ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 6ΠΠ. "Ολοκλήρωση και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας" ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΠΕ ΙΟ 3

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 6ΠΠ "Ολοκλήρωση και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας" ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΠΕ ΙΟ 3 Νανοτεχνολογίες και νανοεπιστήµες, πολυλειτουργικά υλικά βασιζόµενα στη γνώση και νέες διεργασίες και διατάξεις παραγωγής (NMP) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ εκέµβριος 2003

2 Πίνακας περιεχοµένων 3.1 ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ NMP ΣΤΟΧΟΙ, ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΝΑΝΟΤΕΧΝΟΛΟΓΊΕΣ ΚΑΙ ΝΑΝΟΕΠΙΣΤΉΜΕΣ Μακροπρόθεσµη διεπιστηµονική έρευνα για την κατανόηση των φαινοµένων, τον έλεγχο των διεργασιών και την ανάπτυξη ερευνητικών εργαλείων Νανοβιοτεχνολογίες Τεχνικές µηχανικής νανοµετρικής κλίµακας για τη δηµιουργία υλικών και κατασκευαστικών στοιχείων Ανάπτυξη διατάξεων και οργάνων χειρισµού και ελέγχου Εφαρµογές σε τοµείς όπως η υγεία και τα ιατρικά συστήµατα, η χηµεία, η ενέργεια, η οπτική, τα τρόφιµα και το περιβάλλον ΠΟΛΥΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΆ ΥΛΙΚΆ ΒΑΣΙΖΌΜΕΝΑ ΣΤΗ ΓΝΏΣΗ Ανάπτυξη των βασικών γνώσεων Τεχνολογίες συνδεόµενες µε την παραγωγή, τη µεταποίηση και την επεξεργασία πολυλειτουργικών υλικών βασιζόµενων στη γνώση και βιοϋλικών Τεχνολογία υποστήριξης της ανάπτυξης υλικών ΝΈΕΣ ΙΕΡΓΑΣΊΕΣ ΚΑΙ ΙΑΤΆΞΕΙΣ ΠΑΡΑΓΩΓΉΣ Ανάπτυξη νέων διεργασιών και ευέλικτων και νοηµόνων συστηµάτων παραγωγής Συστηµική έρευνα και έλεγχος των κινδύνων Βελτιστοποίηση του κύκλου ζωής των βιοµηχανικών συστηµάτων, προϊόντων και υπηρεσιών ΟΛΟΚΛΉΡΩΣΗ ΝΑΝΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΏΝ, ΝΈΩΝ ΥΛΙΚΏΝ ΚΑΙ ΝΈΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΏΝ ΠΑΡΑΓΩΓΉΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΊΩΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΏΝ, ΤΩΝ ΧΗΜΙΚΏΝ ΠΡΟΪΌΝΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΧΕΡΣΑΊΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΏΝ Φιλικές προς τον άνθρωπο, ασφαλείς και αποδοτικές κατασκευές IP Νέα γενεά πολυλειτουργικών υλικών και τεχνολογιών για τις χερσαίες µεταφορές - IP Έλεγχος των χηµικών προϊόντων και επινόηση νέων, οικολογικά αποδοτικών διεργασιών και οδών σύνθεσης IP, ΝΕ ΡΆΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΏΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΉΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝ ΈΣΕΙΣ ΜΕ ΆΛΛΕΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΈΣ ΡΑΣΤΗΡΙΌΤΗΤΕΣ ιεργασίες παραγωγής χάλυβα µε πολύ χαµηλά επίπεδα εκποµπών CO2 και αερίων του φαινοµένου του θερµοκηπίου στόχος IP Ολοκλήρωση τεχνολογιών για επιχειρήσεις ταχείας και ευέλικτης βιοµηχανικής παραγωγής IP, STREP, SSA Συστήµατα βιοαισθητήρων για την υγεία IP, STREP, SSA Νανοφωτονική και νανοηλεκτρονική IP, NE, STREP, SSA ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΌΣ ΤΩΝ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΉΤΩΝ ΣΤΟΝ ΤΟΜΈΑ NMP ΣΤΗ ΙΕΥΡΥΜΈΝΗ ΕΥΡΏΠΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΗ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΝΈΑ ΜΈΣΑ ΆΛΛΑ ΜΕΣΑ ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΆΛΛΕΣ ΕΙ ΙΚΕΣ ΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΌΣ ΥΛΟΠΟΊΗΣΗΣ ΚΑΙ ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΌΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΌΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΟΣΚΛΗΣΕΙΣ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ...37 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ A : ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΚΛΗΣΕΩΝ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΒΛΕΠΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ, ΒΛ. ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ) SP ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ B: ΚΟΙΝΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ...50 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ: ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΟΜΑ ΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΚΑΛΥΠΤΟΥΝ ΤΑ ΕΙ ΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΗΣ ΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ

3 3.1 Γενική Εισαγωγή 1. Γενικό πλαίσιο Μετά τη θέσπιση του ειδικού προγράµµατος έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης "Ολοκλήρωση και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας" 1 και των κανόνων συµµετοχής και διάδοσης 2, δυνάµει της συνθήκης ΕΚ, η Επιτροπή εξέδωσε, µε τη βοήθεια της επιτροπής του προγράµµατος, το παρόν πρόγραµµα εργασίας το οποίο προσδιορίζει λεπτοµερέστερα τους στόχους, τις επιστηµονικές και τεχνολογικές προτεραιότητες και το χρονοδιάγραµµα εκτέλεσης του ειδικού προγράµµατος, ιδίως για το πρώτο έτος εφαρµογής του. Στα πλαίσιο των θεµατικών ερευνητικών πεδίων προτεραιότητας, τα νέα µέσα (ολοκληρωµένα έργα και δίκτυα αριστείας) αναγνωρίζονται ως κατ' εξοχήν µέσα προτεραιότητας για την επίτευξη των στόχων της κρίσιµης µάζας, της ολοκλήρωσης της ερευνητικής ικανότητας, της απλοποιηµένης διαχείρισης και της ευρωπαϊκής προστιθέµενης αξίας. Τα νέα αυτά µέσα θα χρησιµοποιηθούν από την αρχή σε κάθε θεµατικό πεδίο και, όπου κρίνεται σκόπιµο, ως µέσα προτεραιότητας, ενώ ταυτόχρονα θα συνεχισθεί η χρήση των ειδικών στοχοθετηµένων έργων και των δράσεων συντονισµού. Θα εξασφαλισθεί ιδίως η οµαλή µετάβαση από τα προηγούµενα προγράµµατα. Όσον αφορά τη συµµετοχή της Κοινότητας σε προγράµµατα που αναλαµβάνονται από πολλά κράτη µέλη (άρθρο 169 της συνθήκης), επί του παρόντος η συµµετοχή αυτή προβλέπεται µόνο για το θεµατικό ερευνητικό πεδίο προτεραιότητας "Βιοεπιστήµες, γονιδιωµατική και βιοτεχνολογία στην υπηρεσία της υγείας". Περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε τις διατάξεις που αφορούν την εφαρµογή των νέων µέσων διατίθενται στον Cordis ( Όσον αφορά την εφαρµογή των ειδικών δραστηριοτήτων που καλύπτουν ευρύτερο πεδίο έρευνας, σε αυτό το στάδιο θα χρησιµοποιηθούν τα ειδικά στοχοθετηµένα ερευνητικά έργα, οι δράσεις συντονισµού, και τα ειδικά ερευνητικά έργα για µικροµεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ). Οι δραστηριότητες µε στόχο την ενίσχυση των θεµελίων του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας θα λάβουν κυρίως τη µορφή ειδικών στοχοθετηµένων ερευνητικών έργων και δράσεων συντονισµού. 1 ΕΕ L 294 της , σ. y. 2 EE L 355 της , σ

