατήρησης. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι τόσο ο ρόλος της κιναισθητικής ανατροφοδότησης όσο και του συνδυασµού οπτικής και κιναισθητικής

31 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 14 ανατροφοδότησης είναι το ίδιο σηµαντικός σε αθλήµατα που απαιτείται υψηλό επίπεδο γενικού συντονισµού του σώµατος. Ικανότητες και αθλητική απόδοση Για την περιγραφή των χαρακτηριστικών της κινητικής απόδοσης σε διάφορα σηµεία της µαθησιακής πορείας χρησιµοποιείται µία πολύ δηµοφιλής πειραµατική προσέγγιση που περιλαµβάνει τη σύγκριση µεταξύ έµπειρων και αρχαρίων σε µια µεγάλη ποικιλία γνωστικών και κινητικών δεξιοτήτων. Η προσέγγιση έµπειρων - αρχαρίων χρησιµοποιήθηκε πρωταρχικά για να συγκρίνει τα αντιληπτικά και γνωστικά χαρακτηριστικά που φαίνεται να διαφοροποιούν τους έµπειρους από τους λιγότερο έµπειρους ή τους αρχάριους. Αυτή η προσέγγιση έχει εφαρµοστεί επιτυχώς σε ένα αριθµό γνωστικών και κινητικών δεξιοτήτων, όπως το σκάκι (Chase & Simon, 1973), τα προβλήµατα φυσικής (Chi, Feltovich & Glaser, 1981), το µπάσκετ (π.χ. French & Thomas, 1987), το τένις (π.χ Mc Pherson & Thomas, 1989) και το µπέιζµπωλ (Mc Pherson, 1993). Γενικά τέτοιες µελέτες έχουν αναγνωρίσει σηµαντικές αντιληπτικές διαφορές µεταξύ έµπειρων και αρχαρίων. Αυτές οι διαφορές αφορούν συγκεκριµένα τον τρόπο διερεύνησης µιας δεδοµένης οπτικής παρουσίασης, την ταχύτητα µε την οποία διερευνάται (Bard & Fleury, 1981), τα στοιχεία της παρουσίασης που επιλέγονται για να προσεχθούν (Allard & Starkes, 1980) και την ταχύτητα µε την οποία επιλέγονται οι σηµαντικές πληροφορίες από την οπτική παρουσίαση πριν την κίνηση (Abernethy & Russel, 1987). Oι έµπειροι ερευνούν αυτό που βλέπουν πιο γρήγορα από τους αρχάριους, ενώ είναι ικανοί να βρίσκουν γρήγορα και να αποσπούν ακόµη και εκείνα τα στοιχεία που δεν είναι τόσο σχετικά µε την προσεχή απάντηση. Αλλά και οι διαφορές µεταξύ εµπείρων και αρχαρίων στις γνωστικές ικανότητες είναι εµφανείς. Για παράδειγµα, οι έµπειροι ασκούµενοι είναι περισσότερο ικανοί να µεταφράζουν και να οργανώνουν τις σχετικές µε τη δεξιότητα πληροφορίες στη

32 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 15 µνήµη τους, ώστε να διευκολύνουν την καλύτερη ανάκληση αυτής της γνώσης (Allard, Graham & Paarsalu, 1980; Borgeaud & Abernethy, 1987). Η έρευνα µε βάση την προσέγγιση των ατοµικών διαφορών φαίνεται ότι µπορεί να παρέχει πολύ σηµαντικές πληροφορίες για τον σχεδιασµό της προπόνησης µέσα από τον εντοπισµό των διαφόρων αιτιών της χαµηλής απόδοσης αλλά και την επιλογή των αθλητών µε τις καλύτερες προοπτικές για κάθε άθληµα. Εδώ και πολλά χρόνια οι ερευνητές που ασχολούνται µε τον αθλητισµό, κατέληξαν στο συµπέρασµα, ότι το θέµα της επιλογής των αθλητών είναι πολύπλοκο και δύσκολο έργο. Ο εντοπισµός καθώς και η εξέλιξη των ικανότερων εξ αυτών ήταν και είναι αναµφισβήτητα ο µεγαλύτερος επιστηµονικός προβληµατισµός στο χώρο του αθλητισµού. Πολλές είναι οι έρευνες οι οποίες µέσα από διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις ασχολήθηκαν µε τη µελέτη του συγκεκριµένου θέµατος. Σαν πρώτο βήµα ο εντοπισµός των ικανοτήτων που καθορίζουν την υψηλή απόδοση και σαν δεύτερο βήµα ο εντοπισµός των αθλητών που µπορούν να ανταποκριθούν µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις απαιτήσεις ενός αθλήµατος, απασχόλησαν τους ερευνητές οι οποίοι ενδιαφέρονται για τη δηµιουργία µοντέλων επιλογής (Peltola, 1992; Regnier, Salmela & Russell, 1993; Schmidt, 1991). Η Russell (1987) για την αναγνώριση των ικανότερων αθλητών προτείνει τη µέτρηση και αξιολόγηση µορφολογικών, οργανικών και ψυχολογικών χαρακτηριστικών καθώς και αντιληπτικο-κινητικών ικανοτήτων. Κατά τον Magill (1993), η επιλογή και η εφαρµογή των κατάλληλων µετρήσεων παίζουν σηµαντικό ρόλο στη σωστή πρόβλεψη της µελλοντικής απόδοσης. Σαν αποτέλεσµα, στις υψηλές απαιτήσεις του αθλήµατος θα ανταποκριθούν µόνο οι αθλητές εκείνοι, οι οποίοι διαθέτουν τις απαιτούµενες ικανότητες και ασχολούνται συστηµατικά από την παιδική ηλικία µέχρι την ενηλικίωση.

33 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 16 Πολλές από τις πιο πρόσφατες ερευνητικές µελέτες χαρακτηρίζονται από προσπάθειες πολύπλευρης προσέγγισης του αθλητικού χώρου, αξιολογώντας ικανοποιητικό αριθµό από όλους τους τύπους των ικανοτήτων, µε σκοπό τον εντοπισµό εκείνων που καθορίζουν την επίτευξη της υψηλής απόδοσης όσο και τον εντοπισµό των µελλοντικών πρωταθλητών. Παρακάτω, αναφέρονται ορισµένες αντιπροσωπευτικές έρευνες, οι οποίες εξετάζουν τις ατοµικές διαφορές στις γνωστικές, αντιληπτικές, κινητικές ικανότητες και ψυχολογικά χαρακτηριστικά, µεταξύ αθλητών και µη αθλητών, έµπειρων και αρχαρίων ασκούµενων, τόσο σε ατοµικά και οµαδικά αθλήµατα καθώς και σε διαφορετικές ηλικίες. Γνωστικές ικανότητες Στην έρευνα των Κιουµουρτζόγλου, έρρη Τζέτζη και Θεοδωράκη (1998), γνωστικές ικανότητες αξιολογήθηκαν, για να εντοπιστούν οι διαφορές ανάµεσα σε αθλητές υψηλών επιδόσεων στο άθληµα της Καλαθοσφαίρισης. Για το σκοπό αυτής της µελέτης συµµετείχαν, µια οµάδα καλαθοσφαιριστών της Εθνικής οµάδας της Ελλάδας (Ν=13) ηλικίας ετών (Μ=22.7) και µια οµάδα φοιτητών Φυσικής Αγωγής (Ν=15) της ίδιας ηλικίας (Μ=21.7). Από τις γνωστικές ικανότητες αξιολογήθηκαν η αναλυτική ικανότητα, η οµαδοποίηση και η συγκράτηση πληροφοριών στη µνήµη (γενικές και ειδικές επιλεγµένες πληροφορίες για την Καλαθοσφαίριση, καθώς και άσχετες πληροφορίες µε τον αθλητισµό). Στην ανάλυση των αποτελεσµάτων παρατηρήθηκαν σηµαντικές διαφορές στη συγκράτηση πληροφοριών στη µνήµη, µε τους έµπειρους παίκτες να είναι καλύτεροι. εν παρατηρήθηκαν σηµαντικές διαφορές στην αναλυτική ικανότητα και την οµαδοποίηση πληροφοριών στη µνήµη.

34 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 17 Το ρόλο της γνωστικής εµπειρίας στο Αµερικάνικο ποδόσφαιρο διερεύνησαν οι Williams, Davis, Burwitz και Williams (1993). Στην πρώτη έρευνά τους συµµετείχαν 12 έµπειροι αθλητές µε µέσο όρο ηλικίας Μ=21.6 έτη και 12 άπειροι αθλητές µε µέσο όρο ηλικίας Μ=20.8 έτη. Η πρώτη οµάδα αποτελείτο από 8 παίκτες της πρώτης κολεγιακής οµάδας και 4 ηµιεπαγγελµατίες που ασχολούνταν µε το άθληµα 12 έτη και 8 µήνες και είχαν συµµετοχή σε 670 περίπου παιχνίδια. Η δεύτερη οµάδα αποτελείτο από ερασιτέχνες παίκτες που ασχολούνταν µε το άθληµα 5 έτη και 4 µήνες και συµµετείχαν σε 85 περίπου παιχνίδια. Από τους εξεταζόµενους ζητήθηκε να παρακολουθήσουν 10 φάσεις δοµηµένων συνθηκών παιχνιδιού και 10 φάσεις τυχαίων συνθηκών παιχνιδιού για 10 δευτερόλεπτα σε µια οθόνη προβολής. Οι φάσεις των δοµηµένων συνθηκών παιχνιδιού ήταν είτε πάσα, είτε σουτ, ενώ οι φάσεις των τυχαίων συνθηκών περιελάµβαναν αθλητές να περπατούν σε διάφορα µέρη του γηπέδου, διακοπή φάσεων λόγω τραυµατισµού, και αθλητές να κάνουν την προθέρµανσή τους πριν από τον αγώνα. Οι παίκτες έπρεπε να απαντήσουν σε συγκεκριµένες ερωτήσεις, οι οποίες είχαν κατασκευαστεί από έµπειρους προπονητές και οι οποίες είχαν άµεση σχέση µε θέσεις παικτών που ήταν σηµαντικοί για την ανάλογη φάση. Στην ανάλυση των αποτελεσµάτων οι έµπειροι αθλητές έκαναν λιγότερα λάθη από τους άπειρους µόνο στην ανάκληση των δοµηµένων συνθηκών παιχνιδιού. Αυτό δείχνει ότι η γνωστική εµπειρία των έµπειρων αθλητών έδωσε την δυνατότητα βαθύτερων συσχετισµών ανάµεσα στις θέσεις των παικτών σε πιο αποτελεσµατική ανάκληση. Με µια δεύτερη έρευνα οι Williams, Davis, Burwitz και Williams (1993) µελέτησαν εάν οι έµπειροι ποδοσφαιριστές κωδικοποιούν τις πληροφορίες καλύτερα από τους άπειρους. Στην έρευνα συµµετείχαν οι ίδιοι αθλητές της πρώτης έρευνας. Το τεστ περιελάµβανε συνολικά 28 φάσεις. Από αυτές οι 14 ήταν από την πρώτη έρευνα, από τις οποίες οι 7 ήταν δοµηµένες και οι 7 τυχαίες, και 14 καινούργιες. Οι

35 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 18 εξεταζόµενοι έπρεπε να αναγνωρίσουν αυτές που τους είχαν παρουσιάσει οι ερευνητές στην πρώτη έρευνα. Από τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι οι έµπειροι αθλητές ήταν πιο ακριβείς στην αναγνώριση των δοµηµένων φάσεων από τους άπειρους. Φαίνεται ότι οι έµπειροι αθλητές έχουν πιο πολύπλοκη οργάνωση και ικανότητα διαχωρισµού στη µακροπρόθεσµη µνήµη γεγονός που διευκολύνει την κωδικοποίηση των πληροφοριών των σχετικών µε το άθληµα. Με σκοπό την εύρεση της σχέσης ανάµεσα στις ικανότητες και την απόδοση στην Καλαθοσφαίριση οι έρρη, Κιουµουρτζόγλου και Τζέτζης (1998) αξιολόγησαν, γνωστικές ικανότητες σε 28 αθλητές, τους οποίους χώρισαν ανάλογα µε την ηλικία τους, σε δύο οµάδες. Η µία οµάδα αποτελείτο από 13 κορυφαίους Έλληνες παίκτες της Εθνικής οµάδας της Ελλάδας ηλικίας ετών (Μ=20.7) και η άλλη από 15 παιδιά της Εθνικής οµάδας ηλικίας ετών (Μ=14.9). Η αναλυτική ικανότητα (αριθµός σωστών απαντήσεων), η οµαδοποίηση πληροφοριών (σωστές και λανθασµένες απαντήσεις) και η συγκράτηση πληροφοριών στη µνήµη (γενικές και ειδικές επιλεγµένες πληροφορίες για την Καλαθοσφαίριση, καθώς και άσχετες πληροφορίες µε αθλητική δραστηριότητα) ήταν οι ικανότητες που αξιολογήθηκαν. Στην ανάλυση των αποτελεσµάτων βρέθηκε ότι οι πιο µεγάλοι σε ηλικία αθλητές είχαν µεγαλύτερο σκορ στην αναλυτική ικανότητα και την οµαδοποίηση πληροφοριών στη µνήµη σε οργανωµένες πληροφορίες από ότι οι αθλητές ηλικίας ετών. Αντιληπτικές ικανότητες Οι κιουµουρτζόγλου, Κουρτέσης, Μιχαλοπούλου και έρρη (1998) µελέτησαν τις διαφορές µεταξύ έµπειρων αθλητών και αρχαρίων σε ένα συγκεκριµένο αριθµό αντιληπτικών ικανοτήτων. Στην έρευνα συµµετείχαν 44 αθλητές µέλη των Ελληνικών Εθνικών Οµάδων, στην Καλαθοσφαίριση (Ν=12),

