ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 6ΠΠ. Πρόγραµµα εργασίας. για το ειδικό πρόγραµµα έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης:

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 6ΠΠ Πρόγραµµα εργασίας για το ειδικό πρόγραµµα έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης: "Ολοκλήρωση και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας" ΒΙΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΓΟΝΙ ΙΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

2 Περιεχόµενα 0. ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 4 I. ΕΣΤΙΑΣΗ ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ. 13 ΘΕΜΑΤΙΚH ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ Βιοεπιστήµες, γονιδιωµατική και βιοτεχνολογία στην υπηρεσία της υγείας 1.1 Εισαγωγή Στόχοι, διάρθρωση και συνολική προσέγγιση Τεχνικό περιεχόµενο που διαρθρώνεται ως εξής:. 17 i) Προηγµένη γονιδιωµατική και εφαρµογές της στην υγεία α) Βασικές γνώσεις και βασικά εργαλεία λειτουργικής.. 17 γονιδιωµατικής όλων των οργανισµών Έκφραση γονιδίων και πρωτεϊνωµατική. 17 οµική γονιδιωµατική Συγκριτική γονιδιωµατική και πληθυσµιακή γενετική. 19 Βιοπληροφορική.. 19 Πολυεπιστηµονικές προσεγγίσεις λειτουργικής.. 20 γονιδιωµατικής σε βασικές βιολογικές διεργασίες β) Εφαρµογές των γνώσεων και τεχνολογιών στους τοµείς της 23 γονιδιωµατικής και της βιοτεχνολογίας στην υπηρεσία της υγείας Ορθολογική και ταχύτερη ανάπτυξη νέων, ασφαλέστερων και 24 αποτελεσµατικότερων φαρµάκων (συµπεριλαµβάνονται οι φαρµακογονιδιωµατικές προσεγγίσεις) Ανάπτυξη νέων µεθόδων διάγνωσης Ανάπτυξη νέων δοκιµών in vitro προς αντικατάσταση των. 26 πειραµάτων σε ζώα Ανάπτυξη και δοκιµή νέων εργαλείων πρόληψης και θεραπείας,. 27 όπως η σωµατική γονιδιακή θεραπεία και η κυτταροθεραπεία (ιδίως η θεραπεία δια βραστοκυττάρων, λ.χ. εκείνη που αφορά τις νευρολογικές και νευροµυϊκές διαταραχές) και η ανοσοθεραπεία Καινοτόµος µεταγονιδιωµατική έρευνα η οποία προσφέρει 29 αξιόλογες δυνατότητες εφαρµογών ii) Καταπολέµηση σοβαρών ασθενειών 31 α) Προσεγγίσεις γονιδιωµατικής µε γνώµονα τις εφαρµογές στις. 31 ιατρικές γνώσεις και τεχνολογίες Καταπολέµηση των καρδιαγγειακών παθήσεων, του διαβήτη 31 και των σπάνιων ασθενειών Καταπολέµηση της αντοχής στα αντιβιοτικά και σε άλλα.. 34 φάρµακα 2

3 Μελέτη του εγκεφάλου και καταπολέµηση των νόσων του.. 35 νευρικού συστήµατος Μελέτη της ανθρώπινης αύξησης και της διαδικασίας γήρανσης.37 β) Καταπολέµηση του καρκίνου γ) Καταπολέµηση των σηµαντικότερων µεταδοτικών ασθενειών 41 που συνδέονται µε τη φτώχεια ράσεις ειδικής στήριξης για το σύνολο του θεµατικού πεδίου 44 προτεραιότητας Συνδέσεις µε ερευνητικά θέµατα στο πλαίσιο/ της παρούσας. 45 θεµατικής προτεραιότητας και άλλων προτεραιοτήτων και δράσεων, στο πλαίσιο του έκτου προγράµµατος-πλαισίου 1.5 Σχέδιο υλοποίησης και συναφή θέµατα Πληροφορίες σχετικές µε τις προσκλήσεις II. ΓΕΝΙΚΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ A. Επισκόπηση των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων B. Κοινά κριτήρια αξιολόγησης των προτάσεων Γ. Κατάλογος των οµάδων χωρών τις οποίες καλύπτουν τα 77 ειδικά µέτρα υποστήριξης της διεθνούς συνεργασίας 3

4 0. ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Γενικό πλαίσιο Μετά τη θέσπιση του ειδικού προγράµµατος έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης "Ολοκλήρωση και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας" 1 και των κανόνων συµµετοχής και διάδοσης 2, δυνάµει της συνθήκης ΕΚ, η Επιτροπή εξέδωσε, µε τη βοήθεια της επιτροπής του προγράµµατος, το παρόν πρόγραµµα εργασίας το οποίο προσδιορίζει λεπτοµερέστερα τους στόχους, τις επιστηµονικές και τεχνολογικές προτεραιότητες και το χρονοδιάγραµµα εκτέλεσης του ειδικού προγράµµατος, ιδίως για το πρώτο έτος εφαρµογής του. Στα πλαίσιο των θεµατικών ερευνητικών πεδίων προτεραιότητας, τα νέα µέσα (ολοκληρωµένα έργα και δίκτυα αριστείας) αναγνωρίζονται ως κατ'εξοχήν µέσα προτεραιότητας για την επίτευξη των στόχων της κρίσιµης µάζας, της ολοκλήρωσης της ερευνητικής ικανότητας, της απλοποιηµένης διαχείρισης και της ευρωπαϊκής προστιθέµενης αξίας. Τα νέα αυτά µέσα θα χρησιµοποιηθούν από την αρχή σε κάθε θεµατικό πεδίο και, όπου κρίνεται σκόπιµο, ως µέσα προτεραιότητας, ενώ ταυτόχρονα θα συνεχισθεί η χρήση των ειδικών στοχοθετηµένων έργων και των δράσεων συντονισµού. Θα εξασφαλισθεί ιδίως η οµαλή µετάβαση από τα προηγούµενα προγράµµατα. Όσον αφορά τη συµµετοχή της Κοινότητας σε προγράµµατα που αναλαµβάνονται από πολλά κράτη µέλη (άρθρο 169 της συνθήκης), επί του παρόντος η συµµετοχή αυτή προβλέπεται µόνο για το θεµατικό ερευνητικό πεδίο προτεραιότητας "Βιοεπιστήµες, γονιδιωµατική και βιοτεχνολογία στην υπηρεσία της υγείας". Περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε τις διατάξεις που αφορούν την εφαρµογή των νέων µέσων διατίθενται στον Cordis ( Όσον αφορά την εφαρµογή των ειδικών δραστηριοτήτων που καλύπτουν ευρύτερο πεδίο έρευνας, σε αυτό το στάδιο θα χρησιµοποιηθούν τα ειδικά στοχοθετηµένα ερευνητικά έργα, οι δράσεις συντονισµού, και τα ειδικά ερευνητικά έργα για µικροµεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ). Οι δραστηριότητες µε στόχο την ενίσχυση των θεµελίων του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας θα λάβουν κυρίως τη µορφή ειδικών στοχοθετηµένων ερευνητικών έργων και δράσεων συντονισµού. 1 2 ΕΕ L 294 της , σ. 1. ΕΕ L xx της xx.xx.2002, σ. y. 4

5 Σε όλα τα µέρη του προγράµµατος είναι δυνατό να χρησιµοποιηθούν δράσεις ειδικής στήριξης, συµπεριλαµβανοµένων των προσκλήσεων υποβολής προσφορών, και δράσεις συντονισµού. Κατά την εκπόνηση του παρόντος προγράµµατος εργασίας, η Επιτροπή βασίστηκε στις γνωµοδοτήσεις συµβουλευτικών οµάδων και, για τον καθορισµό των θεµατικών ερευνητικών πεδίων προτεραιότητας, στα αποτελέσµατα µιας πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος που προκηρύχθηκε στις αρχές του Περισσότερες πληροφορίες, και ιδίως ο κατάλογος των µελών των συµβουλευτικών οµάδων και τα αποτελέσµατα της πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος, διατίθενται στον εξυπηρετητή Cordis. 2. Πεδίο εφαρµογής του προγράµµατος εργασίας Το πεδίο εφαρµογής του παρόντος προγράµµατος εργασίας αντιστοιχεί στο πεδίο εφαρµογής του ειδικού προγράµµατος. Το πρόγραµµα εργασίας περιγράφει τις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων που προβλέπεται να λήξουν το 2003 και, σε πολλές περιπτώσεις, παρέχει συνοπτικές πληροφορίες σχετικά µε τις προσκλήσεις που θα λήξουν το Το παράρτηµα Α δίνει µια γενική εικόνα αυτών των προσκλήσεων. Ορισµένα θέµατα του ειδικού προγράµµατος τα οποία δεν καλύπτονται σε αυτό το στάδιο θα συµπεριληφθούν σε µεταγενέστερες αναθεωρήσεις του προγράµµατος εργασίας. 3. Οριζόντια θέµατα Ορισµένα θέµατα είναι σηµαντικά για όλα τα µέρη του προγράµµατος εργασίας. Τα θέµατα αυτά εκτίθενται παρακάτω και, εάν χρειάζεται, περιγράφονται λεπτοµερέστερα στα διάφορα µέρη του προγράµµατος εργασίας. Σηµειωτέον ότι οι εργασίες στατιστικής που προβλέπονται στο παρόν πρόγραµµα εργασίας, και ιδίως στα µέρη που αφορούν τα θεµατικά πεδία προτεραιότητας "Τεχνολογίες της κοινωνίας της πληροφορίας" και Πολίτες και διακυβέρνηση στην κοινωνία της γνώσης", και την έρευνα µε γνώµονα τις πολιτικές στο πλαίσιο της ενότητας "Ειδικές δραστηριότητες που καλύπτουν ευρύτερο πεδίο έρευνας", θα διεξαχθούν σε στενή συνεργασία µε τη EUROSTAT. Το παρόν πρόγραµµα εργασίας δίνει ιδιαίτερη έµφαση στις ανάγκες των µικροµεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ). Συγκεκριµένα, τουλάχιστον το 15% των χρηµατοδοτικών πόρων που προβλέπονται για τα θεµατικά ερευνητικά πεδία προτεραιότητας προορίζονται για τις ΜΜΕ. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, προβλέπονται ειδικές δράσεις όπως π.χ. ειδικές για ΜΜΕ προσκλήσεις υποβολής προτάσεων συνδεόµενων µε τα νέα µέσα, ενίσχυση των εθνικών σηµείων επαφής, και ειδικά µέτρα κατάρτισης και αφοµοίωσης. Επιπλέον, η συµµετοχή ΜΜΕ συνεκτιµάται στα κριτήρια αξιολόγησης των προτάσεων, ιδίως στην περίπτωση των νέων µέσων. Τέλος, το γεγονός ότι όµιλοι επιχειρήσεων που εκπροσωπούν µεγάλες κοινότητες ΜΜΕ έχουν τη δυνατότητα να διαδραµατίσουν ενεργό ρόλο στα νέα µέσα, θα συµβάλει στην επίτευξη του προαναφερόµενου στόχου. 5