4 Σε όλα τα µέρη του προγράµµατος είναι δυνατό να χρησιµοποιηθούν δράσεις ειδικής στήριξης, συµπεριλαµβανοµένων των προσκλήσεων υποβολής προσφορών, και δράσεις συντονισµού. Κατά την εκπόνηση του παρόντος προγράµµατος εργασίας, η Επιτροπή βασίστηκε στις γνωµοδοτήσεις συµβουλευτικών οµάδων και, για τον καθορισµό των θεµατικών ερευνητικών πεδίων προτεραιότητας, στα αποτελέσµατα µιας πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος που προκηρύχθηκε στις αρχές του Περισσότερες πληροφορίες, και ιδίως ο κατάλογος των µελών των συµβουλευτικών οµάδων και τα αποτελέσµατα της πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος, διατίθενται στον Cordis. 2. Πεδίο εφαρµογής του προγράµµατος εργασίας Το πεδίο εφαρµογής του παρόντος προγράµµατος εργασίας αντιστοιχεί στο πεδίο εφαρµογής του ειδικού προγράµµατος. Το πρόγραµµα εργασίας περιγράφει τις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων που προβλέπεται να λήξουν το 2003 και, σε πολλές περιπτώσεις, παρέχει συνοπτικές πληροφορίες σχετικά µε τις προσκλήσεις που θα λήξουν το Το παράρτηµα Α δίνει µια γενική εικόνα αυτών των προσκλήσεων. Ορισµένα θέµατα του ειδικού προγράµµατος τα οποία δεν καλύπτονται σε αυτό το στάδιο θα συµπεριληφθούν σε µεταγενέστερες αναθεωρήσεις του προγράµµατος εργασίας. 3. Οριζόντια θέµατα Ορισµένα θέµατα είναι σηµαντικά για όλα τα µέρη του προγράµµατος εργασίας. Τα θέµατα αυτά εκτίθενται παρακάτω και, εάν χρειάζεται, περιγράφονται λεπτοµερέστερα στα διάφορα µέρη του προγράµµατος εργασίας. Σηµειωτέον ότι οι εργασίες στατιστικής που προβλέπονται στο παρόν πρόγραµµα εργασίας, και ιδίως στα µέρη που αφορούν τα θεµατικά πεδία προτεραιότητας "Τεχνολογίες της κοινωνίας της πληροφορίας" και Πολίτες και διακυβέρνηση στην κοινωνία της γνώσης", και την έρευνα µε γνώµονα τις πολιτικές στο πλαίσιο της ενότητας "Ειδικές δραστηριότητες που καλύπτουν ευρύτερο πεδίο έρευνας", θα διεξαχθούν σε στενή συνεργασία µε τη EUROSTAT. a) Το παρόν πρόγραµµα εργασίας δίνει ιδιαίτερη έµφαση στις ανάγκες των µικροµεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ). Συγκεκριµένα, τουλάχιστον το 15% των χρηµατοδοτικών πόρων που προβλέπονται για τα θεµατικά ερευνητικά πεδία προτεραιότητας προορίζονται για τις ΜΜΕ. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, προβλέπονται ειδικές δράσεις όπως π.χ. ειδικές για ΜΜΕ προσκλήσεις υποβολής προτάσεων συνδεόµενων µε τα νέα µέσα, ενίσχυση των εθνικών σηµείων επαφής, και ειδικά µέτρα κατάρτισης και αφοµοίωσης. Επιπλέον, η συµµετοχή ΜΜΕ συνεκτιµάται στα κριτήρια αξιολόγησης των προτάσεων, ιδίως στην περίπτωση των νέων µέσων. Τέλος, το γεγονός ότι όµιλοι επιχειρήσεων που εκπροσωπούν µεγάλες κοινότητες ΜΜΕ έχουν τη δυνατότητα να διαδραµατίσουν ενεργό ρόλο στα νέα µέσα, θα συµβάλει στην επίτευξη του προαναφερόµενου στόχου. 4

5 b) Οι προτείνοντες από συνδεδεµένα κράτη µπορούν να συµµετάσχουν στο παρόν πρόγραµµα υπό τους ίδιους όρους και έχοντας τα ίδια δικαιώµατα και υποχρεώσεις µε εκείνους που προέρχονται από τα κράτη µέλη. Επιπλέον, το παρόν πρόγραµµα εργασίας υπογραµµίζει τη σηµασία της συµµετοχής των συνδεδεµένων υποψήφιων χωρών στην ερευνητική πολιτική της Κοινότητας και στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας. Θα αναληφθούν επίσης δράσεις ειδικής στήριξης µε σκοπό να προωθηθεί, να ενθαρρυνθεί και να διευκολυνθεί η συµµετοχή οργανισµών από τα υποψήφια κράτη στις δραστηριότητες που εµπίπτουν στα θεµατικά πεδία προτεραιότητας. Οι δράσεις ειδικής στήριξης θα συµπεριλαµβάνουν τα εξής: δραστηριότητες πληροφόρησης, ευαισθητοποίησης και κατάρτισης προώθηση του δυναµικού των υποψήφιων χωρών παροχή υποστήριξης σε ερευνητές των χωρών αυτών ώστε να συµµετάσχουν σε συνέδρια και να εκπονήσουν προτάσεις δηµιουργία και ενίσχυση δικτύων ή κέντρων αριστείας µεταξύ των κρατών µελών και των υποψήφιων χωρών, καθώς και µεταξύ και εντός των υποψήφιων χωρών µέτρα υποστήριξης για τη βελτίωση της συµµετοχής ΜΜΕ από υποψήφιες χώρες αξιολόγηση των συστηµάτων και πολιτικών ΕΤΑ σε συγκεκριµένους τοµείς αξιολόγηση των ερευνητικών ιδρυµάτων που αναπτύσσουν δραστηριότητα σε συγκεκριµένο τοµέα προοπτικές µελέτες µε στόχο τη χάραξη ερευνητικών πολιτικών και την οργάνωση των ερευνητικών συστηµάτων σε έναν συγκεκριµένο τοµέα. Λεπτοµερείς πληροφορίες σχετικά µε τις δράσεις ειδικής στήριξης που θα εφαρµοσθούν για τις συνδεδεµένες υποψήφιες χώρες παρέχονται στο Παράρτηµα. c) Η διεθνής συνεργασία αποτελεί µια σηµαντική διάσταση του έκτου προγράµµατος πλαισίου. Ως συνιστώσα ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας ανοικτού στον κόσµο, στο έκτο πρόγραµµα πλαίσιο η διεθνής συνεργασία θα λάβει κυρίως τις εξής τρεις µορφές: - άνοιγµα των δραστηριοτήτων µε στόχο την εστίαση και ολοκλήρωση της κοινοτικής έρευνας σε οργανισµούς τρίτων χωρών, οι οποίοι είναι δυνατό να λάβουν σηµαντική χρηµατοδότηση - ειδικά µέτρα υποστήριξης της διεθνούς συνεργασίας και, - διεθνείς δραστηριότητες στο πλαίσιο της ενότητας "Ανθρώπινοι πόροι και κινητικότητα" του ειδικού προγράµµατος έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης " όµηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας". Οι πρώτες δύο µορφές διεθνούς συνεργασίας εµπίπτουν στο ειδικό πρόγραµµα Ολοκλήρωση και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας", και συνεπώς καλύπτονται από το παρόν πρόγραµµα εργασίας. Αντιστοιχούν επίσης στη δεύτερη δραστηριότητα που προβλέπεται στο άρθρο 164 της συνθήκης ΕΚ, η οποία καλύπτει τη συνεργασία µε τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισµούς. Άνοιγµα των δραστηριοτήτων µε στόχο την εστίαση και ολοκλήρωση της κοινοτικής έρευνας σε οργανισµούς τρίτων χωρών ιατίθενται πόροι για τη χρηµατοδότηση της συµµετοχής ερευνητών, οµάδων και οργανισµών τρίτων χωρών σε έργα που εµπίπτουν στα επτά 5

6 θεµατικά ερευνητικά πεδία προτεραιότητας, καθώς και στις Ειδικές δραστηριότητες που καλύπτουν ευρύτερο πεδίο έρευνας. Στο πλαίσιο αυτό, οι σχετικές δραστηριότητες θα έχουν τους εξής γενικούς στόχους: - να βοηθήσουν τους ευρωπαίους ερευνητές, τις επιχειρήσεις και τους ερευνητικούς οργανισµούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των συνδεδεµένων µε το πρόγραµµα πλαίσιο κρατών να έχουν πρόσβαση στις γνώσεις και την τεχνογνωσία που υπάρχουν αλλού στον κόσµο, και - να συµβάλλουν ώστε να εξασφαλιστεί ενεργός και συνεκτική συµµετοχή της Ευρώπης στις ερευνητικές πρωτοβουλίες που αναλαµβάνονται σε διεθνές επίπεδο, µε σκοπό να επεκταθούν τα όρια της γνώσης ή να επιλυθούν µείζονα παγκόσµια προβλήµατα. Τα συγκεκριµένα θέµατα που συνδέονται µε τη διεθνή διάσταση των επτά θεµατικών ερευνητικών πεδίων προτεραιότητας και των ειδικών δραστηριοτήτων που καλύπτουν ευρύτερο πεδίο έρευνας περιγράφονται στα αντίστοιχα κεφάλαια του παρόντος προγράµµατος εργασίας. Σε όλες τις σχετικές δραστηριότητες είναι δυνατό να λάβουν µέρος συµµετέχοντες από οποιαδήποτε τρίτη χώρα3 και διεθνείς οργανισµοί, πέραν του ελάχιστου απαιτούµενου αριθµού συµµετεχόντων. Οι συµµετέχοντες από αναπτυσσόµενες χώρες, µεσογειακές χώρες εταίρους, χώρες των υτικών Βαλκανίων, καθώς και από τη Ρωσία και τα Νέα Ανεξάρτητα Κράτη (βλ. κατάλογο χωρών στο Παράρτηµα Γ) είναι δυνατό να τύχουν χρηµατοδότησης για όλες τις δραστηριότητες της εν λόγω ενότητας4. Χρηµατοδότηση µπορεί επίσης να λάβουν και συµµετέχοντες από άλλες τρίτες χώρες στα πεδία εκείνα για τα οποία προβλέπεται δυνατότητα τέτοιας χρηµατοδοτικής συνεισφοράς στα αντίστοιχα µέρη του παρόντος προγράµµατος εργασίας ή εάν αυτή η χρηµατοδοτική συνεισφορά είναι ουσιώδης για την υλοποίηση της ερευνητικής δραστηριότητας. Ειδικά µέτρα υποστήριξης της διεθνούς συνεργασίας Για τα "ειδικά µέτρα υποστήριξης της διεθνούς συνεργασίας" διατίθεται προϋπολογισµός ύψους 315 εκατοµµυρίων ευρώ. Αυτά τα µέτρα υποστήριξης των εξωτερικών σχέσεων και της πολιτικής αναπτυξιακής βοήθειας της Κοινότητας καλύπτουν τις ακόλουθες οµάδες τρίτων χωρών: αναπτυσσόµενες χώρες, µεσογειακές χώρες εταίρους, χώρες των υτικών Βαλκανίων, Ρωσία και Νέα Ανεξάρτητα Κράτη. Οι υπό τον ανωτέρω τίτλο δραστηριότητες και προσκλήσεις υποβολής προτάσεων, οι οποίες συµπληρώνουν την πρόσβαση στις δραστηριότητες των θεµατικών ερευνητικών πεδίων προτεραιότητας, περιγράφονται στο κεφάλαιο 10 του 3 Επί του παρόντος δεν υπάρχει συνεργασία µε το Αφγανιστάν, το Ιράκ, το Ιράν, τη Λιβύη, το Μιανµάρ και τη Βόρεια Κορέα. Εντούτοις, η κατάσταση αυτή ενδέχεται να αλλάξει, ανάλογα µε την αντίστοιχη εξωτερική πολιτική της Κοινότητας. Οι σχετικές ενηµερώσεις επισηµαίνονται στον Cordis. 4 Πράγµατι, θα διατεθούν 285 εκατοµµύρια ευρώ για τη συµµετοχή των υπόψη τρίτων χωρών (βλ. Παράρτηµα Γ) σε δραστηριότητες που εµπίπτουν στα θεµατικά ερευνητικά πεδία προτεραιότητας και στις ειδικές δραστηριότητες που καλύπτουν ευρύτερο πεδίο έρευνας. 6