36 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 19 στην Πετοσφαίριση (Ν=13) και την Υδατοσφαίριση (Ν=19). Φοιτητές Φυσικής Αγωγής (Ν=38), οι οποίοι δεν είχαν προηγούµενη εµπειρία στα τρία αθλήµατα, δηµιούργησαν τις οµάδες ελέγχου. Τα αποτελέσµατα των µετρήσεων έδειξαν ότι : α) οι έµπειροι αθλητές και των τριών αθληµάτων είχαν καλύτερα αποτελέσµατα από τους αντίστοιχους αρχάριους αθλητές β) οι έµπειροι αθλητές της Καλαθοσφαίρισης ήταν καλύτεροι στην ικανότητα πρόβλεψης και την επιλεκτική προσοχή γ) οι έµπειροι αθλητές της Πετοσφαίρισης ήταν καλύτεροι στην ταχύτητα αντίληψης, τη συνεχή προσοχή, την ικανότητα πρόβλεψης και την ικανότητα σύµπτωσης κινούµενου αντικειµένου. Οι έµπειροι αθλητές της Υδατοσφαίρισης ήταν σηµαντικά καλύτεροι από τους αρχάριους αθλητές στη λήψη αποφάσεων, στον απλό χρόνο αντίδρασης και τον προσανατολισµό στο χώρο. Οι Allard και Starkes (1980) χρησιµοποίησαν για πρώτη φορά το παράδειγµα του εντοπισµού των στοιχείων, για διερευνήσουν την αντιληπτική ικανότητα στο άθληµα του βόλεϊ και αυτό γιατί αντίθετα από τις µελέτες στο σκάκι και την καλαθοσφαίριση θεωρήθηκε ιδιαίτερα σηµαντική η χρησιµοποίηση µιας αποτελεσµατικότερης στρατηγικής, για να αποφεύγεται η εστίαση της προσοχής στους επιθετικούς συνδυασµούς. Στο συγκεκριµένο άθληµα, οι επιθετικοί συνδυασµοί πολύ συχνά τοποθετούνται µε τέτοιο τρόπο ώστε να παραπλανήσουν την αντίπαλη οµάδα. Η αποφυγή ορισµένων οπτικών πληροφοριών και η εστίαση της αντίληψης στις πληροφορίες από την µπάλα, φαίνεται αποτελεσµατικότερη. Οι υψηλού επιπέδου αθλητές και οι µη αθλητές έπρεπε να εντοπίσουν την ύπαρξη της µπάλας σε σλάιντς µε καταστάσεις παιχνιδιού που παρουσιάζονταν για πολύ σύντοµο χρονικό διάστηµα. Τα µισά από τα σλάιντς περιείχαν καταστάσεις παιχνιδιού και τα άλλα µισά µη αγωνιστικές καταστάσεις (π.χ. διαλείµµατα, προθέρµανση). Το ερώτηµα τους ήταν εάν οι αθλητές υψηλού επιπέδου επιδεικνύουν την ίδια αποτελεσµατικότητα όπως κατά την ανάκληση των

37 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 20 πληροφοριών. Η παρουσίαση κάθε σλάιντ διαρκούσε 16 msec και οι εξεταζόµενοι έπρεπε να απαντήσουν µε ναι η όχι στο µικρόφωνο, µε ταχύτητα και ακρίβεια, εάν υπήρχε η µπάλα στο σλάιντ που παρουσιαζόταν. Η µπάλα υπήρχε στα µισά σλάιντς. Σε µια σειρά πέντε πειραµάτων διαπιστώθηκε ότι οι αθλητές απάντησαν µε µεγαλύτερη ταχύτητα, αλλά όχι µε µεγαλύτερη ακρίβεια στην αντίληψη (εντοπισµό) της ύπαρξης της µπάλας. Η διαφορά δεν αποδόθηκε στη διαφορά µεταξύ των οµάδων, αλλά στη στρατηγική που φαίνεται ότι είχε υιοθετηθεί από τους αθλητές, µε την οποία εντοπιζόταν γρήγορα η µπάλα, αγνοώντας το περιεχόµενο του παιχνιδιού. Σε δύο πιθανά συµπεράσµατα κατέληξαν οι ερευνητές: α) ότι τελικά η ακρίβεια στη συγκεκριµένη περίπτωση δεν ήταν τόσο σηµαντική όσο η ταχύτητα αντίληψης (εντοπισµός) και β) η διαφορετική φύση της ανάκλησης ενάντια στην αντίληψη (εντοπισµό) δείχνει ποια από τις δύο ικανότητες καθορίζει τη δεξιότητα. Η λογική ερµηνεία του πρώτου συµπεράσµατος είναι ότι αθλήµατα όπως το µπέιζµπωλ, το χόκεϊ (τερµατοφύλακας) ή αθλήµατα µε ρακέτα απαιτούν αντίληψη (εντοπισµό), ενώ αθλήµατα όπως το ποδόσφαιρο, το χόκεϊ εδάφους ή το αµερικάνικο ποδόσφαιρο απαιτούν υψηλά επίπεδα οµαδοποίησης πληροφοριών. Οι Κιουµουρτζόγλου, έρρη, Τζέτζης και Κουρτέσης (1998) σε έρευνα που έκαναν, αξιολόγησαν αντιληπτικο- κινητικές ικανότητες σε αθλήτριες Ρυθµικής αγωνιστικής γυµναστικής. Το δείγµα αποτελείτο από 40 αθλήτριες εθνικού επιπέδου της Ελλάδας. Στη µία οµάδα (Ν=20) ανήκαν οι αθλήτριες ηλικίας ετών (Μ=11.45) και στην άλλη οµάδα (Ν=20) οι αθλήτριες ηλικίας ετών (Μ=14.05). Αξιολογήθηκαν στο χρόνο αντίδρασης του σώµατος, την αντίληψη βάθους, το χρόνο απάντησης µε επιλογή. Από τα αποτελέσµατα φάνηκε ότι στην πρώτη οµάδα, α) ο χρόνος αντίδρασης του σώµατος και η αντίληψη βάθους, σε συνδυασµό µε µια κινητική ικανότητα (οπτικο-κινητικός συντονισµός), δικαιολόγησαν το 40% της αγωνιστικής απόδοσης της συνολικής βαθµολογίας τριών

38 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 21 οργάνων (σχοινάκι-στεφάνι και µπάλα) β) ο χρόνος απάντησης µε επιλογή και η αντίληψη βάθους σε συνδυασµό µε µια κινητική ικανότητα (οπτικο-κινητικός συντονισµός), δικαιολόγησαν το 44% της απόδοσης στη βαθµολογία της µπάλας και γ) ο χρόνος απάντησης µε επιλογή µαζί µε το συντονισµό πολλών µελών του σώµατος δικαιολόγησαν το 33% της απόδοσης της βαθµολογίας στο σχοινάκι. Στη δεύτερη οµάδα α) ο χρόνος απάντησης µε επιλογή δικαιολόγησε το 26% της απόδοσης στη βαθµολογία στη µπάλα και β) ο χρόνος απάντησης µε επιλογή σε συνδυασµό µε την κιναίσθηση δικαιολόγησαν το 46% της απόδοσης στη βαθµολογία στο στεφάνι. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι διαφορετικές ικανότητες στηρίζουν την απόδοση σε διαφορετικές ηλικιακές οµάδες. Οι Μερτζανίδου, έρρη, Μιχαλοπούλου, Τζέτζης, Βερναδάκης και Κιουµουρτζόγλου (1996) αξιολόγησαν αντιληπτικο-κινητικές ικανότητες, µε στόχο να διαπιστωθεί εάν υπάρχουν διαφορές µεταξύ αθλητριών και αθλητών Ενόργανης αγωνιστικής γυµναστικής. Για το σκοπό αυτό χρησιµοποίησαν εργαστηριακά όργανα και µέτρησαν α) την προσοχή β) τον απλό χρόνο αντίδρασης γ) το χρόνου απάντησης µε επιλογή δ) το χρόνο αντίδρασης του σώµατος ε) την κιναίσθηση και στ) τη δυναµική ισορροπία. Από τα αποτελέσµατα φαίνεται ότι υπάρχουν διαφορές στις αντιληπτικο-κινητικές ικανότητες µεταξύ των δύο φύλων. Ο Κιουµουρτζόγλου και οι συνεργάτες του (1998) για να εντοπίσουν τις διαφορές ανάµεσα σε αθλητές υψηλών επιδόσεων στο άθληµα της Καλαθοσφαίρισης διερεύνησαν αντιληπτικές ικανότητες,. Για το σκοπό αυτής της µελέτης συµµετείχαν, µια οµάδα καλαθοσφαιριστών της Εθνικής οµάδας της Ελλάδας (Ν=13) ηλικίας ετών (Μ=22.7) και µια οµάδα φοιτητών Φυσικής Αγωγής (Ν=15) της ίδιας ηλικίας (Μ=21.7). Αξιολογήθηκαν η ταχύτητα αντίληψης, η επιλεκτική προσοχή, η επιλογή απάντησης και η ικανότητα πρόβλεψης. Η ανάλυση

39 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 22 των αποτελεσµάτων έδειξε ότι βρέθηκαν διαφορές στην επιλεκτική προσοχή και στην ικανότητα πρόβλεψης. Ειδικότερα οι δύο οµάδες διέφεραν σηµαντικά µεταξύ τους στην επιλεκτική προσοχή, τόσο στις απαντήσεις στα σχετικά µε το άθληµα ερεθίσµατα όσο και στις απαντήσεις στα µη σχετικά ερεθίσµατα. Και στις δύο µετρήσεις οι έµπειροι παίκτες ήταν καλύτεροι από τους αρχάριους. Η Starkes (1987) µελέτησε τη σχετική σηµασία και συµµετοχή αντιληπτικοκινητικών ικανοτήτων, στην απόδοση αθλητριών του Χόκεϋ επί χόρτου διαφορετικού επιπέδου. Στην έρευνα συµµετείχαν: α) η Καναδική Εθνική Οµάδα Γυναικών (Ν=23) µε άριστη απόδοση και µέσο όρο ηλικίας Μ=22.9 β) η πρώτη Πανεπιστηµιακή Οµάδα Γυναικών (Ν=10) µε µέτρια απόδοση και µέσο όρο ηλικίας Μ=21.6 και γ) µια οµάδα φοιτητριών Φυσικής Αγωγής (Ν=10) και µέσο όρο ηλικίας Μ=20.8 που εκπροσωπούσαν την οµάδα των αρχαρίων. Αξιολογήθηκαν ο απλός χρόνος αντίδρασης, η δυναµική οπτική οξύτητα και ο χρόνος σύµπτωσης κινούµενου αντικειµένου. Επίσης αξιολογήθηκαν σε ειδικά τεστ προσαρµοσµένα στις απαιτήσεις του αθλήµατος. Αυτά ήταν η ταχύτητα πρόβλεψης της εµφάνισης της µπάλας, η ταχύτητα και ακρίβεια πρόβλεψης της µπάλας σε σουτ, ντρίπλα και αποφυγή, η ανάκληση των θέσεων των παιχτών σε δοµηµένες και τυχαίες τοποθετήσεις, η πρόβλεψη της θέσης της µπάλας µετά από βολή για γκολ και η ταχύτητα και ακρίβεια απόφασης στο χόκεϋ. Η ανάλυση των αποτελεσµάτων έδειξε ότι οι πιο σηµαντικοί παράγοντες πρόβλεψης της απόδοσης στο Χόκεϋ ήταν η ανάκληση των συνθηκών παιχνιδιού και η ακρίβεια πρόβλεψης της µπάλας για σουτ. Από τα αποτελέσµατα της µελέτης συµπεραίνεται ότι πολύ σηµαντικό ρόλο στην απόδοση στο Χόκεϋ έχουν οι ειδικές δεξιότητες του αθλήµατος σε σχέση µε τις ικανότητες.

40 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 23 Με σκοπό την εύρεση της σχέσης ανάµεσα στις ικανότητες και την απόδοση στην Καλαθοσφαίριση οι έρρη, Κιουµουρτζόγλου και Τζέτζης (1998) αξιολόγησαν, αντιληπτικές ικανότητες σε 28 αθλητές, τους οποίους χώρισαν ανάλογα µε την ηλικία τους, σε δύο οµάδες. Η µία οµάδα αποτελείτο από 13 κορυφαίους Έλληνες παίκτες της Εθνικής οµάδας της Ελλάδας ηλικίας ετών (Μ=20.7) και η άλλη από 15 παιδιά της Εθνικής οµάδας ηλικίας ετών (Μ=14.9). Η ταχύτητα αντίληψης (µέσος όρος αντίδρασης, µέσος όρος αντίδρασης σωστών απαντήσεων και αριθµός σωστών απαντήσεων), η ικανότητα πρόβλεψης (αριθµός σωστών απαντήσεων), η επιλεκτική προσοχή (αριθµός σωστών απαντήσεων τόσο στα σχετικά όσο και τα άσχετα ερεθίσµατα) και η επιλογή απάντησης (αριθµός σωστών απαντήσεων) αξιολογήθηκαν για την εύρεση της σχέσης τους µε την απόδοση. Η ανάλυση των αποτελεσµάτων έδειξε ότι οι αθλητές µεγαλύτερης ηλικίας έδωσαν πιο σωστές απαντήσεις στην ικανότητα πρόβλεψης από τους αθλητές ηλικίας ετών. Τη σχέση Αντιληπτικο-κινητικών ικανοτήτων και απόδοσης διερεύνησαν οι Landers, Boutcher και Wang (1986) σε άτοµα που ασχολούνταν µε την τοξοβολία. Στην έρευνα συµµετείχαν 44 αθλητές και 35 αθλήτριες υψηλού επιπέδου και µετρήθηκαν κατά τα έτη Αξιολογήθηκαν η ικανότητες όρασης και προσοχής µε διαφορετικές παραµέτρους η κάθε µία. Οι παραπάνω ικανότητες αξιολογήθηκαν σε 188 αρχάριους αθλητές ηλικίας ετών (Μ= 26.43) οι οποίοι χωρίστηκαν σε δύο οµάδες α) στην οµάδα των αγοριών (Ν=102) και την οµάδα των κοριτσιών (Ν=86) ανάλογα µε τις επιδόσεις τους στη δεξιότητα του σουτ στην τοξοβολία. Συλλέχθηκαν δεδοµένα από 27 µεταβλητές αλλά µόνο η αντίληψη βάθους και ο χρόνος αντίδρασης είχαν καθοριστικό ρόλο στην απόδοση των αθλητών της τοξοβολίας.