6 Οι προτείνοντες από συνδεδεµένα κράτη µπορούν να συµµετάσχουν στο παρόν πρόγραµµα υπό τους ίδιους όρους και έχοντας τα ίδια δικαιώµατα και υποχρεώσεις µε εκείνους που προέρχονται από τα κράτη µέλη. Επιπλέον, το παρόν πρόγραµµα εργασίας υπογραµµίζει τη σηµασία της συµµετοχής των συνδεδεµένων υποψήφιων κρατών στην ερευνητική πολιτική της Κοινότητας και στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας. Θα αναληφθούν επίσης δράσεις ειδικής στήριξης µε σκοπό να προωθηθεί, να ενθαρρυνθεί και να διευκολυνθεί η συµµετοχή οργανισµών από τα υποψήφια κράτη στις δραστηριότητες που εµπίπτουν στα θεµατικά πεδία προτεραιότητας. Οι δράσεις ειδικής στήριξης θα συµπεριλαµβάνουν τα εξής: δραστηριότητες πληροφόρησης, ευαισθητοποίησης και κατάρτισης προώθηση του δυναµικού των υποψήφιων χωρών παροχή υποστήριξης σε ερευνητές των χωρών αυτών ώστε να συµµετάσχουν σε συνέδρια και να εκπονήσουν προτάσεις δηµιουργία και ενίσχυση δικτύων ή κέντρων αριστείας µεταξύ των κρατών µελών και των υποψήφιων χωρών, καθώς και µεταξύ και εντός των υποψήφιων χωρών µέτρα υποστήριξης για τη βελτίωση της συµµετοχής ΜΜΕ από υποψήφιες χώρες αξιολόγηση των συστηµάτων και πολιτικών ΕΤΑ σε συγκεκριµένους τοµείς αξιολόγηση των ερευνητικών ιδρυµάτων που αναπτύσσουν δραστηριότητα σε συγκεκριµένο τοµέα προοπτικές µελέτες µε στόχο τη χάραξη ερευνητικών πολιτικών και την οργάνωση των ερευνητικών συστηµάτων σε έναν συγκεκριµένο τοµέα. Η διεθνής συνεργασία αποτελεί µια σηµαντική διάσταση του έκτου προγράµµατος πλαισίου. Ως συνιστώσα ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας ανοικτού στον κόσµο, στο έκτο πρόγραµµα πλαίσιο η διεθνής συνεργασία θα λάβει κυρίως τις εξής τρεις µορφές: - άνοιγµα των δραστηριοτήτων µε στόχο την εστίαση και ολοκλήρωση της κοινοτικής έρευνας σε οργανισµούς τρίτων χωρών, οι οποίοι είναι δυνατό να λάβουν σηµαντική χρηµατοδότηση - ειδικά µέτρα υποστήριξης της διεθνούς συνεργασίας και, - διεθνείς δραστηριότητες στο πλαίσιο της ενότητας "Ανθρώπινοι πόροι και κινητικότητα" του ειδικού προγράµµατος έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης " όµηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας". Οι πρώτες δύο µορφές διεθνούς συνεργασίας εµπίπτουν στο ειδικό πρόγραµµα Ολοκλήρωση και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας", και συνεπώς καλύπτονται από το παρόν πρόγραµµα εργασίας. Αντιστοιχούν επίσης στη δεύτερη δραστηριότητα που προβλέπεται στο άρθρο 164 της συνθήκης ΕΚ, η οποία καλύπτει τη συνεργασία µε τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισµούς. Άνοιγµα των δραστηριοτήτων µε στόχο την εστίαση και ολοκλήρωση της κοινοτικής έρευνας σε οργανισµούς τρίτων χωρών ιατίθενται πόροι για τη χρηµατοδότηση της συµµετοχής ερευνητών, οµάδων και οργανισµών τρίτων χωρών σε έργα που εµπίπτουν στα επτά θεµατικά ερευνητικά πεδία προτεραιότητας, καθώς και στις Ειδικές 6

7 δραστηριότητες που καλύπτουν ευρύτερο πεδίο έρευνας. Στο πλαίσιο αυτό, οι σχετικές δραστηριότητες θα έχουν τους εξής γενικούς στόχους: - να βοηθήσουν τους ευρωπαίους ερευνητές, τις επιχειρήσεις και τους ερευνητικούς οργανισµούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των συνδεδεµένων µε το πρόγραµµα πλαίσιο κρατών να έχουν πρόσβαση στις γνώσεις και την τεχνογνωσία που υπάρχουν αλλού στον κόσµο, και - να συµβάλλουν ώστε να εξασφαλιστεί ενεργός και συνεκτική συµµετοχή της Ευρώπης στις ερευνητικές πρωτοβουλίες που αναλαµβάνονται σε διεθνές επίπεδο, µε σκοπό να επεκταθούν τα όρια της γνώσης ή να επιλυθούν µείζονα παγκόσµια προβλήµατα. Τα συγκεκριµένα θέµατα που συνδέονται µε τη διεθνή διάσταση των επτά θεµατικών ερευνητικών πεδίων προτεραιότητας και των ειδικών δραστηριοτήτων που καλύπτουν ευρύτερο πεδίο έρευνας περιγράφονται στα αντίστοιχα κεφάλαια του παρόντος προγράµµατος εργασίας. Σε όλες τις σχετικές δραστηριότητες είναι δυνατό να λάβουν µέρος συµµετέχοντες από οποιαδήποτε τρίτη χώρα 3 και διεθνείς οργανισµοί, πέραν του ελάχιστου απαιτούµενου αριθµού συµµετεχόντων. Οι συµµετέχοντες από αναπτυσσόµενες χώρες, µεσογειακές χώρες εταίρους, χώρες των υτικών Βαλκανίων, καθώς και από τη Ρωσία και τα Νέα Ανεξάρτητα Κράτη (βλ. κατάλογο χωρών στο Παράρτηµα Γ) είναι δυνατό να τύχουν χρηµατοδότησης για όλες τις δραστηριότητες της εν λόγω ενότητας 4. Χρηµατοδότηση µπορεί επίσης να λάβουν και συµµετέχοντες από άλλες τρίτες χώρες στα πεδία εκείνα για τα οποία προβλέπεται δυνατότητα τέτοιας χρηµατοδοτικής συνεισφοράς στα αντίστοιχα µέρη του παρόντος προγράµµατος εργασίας ή εάν αυτή η χρηµατοδοτική συνεισφορά είναι ουσιώδης για την υλοποίηση της ερευνητικής δραστηριότητας. Ειδικά µέτρα υποστήριξης της διεθνούς συνεργασίας Για τα "ειδικά µέτρα υποστήριξης της διεθνούς συνεργασίας" διατίθεται προϋπολογισµός ύψους 315 εκατοµµυρίων ευρώ. Αυτά τα µέτρα υποστήριξης των εξωτερικών σχέσεων και της πολιτικής αναπτυξιακής βοήθειας της Κοινότητας καλύπτουν τις ακόλουθες οµάδες τρίτων χωρών: αναπτυσσόµενες χώρες, µεσογειακές χώρες εταίρους, χώρες των υτικών Βαλκανίων, Ρωσία και Νέα Ανεξάρτητα Κράτη. Οι υπό τον ανωτέρω τίτλο δραστηριότητες και προσκλήσεις υποβολής προτάσεων, οι οποίες συµπληρώνουν την πρόσβαση στις δραστηριότητες των θεµατικών ερευνητικών πεδίων προτεραιότητας, περιγράφονται στο κεφάλαιο 10 του παρόντος προγράµµατος εργασίας. Στο ίδιο κεφάλαιο καθορίζονται οι απαιτήσεις που αφορούν τη σύνθεση των κοινοπραξιών. 3 4 Επί του παρόντος δεν υπάρχει συνεργασία µε το Αφγανιστάν, το Ιράκ, το Ιράν, τη Λιβύη, το Μιανµάρ και τη Βόρεια Κορέα. Εντούτοις, η κατάσταση αυτή ενδέχεται να αλλάξει, ανάλογα µε την αντίστοιχη εξωτερική πολιτική της Κοινότητας. Οι σχετικές ενηµερώσεις επισηµαίνονται στον Cordis. Πράγµατι, θα διατεθούν 285 εκατοµµύρια ευρώ για τη συµµετοχή των υπόψη τρίτων χωρών (βλ. Παράρτηµα Γ) σε δραστηριότητες που εµπίπτουν στα θεµατικά ερευνητικά πεδία προτεραιότητας και στις ειδικές δραστηριότητες που καλύπτουν ευρύτερο πεδίο έρευνας. 7