7 παρόντος προγράµµατος εργασίας. Στο ίδιο κεφάλαιο καθορίζονται οι απαιτήσεις που αφορούν τη σύνθεση των κοινοπραξιών. Συµµετοχή νοµικών οντοτήτων από τρίτες χώρες στις δραστηριότητες της ενότητας Ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και σχετική χρηµατοδοτική συνεισφορά Η διεθνής συνεργασία µε τρίτες χώρες εταίρους και διεθνείς οργανισµούς θα ενθαρρυνθεί ιδιαιτέρως σε όλα τα θέµατα για τα οποία µια τέτοια συνεργασία προσφέρει πλεονεκτήµατα. Επιπλέον οι νοµικές οντότητες τρίτων χωρών και οι διεθνείς οργανισµοί είναι δυνατό να τύχουν χρηµατοδοτικής συνεισφοράς εκ µέρους της Κοινότητας. Για τον σκοπό αυτό, στις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων θα προσδιορίζονται, κατά περίπτωση, τα θέµατα διεθνούς συνεργασίας. Αυτό ισχύει ιδίως για τις τρίτες χώρες µε τις οποίες έχουν συναφθεί συµφωνίες συνεργασίας. d) Κατά την εκτέλεση των ερευνητικών δραστηριοτήτων που θα αναληφθούν βάσει του παρόντος προγράµµατος εργασίας πρέπει να τηρούνται οι θεµελιώδεις αρχές δεοντολογίας και οι απαιτήσεις που καθορίζονται στην απόφαση σχετικά µε το ειδικό πρόγραµµα έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης "Ολοκλήρωση και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας". Περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε τη διαδικασία δεοντολογικής αναθεώρησης παρέχονται στις Κατευθυντήριες γραµµές σχετικά µε τις διαδικασίες αξιολόγησης προτάσεων και επιλογής έργων ( Στο παράρτηµα Β του παρόντος προγράµµατος εργασίας διευκρινίζονται επίσης τα θέµατα που πρέπει να καλύπτει η δεοντολογική αναθεώρηση. e) Κατά τον δυνατόν και σε συνέργεια µε το ειδικό πρόγραµµα έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης " όµηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας", θα προωθηθεί η κινητικότητα των ερευνητών, µε σκοπό ιδίως την επιτυχή υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. f) Το παρόν πρόγραµµα εργασίας επιχειρεί, στο µέτρο του δυνατού, να ενισχύσει και να βελτιώσει τη θέση και τον ρόλο των γυναικών στις επιστήµες και την έρευνα, αφενός έχοντας ως γνώµονα την ισότητα ευκαιριών και αφετέρου συνεκτιµώντας την παράµετρο του φύλου στα θέµατα που καλύπτει. g) Θα καταβληθούν ιδιαίτερες προσπάθειες ώστε να συνεκτιµηθούν οι δεοντολογικές, κοινωνικές, νοµικές, ρυθµιστικές και ευρύτερες πολιτισµικές πτυχές της έρευνας, συµπεριλαµβανοµένης της κοινωνικοοικονοµικής έρευνας, και της καινοτοµίας, που θα προκύψουν από την ενδεχόµενη εξάπλωση, εφαρµογή και αντίκτυπο των νέων τεχνολογιών ή διεργασιών και σεναρίων που θα αναπτυχθούν στο πλαίσιο κάθε θεµατικής προτεραιότητας. Οι προσπάθειες αυτές θα συµπληρωθούν µε τις δραστηριότητες κοινωνικοοικονοµικής έρευνας που θα αναληφθούν στο θεµατικό πεδίο προτεραιότητας "Πολίτες και διακυβέρνηση στην κοινωνία της γνώσης". 7

8 h) Στην έκθεση που θα υποβάλει ανά τακτά διαστήµατα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συµβούλιο, η Επιτροπή θα εκθέτει λεπτοµερώς την πρόοδο της υλοποίησης του ειδικού προγράµµατος, ιδίως όσον αφορά την επίτευξη των στόχων και προτεραιοτήτων του. i) Η προώθηση της καινοτοµίας αποτελεί οριζόντιο ζήτηµα το οποίο αφορά το σύνολο του προγράµµατος πλαισίου ΕΤΑ της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Ευθυγραµµίζεται µε τον προβλεπόµενο από τη Συνθήκη στόχο της ενίσχυσης των επιστηµονικών και τεχνολογικών βάσεων της βιοµηχανίας της Κοινότητας και της ανάπτυξης της διεθνούς ανταγωνιστικότητάς της 5. Στο πλαίσιο αυτό, ένας σηµαντικός στόχος είναι η προώθηση της αξιοποίησης των αποτελεσµάτων των έργων εκείνων που παρουσιάζουν Ε&Α στοιχεία 6. Για τον σκοπό αυτό, οι κοινοπραξίες οφείλουν να αποδίδουν επαρκή προσοχή στη διαχείριση των γνώσεων και την επιδίωξη της καινοτοµίας στα έργα τους. Αυτές οι παράµετροι πρέπει να καλύπτονται από τις προτάσεις, και θα λαµβάνονται υπόψη κατά την αξιολόγηση των προτάσεων 7. Συγκεκριµένα, οι συµµετέχοντες οφείλουν να συµπεριλαµβάνουν στα έργα τους σχετικές µε την καινοτοµία δραστηριότητες, οι οποίες είναι δυνατό να τύχουν κοινοτικής χρηµατοδοτικής υποστήριξης. Οι δραστηριότητες αυτές µπορεί να συνίστανται, για παράδειγµα, στην προστασία και διαχείριση των γνώσεων και της πνευµατικής ιδιοκτησίας, σε ανάλυση των κοινωνικοοικονοµικών παραγόντων που επηρεάζουν την αξιοποίηση των αποτελεσµάτων του έργου, και µελέτες σκοπιµότητας για τη δηµιουργία τεχνοβλαστών. Κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης του έργου, οι συµµετέχοντες θα καλούνται να αναφέρουν τακτικά επί αυτών των θεµάτων, ιδίως καταρτίζοντας και ενηµερώνοντας, καθόλη τη διάρκεια του έργου, σχέδιο αξιοποίησης και διάδοσης των γνώσεων. Στο σχέδιο αυτό θα πρέπει να περιγράφονται οι ήδη αναληφθείσες και οι προγραµµατιζόµενες δραστηριότητες που έχουν σχέση µε την καινοτοµία, καθώς και ο πραγµατικός ή ο αναµενόµενος αντίκτυπος αυτών των δραστηριοτήτων. Παράλληλα µε αυτές τις κεντρικές σε επίπεδο έργων δραστηριότητες, προβλέπονται ειδικοί µηχανισµοί µε τους οποίους θα εξασφαλίζεται η ανταλλαγή πληροφοριών και εµπειρίας µεταξύ των δραστηριοτήτων των διαφόρων προγραµµάτων εργασίας όσον αφορά τη διάσταση της καινοτοµίας, καθώς και κατάλληλη ανάλυση και αξιολόγηση των σχετικών µε την καινοτοµία επιτευγµάτων 8. 5 Συνθήκη ΕΚ, άρθ. 163 παράγραφος 1 6 Όπως επιβεβαιώνεται στην απόφαση του Συµβουλίου της σχετικά µε το ειδικό πρόγραµµα ΕΤΑ Ολοκλήρωση και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (Παράρτηµα, ενότητα 1.1 ΕΕ L 294/7) 7 Όπως ορίζεται στο άρθρο 10 παράγραφος 1 στοιχείο ε) των κανόνων συµµετοχής (ΕΕ L 355/28) 8 πρβλ. ΕΕ L 294/50, ενότητα 2.στ) του Παραρτήµατος 8