41 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 24 Σε έρευνά τους οι Κιουµουρτζόγλου, έρρη, Μερτζανίδου και Τζέτζης (1997) τονίζουν τη σπουδαιότητα του συνδυασµού αντιληπτικών ικανοτήτων σε σχέση µε την απόδοση αθλητριών Ρυθµικής γυµναστικής. Στην έρευνα συµµετείχαν 60 αθλήτριες Εθνικού επιπέδου και χωρίστηκαν σε τρεις οµάδες. Στην πρώτη οµάδα ήταν οι αθλήτριες ηλικίας 9-10 ετών, στην δεύτερη οι αθλήτριες ηλικίας ετών και στην τρίτη οι αθλήτριες ηλικίας ετών. Αξιολόγησαν το χρόνο αντίδρασης όλου του σώµατος, την ικανότητα σύµπτωσης σε κινούµενο αντικείµενο και την αντίληψη βάθους. Από την ανάλυση των αποτελεσµάτων παρατηρήθηκε ότι οι αθλήτριες της µεγαλύτερης ηλικίας είχαν καλύτερα αποτελέσµατα από τις µικρότερης σε ηλικία αθλήτριες. Οι Jancarik και Salmela (1987) µελέτησαν τη σχέση φυσικών και οργανικών χαρακτηριστικών καθώς και αντιληπτικο-κινητικών ικανοτήτων µε την απόδοση αθλητών της Ενόργανης Αγωνιστικής Γυµναστικής του Καναδά. Στη διάρκεια χρονικής περιόδου επτά ετών ενεά διεθνείς αθλητές της Εθνικής Οµάδας αξιολογήθηκαν τόσο το 1977 όσο και το 1983, σε µια δέσµη από τεστ τα οποία περιελάµβαναν: α) µορφολογικά χαρακτηριστικά ( µήκος, πλάτος, λίπος και περιφέρεια των µελών του σώµατος) β) οργανικά χαρακτηριστικά (ταχύτητα, δύναµη, παθητική και δυναµική ευλυγισία) και γ) αντιληπτικο-κινητικές ικανότητες ( προσανατολισµός στο χώρο και ισορροπία στα άνω και κάτω άκρα). Οι µετρήσεις συγκεντρώθηκαν για τα βρεθεί η σχέση τους µε την αγωνιστική απόδοση των αθλητών. Από το 1977, όταν ο µέσος όρος της ηλικίας των αθλητών ήταν Μ=17.8 έτη, παρατηρήθηκαν σηµαντικές αλλαγές στο βάρος του σώµατος, το λίπος, τη δυναµική ευλυγισία και την περιφέρεια του µηρού. Στη σχέση των φυσικών χαρακτηριστικών µε την απόδοση δεν παρατηρήθηκαν σηµαντικές διαφορές. Σηµαντική συσχέτιση µε την απόδοση είχαν τα αποτελέσµατα των ειδικών τεστ για το άθληµα της Ενόργανης γυµναστικής όπως η δύναµη των κάτω άκρων, η

42 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 25 δυναµική ευλυγισία, η ισορροπία των άνω και κάτω άκρων, και ο προσανατολισµός στο χώρο. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι οι αντιληπτικο-κινητικές ικανότητες παίζουν σηµαντικό ρόλο στην υψηλή απόδοση και ότι µπορούν να βελτιωθούν µε την αύξηση της ηλικίας. Οι Borgeaud και Abernethy (1987) µελέτησαν αντιληπτικές ικανότητες µε σκοπό την επανεξέταση του φαινοµένου της µνήµης σε σχέση µε τη δοµή ενός παιχνιδιού στην Πετοσφαίριση. Συµµετείχαν 8 άνδρες αθλητές Εθνικού επιπέδου και 6 άνδρες φοιτητές Φυσικής Αγωγής ηλικίας 19 έως 29 ετών. Οι εξεταζόµενοι παρακολούθησαν δυναµικές ακολουθίες τόσο δοµηµένου όσο και µη δοµηµένου παιχνιδιού στην προβολή βιντεοταινίας. Οι δοµηµένες ακολουθίες αποτελούνταν από παιχνίδια επίθεσης ενώ οι µη δοµηµένες από ασκήσεις για το ζέσταµα και ασκήσεις ευλυγισίας στο γήπεδο. Η ανάλυση των αποτελεσµάτων έδειξε ότι η οµάδα των έµπειρων αθλητών, ανακαλούσε µε µεγαλύτερη επιτυχία τη θέση των παικτών σε δοµηµένες ακολουθίες αλλά δεν είχε τόσο µεγάλη ακρίβεια στις µη δοµηµένες ακολουθίες. Οι συγγραφείς κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι η µνήµη σχετικά µε συγκεκριµένη δεξιότητα είναι ιδιαίτερα σηµαντική και σχετίζεται µε ένα σύνολο αντιληπτικών και κινητικών δραστηριοτήτων. Τη σχέση Αντιληπτικο-κινητικών ικανοτήτων και απόδοσης διερεύνησαν οι Regnier και Salmela (1987) σε Καναδούς αθλητές γυµναστικής (Ν=263) ηλικίας ετών. Στόχος των ερευνητών ήταν: α) η αναγνώριση των µεταβλητών που σχετίζονται µε την επιτυχία στη γυµναστική σε διαφορετικές ηλικίες και β) η µελέτη της σχετικής δυνατότητας πρόβλεψης της απόδοσης. Η γυµναστική επιτυχία αντιπροσωπεύτηκε από τα αγωνιστικά αποτελέσµατα του γυµναστή στο προηγούµενο πρωτάθληµα. Οι εξεταζόµενοι χωρίστηκαν σε έξι ηλικιακές οµάδες (10-11, 12-13, 14, 15-16, 17-19, 20 ετών και άνω). Η ανάλυση των αποτελεσµάτων

43 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 26 έδειξε ότι: α) οι µεταβλητές που είχαν σχέση µε το κριτήριο της επιτυχίας διέφεραν από την µια ηλικιακή οµάδα στην άλλη β) οι µεταβλητές πρόβλεψης στο σύνολό τους ήταν πολύ αποτελεσµατικές για τις ηλικίες και 14 ετών και λιγότερο αποτελεσµατικές για τις ηλικίες από και ετών. γ) το κατά πόσο οι αντιληπτικές ικανότητες συνέβαλλαν στην πρόβλεψη της απόδοσης ήταν σχετικά σταθερό σε όλες τις ηλικιακές οµάδες. Ο Abernethy (1988) εξέτασε τις επιδράσεις της ηλικίας και της εµπειρίας στην αντιληπτική ανάπτυξη των αθλητών στο µπάντµιντον. Στην έρευνά του συµµετείχαν αθλητές υψηλού επιπέδου και αρχάριοι ηλικίας 12, 15 και 18 ετών και ενήλικες, οι οποίοι είδαν ένα φιλµ προσαρµοσµένο στις αντιληπτικές απαιτήσεις του αθλήµατος. Οι εξεταζόµενοι στο πρώτο µισό της προβολής είχαν διαφορετική χρονική πληροφορία, η οποία οδηγούσε ή ακολουθούσε την επαφή του αντιπάλου µε το φτερό και έπρεπε να προβλέψουν τη θέση προσγείωσης του φτερού από τη διαθέσιµη πληροφορία. Οι υψηλού επιπέδου αθλητές, σε αντίθεση µε τους αρχάριους, έδειξαν βελτίωση στη λήψη πληροφοριών εκ των προτέρων σαν λειτουργία της ηλικίας, αν και µόνο στην ενηλικίωση η πρόβλεψη των αθλητών υψηλού επιπέδου ήταν σηµαντικά καλύτερη από ότι των αρχαρίων. Στο δεύτερο µισό της προβολής του φιλµ, η παρουσίαση διαφοροποιήθηκε κρύβοντας πηγές πληροφορίας που θα µπορούσε να προβλεφθεί. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, βρέθηκε ότι οι αθλητές υψηλού επιπέδου, ανεξαρτήτου ηλικίας (ακόµη και από τα 12 χρόνια) ελάµβαναν σηµαντικές πληροφορίες από τη ρακέτα και το άνω άκρο που την κρατούσε, για να προβλέψουν το αποτέλεσµα της κίνησης, ενώ οι αρχάριοι όλων των ηλικιών, ήταν ικανοί να λαµβάνουν σηµαντικές πληροφορίες, µόνο από την ίδια τη ρακέτα, µε αποτέλεσµα να καθυστερεί η πρόβλεψη. Από το πρώτο µέρος της έρευνας, διαπιστώθηκε ότι η ικανότητα πρόβλεψης του σηµείου προσγείωσης του φτερού, µετά το χτύπηµα, στο µπάντµιντον δε βελτιώνεται µε τη

44 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 27 γενική ανάπτυξη µόνο, αλλά µάλλον η εµπειρία στη συγκεκριµένη δεξιότητα είναι απαραίτητη, για να αυξηθεί η ικανότητα εξαγωγής της πληροφορίας από πολύ νωρίς, στηριζόµενη στα σηµεία που εµπεριέχουν σηµαντική πληροφορία. Την ικανότητα πρόβλεψης διερεύνησαν οι Abernethy και Russell (1987) σε αθλητές του µπάντµιντον. Σε δύο πειράµατα αξιολόγησαν 25 αθλητές υψηλού επιπέδου (13 άνδρες και 12 γυναίκες) ηλικίας ετών και 35 αρχάριους (22 άνδρες και 13 γυναίκες) ηλικίας ετών. Παρουσιάστηκαν µέσω φίλµ 32 διαφορετικά χτυπήµατα µε τη ρακέτα. Οι εξεταζόµενοι έπρεπε να προβλέψουν τη θέση προσγείωσης του χτυπήµατος που έβλεπαν σε όλες τις περιπτώσεις. Στο πρώτο πείραµα τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι οι αθλητές υψηλού επιπέδου ήταν καλύτεροι από τους αρχάριους στη λήψη πληροφοριών. Με το δεύτερο πείραµα δόθηκε η εξήγηση της υπεροχής αυτής των αθλητών υψηλού επιπέδου η οποία αποδόθηκε στην ικανότητά τους να παίρνουν περισσότερες σχετικές πληροφορίες από τη θέση του χεριού που κρατάει τη ρακέτα κατά το χτύπηµα. Η Parker(1981) θεωρώντας ότι η ικανότητα αντίληψης της κίνησης και η καταλληλότητα της απάντησης στην αντίληψη της ταχύτητας και της κατεύθυνσης είναι σηµαντικές ικανότητες στα αθλήµατα µε µπάλα, διερεύνησε τις συγκεκριµένες ικανότητες αθλητριών διαφορετικού επιπέδου από ένα άθληµα που αποτελεί παραλλαγή του ποδοσφαίρου. Η πρώτη οµάδα αποτελούνταν από 42 συνολικά αθλήτριες υψηλού, µέτριου και χαµηλού επιπέδου, ηλικίας ετών, ενώ η δεύτερη οµάδα από αρχάριες αθλήτριες που βρίσκονταν χαµηλά στην κατάταξη των αγώνων στο συγκεκριµένο άθληµα. Αξιολογήθηκαν οι ικανότητες της οπτικής αντίληψης και της ταχύτητας της εκτίµησης (µε την έννοια της σταθερότητας στην απάντηση). Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι οι υψηλού επιπέδου αθλήτριες είχαν περισσότερο ανεπτυγµένη την αντιληπτική ικανότητα, καθώς ήταν περισσότερο

45 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 28 σταθερές και σχετικά πιο ακριβείς στις επιδόσεις τους. Επίσης, διαφορές µεταξύ των αθλητριών της πρώτης οµάδας βρέθηκαν µόνο στην περίπτωση που ο διαθέσιµος χρόνος πρόβλεψης της ταχύτητας του ερεθίσµατος ήταν ελάχιστος. Κατέληξε στο συµπέρασµα ότι οι υψηλού επιπέδου αθλήτριες έχουν ανεπτυγµένη ικανότητα αντίληψης, εφόσον ο απαραίτητος, κρίσιµος χρόνος που απαιτείται για την υποδοχή ενός αντικειµένου είναι πολύ µικρότερος σε σύγκριση µε τις αθλήτριες χαµηλότερου επιπέδου. Κινητικές ικανότητες Οι Vuillerme, Teasdale και Nougier (2001) ερεύνησαν την ικανότητα έµπειρων αθλητών γυµναστικής να αποκτήσουν άριστο έλεγχο του σώµατος στην όρθια στάση, ενώ τους είχε ανατεθεί να επανεισάγουν αισθητήρια πληροφορία. Για το σκοπό αυτό συµµετείχαν οικειοθελώς 7 έµπειροι γυµναστές µε 10ετή εµπειρία σε αγώνες γυµναστικής, µε µέσο όρο ηλικίας Μ=21.1, σωµατικό βάρος περίπου 68 kg και ύψος περίπου 1,72 cm. και 7 ειδικοί σε άλλα αθλήµατα (ποδόσφαιρο, τένις και πετοσφαίριση), µε µέσο όρο ηλικίας Μ=22.6, σωµατικό βάρος περίπου 69 kg και ύψος 1,73 cm. Ζητήθηκε από τους εξεταζόµενους να σταθούν σε όρθια θέση και όσο πιο σταθερά µπορούσαν, σε δύο καταστάσεις α) όρασης και β) µη όρασης. Το πείραµα, που είχε διάρκεια 20 λεπτών, χωρίστηκε σε δύο ακολουθίες των 10 λεπτών η κάθε µία. ηµιουργήθηκαν τέσσερις πειραµατικές συνθήκες: α) εκτέλεση της άσκησης µε συνθήκες όρασης β) εκτέλεση της άσκησης µε συνθήκες χωρίς όραση γ) εκτέλεση της άσκησης µε συνθήκες όρασης και παρέµβαση στην ποδοκνηµική άρθρωση µε δόνηση τενόντων των δύο ανταγωνιστών µυών και δ) εκτέλεση της άσκησης µε συνθήκες χωρίς όραση και παρέµβαση στην ποδοκνηµική άρθρωση µε δόνηση τενόντων των δύο ανταγωνιστών µυών. Σε συνθήκες απουσίας του παράγοντα της όρασης τους ζητήθηκε να κλείσουν τα µάτια τους και να

46 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 29 κρατήσουν το βλέµµα µπροστά σε ευθεία κατεύθυνση. Ενώ σε συνθήκες όρασης κρατούσαν το βλέµµα µπροστά σε ένα λευκό σταυρό (20Χ25) που βρισκόταν σε απόσταση 1,20 cm από την βάση αντίστασης στο ύψος των µατιών τους. Το αισθητήριο της ποδοκνηµικής άρθρωσης τροποποιήθηκε µε τη βοήθεια µηχανικών δονητών οι οποίοι παρήγαγαν µια µηχανική ταλάντωση εύρους 1mm κατά µέσο όρο. Η ανάλυση των αποτελεσµάτων έδειξε ότι σε φυσιολογικές και µη διαταραγµένες συνθήκες, οι δύο οµάδες είχαν συγκριτικά παρόµοιες συµπεριφορές. Ενώ κάτω από µη φυσιολογικές και διαταραγµένες συνθήκες οι έµπειροι γυµναστές ήταν καλύτεροι. Από αυτά τα αποτελέσµατα προκύπτει ότι οι αθλητές της γυµναστικής έχουν την ιδιαιτερότητα να αναδιοργανώνουν τάχιστα την ιεραρχία ανάµεσα στα αισθητήρια δεδοµένα, προκειµένου να εξασφαλίσουν τον έλεγχο του σώµατός τους. Οι Vuillerme, Danion, Marin, Boyadjian, Prieur, Weise και Nougier (2001) µελέτησαν την επίδραση της εµπειρίας στον έλεγχο σωµατικών στάσεων στη γυµναστική. Σκοπός αυτής της µελέτης ήταν να ερευνηθεί α) εάν οι γυµναστές έχουν πιο σταθερή σωµατική στάση από ότι ειδικοί σε άλλα αθλήµατα και β) εάν και πόσο οι γυµναστές επηρεάζονται από την απουσία της όρασης εκτελώντας διαφορετικές στάσεις σώµατος. Για το σκοπό αυτό κλήθηκαν να συµµετάσχουν 6 έµπειροι γυµναστές µε µέσο όρο ηλικίας Μ=20.6, σωµατικό βάρος περίπου 65 kg και ύψος περίπου 1,72 cm. και 6 ειδικοί σε άλλα αθλήµατα (ποδόσφαιρο, τένις και πετοσφαίριση) µε µέσο όρο ηλικίας Μ=23.3, σωµατικό βάρος περίπου 69 kg και ύψος 1,73 cm. Από τους εξεταζόµενους ζητήθηκε να διατηρήσουν την ισορροπία τους σε τρεις στάσεις αυξανόµενης δυσκολίας α) µε στήριξη στα δύο πόδια, β) µε στήριξη στο ένα πόδι και γ) µε στήριξη στο ένα πόδι πάνω σε ασταθή επιφάνεια και αξιολογήθηκαν τα αποτελέσµατά τους τόσο µε τον παράγοντα όραση όσο και χωρίς αυτόν. Σε συνθήκες απουσίας του παράγοντα της όρασης τους ζητήθηκε να