8 Συµµετοχή νοµικών οντοτήτων από τρίτες χώρες στις δραστηριότητες της ενότητας Ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και σχετική χρηµατοδοτική συνεισφορά Η διεθνής συνεργασία µε τρίτες χώρες εταίρους και διεθνείς οργανισµούς θα ενθαρρυνθεί ιδιαιτέρως σε όλα τα θέµατα για τα οποία µια τέτοια συνεργασία προσφέρει πλεονεκτήµατα. Επιπλέον οι νοµικές οντότητες τρίτων χωρών και οι διεθνείς οργανισµοί είναι δυνατό να τύχουν χρηµατοδοτικής συνεισφοράς εκ µέρους της Κοινότητας. Για τον σκοπό αυτό, στις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων θα προσδιορίζονται, κατά περίπτωση, τα θέµατα διεθνούς συνεργασίας. Αυτό ισχύει ιδίως για τις τρίτες χώρες µε τις οποίες έχουν συναφθεί συµφωνίες συνεργασίας. Κατά την εκτέλεση των ερευνητικών δραστηριοτήτων που θα αναληφθούν βάσει του παρόντος προγράµµατος εργασίας πρέπει να τηρούνται οι θεµελιώδεις αρχές δεοντολογίας και οι απαιτήσεις που καθορίζονται στην απόφαση σχετικά µε το ειδικό πρόγραµµα έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης "Ολοκλήρωση και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας". Περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε τη διαδικασία δεοντολογικής αναθεώρησης παρέχονται στις Κατευθυντήριες γραµµές σχετικά µε τις διαδικασίες αξιολόγησης των προτάσεων ( Στο παράρτηµα Β του παρόντος προγράµµατος εργασίας διευκρινίζονται επίσης τα θέµατα που πρέπει να καλύπτει η δεοντολογική αναθεώρηση. Κατά τον δυνατόν και σε συνέργεια µε το ειδικό πρόγραµµα έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης " όµηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας", θα προωθηθεί η κινητικότητα των ερευνητών, µε σκοπό ιδίως την επιτυχή υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Το παρόν πρόγραµµα εργασίας επιχειρεί, στο µέτρο του δυνατού, να ενισχύσει και να βελτιώσει τη θέση και τον ρόλο των γυναικών στις επιστήµες και την έρευνα, αφενός έχοντας ως γνώµονα την ισότητα ευκαιριών και αφετέρου συνεκτιµώντας την παράµετρο του φύλου στα θέµατα που καλύπτει. Θα καταβληθούν ιδιαίτερες προσπάθειες ώστε να συνεκτιµηθούν οι δεοντολογικές, κοινωνικές, νοµικές, ρυθµιστικές και ευρύτερες πολιτισµικές πτυχές της έρευνας, συµπεριλαµβανοµένης της κοινωνικοοικονοµικής έρευνας, και της καινοτοµίας, που θα προκύψουν από την ενδεχόµενη εξάπλωση, εφαρµογή και αντίκτυπο των νέων τεχνολογιών ή διεργασιών και σεναρίων που θα αναπτυχθούν στο πλαίσιο κάθε θεµατικής προτεραιότητας. Οι προσπάθειες αυτές θα συµπληρωθούν µε τις δραστηριότητες κοινωνικοοικονοµικής έρευνας που θα αναληφθούν στο θεµατικό πεδίο προτεραιότητας "Πολίτες και διακυβέρνηση στην κοινωνία της γνώσης". 8

9 Στην έκθεση που θα υποβάλει ανά τακτά διαστήµατα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συµβούλιο, η Επιτροπή θα εκθέτει λεπτοµερώς την πρόοδο της υλοποίησης του ειδικού προγράµµατος, ιδίως όσον αφορά την επίτευξη των στόχων και προτεραιοτήτων του. 4. Υποβολή προτάσεων Οι προτάσεις πρέπει να υποβάλλονται στα πλαίσια προσκλήσεων υποβολής προτάσεων 5. Πριν να υποβάλουν πρόταση, οι προτείνοντες πρέπει να συµβουλευθούν τα εξής έγγραφα: το παρόν πρόγραµµα εργασίας, τη σχετική πρόσκληση υποβολής προτάσεων, όπως αυτή έχει δηµοσιευθεί στην Επίσηµη Εφηµερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, και τον αντίστοιχο οδηγό για την υποβολή προτάσεων. Τα έγγραφα αυτά όπως και κάποια άλλα χρήσιµα κείµενα, συµπεριλαµβανοµένων των κανόνων συµµετοχής και πληροφοριών σχετικών µε τις συµβάσεις, διατίθενται στον εξυπηρετητή Cordis (βλ. ανωτέρω). 5. Πολυθεµατικές προτάσεις Προτάσεις πρέπει να υποβάλλονται βάσει προσκλήσεων υποβολής προτάσεων οι οποίες, στην περίπτωση των θεµατικών ερευνητικών πεδίων προτεραιότητας, είναι οργανωµένες θεµατικά. Οι προτάσεις που εµπίπτουν σε περισσότερα του ενός θεµατικά πεδία θα γίνονται δεκτές από την Επιτροπή, υπό τον όρο ότι τα πεδία αυτά καλύπτονται από το παρόν πρόγραµµα εργασίας. Το ειδικό πρόγραµµα εστιάζεται σε ορισµένο αριθµό θεµατικών προτεραιοτήτων. εδοµένου ότι οι προτεραιότητες αυτές καλύπτουν ένα ευρύ φάσµα επιστηµονικών κλάδων, είναι αναµενόµενο ότι θα υποβληθούν προτάσεις που θα καλύπτουν περισσότερα του ενός θέµατα. Η συνάφεια των προτάσεων µε τους στόχους του ειδικού προγράµµατος αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την περαιτέρω συνεκτίµησή τους. Επιπλέον, οι προτάσεις που δεν εµπίπτουν στο πεδίο εφαρµογής του προγράµµατος εργασίας δεν θα γίνονται δεκτές. Οι πολυθεµατικές προτάσεις είναι δυνατό να διακριθούν στις ακόλουθες κατηγορίες: Προτάσεις µε σαφές κέντρο βάρους. εδοµένης της φύσης των σύγχρονων ερευνητικών εργασιών, µια σηµαντική µερίδα προτάσεων παρουσιάζουν έναν κάποιο βαθµό πολυεπιστηµονικότητας. Οι προτάσεις αυτές υπόκεινται στις συνήθεις διαδικασίες υποβολής και 5 Προτάσεις δράσεων ειδικής στήριξης, µη εξαρτώµενες από πρόσκληση υποβολής προτάσεων, είναι δυνατό να υποβάλλονται στην Επιτροπή, µόνο στις περιπτώσεις που το παρόν πρόγραµµα εργασίας προβλέπει τέτοια δυνατότητα. 9