9 4. Υποβολή προτάσεων Οι προτάσεις πρέπει να υποβάλλονται στα πλαίσια προσκλήσεων υποβολής προτάσεων 9. Πριν να υποβάλουν πρόταση, οι προτείνοντες πρέπει να συµβουλευθούν τα εξής έγγραφα: το παρόν πρόγραµµα εργασίας, τη σχετική πρόσκληση υποβολής προτάσεων, όπως αυτή έχει δηµοσιευθεί στην Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και τον αντίστοιχο οδηγό για την υποβολή προτάσεων. Τα έγγραφα αυτά όπως και κάποια άλλα χρήσιµα κείµενα, συµπεριλαµβανοµένων των κανόνων συµµετοχής και πληροφοριών σχετικών µε τις συµβάσεις, διατίθενται στον εξυπηρετητή Cordis (βλ. ανωτέρω). 5. Πολυθεµατικές προτάσεις Προτάσεις πρέπει να υποβάλλονται βάσει προσκλήσεων υποβολής προτάσεων οι οποίες, στην περίπτωση των θεµατικών ερευνητικών πεδίων προτεραιότητας, είναι οργανωµένες θεµατικά. Οι προτάσεις που εµπίπτουν σε περισσότερα του ενός θεµατικά πεδία θα γίνονται δεκτές από την Επιτροπή, υπό τον όρο ότι τα πεδία αυτά καλύπτονται από το παρόν πρόγραµµα εργασίας. Το ειδικό πρόγραµµα εστιάζεται σε ορισµένο αριθµό θεµατικών προτεραιοτήτων. εδοµένου ότι οι προτεραιότητες αυτές καλύπτουν ένα ευρύ φάσµα επιστηµονικών κλάδων, είναι αναµενόµενο ότι θα υποβληθούν προτάσεις που θα καλύπτουν περισσότερα του ενός θέµατα. Η συνάφεια των προτάσεων µε τους στόχους του ειδικού προγράµµατος αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την περαιτέρω συνεκτίµησή τους. Επιπλέον, οι προτάσεις που δεν εµπίπτουν στο πεδίο εφαρµογής του προγράµµατος εργασίας δεν θα γίνονται δεκτές. Οι πολυθεµατικές προτάσεις είναι δυνατό να διακριθούν στις ακόλουθες κατηγορίες: Προτάσεις µε σαφές κέντρο βάρους. εδοµένης της φύσης των σύγχρονων ερευνητικών εργασιών, µια σηµαντική µερίδα προτάσεων παρουσιάζουν έναν κάποιο βαθµό πολυεπιστηµονικότητας. Οι προτάσεις αυτές υπόκεινται στις συνήθεις διαδικασίες υποβολής και αξιολόγησης. Στην περίπτωση προτάσεων των οποίων ένα σηµαντικό τεχνολογικό ή θεµατικό σκέλος εµπίπτει σε κάποιο άλλο µέρος του προγράµµατος, η διαδικασία επιβάλλει υπαγωγή της πρότασης στο θεµατικό πεδίο που 9 Προτάσεις δράσεων ειδικής στήριξης, µη εξαρτώµενες από πρόσκληση υποβολής προτάσεων, είναι δυνατό να υποβάλλονται στην Επιτροπή, µόνο στις περιπτώσεις που το παρόν πρόγραµµα εργασίας προβλέπει τέτοια δυνατότητα. 9

10 αντιπροσωπεύει το µεγαλύτερο µέρος της πρότασης (δηλαδή, το "κέντρο βάρους" της). Εάν το κέντρο βάρους δεν είναι άµεσα σαφές, η Επιτροπή εξετάζει το περιεχόµενο της πρότασης και αποφασίζει σε ποιο θεµατικό πεδίο θα υπαχθεί καλύτερα η πρόταση. Εάν µια πρόταση υπαχθεί σε θεµατικό πεδίο άλλο από εκείνο για το οποίο υποβλήθηκε, θα συνεκτιµηθεί στο πλαίσιο του νέου θεµατικού πεδίου. Εντούτοις, εάν το νέο κέντρο βάρους δεν αποτελεί αντικείµενο ανοικτής πρόσκλησης κατά τον χρόνο της µεταφοράς, η πρόταση θα τεθεί σε αναµονή, µε τη συναίνεση των προτεινόντων, µέχρις ότου ανοίξει µια κατάλληλη πρόσκληση, αλλά µόνο εφόσον µια τέτοια πρόσκληση προβλέπεται ρητά στο πρόγραµµα εργασίας. Εάν επιλεγεί, η πρόταση θα υπαχθεί και θα χρηµατοδοτηθεί από το θεµατικό κέντρο βάρους. Κοινές προσκλήσεις υποβολής προτάσεων. Είναι σαφές ότι, σε ορισµένους τοµείς, οι προτάσεις αναγκαστικά παρουσιάζουν ιδιαίτερα πολυθεµατικό χαρακτήρα. Στην περίπτωση αυτή, προκηρύσσονται από την Επιτροπή κοινές προσκλήσεις για δύο ή περισσότερα θεµατικά πεδία ή άλλα πεδία του προγράµµατος, και προβλέπεται κοινός προϋπολογισµός. Η διαδικασία αυτή ακολουθείται µόνο σε σαφώς καθορισµένους τοµείς για τους οποίους ο πολυθεµατικός χαρακτήρας των αναµενόµενων προτάσεων είναι δυνατό να καθοριστεί µε σαφήνεια εκ των προτέρων. Προτάσεις γενικού ενδιαφέροντος. Πρόκειται για προτάσεις που παρουσιάζουν γενικό ενδιαφέρον για όλα συνολικά τα µέρη του ειδικού προγράµµατος, αλλά για κανένα µεµονωµένα. Εάν οι προτάσεις αυτές έχουν αληθινά καινοτόµο και πρωτοποριακό χαρακτήρα, είναι δυνατό να υπαχθούν στο µέρος του προγράµµατος εργασίας που αφορά την πρόβλεψη επιστηµονικών και τεχνολογικών αναγκών, µόλις το µέρος αυτό ανοίξει σε τέτοιες προτάσεις. Οι προτάσεις γενικού ενδιαφέροντος που δεν πληρούν αυτό το κριτήριο µπορεί ενδεχοµένως να συνεκτιµηθούν ως προτάσεις µε "κέντρο βάρους" (βλ. πρώτη περίπτωση ανωτέρω). 6. Κριτήρια αξιολόγησης και συναφή θέµατα Στις "Κατευθυντήριες γραµµές σχετικά µε τις διαδικασίες αξιολόγησης προτάσεων και επιλογής έργων" περιγράφονται οι βασικές διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούνται σε όλα τα προγράµµατα που εµπίπτουν στο έκτο πρόγραµµα πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Η οµάδα κριτηρίων που ισχύουν για το παρόν πρόγραµµα εργασίας παρέχεται στο Παράρτηµα Β. Οποιαδήποτε συµπληρωµατικά κριτήρια επισηµαίνονται σαφώς στο εκάστοτε µέρος του παρόντος προγράµµατος εργασίας. Οι ελάχιστες βαθµολογίες για κάθε οµάδα κριτηρίων προσδιορίζονται στο παράρτηµα Β και εφαρµόζονται υπό την επιφύλαξη αντίθετης ρητής υπόδειξης. Επιπλέον, στο παράρτηµα Β προσδιορίζεται σε γενικές γραµµές ο τρόπος µε τον οποίο θα συνεκτιµηθούν τα εξής: η παράµετρος του φύλου, τα θέµατα δεοντολογίας ή/και ασφάλειας και η παιδαγωγική διάσταση. 10

11 Πριν να επιλεγούν προς χρηµατοδότηση, όλες οι προτάσεις που θίγουν θέµατα δεοντολογίας ή αποτέλεσαν αντικείµενο δεοντολογικού προβληµατισµού κατά την επιστηµονική τους αξιολόγηση είναι δυνατό να υποβληθούν σε αναθεώρηση από ειδική επιτροπή δεοντολογικής αναθεώρησης. Στις "Κατευθυντήριες γραµµές σχετικά µε τις διαδικασίες αξιολόγησης προτάσεων και επιλογής έργων" παρέχονται πιο λεπτοµερείς πληροφορίες σχετικά µε τη διαδικασία αξιολόγησης συνολικά καθώς και σχετικά µε τη διαδικασία δεοντολογικής αναθεώρησης. Επιπλέον, τα προγράµµατα εργασίας, και κατά συνέπεια οι αντίστοιχες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων, είναι δυνατόν να προσδιορίζουν και να περιορίζουν τη συµµετοχή νοµικών οντοτήτων σε µια έµµεση δράση ανάλογα µε τις δραστηριότητες και τον τύπο των νοµικών οντοτήτων, ανάλογα µε το εκάστοτε χρησιµοποιούµενο µέσο ή ώστε να ληφθούν υπόψη οι ειδικοί στόχοι του προγράµµατος πλαισίου. Για τις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων ενδέχεται να προβλέπεται διαδικασία αξιολόγησης σε δύο στάδια. Στην περίπτωση αυτή, αυτό δηλώνεται σαφώς στην εκάστοτε πρόσκληση υποβολής προτάσεων. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε αυτή τη διαδικασία παρέχονται στις "Κατευθυντήριες γραµµές σχετικά µε τις διαδικασίες αξιολόγησης προτάσεων και επιλογής έργων". Τέλος, για την αξιολόγηση προτάσεων που έχουν υποβληθεί κατόπιν πρόσκλησης υποβολής προτάσεων, η Επιτροπή µπορεί να αποφασίσει να αποστείλει τις προτάσεις σε εξωτερικούς εµπειρογνώµονες ή να τις θέσει ηλεκτρονικώς στη διάθεση εξωτερικών εµπειρογνωµόνων, ούτως ώστε αυτοί να πραγµατοποιήσουν την αξιολόγηση στην κατοικία ή στον χώρο εργασίας τους. 7. ράσεις ειδικής στήριξης Το πεδίο εφαρµογής των δράσεων στήριξης είναι πιο περιορισµένο σε σχέση µε τα συνοδευτικά µέτρα των προηγούµενων προγραµµάτων πλαισίων. Τα σχετικά έργα έχουν στόχο να συµβάλουν ενεργώς στην υλοποίηση δραστηριοτήτων του προγράµµατος εργασίας, στην ανάλυση και διάδοση αποτελεσµάτων ή στην προετοιµασία µελλοντικών δραστηριοτήτων, ούτως ώστε να επιτρέψουν στην Κοινότητα να επιτύχει ή να καθορίσει στρατηγικούς στόχους ΕΤΑ. Κατά συνέπεια, αποδίδεται ιδιαίτερη έµφαση σε δράσεις στήριξης µε σκοπό: την προώθηση και διευκόλυνση της διάδοσης, µεταφοράς, εκµετάλλευσης, αξιολόγησης ή/και ευρείας αφοµοίωσης των αποτελεσµάτων παλαιότερων και τρεχόντων προγραµµάτων (πέραν των τυπικών δραστηριοτήτων διάδοσης και εκµετάλλευσης στα πλαίσια των µεµονωµένων έργων) την επίτευξη στρατηγικών στόχων, ιδίως όσον αφορά τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (π.χ. πιλοτικές πρωτοβουλίες συγκριτικής αξιολόγησης, χαρτογράφησης, δικτύωσης, κτλ.) 11