47 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 30 κλείσουν τα µάτια τους και να κρατήσουν το βλέµµα µπροστά σε ευθεία κατεύθυνση. Ενώ σε συνθήκες όρασης κρατούσαν το βλέµµα µπροστά σε ένα λευκό σταυρό (20Χ25) που βρισκόταν σε απόσταση 1,20 cm από την βάση αντίστασης στο ύψος των µατιών τους. Από τα αποτελέσµατα φάνηκε ότι οι γυµναστές σε συνθήκες όρασης δεν ήταν πιο σταθεροί από τους άλλους έµπειρους αθλητές. Ενώ είχαν καλύτερα αποτελέσµατα σε συνθήκες απουσίας της όρασης. Το συµπέρασµα των ερευνητών ήταν ότι οι γυµναστές παρουσίασαν την ιδιαιτερότητα ότι εξαρτώνται λιγότερο από οπτικά στοιχεία από ότι οι άλλοι αθλητές για τη διατήρηση της ισορροπίας σε απαιτητικές στάσεις του σώµατος. Ο Mc Cristal (1993) διερεύνησε τη δυνατότητα απόκτησης του ρυθµού και πιο συγκεκριµένα το χρόνο που απαιτείται για την απόκτησή του και την επίδραση διαφορετικών τύπων χορού στην απόκτησή του. Χρησιµοποίησε τρεις οµάδες ατόµων: α) 16 αθλήτριες από τη γυµναστική και το χορό (πειραµατική οµάδα), β) τέσσερις αθλήτριες από διαφορετικό τµήµα γυµναστικής και χορού και γ) τέσσερις αθλήτριες από τη ρυθµική γυµναστική, οι οποίες για τις πρώτες οχτώ εβδοµάδες χρησιµοποιήθηκαν ως οµάδα ελέγχου(επειδή δε συµµετείχαν σε δραστηριότητες ανάλογες µε τις δύο προηγούµενες οµάδες), ενώ για τις επόµενες οχτώ εβδοµάδες ως πειραµατική οµάδα. Κάθε αθλήτρια έπρεπε να συντονίσει την κίνηση των κάτω άκρων της, πάνω στις ειδικά κατασκευασµένες πλάκες του οργάνου, µε το ηχητικό ερέθισµα που ενεργοποιούταν σε κάθε χτύπο του µετρονόµου. όθηκαν δέκα επαναλήψεις για το κάθε άκρο. Το διάστηµα µεταξύ της επαφής του ενός κάτω άκρου µε την πλάκα και το ηχητικό ερέθισµα, καθώς και το διάστηµα που µεσολαβούσε από την εµφάνιση του ερεθίσµατος, έως την επαφή µε την πλάκα, καταγράφονταν. Για την πραγµατοποίηση της σωστής εκτέλεσης έπρεπε η εµφάνιση του ηχητικού ερεθίσµατος να συµπέσει µε την επαφή του κάτω άκρου, στην πλάκα του οργάνου. Μετά από έντεκα εβδοµάδες εξάσκησης, κατά τη διάρκεια

48 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 31 των µαθηµάτων τους, τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι οι αθλήτριες που είχαν συµµετάσχει προηγουµένως περισσότερο χρόνο σε προπονήσεις είχαν καλύτερες επιδόσεις στο τεστ σε σύγκριση µε τις επιδόσεις των αθλητριών που συµµετείχαν λιγότερο χρόνο σε προπονήσεις. Επίσης,το γεγονός ότι οι ρυθµικές κινήσεις που παράγονταν µε τα κάτω άκρα διέφερε ακόµη και στα ίδια τα άτοµα, κατά τη διάρκεια του πειράµατος, οδήγησε το συγγραφέα στο συµπέρασµα ότι ο ρυθµός δεν καθορίζεται γενετικά. Όσον αφορά την ταχύτητα µε την οποία αποκτάται, παρατηρήθηκε ότι το λάθος που διαπιστώθηκε στην τρίτη οµάδα κατά την έβδοµη µέτρηση ήταν µισή φορά τόσο µεγαλύτερο όσο το αµέσως επόµενο µικρότερο λάθος κάθε άλλης οµάδας, η οποία προπονούνταν πέντε φορές την εβδοµάδα.το συµπέρασµα, λοιπόν, ήταν ότι η ταχύτητα µάθησης του ρυθµού οφείλεται στην ένταση και τη διάρκεια των περιόδων εξάσκησης, καθώς και τη φύση της κίνησης που εξασκείται. Τελικά, διαπιστώθηκε ότι η ενσωµάτωση απλών ρυθµικών δραστηριοτήτων στην τάξη χορού βελτίωσε την ικανότητα παραγωγής ρυθµικών κινήσεων µε τα κάτω άκρα. Οι Jancarik και Salmela (1987) µελέτησαν τη σχέση κινητικών ικανοτήτων µε την απόδοση αθλητών της Ενόργανης Αγωνιστικής Γυµναστικής του Καναδά. Στη διάρκεια χρονικής περιόδου επτά ετών εννέα διεθνείς αθλητές της Εθνικής Οµάδας αξιολογήθηκαν τόσο το 1977 όσο και το 1983, σε ένα σύνολο από τεστ τα οποία περιελάµβαναν εκτός των άλλων και ισορροπία στα άνω και κάτω άκρα. Όλες οι µετρήσεις συγκεντρώθηκαν για να βρεθεί η σχέση τους µε την αγωνιστική απόδοση των αθλητών. Από το 1977, όταν ο µέσος όρος της ηλικίας των αθλητών ήταν Μ=17.8 έτη, αυξήθηκε περισσότερο η σχέση των συγκεκριµένων ικανοτήτων µε το άθληµα. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι οι κινητικές ικανότητες παίζουν σηµαντικό ρόλο στην υψηλή απόδοση και ότι µπορούν να βελτιωθούν µε την αύξηση της ηλικίας και της εµπειρίας.

49 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 32 Ο Κιουµουρτζόγλου και οι συνεργάτες του (1998) σε έρευνα που έκαναν, αξιολόγησαν κινητικές ικανότητες σε αθλήτριες Ρυθµικής αγωνιστικής γυµναστικής. Το δείγµα αποτελείτο από 40 αθλήτριες εθνικού επιπέδου της Ελλάδας και χωρίστηκαν σε δύο οµάδες. Στη µία οµάδα (Ν=20) ανήκαν οι αθλήτριες ηλικίας ετών (Μ=11.45) και στην άλλη οµάδα (Ν=20) οι αθλήτριες ηλικίας ετών (Μ=14.05). Αξιολογήθηκαν στη δυναµική ισορροπία, τον οπτικο-κινητικό συντονισµό, τον συντονισµό πολλών µελών του σώµατος και την κιναίσθηση. Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι στην πρώτη οµάδα α) ο συντονισµός πολλών µελών του σώµατος µαζί µε µία αντιληπτική ικανότητα δικαιολόγησαν το 33% της απόδοσης στη βαθµολογία στο σχοινάκι β) στη δεύτερη οµάδα η δυναµική ισορροπία και η κιναίσθηση µαζί µε µια αντιληπτική ικανότητα (αντίληψη βάθους) δικαιολόγησαν το 56% της αγωνιστικής απόδοσης της συνολικής βαθµολογίας των τριών οργάνων και γ) η κιναίσθηση µαζί µε τον χρόνο απάντησης µε επιλογή δικαιολόγησαν το 46% της απόδοσης στη βαθµολογία στο στεφάνι. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι διαφορετικές ικανότητες στηρίζουν την απόδοση σε διαφορετικές ηλικιακές οµάδες. Η Black (1983) µελέτησε την επίδραση της συµµετοχής σε εξωτερικές κινητικές δραστηριότητες στη δυναµική ισορροπία. Το δείγµα της έρευνας αποτελούσαν δυο οµάδες από 15 έφηβους η κάθε µια (αγόρια και κορίτσια) µε προβλήµατα όρασης. Στην µια οµάδα εφαρµόστηκε ένα παραδοσιακό πρόγραµµα επί 30 ηµέρες το οποίο περιελάµβανε µια ποικιλία δραστηριοτήτων φυσικής αγωγής. Στην δεύτερη οµάδα εφαρµόστηκε ένα πρόγραµµα 12 ηµερών το οποίο περιελάµβανε δραστηριότητες µε κανό και σχοινί καθώς και αναρριχήσεις. Και οι δυο οµάδες ασκήθηκαν συνολικά 50 ώρες η κάθε µια. Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι

50 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 33 το πρόγραµµα που περιελάµβανε τις εξωτερικές δραστηριότητες συνέβαλε στη βελτίωση της δυναµικής ισορροπίας. Κινητικές ικανότητες αξιολογήθηκαν στην έρευνα των Κιουµουρτζόγλου, έρρη, Τζέτζη και Θεοδωράκη (1998), για να εντοπιστούν οι διαφορές ανάµεσα σε αθλητές υψηλών επιδόσεων στο άθληµα της Καλαθοσφαίρισης. Για το σκοπό αυτής της µελέτης διεξήχθη εργαστηριακή έρευνα στην οποία συµµετείχαν, µια οµάδα καλαθοσφαιριστών της Εθνικής οµάδας της Ελλάδας (Ν=13) ηλικίας ετών (Μ=22.7) και µια οµάδα φοιτητών Φυσικής Αγωγής (Ν=15) της ίδιας ηλικίας (Μ=21.7). Αξιολογήθηκαν ο ρυθµός, η δυναµική ισορροπία, ο συντονισµός πολλών µελών του σώµατος και η επιδεξιότητα καρπού δαχτύλων. Στην ανάλυση των αποτελεσµάτων παρουσιάστηκε µια σηµαντική διαφορά µεταξύ των δύο οµάδων στη δυναµική ισορροπία µε την δεύτερη οµάδα να είναι καλύτερη από τους έµπειρους παίκτες. εν υπήρξε σηµαντική διαφορά µεταξύ των δύο οµάδων στην επιδεξιότητα καρπού-δαχτύλων και στο συντονισµό χεριού ποδιού, παρότι η οµάδα των παικτών ήταν σηµαντικά καλύτεροι από την οµάδα των φοιτητών στο συντονισµό των χεριών. Τέλος στο ρυθµό δεν παρατηρήθηκαν σηµαντικές διαφορές µεταξύ των οµάδων. Με σκοπό την εύρεση της σχέσης ανάµεσα στις ικανότητες και την απόδοση στην Καλαθοσφαίριση οι έρρη, Κιουµουρτζόγλου και Τζέτζης (1998) αξιολόγησαν, κινητικές ικανότητες σε 28 αθλητές, τους οποίους χώρισαν ανάλογα µε την ηλικία τους, σε δύο οµάδες. Η µία οµάδα αποτελείτο από 13 κορυφαίους Έλληνες παίκτες της Εθνικής οµάδας της Ελλάδας ηλικίας ετών (Μ=20.7) και η άλλη από 15 παιδιά της Εθνικής οµάδας ηλικίας ετών (Μ=14.9). Ο συντονισµός πολλών µελών του σώµατος ( διάρκεια χρόνο), ο ρυθµός (διαφορά από το σωστό χρόνο επαφής) αξιολογήθηκαν για την εύρεση της σχέσης τους µε την απόδοση. Τα

51 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 34 αποτελέσµατα έδειξαν ότι οι αθλητές της µεγαλύτερης ηλικίας είχαν καλύτερα αποτελέσµατα στο συντονισµό µατιού χεριού από ότι οι αθλητές ετών. Οι Leanderson, Eriksson, Nilsson και Wykman, (1996) σε έρευνά τους µελέτησαν τη σταθερότητα της θέσης του σώµατος σε χορευτές µπαλέτου. Συµµετείχαν 53 επαγγελµατίες χορευτές από το Βασιλικό Σουηδικό µπαλέτο, 27 γυναίκες και 26 άνδρες µε µέσο όρο ηλικίας 26 ετών, καθώς και 23 άτοµα µη χορευτές. Η σταθερότητα της θέσης του σώµατος καταγράφηκε και αναλύθηκε µε ένα µετρητή σταθερότητας, χρησιµοποιώντας έναν ειδικά σχεδιασµένο κινητό ηλεκτρονικό υπολογιστή. Οι καταγραφές πραγµατοποιήθηκαν πριν και µετά από τυχαίο τραυµατισµό στην ποδοκνηµική άρθρωση που υπέστησαν έξι χορευτές. Τα αποτελέσµατα τη µέτρησης της σταθερότητας διέφεραν ανάµεσα στους άνδρες και τις γυναίκες χορεύτριες καθώς και την οµάδα ελέγχου. Οι άνδρες χορευτές παρουσίασαν µια µικρότερη συνολικά περιοχή ταλάντωσης. Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες είχαν µικρότερο µέσο όρο κλίσης στο αριστερό πόδι από ότι το δεξί. Καµία διαφορά δεν παρατηρήθηκε ανάµεσα στο δεξί και το αριστερό πόδι στην οµάδα των µη χορευτών. Οι συγγραφείς κατάληξαν στο συµπέρασµα ότι ο ελαττωµένος έλεγχος της θέσης του σώµατος προδιαθέτει τα άτοµα για βλάβες της ποδοκνηµικής άρθρωσης. Σε έρευνά τους οι Hugel, Cadoli, Kohler, και Perrin (1999) προσπάθησαν να καθορίσουν τη σηµασία των οπτικών δεδοµένων για τον έλεγχο της στάσης του σώµατος των χορευτών µπαλέτου. Συµµετείχαν 18 επαγγελµατίες χορευτές του Κρατικού µπαλέτου της Νάνσυ και της Λοραίνης (12 γυναίκες και 6 άνδρες ηλικίας 16 έως 35 ετών) που είχαν κατά µέσο όρο 10 έως 15 χρόνια προπόνηση και εµπειρία σε παραστάσεις, και 46 υγιή άτοµα µη χορευτές ηλικίας 16 έως 37 ετών που δεν είχαν γυµναστεί κανονικά και δεν είχαν χορευτική υποδοµή. Σύγκριναν

52 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 35 αρχικά τις επιδόσεις σε µια γέφυρα δυνάµεων κατά τη διάρκεια στατικών τεστ αποτύπωσης της στάσης του σώµατος µε ανοιχτά και κλειστά µάτια. Μετά µελέτησαν τον τρόπο που επιτυγχάνουν ισορροπία οι επαγγελµατίες χορευτές σε στάσεις που είναι χαρακτηριστικές για το κλασικό µπαλέτο (demi point - point-). Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι τα οπτικά δεδοµένα είναι σηµαντικά στο κλασικό µπαλέτο, αφού οι χορευτές ήταν καλύτεροι από τους µη χορευτές. Οι ερευνητές καταλήγουν ότι οι οπτικές ώσεις προς το νευρικό κέντρο είναι σηµαντικά δεδοµένα που χρησιµοποιούν οι χορευτές για να επιτύχουν καλύτερο έλεγχο ισορροπίας. Σε έρευνά τους οι Peltenburg, Erich, Bernink και Huisveld (1982) στόχο είχαν να προτείνουν µια διαδικασία επιλογής αθλητριών µε βάση τις κινητικές ικανότητες. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο µελέτησαν ιδιαίτερα την ισορροπία σαν ένα από τα κριτήρια επιλογής χρησιµοποιώντας ένα συνδυασµό δύο τυποποιηµένων τεστ: τεστ του βαδίσµατος σε δoκό ισορροπίας και το τεστ ισορροπίας σε ένα πόδι. Συµµετείχαν τέσσερις οµάδες νεαρών αθλητριών (8-11 ετών). Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι η οµάδα εθνικού επιπέδου (Ν=23) είχε καλύτερα αποτελέσµατα από την οµάδα τοπικού επιπέδου (Ν=37) και την οµάδα που δεν συµµετείχαν σε γυµναστικές ασκήσεις (Ν=32). Η τέταρτη οµάδα (Ν=192) ήταν κορίτσια που είχαν πάρει µέρος σε διαδικασία επιλογής το 1979 και χώρισαν την οµάδα αυτή το 1981 σε µη επιλεγµένη οµάδα (Ν=121), σε απαλλαγµένη από επιλογή οµάδα (Ν=42), σε επιλεγµένη οµάδα ικανών αθλητριών (Ν=16) και σε µια ταλαντούχα οµάδα µεγαλύτερης ηλικίας (Ν=13). Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι η τρίτη και η τέταρτη οµάδα είχαν καλύτερα αποτελέσµατα από την πρώτη και τη δεύτερη οµάδα. Συµπερασµατικά καταλήγουν ότι αυτά τα τεστ µπορούν να χρησιµοποιηθούν ως ένα από τα κριτήρια της διαδικασίας επιλογής νεαρών αθλητριών γυµναστικής.