10 αξιολόγησης. Στην περίπτωση προτάσεων των οποίων ένα σηµαντικό τεχνολογικό ή θεµατικό σκέλος εµπίπτει σε κάποιο άλλο µέρος του προγράµµατος, η διαδικασία επιβάλλει υπαγωγή της πρότασης στο θεµατικό πεδίο που αντιπροσωπεύει το µεγαλύτερο µέρος της πρότασης (δηλαδή, το "κέντρο βάρους" της). Εάν το κέντρο βάρους δεν είναι άµεσα σαφές, η Επιτροπή εξετάζει το περιεχόµενο της πρότασης και αποφασίζει σε ποιο θεµατικό πεδίο θα υπαχθεί καλύτερα η πρόταση. Εάν µια πρόταση υπαχθεί σε θεµατικό πεδίο άλλο από εκείνο για το οποίο υποβλήθηκε, θα συνεκτιµηθεί στο πλαίσιο του νέου θεµατικού πεδίου. Εντούτοις, εάν το νέο κέντρο βάρους δεν αποτελεί αντικείµενο ανοικτής πρόσκλησης κατά τον χρόνο της µεταφοράς, η πρόταση θα τεθεί σε αναµονή, µε τη συναίνεση των προτεινόντων, µέχρις ότου ανοίξει µια κατάλληλη πρόσκληση, αλλά µόνο εφόσον µια τέτοια πρόσκληση προβλέπεται ρητά στο πρόγραµµα εργασίας. Εάν επιλεγεί, η πρόταση θα υπαχθεί και θα χρηµατοδοτηθεί από το θεµατικό κέντρο βάρους. Κοινές προσκλήσεις υποβολής προτάσεων. Είναι σαφές ότι, σε ορισµένους τοµείς, οι προτάσεις αναγκαστικά παρουσιάζουν ιδιαίτερα πολυθεµατικό χαρακτήρα. Στην περίπτωση αυτή, προκηρύσσονται από την Επιτροπή κοινές προσκλήσεις για δύο ή περισσότερα θεµατικά πεδία ή άλλα πεδία του προγράµµατος, και προβλέπεται κοινός προϋπολογισµός. Η διαδικασία αυτή ακολουθείται µόνο σε σαφώς καθορισµένους τοµείς για τους οποίους ο πολυθεµατικός χαρακτήρας των αναµενόµενων προτάσεων είναι δυνατό να καθοριστεί µε σαφήνεια εκ των προτέρων. Προτάσεις γενικού ενδιαφέροντος. Πρόκειται για προτάσεις που παρουσιάζουν γενικό ενδιαφέρον για όλα συνολικά τα µέρη του ειδικού προγράµµατος, αλλά για κανένα µεµονωµένα. Εάν οι προτάσεις αυτές έχουν αληθινά καινοτόµο και πρωτοποριακό χαρακτήρα, είναι δυνατό να υπαχθούν στο µέρος του προγράµµατος εργασίας που αφορά την πρόβλεψη επιστηµονικών και τεχνολογικών αναγκών, µόλις το µέρος αυτό ανοίξει σε τέτοιες προτάσεις. Οι προτάσεις γενικού ενδιαφέροντος που δεν πληρούν αυτό το κριτήριο µπορεί ενδεχοµένως να συνεκτιµηθούν ως προτάσεις µε "κέντρο βάρους" (βλ. πρώτη περίπτωση ανωτέρω). 6. Κριτήρια αξιολόγησης και συναφή θέµατα Στις "Κατευθυντήριες γραµµές σχετικά µε τις διαδικασίες αξιολόγησης των προτάσεων" περιγράφονται οι βασικές διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούνται σε όλα τα προγράµµατα που εµπίπτουν στο έκτο πρόγραµµα πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Η οµάδα κριτηρίων που ισχύουν για το παρόν πρόγραµµα εργασίας παρέχεται στο Παράρτηµα Β. Οποιαδήποτε συµπληρωµατικά κριτήρια επισηµαίνονται σαφώς στο εκάστοτε µέρος του παρόντος προγράµµατος εργασίας. Οι ελάχιστες βαθµολογίες για κάθε οµάδα κριτηρίων προσδιορίζονται στο παράρτηµα Β και εφαρµόζονται υπό την επιφύλαξη αντίθετης ρητής 10

11 υπόδειξης. Επιπλέον, στο παράρτηµα Β προσδιορίζεται σε γενικές γραµµές ο τρόπος µε τον οποίο θα συνεκτιµηθούν τα εξής: η παράµετρος του φύλου, τα θέµατα δεοντολογίας ή/και ασφάλειας και η παιδαγωγική διάσταση. Πριν να επιλεγούν προς χρηµατοδότηση, όλες οι προτάσεις που θίγουν θέµατα δεοντολογίας ή αποτέλεσαν αντικείµενο δεοντολογικού προβληµατισµού κατά την επιστηµονική τους αξιολόγηση είναι δυνατό να υποβληθούν σε αναθεώρηση από ειδική επιτροπή δεοντολογικής αναθεώρησης. Στις "Κατευθυντήριες γραµµές σχετικά µε τις διαδικασίες αξιολόγησης των προτάσεων" παρέχονται πιο λεπτοµερείς πληροφορίες σχετικά µε τη διαδικασία αξιολόγησης συνολικά καθώς και σχετικά µε τη διαδικασία δεοντολογικής αναθεώρησης. Επιπλέον, τα προγράµµατα εργασίας, και κατά συνέπεια οι αντίστοιχες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων, είναι δυνατόν να προσδιορίζουν και να περιορίζουν τη συµµετοχή νοµικών οντοτήτων σε µια έµµεση δράση ανάλογα µε τις δραστηριότητες και τον τύπο των νοµικών οντοτήτων, ανάλογα µε το εκάστοτε χρησιµοποιούµενο µέσο ή ώστε να ληφθούν υπόψη οι ειδικοί στόχοι του προγράµµατος πλαισίου. Για τις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων ενδέχεται να προβλέπεται διαδικασία αξιολόγησης σε δύο στάδια. Στην περίπτωση αυτή, αυτό δηλώνεται σαφώς στην εκάστοτε πρόσκληση υποβολής προτάσεων. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε αυτή τη διαδικασία παρέχονται στις "Κατευθυντήριες γραµµές σχετικά µε τις διαδικασίες αξιολόγησης των προτάσεων". 7. ράσεις ειδικής στήριξης Το πεδίο εφαρµογής των δράσεων στήριξης είναι πιο περιορισµένο σε σχέση µε τα συνοδευτικά µέτρα των προηγούµενων προγραµµάτων πλαισίων. Τα σχετικά έργα έχουν στόχο να συµβάλουν ενεργώς στην υλοποίηση δραστηριοτήτων του προγράµµατος εργασίας, στην ανάλυση και διάδοση αποτελεσµάτων ή στην προετοιµασία µελλοντικών δραστηριοτήτων, ούτως ώστε να επιτρέψουν στην Κοινότητα να επιτύχει ή να καθορίσει στρατηγικούς στόχους ΕΤΑ. Κατά συνέπεια, αποδίδεται ιδιαίτερη έµφαση σε δράσεις στήριξης µε σκοπό: την προώθηση και διευκόλυνση της διάδοσης, µεταφοράς, εκµετάλλευσης, αξιολόγησης ή/και ευρείας αφοµοίωσης των αποτελεσµάτων παλαιότερων και τρεχόντων προγραµµάτων (πέραν των τυπικών δραστηριοτήτων διάδοσης και εκµετάλλευσης στα πλαίσια των µεµονωµένων έργων) την επίτευξη στρατηγικών στόχων, ιδίως όσον αφορά τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (π.χ. πιλοτικές πρωτοβουλίες συγκριτικής αξιολόγησης, χαρτογράφησης, δικτύωσης, κτλ.) την προετοιµασία µελλοντικών κοινοτικών δραστηριοτήτων ΕΤΑ (π.χ. µέσω προοπτικών µελετών, διερευνητικών µέτρων, πιλοτικών δράσεων, κτλ.) 11

12 και όχι σε δραστηριότητες ευαισθητοποίησης και ανταλλαγής πληροφοριών (π.χ. ετήσια εργαστήρια και συνέδρια), οι οποίες πραγµατοποιούνται ούτως ή άλλως χωρίς την υποστήριξη της Επιτροπής. Οι τελευταίες µάλιστα των ως άνω δραστηριοτήτων θα τυγχάνουν ευνοϊκής υποδοχής µόνο εφόσον εξυπηρετούν τους στρατηγικούς στόχους του προγράµµατος (ως προς τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας, τη βελτίωση του συντονισµού, την ευαισθητοποίηση του κοινού, την προετοιµασία µελλοντικών κοινοτικών δραστηριοτήτων, κτλ.). 12