12 την προετοιµασία µελλοντικών κοινοτικών δραστηριοτήτων ΕΤΑ (π.χ. µέσω προοπτικών µελετών, διερευνητικών µέτρων, πιλοτικών δράσεων, κτλ.) και όχι σε δραστηριότητες ευαισθητοποίησης και ανταλλαγής πληροφοριών (π.χ. ετήσια εργαστήρια και συνέδρια), οι οποίες πραγµατοποιούνται ούτως ή άλλως χωρίς την υποστήριξη της Επιτροπής. Οι τελευταίες µάλιστα των ως άνω δραστηριοτήτων θα τυγχάνουν ευνοϊκής υποδοχής µόνο εφόσον εξυπηρετούν τους στρατηγικούς στόχους του προγράµµατος (ως προς τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας, τη βελτίωση του συντονισµού, την ευαισθητοποίηση του κοινού, την προετοιµασία µελλοντικών κοινοτικών δραστηριοτήτων, κτλ.). Μπορεί να χορηγηθεί χρηµατοδοτική υποστήριξη σε περιορισµένο αριθµό δράσεων ειδικής στήριξης, εφόσον οι αντίστοιχες αιτήσεις χρηµατοδοτικής συνεισφοράς δεν εµπίπτουν στο πεδίο εφαρµογής προσκλήσεων υποβολής προτάσεων, και εφόσον οι υπόψη δράσεις έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και χρησιµότητα σε σχέση µε τους στόχους και το επιστηµονικό και τεχνολογικό περιεχόµενο του ειδικού προγράµµατος. Οι σχετικές αιτήσεις χρηµατοδοτικής συνεισφοράς πρέπει να αφορούν δράσεις ευρωπαϊκής σηµασίας οι οποίες µπορεί, για παράδειγµα, να συνίστανται στην παροχή στήριξης προς σηµαντικά πολιτικά εργαστήρια στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της εκ περιτροπής προεδρίας της Ένωσης. Πρέπει να υποβάλλονται τουλάχιστον πέντε µήνες πριν από την εκδήλωση για την οποία ζητείται στήριξη. Τα κριτήρια αξιολόγησης θα είναι εκείνα που ισχύουν για τις δράσεις ειδικής στήριξης, όπως αυτά καθορίζονται στο παρόν πρόγραµµα εργασίας. 12

13 3.2 Εισαγωγή στην προτεραιότητα NMP Η διπλή µετάβαση στην κοινωνία της γνώσης και στην αειφόρο ανάπτυξη προϋποθέτει νέα παραδείγµατα παραγωγής και κατανάλωσης. Είναι αναγκαία η στροφή από τις προσεγγίσεις που βασίζονται στους πόρους σε προσεγγίσεις βασισµένες περισσότερο στη γνώση, από την ποσότητα στην ποιότητα και από τα προϊόντα µαζικής παραγωγής και µίας λειτουργίας σε νέες επινοήσεις οικολογικά αποδοτικών και αειφόρων προϊόντων, διεργασιών και υπηρεσιών µε µεγαλύτερη προστιθέµενη αξία. 3.3 Στόχοι, διάρθρωση και συνολική προσέγγιση Κύριος στόχος αυτού του θεµατικού πεδίου είναι η προώθηση πραγµατικών επαναστατικών εξελίξεων στη βιοµηχανία, που θα βασίζονται στην επιστηµονική και τεχνική αριστεία. Επαναστατικές εξελίξεις είναι δυνατόν να επιτευχθούν µε δύο αλληλοσυµπληρούµενες προσεγγίσεις: - απόκτηση νέων γνώσεων, - νέους τρόπους ολοκλήρωσης και εκµετάλλευσης των γνώσεων, υφιστάµενων και νέων. Για το σκοπό αυτό, το κέντρο βάρους της κοινοτικής έρευνας πρέπει να µετατοπιστεί από τον βραχυπρόθεσµο στον µακροπρόθεσµο ορίζοντα και από την οριακή καινοτοµία σε στρατηγικές ριζικής καινοτοµίας και επαναστατικής προόδου, µε παράλληλη έµφαση σε µια προσέγγιση ολοκλήρωσης. Ο µετασχηµατισµός της βιοµηχανίας σε οργανισµούς υψηλής προστιθέµενης αξίας απαιτεί πραγµατικά ολοκληρωµένες προσεγγίσεις, είτε "κάθετες", που θα συνδυάζουν τις επιστήµες των υλικών, τις νανοτεχνολογίες και τις τεχνολογίες παραγωγής, καθώς και άλλες τεχνολογίες, π.χ. τις τεχνολογίες της πληροφορίας ή τις βιοτεχνολογίες, είτε "οριζόντιες", που θα συνδυάζουν πολυκλαδικά συµφέροντα. Μια ολοκληρωµένη προσέγγιση πρέπει να καλύπτει τα καταναλωτικά πρότυπα, ώστε ολόκληρος ο βιοµηχανικός κύκλος να ανταποκρίνεται στην κοινωνική απαίτηση για αειφορία. Ιδιαίτερη προσοχή θα αποδοθεί στην ισχυρή παρουσία και στην αλληλεπίδραση καινοτόµων επιχειρήσεων, πανεπιστηµίων και ερευνητικών οργανισµών σε ερευνητικές δράσεις. Χρειάζονται δίκτυα και έργα, τα οποία θα παρέχουν στους ερευνητικούς οργανισµούς και στη βιοµηχανία πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες, ενθαρρύνοντας έτσι την εφαρµογή νέων προσεγγίσεων στους περισσότερους βιοµηχανικούς κλάδους, ιδίως σε εκείνους που χαρακτηρίζονται από ένταση µικρών και µεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ). Κεντρικό θέµα θα είναι η ολοκλήρωση της ανταγωνιστικότητας, της καινοτοµίας και της αειφορίας σε συνεκτικές δραστηριότητες έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης (Ε&ΤΑ). Για το λόγο αυτό έχει εξαιρετική σηµασία η επαρκής εκπροσώπηση και η συµµετοχή της ίδιας της βιοµηχανίας στα προτεινόµενα ερευνητικά έργα Η ένταξη της εκπαίδευσης και της ανάπτυξης δεξιοτήτων στις ερευνητικές δραστηριότητες θα διαδραµατίσει σηµαντικό ρόλο στην αύξηση των ευρωπαϊκών γνώσεων, ειδικότερα στις νανοεπιστήµες και στις συνακόλουθες 13