53 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 36 Ψυχολογικά χαρακτηριστικά Οι Amorose και Horn (2000) σε έρευνά τους µελέτησαν τις σχέσεις µεταξύ των εσωτερικών κινήτρων των αθλητών κολεγίου, του φύλου, τον αριθµό των υποτροφιών των µελών της οµάδας και τη συµπεριφορά των προπονητών. Στην έρευνα συµµετείχαν 386 φοιτητές αγόρια (Ν=199) και κορίτσια (Ν=187) ηλικίας ετών (Μ.Ο.=19.45) που συµπλήρωσαν µια σειρά ερωτηµατολογίων. Όλοι οι συµµετέχοντες ήταν αθλητές της Γυµναστικής, της κολύµβησης, του χόκεϋ, του ποδοσφαίρου και του χόκεϋ επί πάγου και διέµεναν στις Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής. Οι πολυµεταβλητές αναλύσεις αποκάλυψαν ότι: α) οι αθλητές που σπούδαζαν µε υποτροφία είχαν υψηλότερα επίπεδα εσωτερικής παρακίνησης, από αυτούς που δεν είχαν υποτροφία, β) οι άνδρες είχαν επίσης υψηλότερα επίπεδα εσωτερικής παρακίνησης από τις γυναίκες και γ) η συµπεριφορά των προπονητών σχετίζεται µε το βαθµό της εσωτερικής παρακίνησης των αθλητών. Συγκεκριµένα, οι αθλητές µε υψηλό βαθµό εσωτερικής παρακίνησης θεωρούσαν ότι οι προπονητές τους είχαν ηγετικό τρόπο διδασκαλίας που έδινε έµφαση στην προπόνηση και την καθοδήγηση και ήταν ιδιαίτερα δηµοκρατικός και ελάχιστα δεσποτικός. Επιπλέον θεωρούσαν ότι η καθοδήγηση των προπονητών τους στηριζόταν συχνότερα σε θετικό σχολιασµό βασισµένος σε πληροφορίες και γνώση του αντικειµένου και λιγότερο σε τιµωρία και άγνοια. Ο Brunel (1999) µελέτησε σε έρευνά του καταρχήν τη σχέση της αντίληψης κλίµατος ανάπτυξης κινήτρου και του προσανατολισµού στόχου όσον αφορά δείκτες εσωτερικής και εξωτερικής παρακίνησης και έλλειψης κινήτρου και δεύτερον τον αντίστοιχο ρόλο τους στην πρόβλεψη αυτών των δεικτών παρακίνησης. Ένας συνολικός αριθµός 160 φοιτητών φυσικής αγωγής από αγόρια (Ν=101) και κορίτσια (Ν=59) συµµετείχαν εθελοντικά. Ο µέσος όρος ηλικίας των µαθητών ήταν 18.75

54 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 37 έτη. Από τα αποτελέσµατα της παρούσας µελέτης φάνηκε ότι οι µαθητές που ένοιωθαν ότι το κλίµα της τάξης ενθάρρυνε τη δεξιοτεχνία είχαν µεγαλύτερη αποφασιστικότητα. Επίσης ότι η αντίληψη ενός κλίµατος κινήτρου ήταν καλύτερος παράγοντας πρόβλεψης από ότι ο προσανατολισµός στόχου. Ο Sprink (1990) χρησιµοποίησε 11 ψυχολογικούς παράγοντες για να εντοπίσει τις γνωστικές και τις συµπεριφορικές στρατηγικές 38 αθλητών της γυµναστικής που συναγωνίζονταν σε διαφορετικά υψηλά επίπεδα στο πρωτάθληµα της Αυστραλίας. Πιο συγκεκριµένα, εξέτασε την αυτοαποτελεσµατικότητα, το γενικό στυλ ζωής, τις επιθυµίες, την προσέγγιση των δυνατοτήτων, τα λάθη, τη νοερή απεικόνιση, τον έλεγχο της νοητής εικόνας, την καθαρότητα της εικόνας, την αυτοοµιλία, την αυτοσυγκέντρωση και την ψυχολογική ανάκαµψη. Οι αθλητές που συναγωνίζονταν σε χαµηλότερο επίπεδο (εφτά και οχτώ) είχαν µέσο όρο ηλικίας 17.1 έτη, ενώ εκείνοι που συναγωνίζονταν σε υψηλότερο επίπεδο (εννιά και δέκα) είχαν µέσο όρο ηλικίας 20.7 έτη. Τα ερωτηµατολόγια µοιράστηκαν από τους προπονητές την προηγούµενη µέρα από την έναρξη του πρωταθλήµατος. Από τους 66 αθλητές, που συµµετείχαν συνολικά, µόνο οι 38 επέστρεψαν τα ερωτηµατολόγια συµπληρωµένα, πριν την έναρξη του πρωταθλήµατος, για αυτό και αποτέλεσαν το δείγµα της έρευνας. Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι οι υψηλού επιπέδου αθλητές της γυµναστικής, συγκριτικά µε τους αθλητές χαµηλότερου επιπέδου, είχαν µεγαλύτερη αυτοαποτελεσµατικότητα και καλύτερη δυνατότητα ψυχολογικής ανάκαµψης, µετά από λάθη που έκαναν κατά τη διάρκεια του αγώνα. Οι Κιουµουρτζόγλου, Τζέτζης, έρρη και Μιχαλοπούλου (1997) σε έρευνά τους ασχολήθηκαν µε την αναγνώριση της ποιότητας και της ποσότητας των δεξιοτήτων που αποκτούν αθλητές υψηλού επιπέδου, µε σκοπό τον επιτυχή εντοπισµό των καλύτερων αθλητών σε κάθε αγωνιστικό επίπεδο στα αθλήµατα µε

55 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 38 µπάλα. Η έρευνα έγινε µε εργαστηριακά όργανα και συµµετείχαν πέντε οµάδες (Ν=77). Η πρώτη οµάδα αποτελούνταν από Καλαθοσφαιριστές της κατηγορίας των ανδρών (Ν=13) ηλικίας ετών. Η δεύτερη οµάδα αποτελούνταν από κορυφαίους παίκτες της Εθνικής Οµάδας Πετοσφαίρισης (Ν=12) ηλικίας ετών, η τρίτη οµάδα από κορυφαίους παίκτες της Υδατοσφαίρισης (Ν=19) ηλικίας ετών, η τέταρτη οµάδα από Καλαθοσφαιριστές της Εθνικής Οµάδας Εφήβων της Ελλάδας (Ν=15) ηλικίας ετών. Η πέµπτη οµάδα ήταν η οµάδα ελέγχου (Ν=18) η οποία αποτελούνταν από αθλητές που δεν είχαν λάβει µέρος σε αγώνες υψηλού επιπέδου. Όλες οι οµάδες µετρήθηκαν σε συγκεκριµένα ψυχολογικά χαρακτηριστκά: στον καθορισµό στόχων, τη νοερή προετοιµασία, επίτευξη υψηλής απόδοσης κάτω από πίεση, την αυτοπεποίθηση, την απαλλαγή από άγχος και τα εσωτερικά κίνητρα. Τα χαρακτηριστικά αυτά µε µια γνωστική ικανότητα (αναλυτική ικανότητα), που χρησιµοποιήθηκε ως µέτρο απόδοσης για την αξιολόγηση της αυτοαποτελεσµατικότητας (self-efficacy), ήταν αυτά στα οποία αξιολογήθηκαν και συγκρίθηκαν οι οµάδες µεταξύ τους. Τα αποτελέσµατα της παρούσας µελέτης έδειξαν ότι οι αθλητές που αγωνίζονται σε διαφορετικά επίπεδα υψηλής απόδοσης ή σε διαφορετικά αθλήµατα, διαφέρουν στα ψυχολογικά τους χαρακτηριστικά. Με σκοπό την εύρεση της σχέσης ανάµεσα στις ικανότητες και την απόδοση στην Καλαθοσφαίριση οι έρρη, Κιουµουρτζόγλου και Τζέτζης (1998), αξιολόγησαν ψυχολογικούς παράγοντες σε 13 κορυφαίους Έλληνες παίκτες της Εθνικής οµάδας της Ελλάδας ηλικίας ετών (Μ=20.7) και 15 παιδιά της Εθνικής οµάδας ηλικίας ετών (Μ=14.9). Για τη µέτρηση των παραγόντων χρησιµοποίησαν το αθλητικό ευρετήριο δεξιοτήτων που αποτελείται από επτά κλίµακες 4 θεµάτων και αξιολόγησαν α) την αντιµετώπιση δύσκολων συνθηκών β) την αυτόαποτελεσµατικότητα γ) την αυτοσυγκέντρωση δ) την αυτοπεποίθηση ε) τον καθορισµού στόχου στ) την απόδοση σε συνθήκες πίεσης ζ) την απαλλαγή από

56 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 39 ανησυχίες και η) την προσδοκία της αυτοαποτελεσµατικότητας. Τα αποτελέσµατα της έρευνας έδειξαν ότι οι πιο µεγάλοι σε ηλικία αθλητές είχαν µεγαλύτερο σκορ στην αυτοαποτελεσµατικότητα, την απόδοση κάτω από συνθήκες πίεσης και την απαλλαγή από ανησυχίες από ότι οι αθλητές ηλικίας ετών. Οι Regnier και Salmela (1987) σε έρευνά τους µελέτησαν την επίδραση ψυχολογικών παραγόντων (άγχος, αντοχή στον πόνο, νευρικότητα-σταθερότητα, εξωστρέφεια, εσωστρέφεια) στην απόδοση Καναδών αθλητών γυµναστικής (Ν=263) ηλικίας ετών. Στόχος των ερευνητών ήταν: α) η αναγνώριση των µεταβλητών που σχετίζονται µε την επιτυχία στη γυµναστική σε διαφορετικές ηλικίες και β) η µελέτη της σχετικής δυνατότητας πρόβλεψης της απόδοσης. Οι εξεταζόµενοι χωρίστηκαν σε έξι ηλικιακές οµάδες (10-11, 12-13, 14, 15-16, 17-19, 20 ετών και άνω). Η γυµναστική επιτυχία αντιπροσωπεύτηκε από τα αγωνιστικά αποτελέσµατα του γυµναστή στο προηγούµενο πρωτάθληµα. Η ανάλυση των αποτελεσµάτων έδειξε ότι: α) οι µεταβλητές που είχαν σχέση µε το κριτήριο της επιτυχίας διέφεραν από την µια ηλικιακή οµάδα στην άλλη β) οι µεταβλητές πρόβλεψης στο σύνολό τους ήταν πολύ αποτελεσµατικές για τις ηλικίες από 17 ετών και άνω και λιγότερο αποτελεσµατικές για τις ηλικίες από ετών. Τη σχέση ψυχολογικών χαρακτηριστικών και απόδοσης µελέτησαν σε έρευνά τους οι Hume, Hopkins, Robinson και Hollings (1993) σε αθλήτριες Ρυθµικής αγωνιστικής γυµναστικής. Στην έρευνα συµµετείχαν 106 αθλήτριες ηλικίας 7 έως 27 ετών και η γυµναστική επιτυχία τους αντιπροσωπεύτηκε από το µέσο όρο της απόδοσης τεσσάρων αγώνων. Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι η νοερή προπόνηση, το κίνητρο για δηµιουργία και οι διάφορες διαστάσεις της προσωπικής ευχαρίστησης είχαν σηµαντική θετική συσχέτιση µε την απόδοση. Ενώ το άγχος και η ευχαρίστηση για προπόνηση είχαν σηµαντική αρνητική συσχέτιση.

57 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 40 Τη σχέση ανάµεσα στην αντιλαµβανόµενη ικανότητα, τα εσωτερικά κίνητρα και τον αντιλαµβανόµενο έλεγχο ερεύνησαν οι Weigand & Broadhurst (1998) σε νέους παίκτες ποδοσφαίρου. Τα στοιχεία συγκεντρώθηκαν από 124 Άγγλους ποδοσφαιριστές ηλικίας 12 έως 18 ετών (Μ.Ο.= 13.76) και προπονητικής εµπειρίας 4 ετών, µια ώρα πριν τον αγώνα. Τα αποτελέσµατα αποκάλυψαν σηµαντικές συσχετίσεις ανάµεσα στην αντιλαµβανόµενη ποδοσφαιρική ικανότητα, τον προσανατολισµό των παικτών όσο αφορά στο προσωπικό τους κίνητρο και τον αντιληπτικό έλεγχο. Η ιεραρχική ανάλυση διακύµανσης έδειξε ότι ο καλύτερος παράγοντας πρόβλεψης της ποδοσφαιρικής ικανότητας ήταν τα χρόνια εµπειρίας και ακολουθούν τα εσωτερικά κίµητρα και ο βαθµός αντίληψης του ελέγχου. Οι McAuley & Tammen (1989) µελέτησαν την επίδραση υποκειµενικών και αντικειµενικών αποτελεσµάτων συναγωνισµού στα εσωτερικά κίνητρα (αντιλαµβανόµενη ικανότητα, ευχαρίστηση ενδιαφέρον), µετά από την ολοκλήρωση ενός άλµατος και βολής στην καλαθοσφαίριση. Στην έρευνα συµµετείχαν εθελοντικά 116 προπτυχιακοί φοιτητές Φυσικής Αγωγής άνδρες (Ν=80) και γυναίκες (Ν=36) µε µέσο όρο ηλικίας έτη. Από την ανάλυση των αποτελεσµάτων φάνηκε ότι οι νικητές και τα άτοµα που βρίσκονταν ψηλά στην κλίµακα της επιτυχίας είχαν σαφώς µεγαλύτερα εσωτερικά κίµητρα από ότι οι ηττηµένοι και τα άτοµα που ήταν χαµηλά στην κλίµακα της επιτυχίας. Ωστόσο, όταν τα εσωτερικά κίνητρα εξετάστηκαν σε ένα πολυδιάστατο επίπεδο παρουσιάστηκαν στατιστικά σηµαντικές διαφορές µόνο ανάµεσα στις επιτυχηµένες οµάδες. Συγκεκριµένα τα άτοµα που είχαν υψηλό δείκτη επιτυχίας θεωρούσαν ότι εργάζονταν πιο σκληρά, ήταν πιο ανταγωνιστικοί και απολάµβαναν περισσότερο το άθληµα.