13 I. ΕΣΤΙΑΣΗ ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΘΕΜΑΤΙΚH ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 1 Βιοεπιστήµες, γονιδιωµατική και βιοτεχνολογία στην υπηρεσία της υγείας 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ O προσδιορισµός της αλληλουχίας του ανθρώπινου γονιδιώµατος και πολλών άλλων γονιδιωµάτων προαναγγέλλει µια νέα εποχή για την ανθρώπινη βιολογία, προσφέροντας άνευ προηγουµένου ευκαιρίες για βελτίωση της ανθρώπινης υγείας και τόνωση της βιοµηχανικής και οικονοµικής δραστηριότητας. Για να συµβάλει προς αυτή την κατεύθυνση, το παρόν θεµατικό πεδίο προτεραιότητας αποβλέπει κυρίως στην ενσωµάτωση της µετα-γονιδιωµατικής έρευνας, περιλαµβανοµένης της έρευνας σχετικά µε τους συγγενείς µοριακούς µηχανισµούς, στις πιο καθιερωµένες βιοϊατρικές και βιοτεχνολογικές προσεγγίσεις και στην ολοκλήρωση της ερευνητικής - δηµόσιας και ιδιωτικής - ικανότητας στην Ευρώπη, µε σκοπό την ενίσχυση της συνεκτικότητας και τη δηµιουργία κρίσιµης µάζας. Στο συγκεκριµένο θεµατικό πεδίο, η ολοκληρωµένη πολυεπιστηµονική έρευνα, η οποία ενέχει σηµαντικό βαθµό διάδρασης µεταξύ της τεχνολογίας και της βιολογίας, θα διαδραµατίσει βασικό ρόλο για τη µετατροπή των γονιδιωµατικών δεδοµένων σε πρακτικές εφαρµογές. Ιδιαίτερο βάρος θα δοθεί επίσης στη συµµετοχή των βασικών ενδιαφερόµενων µερών (µεταξύ άλλων, κατά περίπτωση, της βιοµηχανίας, των φορέων ιατροφαρµακευτικής περίθαλψης και των ιατρών, πολιτικών ιθυνόντων, κανονιστικών αρχών, ενώσεων ασθενών και των ειδικών σε θέµατα δεοντολογίας κλπ.) στην υλοποίηση του παρόντος θεµατικού ερευνητικού πεδίου. Επιπλέον, θα δοθεί προσοχή στις παιδικές ασθένειες και τις σχετικές θεραπείες, εφόσον απαιτείται, και θα ληφθεί υπόψη η ισότιµη µεταχείριση των φύλων στο πλαίσιο της έρευνας 6. Στο πλαίσιο του παρόντος θεµατικού πεδίου προτεραιότητας θα προαχθεί και θα υποστηριχθεί η πολυεπιστηµονική βασική έρευνα µε σκοπό την πλήρη αξιοποίηση των γονιδιωµατικών πληροφοριών σε εφαρµογές στον τοµέα της ανθρώπινης υγείας. Στον τοµέα των εφαρµογών, θα δοθεί έµφαση σε ερευνητικές δραστηριότητες που αποβλέπουν στη µετάφραση των βασικών γνώσεων σε εφαρµογές («µεταφραστική» προσέγγιση) προκειµένου να επιτευχθεί πραγµατική, συνεκτική και συντονισµένη πρόοδος σε ευρωπαϊκό επίπεδο στον τοµέα της ιατρικής και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής. Η συγκεκριµένη έρευνα µπορεί επίσης να έχει αντίκτυπο στην έρευνα σε τοµείς όπως η γεωργία και το περιβάλλον, οι οποίοι εντάσσονται σε άλλες θεµατικές προτεραιότητες ο αντίκτυπος αυτός πρέπει να λαµβάνεται δεόντως υπόψη κατά την υλοποίηση των εν λόγω θεµατικών προτεραιοτήτων. Στο παρόν πρόγραµµα εργασίας περιγράφονται οι ερευνητικοί τοµείς, για τους οποίους µπορούν να υποβληθούν προτάσεις σχεδίων. Στην ενότητα «Τεχνικό περιεχόµενο» περιλαµβάνονται τα θέµατα που επιλέχθηκαν για την πρώτη πρόσκληση και γίνεται µία πρώτη αναφορά των θεµάτων που προβλέπονται για τη δεύτερη πρόσκληση. 6 Οι αιτίες, η κλινική εκδήλωση, οι επιπτώσεις και η θεραπεία των νόσων και των διαταραχών συχνά διαφέρουν µεταξύ γυναικών, ανδρών και παιδιών. Κατά συνέπεια, στα ερευνητικά πρωτόκολλα, στις µεθόδους και στις αναλύσεις αποτελεσµάτων όλων των δραστηριοτήτων που θα χρηµατοδοτηθούν στο πλαίσιο της παρόντος θεµατικού πεδίου προτεραιότητας πρέπει να λαµβάνεται υπόψη το ενδεχόµενο ύπαρξης ανάλογων διαφορών. 13

14 1.2 ΣΤΟΧΟΙ, ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το περιεχόµενο του παρόντος προγράµµατος εργασίας, τα ερευνητικά θέµατα που επιλέχθηκαν για την πρώτη πρόσκληση καθώς και τα θέµατα που αναφέρονται ενδεικτικά 7 για τη δεύτερη πρόσκληση δέχθηκαν επιδράσεις από διάφορες παραµέτρους, συµπεριλαµβανοµένης της ανάλυσης των εκδηλώσεων ενδιαφέροντος του Το πρόγραµµα εργασίας λαµβάνει επίσης υπόψη τους δηµοσιονοµικούς περιορισµούς, τον επείγοντα χαρακτήρα των επιστηµονικών δραστηριοτήτων και τις πιθανές αλληλεπικαλύψεις µεταξύ των ερευνητικών θεµάτων. Κατά την προετοιµασία των προτάσεων, οι υποψήφιοι πρέπει να λαµβάνουν υπόψη τα οριζόντια ζητήµατα που αναφέρονται στην εισαγωγή 8 καθώς και τα ακόλουθα ζητήµατα που σχετίζονται άµεσα µε το εν λόγω θέµα: Ισότιµη µεταχείριση των φύλων στην έρευνα Η ισότιµη µεταχείριση των φύλων στην έρευνα συνδέεται άµεσα µε το παρόν θεµατικό πεδίο, δεδοµένου ότι οι παράγοντες κινδύνου, οι βιολογικοί µηχανισµοί, οι κλινικές εκδηλώσεις, οι αιτίες, οι επιπτώσεις από τις νόσους και τις διαταραχές µπορεί να διαφέρουν µεταξύ των δύο φύλων. Το ενδεχόµενο ύπαρξης διαφορών µεταξύ των δύο φύλων 9 πρέπει εποµένως να εξετάζεται σε όλα τα πεδία της έρευνας στον τοµέα της υγείας, εκτός εάν είναι δυνατόν να καταδειχθεί ότι το φύλο δεν σχετίζεται µε την υγεία των ασθενών ή µε τους στόχους της έρευνας. Το ζήτηµα του φύλου πρέπει να λαµβάνεται υπόψη κατά: τη διατύπωση των ερευνητικών υποθέσεων, την ανάπτυξη των ερευνητικών πρωτοκόλλων, την επιλογή των ερευνητικών µεθόδων και την ανάλυση των αποτελεσµάτων τις βιολογικές, προκλινικές, επιδηµιολογικές έρευνες/µελέτες καθώς και τις έρευνες/µελέτες συµπεριφοράς τόσο σε ανθρώπους όσο και σε ζώα τη χρήση κυττάρων, ιστών και άλλων δειγµάτων, κατά περίπτωση την επιλογή συγκεκριµένης πληθυσµιακής οµάδας για τη διενέργεια µελετών. Η επιλογή πρέπει να τεκµηριώνεται διεξοδικά και να γίνεται πλήρης περιγραφή όσον αφορά το φύλο. Οι εν λόγω πτυχές θα λαµβάνονται υπόψη κατά τη διαδικασία αξιολόγησης Το πρόγραµµα εργασίας για τη θεµατική προτεραιότητα 1, µε το παρόν περιεχόµενο, θα χρησιµοποιηθεί µόνο κατά την πρώτη πρόσκληση για υποβολή προτάσεων. Τα θέµατα για τη δεύτερη πρόσκληση θα αναθεωρηθούν πριν από την επίσηµη δηµοσίευσή τους στην ΕΕΕΚ. Στο παρόν πρόγραµµα παρατίθενται «ενδεικτικά» κάποια θέµατα για τη δεύτερη πρόσκληση. Αυτό σηµαίνει ότι κατά τη διαδικασία θα δοθεί προτεραιότητα στα εν λόγω θέµατα, δεν υπάρχει ωστόσο επίσηµη δέσµευση της Κοινότητας ότι θα συµπεριληφθούν στη δεύτερη πρόσκληση. Βλέπε ενότητα «Εισαγωγή». Στο πρωτότυπο αγγλικό κείµενο γίνεται λόγος για τη διαφορά µεταξύ των λέξεων «gender» και «sex». Η λέξη «sex» αναφέρεται σε διαφορές που αποδίδονται στο σύνολο των βιολογικών χαρακτηριστικών, ενώ η λέξη «gender» αναφέρεται στις επιδράσεις κοινωνικής φύσεως που ευθύνονται για τις διαφορές. Οι άνδρες και οι γυναίκες δεν διαφέρουν µόνο όσον αφορά τη βασική τους βιολογία, αλλά και στους τρόπους µε τους οποίους αλληλεπιδρούν µε την κοινωνία και επηρεάζονται από αυτή. Στην ελληνική γλώσσα οι δύο λέξεις αποδίδονται συνήθως ως «φύλο». Ωστόσο, θα µπορούσε να θεωρηθεί ότι «sex» είναι το φύλο και «gender» το γένος. Βλέπε σχετική ενότητα στον «Οδηγό για την υποβολή προτάσεων». 14