14 νέες τεχνολογίες, διανοίγοντας προοπτικές για πολυάριθµες βιοµηχανικές εφαρµογές. Επίσης, προσδοκάται ότι οι επαναστατικές ερευνητικές δραστηριότητες θα διευκολύνουν τον διάλογο µε την κοινωνία και θα δηµιουργήσουν ενθουσιασµό για την επιστήµη. Για την εφαρµογή του προγράµµατος εργασίας θα χρησιµοποιηθούν τα ακόλουθα µέσα: ολοκληρωµένα έργα (ΙP), δίκτυα αριστείας (ΝΕ), ειδικά στοχοθετηµένα ερευνητικά έργα (STREP), δράσεις συντονισµού (CA) και δράσεις ειδικής στήριξης (SSA). Τα ερευνητικά πεδία που περιγράφονται στη συνέχεια ισχύουν για τις προσκλήσεις του 2004 και περιλαµβάνουν, αφενός, µείζονα θέµατα έρευνας µε άξονα προβλήµατα που χρήζουν άµεσης αντιµετώπισης και, αφετέρου, πιο µακροπρόθεσµους στόχους, για την επίτευξη των οποίων προτιµώνται οι διαρθρωτικές δράσεις. 3.4 Τεχνικό περιεχόµενο Το πρόγραµµα εργασίας που παρατίθεται στη συνέχεια περιλαµβάνει µια εισαγωγή για κάθε πεδίο και περιγραφή των θεµάτων για τα οποία θα δηµοσιευθούν προσκλήσεις υποβολής προτάσεων έργων. Για κάθε θέµα, το πρόγραµµα εργασίας προσδιορίζει αν πρόκειται να χρησιµοποιηθούν νέα ή/και άλλα µέσα. Τα IP πρέπει να αντιµετωπίζουν το αντικείµενό τους µε πολυεπιστηµονική προσέγγιση και, ως εκ τούτου, ενδέχεται να καλύπτουν περισσότερα του ενός θέµατα, ενώ τα ΝΕ αφορούν συνήθως ένα µόνο θέµα. Ο ανταγωνισµός µεταξύ των θεµάτων µπορεί να έχει ως αποτέλεσµα να µην χρηµατοδοτηθεί καµία πρόταση για κάποια θέµατα στο πλαίσιο των προσκλήσεων του Νανοτεχνολογίες και νανοεπιστήµες Οι νανοτεχνολογίες και οι νανοεπιστήµες αντιπροσωπεύουν µια νέα πολυεπιστηµονική προσέγγιση ολοκλήρωσης στην επιστήµη και την τεχνολογία υλικών, καθώς και στο σχεδιασµό νέων συστηµάτων και διεργασιών µε την αξιοποίηση των επιδράσεων νανοµετρικής κλίµακας και µε τον έλεγχο της δοµής των υλικών. Η Ευρώπη κατέχει ισχυρή θέση στις νανοεπιστήµες, η οποία πρέπει να µετατραπεί σε πραγµατικό ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα για την ευρωπαϊκή βιοµηχανία. Ο στόχος είναι διπλός: προώθηση, αφενός της δηµιουργίας ευρωπαϊκής βιοµηχανίας νανοτεχνολογίας µε ένταση Ε&ΤΑ και, αφετέρου, της απορρόφησης των νανοτεχνολογιών από υφιστάµενους βιοµηχανικούς κλάδους. Η σχετική έρευνα µπορεί να είναι µακροπρόθεσµη και να ενέχει υψηλό κίνδυνο, αλλά θα είναι προσανατολισµένη στις βιοµηχανικές εφαρµογές ή/και στο συντονισµό των προσπαθειών στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Θα εφαρµοστεί ενεργός πολιτική ενθάρρυνσης των βιοµηχανικών επιχειρήσεων και των ΜΜΕ, συµπεριλαµβανοµένων των νεοσύστατων, στο πλαίσιο της οποίας θα προωθηθεί η στενή συνεργασία της βιοµηχανίας µε την ερευνητική κοινότητα µέσω κοινοπραξιών για την εκτέλεση έργων µε σηµαντική κρίσιµη µάζα. Οι δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης θα πρέπει επίσης να προάγουν την ανάπτυξη νέων επαγγελµατικών δεξιοτήτων. Για να αναπτυχθούν αποτελεσµατικά, τα ευρωπαϊκά πανεπιστήµια θα χρειαστεί ίσως να αναπροσαρµόσουν τα προγράµµατα εκπαίδευσης και κατάρτισης στις νανοεπιστήµες και στη νανοτεχνολογία. 14

15 Θα πρέπει να µελετηθούν, κατά περίπτωση, τα ανακύπτοντα ηθικά, κοινωνικά και επικοινωνιακά ζητήµατα και ζητήµατα υγείας, περιβάλλοντος και νοµοθετικών ρυθµίσεων, ιδίως δε οι πτυχές µετρολογίας και ιχνηλάτησης των µετρήσεων Μακροπρόθεσµη διεπιστηµονική έρευνα για την κατανόηση των φαινοµένων, τον έλεγχο των διεργασιών και την ανάπτυξη ερευνητικών εργαλείων Η διεπιστηµονική έρευνα µε σκοπό τη διεύρυνση της γνωστικής βάσης γενικού χαρακτήρα, στην οποία στηρίζονται οι προσανατολισµένες στις εφαρµογές νανοεπιστήµες και νανοτεχνολογίες, και την ανάπτυξη ερευνητικών εργαλείων και τεχνικών αιχµής, είναι ζωτικής σηµασίας για το µέλλον της βιοµηχανίας. Επιλεγµένα θέµατα για το 2004: Αυτοργάνωση και αυτοδιάταξη STREP Στόχος είναι η επίτευξη υλικών ή/και συστηµάτων µε προβλέψιµη σύνθεση και δοµή και ο έλεγχος των ιδιοτήτων και των επιδόσεών τους, µε γνώµονα το µακροπρόθεσµο όφελος για την ανταγωνιστικότητα της βιοµηχανίας. Τα προσδοκώµενα STREP θα πρέπει να συνίστανται σε διεπιστηµονική έρευνα, η οποία µπορεί να περιλαµβάνει εκπόνηση µοντέλων, "ικριώµατα", αύξηση, θεσιακή διάταξη, αυτοαντιγραφή και λειτουργικοποίηση νανοενοτήτων κτλ. Μπορούν επίσης να µελετηθούν ζητήµατα παραγωγής, ιδίως για τη δηµιουργία τρισδιάστατων συστηµάτων µε προοπτική την κατασκευή πιο σύνθετων δοµών µε µεγάλες και πολύπλευρες δυνατότητες. Εξαιρούνται οι οριακές βελτιώσεις υφιστάµενων γραµµών παραγωγής, όπως επίσης οι εφαρµογές που καλύπτονται από άλλα θέµατα του παρόντος προγράµµατος εργασίας για τα οποία προβλέπονται STREP, όπως η µηχανική ιστών, η µοριακή ηλεκτρονική και η νανοηλεκτρονική. Μοριακοί κινητήρες STREP Στόχος είναι η ανάπτυξη νέων θεωρητικών αρχών και τεχνολογιών για περαιτέρω εξελίξεις µε πιθανές επαναστατικές εφαρµογές. Τα προσδοκώµενα STREP θα πρέπει να επικεντρώνονται στην ανάπτυξη µοριακών ή βιολογικών κινητήρων (µε έµφαση στην αναζήτηση τρόπων "εµφύσησης ενέργειας" σε νανοσυστήµατα, ώστε να καταστούν ικανά να επιτελούν δεδοµένες λειτουργίες), συµπεριλαµβανοµένων νέων χρήσεων γνωστών µορίων, όπου ενδείκνυνται. ιεύρυνση των γνώσεων για τα φαινόµενα που εξαρτώνται από το µέγεθος SSA Η πολυεπιστηµονική προσέγγιση έχει τεράστια σηµασία για την αποτελεσµατική ανάπτυξη και εκµετάλλευση των νανοεπιστηµών και των νανοτεχνολογιών. Η υπέρβαση των παραδοσιακών φραγµών µεταξύ των καθιερωµένων επιστηµονικών κλάδων µπορεί να γεννήσει πιο πρωτοποριακές ιδέες. Οι προσδοκώµενες SSA θα πρέπει να συνίστανται στην εκπόνηση µελετών ή/και στη διοργάνωση διεθνών σεµιναρίων ή συναντήσεων εργασίας υψηλού 15

16 επιπέδου. Οι προτάσεις δράσεων θα πρέπει να συνενώνουν κορυφαίους επιστήµονες και διεθνούς κύρους ειδικούς στη διατύπωση νέων πολυεπιστηµονικών θεωρητικών αρχών και πρωτοβουλιών σε συγκεκριµένους τοµείς: φαινόµενα µοριακής και µεσοσκοπικής κλίµακας, νέες προσεγγίσεις για την ολοκλήρωση των εξελίξεων που σηµειώνονται στα ανόργανα, στα οργανικά και στα βιολογικά υλικά και διεργασίες. Θα πρέπει να παραδοθούν εκθέσεις, όπου συµπεριλαµβάνονται και ευρέως φάσµατος συστάσεις, µεταξύ άλλων για νέα θέµατα έρευνας και για αλλαγές στα πανεπιστήµια ή στα προγράµµατα σπουδών Νανοβιοτεχνολογίες Η Ευρώπη πρέπει να στηρίξει την έρευνα που έχει ως αντικείµενο την ολοκλήρωση βιολογικών και µη βιολογικών συστηµάτων, η οποία διανοίγει νέες προοπτικές για πολλές εφαρµογές, π.χ. στις βιοµηχανικές διεργασίες και στα συστήµατα ιατρικής και περιβαλλοντικής ανάλυσης. Επιλεγµένα θέµατα για το 2004: Νέες γνώσεις σχετικά µε τις διεπαφές για νέες εφαρµογές STREP Οι νέες προσεγγίσεις της διασύνδεσης βιολογικών και µη βιολογικών κατασκευαστικών στοιχείων µπορούν να ανοίξουν νέους δρόµους προς την κατασκευή διατάξεων και συστηµάτων υψηλών επιδόσεων. Τα ζητήµατα αυτά παρουσιάζουν εγγενείς και µεθοδολογικές δυσκολίες. Τα προσδοκώµενα STREP θα πρέπει να εξυπηρετούν σε σηµαντικό βαθµό τη βιοµηχανία και να στοχεύουν στη διερεύνηση των ανωτέρω διεπαφών και αλληλεπιδράσεων, καθώς και στην απόκτηση νέων γνώσεων µε προοπτικές βιοµηχανικής εφαρµογής, όπως οι ενεργές ή δραστικές επιφάνειες, ο έλεγχος των αλληλεπιδράσεων µεταξύ µη βιολογικών ενοτήτων και βιολογικών µορίων, οι νέες διατάξεις, π.χ. συνδυασµός κυττάρων µε επιφάνειες, ο έλεγχος της συµπεριφοράς των κυττάρων κ.τ.λ. Θα πρέπει να εξετάζονται οι πιθανοί κίνδυνοι για την υγεία και το περιβάλλον, κατά περίπτωση. Οι εφαρµογές των βιοαισθητήρων στην υγεία εξαιρούνται, υπαγόµενες στην ενότητα Τεχνικές µηχανικής νανοµετρικής κλίµακας για τη δηµιουργία υλικών και κατασκευαστικών στοιχείων Εντείνεται η ανάγκη ανάπτυξης νέων λειτουργικών και δοµικών υλικών ανωτέρων επιδόσεων για τη βιοµηχανία µέσω του ελέγχου της νανοδοµής τους. Το πεδίο αυτό περικλείει τις τεχνολογίες παραγωγής, χαρακτηρισµού και επεξεργασίας των εν λόγω υλικών. Επιλεγµένα θέµατα για το 2004: Επιφάνειες µε νανοδοµή IP Οι επιφάνειες µε νανοδοµή διαθέτουν µοναδικές φυσικές και χηµικές ιδιότητες, που µπορούν να αξιοποιηθούν σε πολλές χρήσιµες τεχνολογικές εφαρµογές. 16