58 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 41 Την εσωτερική παρακίνηση, τον προσανατολισµό στόχου, και την αντίληψη της αθλητικής ικανότητας στην Ελληνική Φυσική Αγωγή µελέτησαν σε έρευνά τους οι Digelidis & Papaioannou (1999). Συµµετείχαν 674 µαθητές (319 αγόρια και 355 κορίτσια) ηλικίας ετών. Όλοι οι µαθητές διέµεναν στις βόρειο-ανατολικές επαρχίες της Ελλάδας. Οι µαθητές του δηµοτικού σχολείου ήταν 182, οι µαθητές του γυµνασίου 249 και του λυκείου 243. Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι οι µαθητές του γυµνασίου και του λυκείου είχαν χαµηλότερη βαθµολογία στην κλίµακα που καθόριζε την εσωτερική παρακίνηση, την αντίληψη προσανατολισµού στο µάθηµα και την αντίληψη της αθλητικής ικανότητας, από του µαθητές του δηµοτικού σχολείου. Οι ερευνητές καταλήγουν στο συµπέρασµα ότι ο µαθητικός προσανατολισµός θα πρέπει να ενισχυθεί στο µάθηµα της Φυσικής Αγωγής στα Ελληνικά σχολεία. Τα εσωτερικά κίνητρα στο χώρο του αθλητισµού καθώς και τον προσανατολισµό στο Έργο και το Εγώ µελέτησαν σε έρευνά τους οι Duda, Chi, Newton, Walling και Catley (1995). Στο πρώτο µέρος της έρευνας πήραν µέρος 107 προπτυχιακοί φοιτητές του τένις αγόρια (Ν=39) και κορίτσια (Ν=68). Σε ένα δεύτερο πείραµα συµµετείχαν 121 φοιτητές φυσικής αγωγής που ασχολούνταν µε την πετοσφαίριση (Ν=68) και την καλαθοσφαίριση (Ν=53). Ο µέσος όρος ηλικίας όλων των ατόµων ήταν 20.5 έτη. Τα αποτελέσµατα της έρευνας έδειξαν ότι οι φοιτητές, µε τον υποκειµενικό τρόπο αξιολόγησης της επιτυχίας και µε το πόσο ικανοί είναι στις αθλητικές δραστηριότητες, πίστευαν ότι η ενασχόληση µε τον αθλητισµό πρέπει να έχει εσωτερικό κίνητρο. Ο προσανατολισµός του Έργου συµφώνησε µε το µεγαλύτερο συνολικό σκορ των εσωτερικών κινήτρων. Αυτή η σχέση, µόνο στην περίπτωση των κοριτσιών που συµµετείχαν στο δεύτερο πείραµα δεν ήταν σηµαντική. Μικρή ήταν η σχέση που βρέθηκε ανάµεσα στα εσωτερικά κίνητρα και την ενασχόληση µε επίκεντρο το Εγώ. Οι µαθητές που πήραν µέρος σε

59 Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 42 αθλητικές δραστηριότητες, οι οποίες είχαν κατεξοχήν επίκεντρο το Έργο, απολάµβαναν περισσότερο το άθληµα και το έβρισκαν πιο ενδιαφέρον. Οι Mahoney και Avener (1977) προσπάθησαν να ανακαλύψουν τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά που καθορίζουν την υψηλή απόδοση των αθλητών της ενόργανης γυµναστικής κατά την προπόνηση και τον αγώνα. Σαράντα οχτώ ώρες πριν την έναρξη των αγώνων για τη δηµιουργία της Ολυµπιακής οµάδας των Ηνωµένων Πολιτειών δόθηκαν ερωτηµατολόγια σε 13 αθλητές, ώστε να διερευνηθεί η σχέση της τελικής κατάταξής τους, µε τα ψυχολογικά τους χαρακτηριστικά. Οι καλύτεροι αθλητές είχαν µεγαλύτερη εµπιστοσύνη στον εαυτό τους και συχνότερα όνειρα εκτέλεσης, όπου έβλεπαν τον εαυτό τους και να εκτελεί µε µέτριο βαθµό επιτυχίας. Επίσης, σκέφτονταν περισσότερο χρόνο τις καταστάσεις του αθλήµατός τους, µιλούσαν στον εαυτό τους αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της προπόνησης και του αγώνα και χρησιµοποιούσαν την εσωτερική νοερή εξάσκηση. Ακόµη, διέφεραν στα πρότυπα του άγχους και στις µεθόδους ελέγχου του στρες. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά διαφοροποίησαν τους καλύτερους αθλητές από αυτούς που δεν µπόρεσαν να αποτελέσουν την Εθνική οµάδα.

60 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ ΜΕΘΟ ΟΣ είγµα Στην παρούσα έρευνα συµµετείχαν 63 αθλήτριες Ρυθµικής αγωνιστικής γυµναστικής (Ρ.Α.Γ.) ηλικίας 11 έως 18 ετών (έτος γέννησης ). Οι 30 αθλήτριες ανήκαν στην Εθνική Οµάδα της Χώρας µας και αθλούνταν στα Κέντρα Υψηλών Επιδόσεων (Κ.Υ.Ε.) της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, ενώ οι υπόλοιπες 33 επίλεκτες αθλήτριες προπονούνταν σε συλλόγους της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και της Λάρισας. Οι εξεταζόµενες, σύµφωνα µε τον εσωτερικό κανονισµό της Ελληνικής Γυµναστικής Οµοσπονδίας (Ε.Γ.Ο.) καθώς και σύµφωνα µε το ιεθνή Κώδικα της Παγκόσµιας Οµοσπονδίας Γυµναστικής (F.I.G.) συµµετείχαν στο Πανελλήνιο Πρωταθλήµατα του 2001 ανάλογα µε την ηλικία τους. Συγκεκριµένα: α) στην κατηγορία των Γυναικών συµµετείχαν οι αθλήτριες γεννηµένες το β) στην κατηγορία των Νεανίδων συµµετείχαν οι αθλήτριες γεννηµένες το γ) στην κατηγορία των Κορασίδων συµµετείχαν οι αθλήτριες γεννηµένες το Από τις 63 αθλήτριες και σύµφωνα µε τον παραπάνω διαχωρισµό εννέα (9) ανήκαν στην Εθνική οµάδα των Γυναικών, είκοσι µία (21) στην Εθνική οµάδα των

61 Μέθοοδος 44 Νεανίδων και τριάντα τρεις (33) επίλεκτες αθλήτριες στην Κατηγορία των Κορασίδων. Πίνακας 1. Αριθµός του δείγµατος ανά κατηγορία, Μ.Ο. ηλικίας και προπονητικής εµπειρίας. Κατηγορία N Ηλικία Προπονητική εµπειρία Mean SD Mean SD Γυναίκες Νεανίδες Κορασίδες Σύνολο ιαδικασία Οι αθλήτριες που συµµετείχαν στην έρευνα ενηµερώθηκαν αρχικά από τις προπονήτριές τους µετά από τηλεφωνική επικοινωνία και κατόπιν αδείας της Ελληνικής Γυµναστικής Οµοσπονδίας. Οι προπονήτριες των αθλητριών ενηµερώθηκαν για τους σκοπούς της έρευνας, τη διαδικασία των µετρήσεων καθώς, και τον τρόπο διεξαγωγής των αποτελεσµάτων. Έτσι καθορίστηκε η ηµέρα και η ώρα προσέλευσής τους στο χώρο διεξαγωγής της έρευνας. Για τις µετρήσεις των αθλητριών της Αθήνας χρησιµοποιήθηκε το προπονητήριο της Ρυθµικής γυµναστικής που στεγάζεται στο Ολυµπιακό Στάδιο (Ο.Α.Κ.Α.) και µια κλειστή αίθουσα δίπλα από το προπονητήριο στην οποία τοποθετήθηκαν τα απαραίτητα εργαστηριακά όργανα. Για τις µετρήσεις των αθλητριών της Θεσσαλονίκης χρησιµοποιήθηκε το προπονητήριο της Ρυθµικής γυµναστικής που στεγάζεται στο κλειστό γυµναστήριο της Μίκρας, αίθουσα «Ιωάννης Μελισσανίδης» και µια κλειστή αίθουσα δίπλα από το προπονητήριο. Τέλος, για τις µετρήσεις των αθλητριών των συλλόγων της Λάρισας, χρησιµοποιήθηκε το κλειστό γυµναστήριο της Νεάπολης και το γραφείο της Τοπικής Επιτροπής της Ε.Γ.Ο.

62 Μέθοοδος 45 Την πρώτη ηµέρα και αφού προηγουµένως ενηµερώνονταν οι εξεταζόµενες για τους σκοπούς της έρευνας, γινόταν η καταγραφή των προσωπικών τους στοιχείων και συµπλήρωναν τα ερωτηµατολόγια των ψυχολογικών χαρακτηριστικών. Στη συνέχεια ακολουθούσε η αξιολόγηση των ικανοτήτων: α) ταχύτητας αντίληψης β) επιλεκτικής προσοχής γ) µνήµης-οµαδοποίησης πληροφοριών και δ) ικανότητας µάθησης νέας δεξιότητας. Τη δεύτερη ηµέρα, αφού προηγούνταν το τεστ διατήρησης της ικανότητας µάθησης, ακολουθούσε η αξιολόγηση των ικανοτήτων: α)απλού χρόνου αντίδρασης β) χρόνου απάντησης µε επιλογή γ) συνεχούς προσοχής δ) αναλυτικής ικανότητας ε) συντονισµού δυο χεριών στ) ακολουθία πορείας ζ) ικανότητας στόχευσης η) επιδεξιότητας καρπού-δαχτύλων και θ) ικανότητας σύµπτωσης. Την τρίτη ηµέρα και αφού µεσολαβούσε χρονικό διάστηµα 2-4 ηµερών από την πρώτη ηµέρα, στο χώρο της προπόνησης των αθλητριών γινόταν η αξιολόγηση της ικανότητας συγκράτησης πληροφοριών στη µνήµη. Συγκεκριµένα η πρώτη προβολή γινόταν πριν από την προθέρµανσή τους, ενώ η δεύτερη 30 λεπτά αργότερα. Οι 28 από τις 63 εξεταζόµενες µετά το χρονικό διάστηµα µιας εβδοµάδας επανέλαβαν τα τεστ των ικανοτήτων ταχύτητας αντίληψης και επιλεκτικής προσοχής, για να ελεγχθεί η αξιοπιστία των πρώτων δοκιµασιών των συγκεκριµένων ικανοτήτων. Κατά την επεξεργασία των αποτελεσµάτων των 28 αθλητριών, λήφθηκαν υπ όψιν τα αποτελέσµατα της πρώτης µέτρησής τους µόνο στις συγκεκριµένες ικανότητες, έτσι ώστε οι συνθήκες αξιολόγησης να είναι όµοιες για όλα τα άτοµα. Όλες οι µετρήσεις πραγµατοποιήθηκαν στην προαγωνιστική περίοδο και σε χρονικό διάστηµα 4 µηνών (από Ιούλιο έως Νοέµβριο 2001) και ανάλογα µε τις αγωνιστικές υποχρεώσεις των αθλητριών σε Εθνικά και ιεθνή πρωταθλήµατα.

63 Μέθοοδος 46 Μετρήσεις-όργανα αξιολόγησης Σε 35 άτοµα (23 προπονήτριες και 12 Κριτές) που συµµετείχαν σε Πανελλήνια Πρωταθλήµατα καθώς και σε ιεθνείς αγώνες των κατηγοριών Γυναικών, Νεανίδων και Κορασίδων, δόθηκαν 4 λίστες, κάθε µία από τις οποίες περιείχε ικανότητες διαφορετικής κατηγορίας: γνωστικές, αντιληπτικές, κινητικές και ψυχολογικές, επιλεγµένες από την εκτενή ανασκόπηση της βιβλιογραφίας. Τα 35 αυτά άτοµα κλήθηκαν ως ειδικοί, να κατατάξουν τις ικανότητες κάθε κατηγορίας ξεχωριστά, βαθµολογώντας µε 1 (ένα) την πιο σηµαντική από αυτές, κατά την άποψή τους, για την επίτευξη υψηλής απόδοσης στη Ρυθµική αγωνιστική γυµναστική, και µε 2, 3,.., τις επόµενες ικανότητες µε µικρότερη σηµαντικότητα. Στη συγκεκριµένη έρευνα µε βάση την κατάταξη που προήλθε από τις απαντήσεις των προπονητριών και των κριτών, επιλέχθηκαν να αξιολογηθούν οι πιο σηµαντικές ικανότητες από κάθε κατηγορία. Οι ικανότητες που επιλέχθηκαν φαίνονται στον πίνακα 2. Στα σχήµατα 1,2, 3 και 4 φαίνεται αναλυτικότερα η κατάταξη όλων των ικανοτήτων από τις διεθνείς κριτές και προπονήτριες. Πίνακας 2. Οι ικανότητες που επιλέχθηκαν σύµφωνα µε την άποψη των διεθνών κριτών και προπονητριών. ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΗΠΤΙΚΕΣ ΚΙΝΗΤΙΚΕΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Μνήµη- συγκράτηση πληροφοριών Συνεχής προσοχή Συντονισµός µελών του σώµατος Αυτοπεποίθηση Μνήµη- οµαδοποίηση πληροφοριών Ταχύτητα αντίληψης Ακολουθία πορείας Εσωτερικά κίνητρα Αναλυτική ικανότητα Χρόνος αντίδρασης σε οπτικό ερέθισµα Επιδεξιότητα καρπούδαχτύλων Ικανότητα µάθησης Επιλεκτική προσοχή Ικανότητα σύµπτωσης Χρόνος απάντησης µε επιλογή Στόχευση

64 Μέθοοδος ,63 ικανότητα µάθησης 3,5 3 2,51 2,94 µνήµη-συγκράτηση πληροφοριών αναλυτική ικανότητα 2,5 2 1,5 1,37 µνήµη-οµαδοποίηση πληροφοριών 1 0,5 0 Σκορ Σχήµα 1. Σκορ ερωτηµατολόγιου διεθνών προπονητριών και κριτών στις γνωστικές ικανότητες και την ικανότητα µάθησης νέας δεξιότητας. συνεχής π ροσοχής 6 5 4,03 4,74 5,2 5,43 5,74 ταχύτητα αντίληψης 4 π ροσανατολισµός στο χώρο 3 Χ.Α. µε επιλογή 2,74 3,09 επιλεκτική π ροσοχή 2 ικανότητα πρόβλεψης Χ.Α σε οπ τικό ερέθισµα 1 0 Σκορ Σχήµα 2. Σκορ ερωτηµατολόγιου διεθνών προπονητριών και κριτών στις αντιληπτικές ικανότητες ,71 6,26 6,37 6,57 6,97 κιναίσθηση ακολουθία πορείας δυναµική ισορροπία στατική ισορροπία ,49 4,4 4,49 επιδεξιότητα καρπού-δακτ. ικανότητα σύµπτωσης στόχευση Σκορ Σχήµα 3. Σκορ ερωτηµατολόγιου διεθνών προπονητριών και κριτών στις κινητικές ικανότητες.