15 Καινοτόµοι πτυχές και συµµετοχή των ΜΜΕ Οι βιοεπιστήµες και η βιοτεχνολογία, ως τεχνολογίες αιχµής, µπορούν να συµβάλουν σηµαντικά στο στόχο που έθεσε η Ευρωπαϊκή Ένωση στη Λισσαβόνα, να γίνει, δηλαδή, η πιο ανταγωνιστική οικονοµία της γνώσης στον κόσµο έως το Η παρούσα θεµατική προτεραιότητα τονίζει τη σηµασία της καινοτοµίας και της ολοκλήρωσης των ΜΜΕ, προκειµένου να επιτευχθεί ο στόχος της Λισσαβόνας. Συνεπώς, οι κοινοπραξίες σχεδίων πρέπει να ενσωµατώνουν όλες τις σχετικές τεχνογνωσίες, ώστε να εστιάζονται στις πτυχές που συνδέονται µε την καινοτοµία 12, όπως η µεταφορά τεχνολογίας, τα δικαιώµατα πνευµατικής ιδιοκτησίας, οι κλινικές δοκιµές κλπ., µε στόχο τη βέλτιστη χρήση της παραγόµενης γνώσης. Οι καινοτόµοι και µε ένταση έρευνας ΜΜΕ διαδραµατίζουν ζωτικό ρόλο στην αξιοποίηση της ευρωπαϊκής γνωστικής βάσης για τη βιοτεχνολογία και τις βιοεπιστήµες. Πράγµατι, 15 % του προϋπολογισµού προορίζεται για τη συµµετοχή των ΜΜΕ. Παιδική υγεία Όσον αφορά τις παιδικές ασθένειες, θα δοθεί προσοχή όπου κρίνεται απαραίτητο. Μέχρι σήµερα οι έρευνες για τις παιδικές ασθένειες είναι πολύ περιορισµένες, δεδοµένου ότι τα παιδιά αδυνατούν να δώσουν τη συγκατάθεσή τους, κάτι που αποτελεί θεµελιώδη προϋπόθεση για κάθε έρευνα στην οποία συµµετέχουν ανθρώπινα όντα. Κατά τη συµµετοχή παιδιών σε έρευνες πρέπει να ικανοποιούνται οι κατάλληλες δεοντολογικές απαιτήσεις. Κλινική έρευνα και κλινικές δοκιµές εδοµένου ότι η επιτυχής έκβαση της εν λόγω προτεραιότητας εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από την ανάπτυξη των εφαρµογών µε στόχο την ανθρώπινη υγεία καθώς και από τη βελτίωση των στρατηγικών που προσανατολίζονται στους ασθενείς, αναµένεται ότι οι υποψήφιοι θα χρησιµοποιήσουν πρωτίστως την κλινική έρευνα για να επιτύχουν τους εν λόγω στόχους 13. Η κλινική έρευνα µπορεί να περιλαµβάνει κλινικές δοκιµές. Ωστόσο, η κοινοτική συµµετοχή θα διατίθεται µόνο για τις κλινικές δοκιµές των φάσεων I και II. Στο πλαίσιο της σύµπραξης ευρωπαϊκών και αναπτυσσόµενων χωρών για τις κλινικές δοκιµές (EDCTP), χρηµατοδότηση µπορεί να προβλεφθεί για τις δοκιµές των φάσεων II και III. Κατά την υλοποίηση ενός προγράµµατος κλινικών ερευνών, οι κοινοπραξίες ενθαρρύνονται να συµπεριλαµβάνουν µικροµεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), στις ενδεδειγµένες περιπτώσεις. 14 Οι αιτίες, η κλινική εκδήλωση, οι επιπτώσεις και η θεραπεία νόσων και διαταραχών συχνά διαφέρουν µεταξύ γυναικών, ανδρών και παιδιών. Κατά συνέπεια, στα ερευνητικά πρωτόκολλα, στις µεθόδους και στις αναλύσεις αποτελεσµάτων όλων των δραστηριοτήτων που θα χρηµατοδοτηθούν στο πλαίσιο της παρούσας θεµατικής προτεραιότητας πρέπει να λαµβάνεται υπόψη το ενδεχόµενο ύπαρξης ανάλογων διαφορών, ιδιαίτερα κατά τη διενέργεια κλινικής έρευνας Βλέπε επίσης «Βιοεπιστήµες και βιοτεχνολογία Μία στρατηγική για την Ευρώπη». Βλέπε σχετική ενότητα στον «Οδηγό για την υποβολή προτάσεων». Βλέπε σχετική ενότητα στον «Οδηγό για την υποβολή προτάσεων». Βλέπε σχετική ενότητα στον «Οδηγό για την υποβολή προτάσεων». 15

16 Ενσωµάτωση δεοντολογικών, κοινωνικών, νοµικών και ευρύτερων πολιτισµικών πτυχών Η δεοντολογία κατέχει σηµαντική θέση στη θεµατική προτεραιότητα 1. Τα θέµατα δεοντολογίας, όπως η έρευνα µε ανθρώπινα όντα (κλινικές δοκιµές σε ενηλίκους και παιδιά), η χρήση ανθρώπινων εµβρυϊκών βλαστικών κυττάρων, η χρήση ανθρώπινων βιολογικών υλικών και η έρευνα µε ζώα θα αποτελέσουν αντικείµενα της εν λόγω προτεραιότητας. Ειδικοί σε θέµατα δεοντολογίας, στις νοµικές και κοινωνικές επιστήµες καλούνται να συµµετάσχουν ενεργά στα ερευνητικά έργα. Η πολυεπιστηµονική συµµετοχή όλων των ενδιαφερόµενων µερών θα εγγυάται ότι οι ηθικές και κοινωνικές ανησυχίες, καθώς και οι υποχρεώσεις µας προς τις µελλοντικές γενιές και τον υπόλοιπο κόσµο, λαµβάνονται δεόντως υπόψη. Επίσης, πρέπει να επιτρέπει την αµοιβαία απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων και το διάλογο, καθώς και να εξασφαλίζει ότι οι ειδικοί σε θέµατα δεοντολογίας διαθέτουν τα µέσα για διαρκή αποτίµηση της κοινωνικής συνάφειας και επάρκειας των αναλύσεων και αξιολογήσεων στις οποίες προβαίνουν. Ενίσχυση της ευαισθητοποίησης όσον αφορά τη δεοντολογία στην έρευνα και προσοχή που προβλέπεται να δοθεί στο θέµα αυτό κατά την έρευνα Όλοι οι υποψήφιοι θα κληθούν να αναφέρουν, στην αίτηση, τις ενδεχόµενες δεοντολογικές πτυχές της προτεινόµενης έρευνας όσον αφορά τους στόχους της, τη µεθοδολογία και τις πιθανές επιπτώσεις των αποτελεσµάτων. Κατ αυτόν τον τρόπο θα τεκµηριωθεί ο σχεδιασµός της έρευνας, θα δοθούν εξηγήσεις σχετικά µε το πώς θα ικανοποιηθούν οι δεοντολογικές απαιτήσεις και θα γίνει αναφορά στους σχετικούς εθνικούς νοµικούς κανονισµούς ή/και στη νοµοθεσία του κράτους (των κρατών) όπου 15, 16 λαµβάνει χώρα η έρευνα Όπως ορίζεται στην απόφαση για τη θέσπιση ειδικού προγράµµατος έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης: «Ολοκλήρωση και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας» ( Στο πλαίσιο του 6ου προγράµµατος-πλαισίου δεν θα χρηµατοδοτηθούν τα ακόλουθα ερευνητικά πεδία: Οι ερευνητικές δραστηριότητες µε αντικείµενο την κλωνοποίηση του ανθρώπου για αναπαραγωγικούς σκοπούς. Οι ερευνητικές δραστηριότητες µε στόχο την τροποποίηση της γενετικής κληρονοµιάς των ανθρωπίνων όντων, οι οποίες ενδέχεται να καταστήσουν κληρονοµικές τις τροποποιήσεις αυτές. Η έρευνα µε αντικείµενο τη θεραπεία του καρκίνου των γονάδων µπορεί να χρηµατοδοτηθεί. Οι ερευνητικές δραστηριότητες που στοχεύουν στη δηµιουργία ανθρώπινων εµβρύων αποκλειστικά και µόνο για ερευνητικούς σκοπούς ή για σκοπούς εξασφάλισης βλαστοκυττάρων, µεταξύ άλλων µέσω µεταφοράς πυρήνων σωµατικών κυττάρων. Το Συµβούλιο και η Επιτροπή συµφώνησαν ως προς το ότι η θέσπιση των λεπτοµερών διατάξεων υλοποίησης σχετικά µε τις ερευνητικές δραστηριότητες που συνεπάγονται τη χρήση ανθρώπινων εµβρύων και ανθρώπινων εµβρυϊκών βλαστοκυττάρων, και που µπορεί να χρηµατοδοτηθούν στο πλαίσιο του 6ου προγράµµατοςπλαισίου, θα λάβει χώρα έως την 31η εκεµβρίου Η Επιτροπή δήλωσε ότι, κατά την εν λόγω περίοδο και δεδοµένου ότι θα εκκρεµεί η θέσπιση των λεπτοµερών διατάξεων υλοποίησης, δεν θα προτείνει τη χρηµατοδότηση ανάλογης έρευνας, µε εξαίρεση τη µελέτη για αποθηκευµένα ή αποµονωµένα ανθρώπινα βλαστοκύτταρα σε καλλιέργεια. (Εγγρ /02, RECH 156, ATO 116 της 4ης Οκτωβρίου 2002). Ας σηµειωθεί ότι η εν λόγω διάταξη µπορεί να αλλάξει µετά τον εκέµβριο του 2003, κατόπιν απόφασης του Συµβουλίου. Βλέπε «Παράρτηµα Β Κοινά κριτήρια αξιολόγησης για την αξιολόγηση προτάσεων Η δεοντολογική αναθεώρηση των προτάσεων» και «Οδηγός για την υποβολή προτάσεων». 16