17 Τα προσδοκώµενα IP θα πρέπει να ενθαρρύνουν τη ριζική καινοτοµία στη βιοµηχανία και να έχουν ως αντικείµενο τη διατύπωση διεπιστηµονικών προσεγγίσεων όσον αφορά τις διεργασίες δόµησης επιφανειών νανοµετρικής κλίµακας, λόγου χάριν µε επεµβάσεις µε τεχνικές υπερµοριακής χηµείας ή άλλες τεχνολογίες της επιστήµης των επιφανειών. Η δόµηση επιφανειών νανοµετρικής κλίµακας µπορεί να αποσκοπεί στην κατασκευή αντικειµένων µε ακρίβεια ή/και έλεγχο σε ατοµική κλίµακα για προϊόντα ή υπηρεσίες υψηλής προστιθέµενης αξίας, όπως οι έξυπνες επιφάνειες που επιτελούν συγκεκριµένες λειτουργίες (π.χ. βιοαναγνώριση), οι ενεργοποιηµένες επιφάνειες για αυταποστείρωση (π.χ. µε φωτοκατάλυση) κτλ.. Μπορούν επίσης να µελετηθούν, κατά περίπτωση, νέα εργαλεία ανάλυσης σε νανοµετρική κλίµακα µε χρονική διακριτική ικανότητα ή/και in-situ. Παραγωγή νανοσωµατιδίων βιοµηχανικού ενδιαφέροντος IP Τα νανοσωµατίδια προσφέρουν µεγάλες δυνατότητες για πολλές και ποικίλες εφαρµογές. Εξακολουθεί να χρειάζεται εκτενής έρευνα των τεχνικών προκλήσεων, του κόστους παραγωγής και των προφυλάξεων που πρέπει να λαµβάνονται κατά το χειρισµό και την επεξεργασία. Τα προσδοκώµενα IP θα πρέπει να παρουσιάζουν σηµαντικό ενδιαφέρον για τη βιοµηχανία και να έχουν ως αντικείµενο την ανάπτυξη τεχνολογικών παραγωγής νανοσωµατιδίων (διάµετρος µικρότερη από 100 nm) και τη βιοµηχανική εκµετάλλευσή τους µε εµπορικά βιώσιµο κόστος. Η έρευνα µπορεί να συνδυάζει την παραγωγή (δηλ. σύνθεση σε αέρια φάση, κατεργασία κολλοειδούς διαλύµατος-πηκτώµατος κτλ.), τη λειτουργικοποίηση, τον εγκλεισµό, το χειρισµό, τη σταθεροποίηση, τη µεταφορά ή/και την αποθήκευση των νανοσωµατιδίων, δηλ. κόνεων ή/και ινών. Θα πρέπει να καλύπτονται, κατά περίπτωση, οι κοινωνικές, οι υγειονοµικές, οι ηθικές και οι ρυθµιστικές πτυχές, ιδίως δε, τα ζητήµατα επικύρωσης και µετρολογίας. Θα πρέπει επίσης να συµπεριλαµβάνονται τοξικολογικές µελέτες, όπου έχουν σηµασία. Η ανάπτυξη υλικών νανοδοµής υπάγεται στην ενότητα Το παρόν θέµα δεν καλύπτει την ανάπτυξη νανοσωλήνων άνθρακα Ανάπτυξη διατάξεων και οργάνων χειρισµού και ελέγχου Είναι σηµαντικό για την Ευρώπη να αναπτύξει αποτελεσµατικά όργανα µέτρησης, ανάλυσης και βιοµηχανικής παραγωγής σε νανοµετρική κλίµακα. Ως ενδεικτικός στόχος για το χειρισµό και τον έλεγχο των νανοδοµών τίθεται η τάξη µεγέθους ή διακριτικής ικανότητας των 10 nm. Επιλεγµένα θέµατα για το 2004: ιατάξεις και τεχνικές χαρακτηρισµού ή/και χειρισµού STREP Η ικανότητα χαρακτηρισµού και χειρισµού ατόµων και µορίων έχει καίρια σηµασία για την έρευνα και την επιτυχή ανάπτυξη νέων προϊόντων για τη βιοµηχανία. Είναι εποµένως σηµαντικό για την Ευρώπη να αναπτύξει ανταγωνιστικά όργανα και διατάξεις και τεχνικές χειρισµού για τη βιοµηχανική παραγωγή προϊόντων νανοµετρικής κλίµακας. Τα προσδοκώµενα STREP θα πρέπει να έχουν ως αντικείµενο τις διατάξεις και τις τεχνικές χαρακτηρισµού ή/και χειρισµού σε ατοµικό και µοριακό επίπεδο οι οποίες διασφαλίζουν την ακεραιότητα των εύθραυστων και ενεργών δοµών. Οι νέες 17

18 διατάξεις και τεχνικές θα πρέπει όχι µόνο να απεικονίζουν τις εν λόγω δοµές, αλλά και να αναλύουν τις ιδιότητές τους, ώστε να αυξάνουν τον πλούτο των πληροφοριών της βιοµηχανίας. Πρέπει να είναι ικανές να παρέχουν τον µέγιστο δυνατό βαθµό λεπτοµέρειας στην ανάλυση µε ταυτόχρονη υψηλή χωρική διακριτική ικανότητα. Επιδιώκεται να αναπτυχθούν ταχείες και εύκολες αναλυτικές τεχνικές για εφαρµογές in-situ και ex-situ, ώστε να µην διακυβεύεται η παρασκευή και η διακίνηση δειγµάτων για βιοµηχανικές διεργασίες. Μπορούν επίσης να µελετηθούν οι διεπαφές Εφαρµογές σε τοµείς όπως η υγεία και τα ιατρικά συστήµατα, η χηµεία, η ενέργεια, η οπτική, τα τρόφιµα και το περιβάλλον Οι νανοεπιστήµες και οι νανοτεχνολογίες αποτελούν ταχέως αναπτυσσόµενους τοµείς µε µεγάλες δυνατότητες, τόσο ως προς τη βελτίωση της ποιότητας ζωής όλων των πολιτών, όσο και ως προς τη δηµιουργία πλούτου µέσω νέων, βασισµένων στη γνώση και αειφόρων διεργασιών. Στόχος είναι να καλλιεργηθούν οι δυνατότητες επαναστατικών εφαρµογών των νανοτεχνολογιών µε την ολοκλήρωση των επιτευγµάτων της έρευνας για τα υλικά και τα τεχνολογικά εργαλεία σε βιοµηχανικό περιβάλλον. Η ανάπτυξη νέων υπηρεσιών, προϊόντων, κατασκευαστικών στοιχείων, διατάξεων, συστηµάτων και διεργασιών ανώτερων επιδόσεων εξακολουθεί να απαιτεί µακροπρόθεσµες ερευνητικές προσπάθειες. Η διαθεσιµότητα ενηµερωµένων πληροφοριών και η διατύπωση ρεαλιστικών σεναρίων αποτελούν βασικά στοιχεία για την επεξεργασία πιθανών µορφών παρέµβασης δηµοσίων χρηµατοδοτικών πόρων και του αντίστοιχου πεδίου εφαρµογής. Επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου και στο περιβάλλον SSA, CA Τα στοιχεία που αφορούν τις επιπτώσεις των νανοσωµατιδίων στην υγεία του ανθρώπου και στο περιβάλλον είναι επί του παρόντος ελάχιστα. Είναι δυνατόν να υποτεθεί ότι η ανόργανη ύλη νανοµετρικής κλίµακας είναι βιολογικά αδρανής. Ωστόσο, δεν είναι γνωστές επαρκείς λεπτοµέρειες σχετικά µε τους µηχανισµούς, λόγου χάριν τη ρόφηση, την εκρόφηση, τη µεταφορά, τη συσσωµάτωση, την απόθεση και τη βιολογική πρόσληψη. Ακόµη πιο συγκεχυµένο είναι το επίπεδο των γνώσεων σχετικά µε την οργανική ύλη. Οι προσδοκώµενες SSA θα πρέπει να συνίστανται στην εκπόνηση µελετών µε σκοπό τη συλλογή των πιο πρόσφατων αξιόπιστων στοιχείων που είναι διαθέσιµα για το συγκεκριµένο θέµα, συµπεριλαµβανοµένων των τοξικολογικών παραµέτρων. Οι προσδοκώµενες CA θα πρέπει να συνίστανται στο συντονισµό των πρωτοβουλιών µε αντικείµενο ένα ή περισσότερα από τα ανωτέρω θέµατα, οι οποίες υλοποιούνται ήδη (ή πρόκειται σύντοµα να αναληφθούν) σε περιφερειακό, εθνικό ή διεθνές επίπεδο. Τόσο οι SSA, όσο και οι CA θα πρέπει να καλύπτουν όλες τις πιθανές επιπτώσεις. Ηθικές, νοµικές και κοινωνικές πτυχές της έρευνας στον τοµέα της νανοτεχνολογίας - SSA Η νανοτεχνολογία µπορεί να αποφέρει οφέλη για την κοινωνία γενικότερα, ταυτόχρονα όµως όπως σε κάθε νέα τεχνολογία δεν µπορούν να υποτιµόνται οι πιθανές αρνητικές επιπτώσεις της στο κοινωνικό σύνολο. 18