65 Μέθοοδος ,23 Αυτοπεποίθηση 5 4,34 4,54 Αγωνιστικότητα Αυτοσυγκέντρωση 4 3 2,57 3,11 3,57 Συνεργατικότητα 2 Αυτοκυριαρχία 1 Παρακίνηση 0 Σκορ Σχήµα 4. Σκορ ερωτηµατολόγιου διεθνών προπονητριών και κριτών στα ψυχολογικά χαρακτηριστικά. Αξιολόγηση ικανοτήτων 1. Ικανότητα µάθησης νέας δεξιότητας Για την αξιολόγηση της συγκεκριµένης ικανότητας χρησιµοποιήθηκε το Mirror Star Tracer (Model 5824, Lafayette Instrument Company, Lafayette, IN). Κατά τη διάρκεια της δοκιµασίας οι αθλήτριες έπρεπε να χρησιµοποιήσουν το κυρίαρχο χέρι τους. Κρατώντας ένα ειδικό µεταλλικό στυλό ανίχνευαν την εξωτερική γραµµή των 8 τµηµάτων ενός αστεριού βλέποντάς το µέσα από έναν καθρέφτη, ο οποίος ήταν τοποθετηµένος κάθετα, έτσι ώστε να αντανακλάται το οριζόντια τοποθετηµένο αστέρι σε αυτόν και να φαίνεται το οµοίωµά του. Η διαδικασία της ανίχνευσης δεν ήταν εύκολη για τις εξεταζόµενες, διότι ένα µεταλλικό παραβάν ήταν επάνω από το αστέρι, µε αποτέλεσµα να εµποδίζει ολοκληρωτικά την άµεση οπτική παρατήρηση του αστεριού και του χεριού τους. Το σχέδιο του αστεριού, που ήταν από µη µεταλλικό υλικό, ήταν εγκλωβισµένο από µεταλλική επιφάνεια και κάθε φορά που η αθλήτρια στην προσπάθειά της να διανύσει την απόσταση του αστεριού ερχόταν σε επαφή µε την µεταλλική επιφάνεια, ακουγόταν ένας ήχος και καταγραφόταν το λάθος. Η κάθε µια από τις 8 πλευρές του αστεριού ήταν χωρισµένη σε 4 τµήµατα. Οι εξεταζόµενες κατά την φάση εξάσκησης έκαναν 15 block των 7 προσπαθειών,

66 Μέθοοδος 49 δηλαδή συνολικά 105 προσπάθειες, και κατά τη φάση διατήρησης 2 block των 7 προσπαθειών, δηλαδή 14 προσπάθειες συνολικά. Η καταµέτρηση των λαθών γινόταν από έναν αυτόµατο ηλεκτρονικό µετρητή στην επιφάνεια του οποίου εµφανίζονταν τα λάθη. Κατά τη διάρκεια της δοκιµασίας δινόταν φθίνουσα περιληπτική ανατροφοδότηση µετά από κάθε block προσπαθειών. όθηκαν τρεις δοκιµαστικές προσπάθειες πριν από την έναρξη της δοκιµασίας στα τρία πρώτα µέρη του αστεριού. Για την εκτίµηση της ικανότητας µάθησης χρησιµοποιήθηκαν δυο µεταβλητές: α) ο αριθµός των λαθών και β) ο αριθµός των τµηµάτων. Εικόνα 1: Mirror Star Tracer 2. Γνωστικές ικανότητες 2.1. Συγκράτηση πληροφοριών στη µνήµη: είναι η συγκράτηση µεγάλου αριθµού πληροφοριών στη µνήµη για την µετέπειτα επεξεργασία τους. Η πειραµατική διαδικασία απαιτούσε µια πρώτη παρουσίαση του υλικού µε 30 φωτογραφίες και µια δεύτερη παρουσίαση µε 60 φωτογραφίες. Η προβολή τους πραγµατοποιήθηκε µε τη βοήθεια Η.Υ. και η χρονική διάρκεια εµφάνισης της κάθε φωτογραφίας ήταν 4 δευτερόλεπτα. Ο χρονισµός της εµφάνισης των φωτογραφιών ελέγχονταν από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Κατά τη διάρκεια της πρώτης προβολής οι αθλήτριες παρακολούθησαν 30 φωτογραφίες: α) 10 φωτογραφίες µε ασκήσεις από το άθληµα της Ρ.Α.Γ., β) 10 φωτογραφίες µε ασκήσεις από τα

67 Μέθοοδος 50 αθλήµατα της Ενόργανης γυµναστικής ανδρών-γυναικών και Τραµπολίνο και γ) 10 φωτογραφίες κοινωνικού περιεχοµένου. Η δεύτερη προβολή πραγµατοποιήθηκε 30 λεπτά αργότερα και οι αθλήτριες παρακολούθησαν 60 φωτογραφίες, δηλαδή 30 της πρώτης προβολής και άλλες 30 µε περιεχόµενο ανάλογο µε αυτό της πρώτης προβολής (10 επιπλέον φωτογραφίες για κάθε κατηγορία) οι οποίες είχαν τοποθετηθεί µε τυχαία σειρά. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης προβολής οι αθλήτριες έπρεπε να αναγνωρίσουν και να σηµειώσουν στην ειδική κάρτα αξιολόγησης της ικανότητας, τις φωτογραφίες που παρουσιάστηκαν στην πρώτη προβολή. Για την εκτίµηση της ικανότητας συγκράτησης πληροφοριών χρησιµοποιήθηκαν τρεις µεταβλητές: α) ο αριθµός των σωστών απαντήσεων σε ερεθίσµατα σχετικά µε την Ρυθµική, β) ο αριθµός των σωστών απαντήσεων σε ερεθίσµατα σχετικά µε συγγενή προς τη Ρυθµική αθλήµατα και γ) ο αριθµός των σωστών απαντήσεων σε ερεθίσµατα κοινωνικού περιεχοµένου. Το τεστ έχει αποδεκτό βαθµό αξιοπιστίας α cronbach=.66 Εικόνα 2. Αξιολόγηση στη µνήµη - συγκράτηση πληροφοριών Αναλυτική ικανότητα:είναι η ικανότητα εύρεσης σχέσεων λογικής για την επίλυση προβληµάτων. Το πρόγραµµα APM (Advanced Progressive Matrices Test) της σειράς Vienna Test System (Schuhfried, 1996) χρησιµοποιήθηκε για την αξιολόγησή της. Είναι σχεδιασµένο κατάλληλα για την αξιολόγηση της ικανότητας ανάλυσης οπτικών παραστάσεων και της αναγνώρισης πιθανών σχέσεων µεταξύ

68 Μέθοοδος 51 τους. Παρουσιάστηκαν διαδοχικά 33 συνολικά εικόνες στην οθόνη ηλεκτρονικού υπολογιστή, που η κάθε µια εµπεριείχε 8 απλά σχήµατα ή σχέδια. Απαραίτητη προϋπόθεση για την ολοκλήρωση της οπτικής παράστασης ( πρόσθεση, αφαίρεση ή εξέλιξη ) ήταν η ανάλυση της λογικής σειράς των σχηµάτων και η επιλογή της σωστής απάντησης ( σχεδίου ) ανάµεσα από έξι πιθανές λύσεις. Για την καταγραφή της επιλεγµένης απάντησης η αθλήτρια έπρεπε να πιέσει το στυλό του τεστ µέσα στο τετράγωνο σηµείο δίπλα από το επιλεγµένο σχήµα-σχέδιο. Οι επιλογές καταγράφονταν αυτόµατα στον ηλεκτρονικό υπολογιστή και οι σωστές απαντήσεις χρησιµοποιήθηκαν για την αξιολόγηση της συγκεκριµένης ικανότητας. όθηκαν 2 δοκιµαστικές προσπάθειες πριν από την έναρξη του τεστ. Το τεστ έχει υψηλό βαθµό αξιοπιστίας α cronbach=.90. Εικόνα 3. Αξιολόγηση στην αναλυτική ικανότητα 2.3. Οµαδοποίηση πληροφοριών στη µνήµη: είναι η ικανότητα οργάνωσης των πληροφοριών στη µνήµη, ανάλογα µε τα χαρακτηριστικά τους, για την αποτελεσµατικότερη αποθήκευση και ανάκλησή τους. Η αξιολόγηση της ικανότητας πραγµατοποιήθηκε µε την σύντοµη παρουσίαση οπτικού υλικού το οποίο οι αθλήτριες έπρεπε να ανακαλέσουν αµέσως µετά. Το Psychological Testing Software Super Lab (Cedrus Corporation, 1997) χρησιµοποιήθηκε για τη δηµιουργία πρωτοκόλλου και την αξιολόγηση της ικανότητας. Οι αθλήτριες παρακολούθησαν 20 φορές σύνολα 10 γραµµάτων και αριθµών τοποθετηµένων µε οµαδοποιηµένη και τυχαία σειρά στην οθόνη ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Τα κριτήρια της

69 Μέθοοδος 52 οµαδοποιηµένης τοποθέτησης των πληροφοριών ήταν η οριζόντια, η κάθετη ή η κοντινή τοποθέτησή τους σε κάποιο σηµείο της οθόνης. Σε κάθε οπτική παρουσίαση υπήρχαν το πολύ δύο αποµακρυσµένες πληροφορίες. Τα τυχαία ερεθίσµατα ήταν 58, τα οµαδοποιηµένα 121 και τα αποµακρυσµένα 21. Αφού δίνονταν οι οδηγίες ακολουθούσε η παρουσίαση κάθε εικόνας η διάρκεια της οποίας ήταν 4 δευτερόλεπτα. Μετά την εξαφάνιση της εικόνας από την οθόνη οι αθλήτριες έπρεπε να ανακαλέσουν όσο το δυνατό µεγαλύτερο αριθµό πληροφοριών εκφράζοντάς το προφορικά στην ερευνήτρια. Οι απαντήσεις καταγράφονταν στην προσωπική καρτέλα αξιολόγησης της κάθε αθλήτριας ξεχωριστά. Το ποσοστό των πληροφοριών που αναγνώρισαν σωστά στα τυχαία, στα οµαδοποιηµένα, στα αποµακρυσµένα ερεθίσµατα καθώς και ο αριθµός των λανθασµένων απαντήσεων στα οµαδοποιηµένα και τυχαία ερεθίσµατα, χρησιµοποιήθηκαν για την αξιολόγηση της συγκεκριµένης ικανότητας. Το τεστ έχει ικανοποιητικό βαθµό αξιοπιστίας α Cronbach = Αντιληπτικές ικανότητες 3.1. Συνεχής προσοχή: Αξιολογήθηκε µε το ειδικό λογισµικό Continuous Attention του Vienna Test System (Schuhfried,1994). Στην οθόνη ηλεκτρονικού υπολογιστή εµφανίζονταν µια οριζόντια σειρά από επτά ισόπλευρα τρίγωνα τυχαία τοποθετηµένα, άλλα µε την κορυφή τους προς τα επάνω και άλλα µε την κορυφή προς τα κάτω (ερέθισµα). Όταν τρία τρίγωνα ήταν στραµµένα προς τα κάτω ανεξάρτητα από τη θέση τους (κρίσιµο ερέθισµα), η εξεταζόµενη έπρεπε να πιέσει ένα πλήκτρο του ειδικού πληκτρολόγιου, πάνω στο οποίο είχε τοποθετηµένο το δείκτη του κυρίαρχου χεριού της σε όλη τη διάρκεια της δοκιµασίας. Η εµφάνιση των ερεθισµάτων ακολουθούσε συγκεκριµένο πρωτόκολλο, όπου τα κρίσιµα ερεθίσµατα ήταν κατανεµηµένα σε όλη τη διάρκεια της δοκιµασίας µε µη

70 Μέθοοδος 53 προβλέψιµο τρόπο. Το ερέθισµα διαρκούσε ένα δευτερόλεπτο (1 ), ενώ το επόµενο εµφανιζόταν 500 msec µετά την παρέλευση του προηγούµενου. Το σύνολο των ερεθισµάτων που εµφανίζονταν ήταν 400, και τα κρίσιµα ερεθίσµατα 80. Προηγήθηκε φάση εξάσκησης. Για την εκτίµηση της συνεχούς προσοχής χρησιµοποιήθηκαν τρεις µεταβλητές: α) η ταχύτητα αντίδρασης β) ο αριθµός των λανθασµένων απαντήσεων και γ) ο αριθµός των χαµένων απαντήσεων. Το τεστ έχει βαθµό αξιοπιστίας r=.76,.87. Εικόνα 4. Αξιολόγηση στη συνεχή προσοχή 3.2.Ταχύτητα αντίληψης: είναι η ικανότητα ανάλυσης και αποκωδικοποίησης ερεθισµάτων και γεγονότων του περιβάλλοντος, µε ταχύτητα. Παρόµοια µέθοδος αξιολόγησης της συγκεκριµένης ικανότητας ακολουθήθηκε στη µελέτη των Borgeaud και Abernethy (1987) και της έρρη (1997). Για τη δηµιουργία του πρωτοκόλλου χρησιµοποιήθηκε το Super Lab (Cedrus Corporation, 1997). Το τεστ περιείχε 20 ερωτήσεις οι οποίες αντιστοιχούσαν σε 20 φωτογραφίες. Τόσο οι ερωτήσεις όσο και οι φωτογραφίες εµφανίζονταν στην οθόνη ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Οι 12 από τις 20 φωτογραφίες είχαν περιεχόµενο σχετικό µε την Ρυθµική αγωνιστική γυµναστική, ενώ οι υπόλοιπες 8 σχετικό µε άλλα αθλήµατα. Οι ερωτήσεις αφορούσαν οτιδήποτε µπορούσε να αναγνωριστεί από τη φωτογραφία είτε αυτό ήταν σχετικό µε το άθληµα είτε όχι. υο πλήκτρα από το πληκτρολόγιο του Η.Υ. αντιστοιχούσαν στις δυο πιθανές απαντήσεις κάθε ερώτησης. Το χρωµατισµένο κόκκινο πλήκτρο A για την απάντηση ΝΑΙ και το µαύρο πλήκτρο