17 Ενίσχυση πολιτικών Η παρούσα θεµατική προτεραιότητα θα συµβάλει επίσης στο σχέδιο δράσης της ανακοίνωσης της Επιτροπής µε τίτλο «Βιοεπιστήµες και βιοτεχνολογία Μία στρατηγική για την Ευρώπη» 17, που αποτελεί συνέχεια του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου της Στοκχόλµης τον Μάρτιο του ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ i) Προηγµένη γονιδιωµατική και εφαρµογές της στην υγεία α) Βασικές γνώσεις και βασικά εργαλεία λειτουργικής γονιδιωµατικής όλων των οργανισµών Στρατηγικός στόχος αυτής της προτεραιότητας είναι να προαγάγει τη βασική κατανόηση των γονιδιωµατικών πληροφοριών, µέσω της ανάπτυξης της γνωστικής βάσης, των εργαλείων και πόρων που είναι απαραίτητα, αφενός, για την αποκρυπτογράφηση της λειτουργίας των γονιδίων και γονιδιακών προϊόντων που είναι χρήσιµα για την ανθρώπινη υγεία και, αφετέρου, για τη διερεύνηση των µεταξύ τους αλληλεπιδράσεων καθώς και των αλληλεπιδράσεων αυτών µε το περιβάλλον τους. Οι ερευνητικές δραστηριότητες θα καλύπτουν τις ακόλουθες πτυχές: Έκφραση γονιδίων και πρωτεϊνωµατική Στόχος είναι να δοθεί η δυνατότητα στους ερευνητές να αποκρυπτογραφήσουν καλύτερα τις λειτουργίες των γονιδίων και των γονιδιακών προϊόντων και να προσδιορίσουν τα σύνθετα ρυθµιστικά δίκτυα που ελέγχουν τις βασικές βιολογικές διεργασίες. Θέµατα για την πρώτη πρόσκληση: : Ανάπτυξη προηγµένων τεχνολογιών συστοιχίας ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Βασικός στόχος είναι η παραγωγή προηγµένων τεχνολογιών συστοιχίας για την ανάλυση, µε µεγάλη ακρίβεια και ευαισθησία, µεγάλων οµάδων πρωτεϊνών, DNA και RNA και για λειτουργικές συστοιχίες κυττάρων : Ανάπτυξη και εφαρµογή πρωτεϊνωµατικής τεχνολογίας υψηλής απόδοσης για τη δηµιουργία µεγάλης οµάδας δεδοµένων σχετικά µε τις αλληλεπιδράσεις µεταξύ πρωτεϊνών ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Έµφαση θα δοθεί στην ανάπτυξη και εφαρµογή πρωτεϊνωµατικής τεχνολογίας υψηλής απόδοσης για τον προσδιορισµό των αλληλεπιδράσεων µεταξύ πρωτεϊνών σε σύνθετα βιολογικά δείγµατα ή/και εντός του κυττάρου Βλέπε ενότητα µε τίτλο «ράσεις ειδικής στήριξης στη θεµατική προτεραιότητα 1». 17

18 Ενδεικτικά θέµατα για τη δεύτερη πρόσκληση: Συνολική in situ ανάλυση της έκφρασης γονιδίων σε µοντέλα ποντικών και ανθρώπινους ιστούς ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. οµική γονιδιωµατική Στόχος είναι να δοθεί η δυνατότητα στους ερευνητές να προσδιορίσουν, αποτελεσµατικότερα και µε ταχύτερο ρυθµό από όσο είναι σήµερα εφικτό, την τρισδιάστατη δοµή των πρωτεϊνών και άλλων µακροµορίων, καθώς ο προσδιορισµός αυτός είναι σηµαντικός για την κατανόηση της λειτουργίας των πρωτεϊνών και απαραίτητος για τον σχεδιασµό των φαρµάκων. Θέµατα για την πρώτη πρόσκληση: : Προσδιορισµός της τρισδιάστατης δοµής των µεµβρανικών πρωτεϊνών ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Η έρευνα θα εστιαστεί στην ανάπτυξη και υλοποίηση νέων τεχνολογιών υψηλής απόδοσης, προκειµένου να αρθούν τα εµπόδια που δεν επιτρέπουν τον προσδιορισµό, µε µεγάλη ακρίβεια, της δοµής των µεµβρανικών πρωτεϊνών και των µεµβρανικών πρωτεϊνικών συµπλόκων : Υπερµοριακή ανάλυση µε τρισδιάστατο ηλεκτρονικό µικροσκόπιο in situ ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Στόχος είναι να συνδυαστούν διαφορετικές τεχνογνωσίες από ακαδηµαϊκά και βιοµηχανικά (συµπεριλαµβανοµένων των ΜΜΕ) εργαστήρια, προκειµένου να δηµιουργηθεί ένα κοινό πρόγραµµα δραστηριοτήτων που αποβλέπει στο σχεδιασµό και στην ανάπτυξη µεθόδων και νέων εξοπλισµών για την υπερµοριακή δοµική ανάλυση, µε τρισδιάστατο ηλεκτρονικό µικροσκόπιο, της τοπολογίας µεγάλων ενδοκυτταρικών πρωτεϊνικών συµπλόκων : Ανάπτυξη νέου εξοπλισµού και λογισµικού για την υλοποίηση καινοτόµων αυτοµατοποιηµένων τεχνολογιών σε ερευνητικά κέντρα µε σύγχροτρο ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Θα δοθεί έµφαση στην ανάπτυξη, συναρµολόγηση, τυποποίηση και παραγωγή ολοκληρωµένων και αυτοµατοποιηµένων τεχνολογικών πλατφόρµων σε ερευνητικά κέντρα µε σύγχροτρο, µε στόχο τη δοµική γονιδιωµατική υψηλής απόδοσης. Ενδεικτικά θέµατα για τη δεύτερη πρόσκληση: Συγκριτική δοµική βιολογία της ιικής αντιγραφής ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Προσδιορισµός της δοµής µεγάλων πρωτεϊνικών συµπλόκων ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. 18

19 Συγκριτική γονιδιωµατική και πληθυσµιακή γενετική Στόχος είναι να δοθεί στους ερευνητές η δυνατότητα να χρησιµοποιήσουν διερευνηµένους πρότυπους οργανισµούς για την πρόβλεψη και δοκιµασία της λειτουργίας των γονιδίων και για την πλήρη αξιοποίηση των διαθέσιµων στην Ευρώπη κοορτών προκειµένου να προσδιορίσουν τη σχέση µεταξύ της λειτουργίας των γονιδίων και της υγείας ή των ασθενειών. Θέµατα για την πρώτη πρόσκληση: : Ολοκληρωµένα εργαλεία λειτουργικής γονιδιωµατικής σε µη θηλαστικά σπονδυλωτά µοντέλα για την ανθρώπινη ανάπτυξη και τους µηχανισµούς των ασθενειών ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Έµφαση θα δοθεί στην ενίσχυση της ερευνητικής προσπάθειας, µε στόχο την ανάπτυξη και χρήση εργαλείων, τεχνολογιών και µεθόδων υψηλής απόδοσης που εφαρµόζονται σε µη θηλαστικά σπονδυλωτά µοντέλα για τη συλλογή µεγάλων οµάδων δεδοµένων σχετικά µε τις λειτουργίες των γονιδίων που καθορίζουν την ανάπτυξη και τις ασθένειες : Ανάπτυξη in vivo τεχνολογιών απεικόνισης για τη φαινοτυπική και λειτουργική ανάλυση σε κύτταρα και ζωικά µοντέλα ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Έµφαση θα δοθεί στην ανάπτυξη, αξιολόγηση και εφαρµογή εργαλείων και µεθόδων για την in vivo απεικόνιση µεγάλης ακρίβειας κυττάρων και ζωικών µοντέλων, µε τη χρήση τεχνογνωσίας στον τοµέα της βιολογίας, της χηµείας, της φυσικής και της µηχανικής. Ενδεικτικά θέµατα για τη δεύτερη πρόσκληση: Μεγάλης κλίµακας ανίχνευση µε RNAi στο φυτό Arabidopsis για την ταυτοποίηση σηµαντικών γονιδιακών λειτουργιών που καθορίζουν βιολογικές διεργασίες σχετικές µε την υγεία ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Ανάπτυξη νέων µοριακών εργαλείων και προσεγγίσεων για τη φαινοτυπική ανάλυση των ανθρώπινων πληθυσµών ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Τυποποίηση και ολοκλήρωση γονιδιωµατικών και φαινοτυπικών πληροφοριών για τον προσδιορισµό της βακτηριδιακής ποικιλοµορφίας σε σχέση µε την ανθρώπινη υγεία ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Συντονισµός και τυποποίηση της γονοτυπικής ανάλυσης υψηλής απόδοσης σε ανθρώπινους πληθυσµούς στην Ευρώπη ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Βιοπληροφορική Στόχος είναι να παρασχεθεί στους ερευνητές δυνατότητα πρόσβασης σε αποτελεσµατικά εργαλεία τα οποία θα επιτρέπουν τη διαχείριση και ερµηνεία της αυξανόµενης ποσότητας γονιδιωµατικών στοιχείων και θα θέτουν τα στοιχεία 19