19 Οι προσδοκώµενες SSA θα πρέπει να προάγουν το διάλογο µε την κοινωνία των πολιτών, εστιάζοντας ειδικότερα στην επικοινωνία. Τα ζητήµατα που πρέπει να καλύπτονται είναι ηθικά, νοµικά (µεταξύ άλλων, κατά περίπτωση, ρυθµιστικά ζητήµατα, ιεράρχηση των αναγκών τυποποίησης και µετρολογίας και συγκεκριµένες πτυχές των δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας) ή/και κοινωνικές (µεταξύ άλλων, κατά περίπτωση, δραστηριότητες πρόβλεψης και εκτίµηση των πιθανών επιπτώσεων της νανοτεχνολογίας µόνης ή σε συνδυασµό µε την τεχνολογία πληροφοριών, τη νανοβιολογία ή/και τις γνωστικές επιστήµες) Πολυλειτουργικά υλικά βασιζόµενα στη γνώση Τα νέα υλικά µε µεγάλη περιεκτικότητα γνώσεων και µε νέες λειτουργικότητες και βελτιωµένες επιδόσεις, θα αποτελέσουν ισχυρότατους µοχλούς καινοτοµίας στις τεχνολογίες, στις διατάξεις και στα συστήµατα προς όφελος της αειφόρου ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας. Επειδή οι εφαρµογές τους έχουν µεγάλο αντίκτυπο στα άτοµα και στο κοινωνικό σύνολο, θα απαιτηθεί νέο ερευνητικό πνεύµα. Οι δραστηριότητες Ε&ΤΑ αναµένεται να είναι υψηλού κινδύνου, διεπιστηµονικές και πολυεπιστηµονικές, µακροπρόθεσµες και γενικού χαρακτήρα, µε πιθανά οφέλη από πλευράς εξοικονόµησης υλικών, συντήρησης και ενέργειας, καθώς και στους τοµείς της υγείας, της ασφάλειας και του περιβάλλοντος. Οι επαναστατικές εξελίξεις θα προέλθουν όχι µόνο από τα νέα υλικά που θα αναπτυχθούν, αλλά και από τις νέες τεχνικές επεξεργασίας, το συνολικό σχεδιασµό των προϊόντων και τις νέες προσεγγίσεις που θα υιοθετηθούν, όπως η χρήση ανανεώσιµων πρώτων υλών και ο σχεδιασµός διεπαφών. Μία επιπλέον ανάγκη είναι να εκλείψουν οι κλασικές διαχωριστικές γραµµές ανάµεσα στους τύπους υλικών, που χαρακτηρίζουν την ευρωπαϊκή έρευνα τις τελευταίες δεκαετίες. Για να κατοχυρωθεί η ισχυρή θέση της Ευρώπης στις αγορές αναδυόµενων τεχνολογιών, επιβάλλεται να κινητοποιηθούν οι διάφοροι παράγοντες µέσω εταιρικών σχηµάτων για τη διεξαγωγή πολυεπιστηµονικής Ε&ΤΑ αιχµής και ερευνητικών δραστηριοτήτων υψηλού κινδύνου Ανάπτυξη των βασικών γνώσεων Είναι πιεστική ανάγκη για τη βιοµηχανία να κατανοηθούν πληρέστερα τα σύνθετα φυσικοχηµικά και βιολογικά φαινόµενα που έχουν σηµασία για τον έλεγχο και την επεξεργασία πολυλειτουργικών και οικολογικά αποδοτικών υλικών, συµπεριλαµβανοµένων των ανανεώσιµων πρώτων υλών, που µε τη σειρά τους παρέχουν τη βάση για την ανάπτυξη νέων υλικών µε προκαθορισµένα φυσικά, χηµικά ή βιολογικά χαρακτηριστικά. Επιλεγµένα θέµατα για το 2004: Κατανόηση των φαινοµένων των υλικών NE, CA Στόχος είναι η µελέτη φαινοµένων που εµφανίζονται στα υλικά και προσφέρουν νέες λύσεις, οι οποίες µπορούν να οδηγήσουν µακροπρόθεσµα σε καινοτόµους βιοµηχανικές εφαρµογές. Οι δραστηριότητες θα πρέπει να έχουν ως αντικείµενο τη ραγδαία διεύρυνση των γνώσεων σχετικά µε τα πολυλειτουργικά υλικά µε άξονα τις ιδιότητές τους (φυσικές, χηµικές, δοµικές, βιολογικές), καθώς και την επεξεργασία και τη χρήση τους. 19

20 Ενδείκνυται επίσης να µελετηθούν τα χαρακτηριστικά και τα φαινόµενα των διεπαφών. Τα προσδοκώµενα NE θα πρέπει να αποβλέπουν στην πολυεπιστηµονική ολοκλήρωση σε γνωστικά πεδία που µπορούν να οδηγήσουν σε νέα και καλύτερα πολυλειτουργικά υλικά, εξετάζοντας ειδικότερα τη σχέση µεταξύ των ιδιοτήτων και της δοµής των υλικών. Οι προσδοκώµενες CA θα πρέπει να είναι προσανατολισµένες στη βελτίωση της συνεργίας µε τις δραστηριότητες που υλοποιούνται ήδη βάσει του προγράµµατος πλαισίου, καθώς και στο πλαίσιο της COST και του Ευρωπαϊκού Ιδρύµατος Επιστηµών. Εκπόνηση µοντέλων και σχεδιασµός πολυλειτουργικών υλικών STREP Οι πολυεπιστηµονικές προσπάθειες που αξιοποιούν τα ισχυρά υπολογιστικά εργαλεία των τεχνικών εκπόνησης µοντέλων υλικών, είναι απαραίτητες για την κατανόηση της πολύπλοκης συµπεριφοράς των νέων, βασιζόµενων στη γνώση υλικών και για τις βιοµηχανικές χρήσεις τους. Τα προσδοκώµενα STREP θα πρέπει να επικεντρώνονται στην εκπόνηση µοντέλων της συµπεριφοράς και της επεξεργασίας υλικών, καλύπτοντας λόγου χάριν τη διατύπωση θεωρητικών αρχών εξαρτώµενων από το ιστορικό και την ανάπτυξη µεθόδων προσοµοίωσης σε πολλαπλή κλίµακα, στις οποίες λαµβάνεται υπόψη η ολοκλήρωση κλιµάκων από το ατοµικό επίπεδο µέχρι προσεγγίσεις της κλασικής θεωρίας πεδίου. Θα πρέπει να συνεκτιµώνται οι σχέσεις µεταξύ προσοµοίωσης, θεωρίας, πειράµατος, επικύρωσης και χρήσης Τεχνολογίες συνδεόµενες µε την παραγωγή, τη µεταποίηση και την επεξεργασία πολυλειτουργικών υλικών βασιζόµενων στη γνώση και βιοϋλικών Η βιοµηχανία χρειάζεται την ανάπτυξη και την αειφόρο παραγωγή, µετατροπή και επεξεργασία νέων "έξυπνων" υλικών µε ειδικές λειτουργικότητες και δυνάµενων να χρησιµοποιηθούν για τη δηµιουργία µακροδοµών. Αυτά τα νεωτεριστικά υλικά, που θα χρησιµοποιούνται σε πολυκλαδικές εφαρµογές, θα πρέπει να διαθέτουν χαρακτηριστικά προς αξιοποίηση σε προκαθορισµένες συνθήκες, καθώς και βελτιωµένες ιδιότητες στη µάζα τους ή χαρακτηριστικά φραγµού και επιφάνειας για ανώτερες επιδόσεις. Για την παραγωγή των εν λόγω υλικών, πρέπει να αναπτυχθούν νέες διατέµνουσες τεχνολογίες και διεργασίες. Επιλεγµένα θέµατα για το 2004: Επεξεργασία υλικών µε ριζικά καινοτόµους τεχνολογίες STREP Οι τεχνολογίες επεξεργασίας αντιπροσωπεύουν το τελευταίο βήµα που παρέχει τη δυνατότητα χρήσης των βασιζόµενων στη γνώση υλικών σε ολοένα πιο απαιτητικές εφαρµογές. Η ριζοσπαστική εξέλιξη της επεξεργασίας πολυλειτουργικών υλικών µπορεί να συµβάλει στη βελτίωση των επιδόσεων και να αποφέρει τεράστια οφέλη στην παραγωγή βιοµηχανικών προϊόντων. Τα προσδοκώµενα STREP θα πρέπει να επικεντρώνονται στην επίτευξη τεχνολογικών αλµάτων όσον αφορά τις µεθόδους επεξεργασίας πολυλειτουργικών υλικών µε χηµικές διεργασίες (π.χ. µηχανική µικροαντιδράσεων, ιονικά υγρά, πράσινη χηµεία), φυσικές διεργασίες (π.χ. 20