71 Μέθοοδος 54 Λ για την απάντηση ΟΧΙ. Μετά την ανάγνωση των οδηγιών η αθλήτρια έπρεπε να πιέσει το µακρύ πλήκτρο για να παρουσιαστεί η πρώτη ερώτηση. Για την κατανόηση της ερώτησης είχε στη διάθεσή της όσο χρόνο επιθυµούσε. Αµέσως µετά πίεζε το µακρύ πλήκτρο για να εµφανιστεί η φωτογραφία στην οποία αντιστοιχούσε η ερώτηση και απαντούσε όσο το δυνατόν ταχύτερα. όθηκαν τρεις προσπάθειες εξάσκησης. Η ταχύτητα αντίδρασης στις σωστές απαντήσεις ήταν η µεταβλητή που αξιολογήθηκε. Στην παρούσα έρευνα ελέγχθηκε ο βαθµός αξιοπιστίας του τεστ µε τη µέθοδο της επαναλαµβανόµενης µέτρησης (test retest) και οι δείκτες αξιοπιστίας ήταν: α) για τον αριθµό των λαθών r=.87 και για την ταχύτητα αντίδρασης r=.83. Οι δείκτες εσωτερικής συνοχής ήταν: α) για τον αριθµό των λαθών α=.64 και β) για την ταχύτητα αντίδρασης α=.94. Εικόνα 5. Αξιολόγηση στην ταχύτητα αντίληψης 3.3. Επιλεκτική προσοχή: είναι η συγκέντρωση της προσοχής σε επιλεγµένα ερεθίσµατα τα οποία περιέχουν σηµαντικές πληροφορίες για την αποτελεσµατικότερη εκτέλεση των κινήσεων. Για τη δηµιουργία του πρωτοκόλλου χρησιµοποιήθηκε το Super Lab (Cedrus Corporation, 1997). Στην οθόνη ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή εµφανίζονταν διαδοχικά 20 φωτογραφίες οι οποίες περιείχαν αντιπροσωπευτικές ασκήσεις της Ρυθµικής αγωνιστικής γυµναστικής. Μετά από ένα σύντοµο ηχητικό ερέθισµα εµφανιζόταν η φωτογραφία για χρονικό διάστηµα.7 sec. Μετά την εξαφάνισή της από την οθόνη, εµφανίζονταν δυο ερωτήσεις εκ των οποίων η µια ήταν σχετική ως προς το άθληµα της Ρυθµικής και η

72 Μέθοοδος 55 άλλη σχετική ως προς το περιβάλλον της φωτογραφίας. υο πλήκτρα από το πληκτρολόγιο του Η.Υ. αντιστοιχούσαν στις δυο πιθανές απαντήσεις κάθε ερώτησης. Το χρωµατισµένο κόκκινο πλήκτρο A για την απάντηση ΝΑΙ και το µαύρο πλήκτρο Λ για την απάντηση ΟΧΙ. Μετά από την ανάγνωση των οδηγιών η αθλήτρια έπρεπε να πιέσει το µακρύ πλήκτρο για να παρουσιαστεί η πρώτη φωτογραφία. όθηκαν τρεις προσπάθειες εξάσκησης. Η ταχύτητα αντίδρασης και ο αριθµός των σωστών απαντήσεων στα ερεθίσµατα που ήταν σχετικά µε τη Ρυθµική και σε αυτά που ήταν σχετικά ως προς το περιβάλλον της φωτογραφίας ήταν οι µεταβλητές που αξιολογήθηκαν. Στην παρούσα έρευνα ελέγχθηκε ο βαθµός αξιοπιστίας του τεστ µε την µέθοδο της επαναλαµβανόµενης µέτρησης (test retest) και οι δείκτες αξιοπιστίας ήταν: α) για τον αριθµό των λαθών r=.85 και για την ταχύτητα αντίδρασης -απάντησης r=.92. Οι δείκτες εσωτερικής συνοχής ήταν: α) για τον αριθµό των λαθών α=.94 και β) για την ταχύτητα αντίδρασης α= Απλός χρόνος αντίδρασης: Αξιολογήθηκε µε το ειδικό λογισµικό Reaction Test του Vienna Test System (Schuhfried, 1996a). Η αθλήτρια τοποθετούσε το δείκτη του κυρίαρχου χεριού της σε ένα ευαίσθητο στην αφή πλήκτρο (πλήκτρο εκκίνησης). Μόλις αντιλαµβανόταν ένα οπτικό ερέθισµα, δηλαδή έναν κίτρινο κύκλο που εµφανιζόταν στην οθόνη του ηλεκτρονικού υπολογιστή, έπρεπε να πιέσει ένα διακόπτη (πλήκτρο αντίδρασης), που βρισκόταν σε απόσταση 7 cm πιο ψηλά από το πλήκτρο εκκίνησης. Αφού η εξεταζόµενη αντιδρούσε σωστά σε τέσσερα συνεχόµενα ερεθίσµατα, άρχιζε η φάση αξιολόγησης, κατά την οποία εµφανίζονταν 24 ερεθίσµατα. Όλα τα χρονικά διαστήµατα µεταξύ των ερεθισµάτων είχαν διαφορετική χρονική διάρκεια ( sec), έτσι ώστε να αποφευχθεί η περίπτωση πρόβλεψης και ακολουθούσαν ένα σταθερό πρωτόκολλο. Η ταχύτητα αντίδρασης καταγράφηκε ως το χρονικό διάστηµα που µεσολαβούσε από την

73 Μέθοοδος 56 εµφάνιση του οπτικού ερεθίσµατος µέχρι την απελευθέρωση του πλήκτρου εκκίνησης σε msec. Η µεταβλητή που υπολογίστηκε για την στατιστική ανάλυση ήταν ο µέσος όρος του χρόνου αντίδρασης των 24 προσπαθειών. Το τεστ έχει υψηλό βαθµό αξιοπιστίας α Cronbach =.90. Εικόνα 6. Αξιολόγηση στον απλό χρόνο αντίδρασης 3.5. Χρόνος απάντησης µε επιλογή: Αξιολογήθηκε µε το ειδικό λογισµικό Determination test του Vienna Test System (Schuhfried, 1997). Η εξεταζόµενη τοποθετούσε τα δυο χέρια της πάνω στο ειδικό πληκτρολόγιο του οργάνου και έπρεπε να απαντήσει σε κάθε ένα από τα πέντε οπτικά και δυο ηχητικά ερεθίσµατα µε το αντίστοιχο πλήκτρο. Τα οπτικά ερεθίσµατα ήταν πέντε κύκλοι διαφορετικού χρώµατος που εµφανίζονταν στην οθόνη του ηλεκτρονικού υπολογιστή και τα ηχητικά ερεθίσµατα ήταν δυο ήχοι διαφορετικής συχνότητας ( Hz/λεπτό αντίστοιχα). Τα ερεθίσµατα εµφανίζονταν ακολουθώντας ένα σταθερό πρωτόκολλο και κάθε ερέθισµα εµφανιζόταν µόλις δινόταν η απάντηση στο προηγούµενο. Προηγήθηκε φάση εξάσκησης, µε σκοπό η εξεταζόµενη να εξοικειωθεί µε τη σχέση ερεθίσµατος και πλήκτρου απάντησης και να διασφαλιστεί ότι κατάλαβε την διαδικασία. Η φάση αυτή είχε τρεις δευτερεύουσες φάσεις. Στην πρώτη η αθλήτρια έκανε 10 προσπάθειες απαντώντας µόνο σε οπτικά ερεθίσµατα. Στη δεύτερη φάση πατούσε πρώτα τα πλήκτρα που αντιστοιχούσαν στην απάντηση για κάθε ένα από τα ηχητικά ερεθίσµατα έτσι ώστε να εξοικειωθεί µε την διαφορά των ήχων και στη συνέχεια έκανε τέσσερις προσπάθειες απαντώντας µόνο σε ηχητικά ερεθίσµατα.

74 Μέθοοδος 57 Στην τελευταία φάση της εξάσκησης έκανε 25 προσπάθειες απαντώντας σε οπτικά και 25 σε ηχητικά ερεθίσµατα. Στη συνέχεια άρχιζε η φάση αξιολόγησης, που διαρκούσε τέσσερα λεπτά. Καταγράφηκε ο χρόνος απάντησης σε κάθε ερέθισµα καθώς και ο αριθµός των σωστών και λανθασµένων απαντήσεων. Οι µεταβλητές που υπολογίστηκαν στη στατιστική ανάλυση ήταν α) ο µέσος όρος του χρόνου απάντησης των σωστών απαντήσεων και β) ο αριθµός των λανθασµένων απαντήσεων. Το τεστ έχει υψηλό βαθµό αξιοπιστίας α του Cronbach =.98. Εικόνα 7. Αξιολόγηση στο χρόνο απάντησης µε επιλογή 4. Κινητικές ικανότητες 4.1. Συντονισµός χεριών: Αξιολογήθηκε µε το πρόγραµµα Motor Performance Series του Vienna Test System. Η αθλήτρια καθόταν µπροστά στην οθόνη ηλεκτρονικού υπολογιστή, και έπρεπε να µετακινήσει µια κόκκινη κουκίδα µέσα στα διαγώνια, ευθεία και κυκλικά τµήµατα µιας συγκεκριµένης διαδροµής, χρησιµοποιώντας δυο µοχλούς µε τα χέρια της. Οι µοχλοί ήταν συνδεδεµένοι µε το ειδικό πληκτρολόγιο του Η.Υ. Ο µοχλός που ελεγχόταν από το δεξί της χέρι είχε τη δυνατότητα να µετακινηθεί προς τα πάνω ή προς τα κάτω, ενώ ο µοχλός που ελεγχόταν από το αριστερό της χέρι µόνο αριστερά ή δεξιά. Έτσι έπρεπε να συντονίσει τις κινήσεις των χεριών της για να µετακινήσει µε ακρίβεια την κόκκινη κουκίδα. Η εξεταζόµενη έπρεπε να ολοκληρώσει επιτυχώς τη διαδροµή τέσσερις φορές. Προηγήθηκε φάση εξάσκησης. Ο µέσος όρος της χρονικής διάρκειας της

75 Μέθοοδος 58 δοκιµασίας και β) το ποσοστό της χρονικής διάρκειας των λαθών που καταγράφηκαν, χρησιµοποιήθηκαν για την εκτίµηση του συντονισµού των χεριών. Το τεστ έχει βαθµό αξιοπιστίας α Cronbach =.88 έως.93, ανάλογα µε τη µεταβλητή που αξιολογείται. Εικόνα 8. Αξιολόγηση στο συντονισµό των χεριών 4.2. Ακολουθία πορείας: Αξιολογήθηκε µε το τεστ Line Tracking του Vienna Test System. Η εξεταζόµενη κρατώντας µε το κυρίαρχο χέρι της ένα ειδικό στυλό έπρεπε να ακολουθήσει τα κυκλικά, ευθεία και διαγώνια τµήµατα µιας συγκεκριµένης διαδροµής, που ήταν χαραγµένη πάνω σε µια ειδική µεταλλική πλάκα διαστάσεων 30 X 30 cm. Κατά τη διάρκεια της δοκιµασίας έπρεπε να αποφύγει κάθε επαφή του στυλό µε τα τοιχώµατα της διαδροµής. υο ειδικές εγκοπές, µια στην αρχή και µια στο τέλος της διαδροµής, σηµατοδοτούσαν τη χρονική έναρξη και λήξη της δοκιµασίας. Στον υπολογιστή που ήταν συνδεδεµένος µε τη µεταλλική πλάκα, καταγράφονταν τόσο η χρονική διάρκεια της δοκιµασίας όσο και των λαθών. Προηγήθηκε φάση εξάσκησης. Οι µεταβλητές που υπολογίστηκαν για την αξιολόγηση της ικανότητας ήταν α) η χρονική διάρκεια της δοκιµασίας και β) το ποσοστό της χρονικής διάρκειας των λαθών. Το τεστ έχει βαθµό αξιοπιστίας r= Ικανότητα στόχευσης: Αξιολογήθηκε µε το πρόγραµµα Motor Performance Series του Vienna Test System. Μπροστά στην αθλήτρια υπήρχε µια µεταλλική οριζόντια πλάκα δοκιµασίας διαστάσεων 30 X 30 cm. Σε απόσταση 12 cm από την αθλήτρια ήταν τοποθετηµένοι πάνω στην πλάκα δοκιµασίας δυο µεταλλικοί

76 Μέθοοδος 59 κύκλοι διαµέτρου 15 mm, οι οποίοι είχαν απόσταση µεταξύ τους 24 cm. Στο ενδιάµεσο αυτό διάστηµα ήταν τοποθετηµένοι σε σειρά, 20 µικροί µεταλλικοί κύκλοι διαµέτρου 1cm και σε απόσταση µεταξύ τους 0.5cm. Η αθλήτρια κρατώντας µια πένα µε το κυρίαρχο χέρι της άρχιζε τη δοκιµασία από αριστερά, µε ένα απλό χτύπηµα στον πρώτο µεγάλο κύκλο. Αµέσως µετά έπρεπε πολύ γρήγορα να συνεχίσει να χτυπάει µε την πένα στοχεύοντας τους 20 κύκλους. Η καταγραφή του χρόνου άρχιζε µε το πρώτο χτύπηµα και ολοκληρωνόταν στο τελευταίο. Ο χρόνος ολοκλήρωσης της διαδικασίας καταγράφονταν σε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή που ήταν συνδεδεµένος µε τη µεταλλική πλάκα και χρησιµοποιήθηκε για την αξιολόγηση της συγκεκριµένης ικανότητας. Προηγήθηκε φάση εξάσκησης. Οι µεταβλητές που υπολογίστηκαν ήταν α) η χρονική διάρκεια της δοκιµασίας β) ο αριθµός των σωστών απαντήσεων και γ) ο αριθµός των λανθασµένων απαντήσεων. Το τεστ έχει βαθµό αξιοπιστίας r=.81. Εικόνα 9. Αξιολόγηση στην ικανότητα στόχευσης 4.4. Επιδεξιότητα καρπού-δαχτύλων: είναι η ικανότητα επιδέξιας κινητικής δραστηριότητας του καρπού και των δαχτύλων. Αξιολογήθηκε µε το πρόγραµµα Motor Performance Series του Vienna Test System. Μπροστά στην αθλήτρια υπήρχε ένα κουτί που περιείχε 25 µεταλλικές βελόνες, µήκους 5 cm, τοποθετηµένο σε απόσταση 30 cm από την µεταλλική οριζόντια πλάκα δοκιµασίας διαστάσεων 30Χ30 cm. Με το κυρίαρχο χέρι η αθλήτρια έπρεπε να τοποθετήσει τις 25 µεταλλικές βελόνες σε αντίστοιχες µικρές εσοχές διαµέτρου 2.8 mm που βρίσκονταν