20 αυτά στη διάθεση της ερευνητικής κοινότητας σε ευπρόσιτη και αξιοποιήσιµη µορφή. Θέµατα για την πρώτη πρόσκληση: : Ανάπτυξη µεθόδων και πόρων στη βιοπληροφορική µε στόχο το σχολιασµό του ανθρώπινου γονιδιώµατος και άλλων γονιδιωµάτων ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Έµφαση θα δοθεί στην ενίσχυση της συνεργασίας µεταξύ επιστηµόνων στους τοµείς των βιοεπιστηµών και της βιοπληροφορικής, µε στόχο να επιτευχθεί ο συντονισµός, µέσω κοινού προγράµµατος δραστηριοτήτων, του σχεδιασµού και της ανάπτυξης νέων ολοκληρωµένων εργαλείων και µεθόδων βιοπληροφορικής για το σχολιασµό του ανθρώπινου γονιδιώµατος και άλλων γονιδιωµάτων. Ενδεικτικά θέµατα για τη δεύτερη πρόσκληση: ίκτυο βιοπληροφορικής και γονιδιωµατικής για την έρευνα σε ευρωπαϊκό επίπεδο ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Ανάπτυξη ολοκληρωµένης πλατφόρµας λογισµικού για τη διερεύνηση των σχέσεων αλληλουχίας-δοµής-λειτουργίας του γονιδιώµατος ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Πολυεπιστηµονικές προσεγγίσεις λειτουργικής γονιδιωµατικής στις βασικές βιολογικές διεργασίες Στόχος είναι να δοθεί η δυνατότητα στους ερευνητές να µελετήσουν τις βασικές βιολογικές διεργασίες χάρη στην ολοκλήρωση των προαναφερόµενων καινοτόµων προσεγγίσεων. Η έρευνα θα εστιαστεί στη µελέτη των βασικών βιολογικών διεργασιών που σχετίζονται µε την ανθρώπινη υγεία (µεταξύ άλλων, µελέτες σχετικά µε µικροοργανισµούς, φυτά και ζώα, κατά περίπτωση). Η έρευνα θα έχει πολυεπιστηµονικό χαρακτήρα και θα περιλαµβάνει διαφορετικές επιστήµες της λειτουργικής γονιδιωµατικής: έκφραση γονιδίων και πρωτεϊνωµατική, δοµική γονιδιωµατική, συγκριτική γονιδιωµατική και πληθυσµιακή γενετική και βιοπληροφορική. Θέµατα για την πρώτη πρόσκληση: : Ολοκληρωµένες προσεγγίσεις συγκριτικής και λειτουργικής γονιδιωµατικής για τη µελέτη του κυτταρικού κύκλου ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Έµφαση θα δοθεί στην εφαρµογή πολυεπιστηµονικών προσεγγίσεων λειτουργικής γονιδιωµατικής σε διαφορετικούς πρότυπους οργανισµούς, µε στόχο την κατανόηση των βασικών µηχανισµών που ελέγχουν τον κυτταρικό κύκλο : Λειτουργική γονιδιωµατική για τη διαφοροποίηση µη ανθρώπινων εµβρυϊκών βλαστοκυττάρων ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Έµφαση θα δοθεί στη χρήση µεθόδων λειτουργικής 20

21 γονιδιωµατικής, µε στόχο την κατανόηση των βασικών βιολογικών διεργασιών που καθορίζουν τη διαφοροποίηση και τη σειρά µη ανθρώπινων εµβρυϊκών βλαστοκυττάρων : Λειτουργική γονιδιωµατική για την ερυθροποίηση και τις διαταραχές της ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Έµφαση θα δοθεί στην εφαρµογή µεθόδων λειτουργικής γονιδιωµατικής, µε στόχο την αποκρυπτογράφηση των βασικών µηχανισµών της φυσιολογικής και παθολογικής ερυθροποίησης : Πολυεπιστηµονικές προσεγγίσεις λειτουργικής γονιδιωµατικής για τη µελέτη της λεµφαγγειογένεσης ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Έµφαση θα δοθεί στη χρήση καινοτόµων, υψηλής απόδοσης και µεγάλης κλίµακας προσεγγίσεων λειτουργικής γονιδιωµατικής, µε στόχο την ταυτοποίηση νέων γονιδίων και αντίστοιχων τροποποιητικών γενετικών παραγόντων καθώς και τη διερεύνηση του ρόλου που διαδραµατίζουν τα ανωτέρω στη λεµφαγγειογένεση, σε σπονδυλωτά µοντέλα : Επιγενετική: δυναµική της χρωµατίνης, µη-κωδικοποιούµενο RNA, εντύπωµα και σίγηση ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Το κοινό πρόγραµµα δραστηριοτήτων θα εστιαστεί στην προώθηση της διαρκούς αλληλεπίδρασης µεταξύ διαφορετικών ερευνητικών πεδίων όσον αφορά τη γονιδιακή ρύθµιση, προκειµένου να εξεταστούν οι µηχανισµοί που καθορίζουν την επιγενετική ρύθµιση : Πολυεπιστηµονικές προσεγγίσεις λειτουργικής γονιδιωµατικής για τη µελέτη χρόνιων φλεγµονωδών διεργασιών σε ανθρώπινες νόσους ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Έµφαση θα δοθεί στην ενίσχυση του συντονισµού των ερευνητικών δραστηριοτήτων, µε στόχο την κατανόηση της µοριακής βάσης της φλεγµονής. Συγκεκριµένες νόσοι που σχετίζονται µε φλεγµονώδεις διαταραχές ενδέχεται να αντιµετωπιστούν µέσω των κοινών προγραµµάτων δραστηριοτήτων, η έµφαση ωστόσο θα δοθεί στην κατανόηση των βασικών µηχανισµών της φλεγµονής : Προσεγγίσεις λειτουργικής γονιδιωµατικής για την αποκρυπτογράφηση της ουβικουιτίνης/του πρωτεασώµατος ή/και σχετικών µηχανισµών ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Κύριος στόχος είναι η δικτύωση της ερευνητικής ικανότητας στην Ευρώπη, µέσω της ανάπτυξης ενός κοινού προγράµµατος δραστηριοτήτων, µε σκοπό τη µελέτη των βασικών πτυχών της ουβικουιτίνης/του πρωτεασώµατος ή/και σχετικών µηχανισµών και της σχέσης τους µε τις ασθένειες. Ενδεικτικά θέµατα για τη δεύτερη πρόσκληση: Προσεγγίσεις λειτουργικής γονιδιωµατικής σε ζωικά µοντέλα για τη µελέτη των παθήσεων των νεφρών στον άνθρωπο ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Προσεγγίσεις λειτουργικής γονιδιωµατικής για τη µελέτη των επιπτώσεων των υπεροξυσωµάτων στην υγεία και στις ασθένειες ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. 21

22 Λειτουργική γονιδιωµατική για την ανάπτυξη και τις διαταραχές του έσω ωτός ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Λειτουργική γονιδιωµατική για την ανάπτυξη και τις διαταραχές του αµφιβληστροειδούς ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Βλάβη DNA και µηχανισµοί ανάταξης στην υγεία και στις ασθένειες ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Προσεγγίσεις λειτουργικής γονιδιωµατικής σε ζωικά µοντέλα για τη µελέτη παθήσεων του ανοσοποιητικού συστήµατος του ανθρώπου ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Προσεγγίσεις λειτουργικής γονιδιωµατικής σε ζωικά µοντέλα για τη µελέτη παθήσεων του µυϊκού συστήµατος του ανθρώπου ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Ευρείες επιδηµιολογικές µελέτες σχετικά µε σύνδροµα που συνδέονται µε το Χ χρωµόσωµα ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Ερευνητικά πεδία για την πρώτη πρόσκληση µέσω STREP/CA/SSA: : Όσον αφορά τα ειδικά στοχοθετηµένα ερευνητικά έργα (STREP) και τις συντονισµένες δράσεις (CA), η έρευνα θα εστιαστεί στις πολυεπιστηµονικές προσεγγίσεις λειτουργικής γονιδιωµατικής (έκφραση γονιδίων και πρωτεϊνωµατική, δοµική γονιδιωµατική, συγκριτική γονιδιωµατική, πληθυσµιακή γενετική και βιοπληροφορική) όλων των οργανισµών, προκειµένου να αποκρυπτογραφηθούν οι βασικοί µηχανισµοί στους οποίους στηρίζονται οι ακόλουθες διεργασίες: µεταγραφική ενεργοποίηση, διαµεταγωγή σήµατος, διακυτταρική επικοινωνία, ρόλος των µη κωδικοποιούµενων γονιδιωµατικών πληροφοριών, µηχανισµοί ολοκλήρωσης γονιδίων. Θα εξετάζονται επίσης προτάσεις που πραγµατεύονται την in silico πρόβλεψη της λειτουργίας των γονιδίων και την προσοµοίωση σύνθετων ρυθµιστικών δικτύων. Ακόµη, προβλέπονται προτάσεις που αφορούν την ανάπτυξη νέων εργαλείων και µεθόδων, µεταξύ άλλων την τυποποίηση πρωτοκόλλων, µε στόχο να διευκολύνεται η δηµιουργία νέων γνώσεων στον τοµέα της λειτουργικής και δοµικής γονιδιωµατικής. Θέµατα που έχουν ήδη περιληφθεί στις προσκλήσεις για τη δηµιουργία νέων εργαλείων δεν θα εξεταστούν στο πλαίσιο των STREP/CA : ράσεις ειδικής στήριξης (SSA). Οι συγκεκριµένες δραστηριότητες µπορεί να έχουν τη µορφή σεµιναρίων, συνεδρίων, δραστηριοτήτων κατάρτισης ή εκδόσεων. Οι δραστηριότητες που ενισχύονται θα ενταχθούν στο πλαίσιο ευρύτερων στόχων της ερευνητικής πολιτικής, συνδέονται όµως σαφώς µε τη βασικήγονιδιωµατική. Στόχος των δραστηριοτήτων είναι η διαµόρφωση των ερευνητικών δραστηριοτήτων στη βασική γονιδιωµατική σε σηµαντικά πεδία που δεν έχουν ακόµη προσεγγιστεί ή σε νεοαναδυόµενα πεδία, µεταξύ άλλων συναντήσεις µε θέµα τις τεχνολογικές προοπτικές προκειµένου να προσδιορίζονται οι µελλοντικές δυνατότητες στο εν λόγω πεδίο. Επιπλέον, πρέπει να διερευνώνται οι ευκαιρίες για νέες πρωτοβουλίες ή να ενισχύεται η διεθνής διάσταση στη βασική γονιδιωµατική 22