διαφορ ὰ δέ τις φαίνεται τῶν τελῶν τ ὰ μὲν γάρ εἰσιν ἐνέργειαι, τ ὰ δ ὲ παρ αὐτὰς (5) ἔργα τινά.

Transcript

1 Αριστοτέλης Ἡθικ ὰ Νικομάχεια Βιβλίον Ι [1094a] Πᾶσα τέχνη κα ὶ πᾶσα μέθοδος, ὁμοίως δ ὲ πρᾶξίς τε κα ὶ προαίρεσις, ἀγαθο ῦ τινὸς ἐφίεσθαι δοκε ῖ δι ὸ καλῶς ἀπεφήναντο τἀγαθόν, ο ὗ πάντ ἐφίεται. διαφορ ὰ δέ τις φαίνεται τῶν τελῶν τ ὰ μὲν γάρ εἰσιν ἐνέργειαι, τ ὰ δ ὲ παρ αὐτὰς (5) ἔργα τινά. ὧν δ εἰσ ὶ τέλη τιν ὰ παρ ὰ τὰς πράξεις, ἐν τούτοις βελτίω πέφυκε τῶν ἐνεργειῶν τ ὰ ἔργα. πολλῶν δ ὲ πράξεων οὐσῶν κα ὶ τεχνῶν κα ὶ ἐπιστημῶν πολλ ὰ γίνεται κα ὶ τ ὰ τέλη ἰατρικῆς μὲν γὰρ ὑγίεια, ναυπηγικῆς δ ὲ πλοῖον, στρατηγικῆς δ ὲ νίκη, οἰκονομικῆς δ ὲ πλοῦτος. διαφέρει δ οὐδὲν τὰς ἐνεργείας αὐτὰς εἶναι τ ὰ τέλη τῶν πράξεων ἢ παρ ὰ ταύτας ἄλλο τι, καθάπερ ἐπ ὶ τῶν λεχθεισῶν ἐπιστημῶν. Ε ἰ δή τι τέλος ἐστ ὶ τῶν πρακτῶν ὃ δι αὑτ ὸ βουλόμεθα, τἆλλα δ ὲ δι ὰ τοῦτο, κα ὶ μ ὴ (20) πάντα δι ἕτερον αἱρούμεθα (πρόεισι γὰρ οὕτω γ εἰς ἄπειρον, ὥστ εἶναι κενὴν κα ὶ ματαίαν τὴν ὄρεξιν), δῆλον ὡς τοῦτ ἂν εἴη τἀγαθὸν κα ὶ τ ὸ ἄριστον. ἆρ οὖν κα ὶ πρὸς τὸν βίον ἡ γνῶσις αὐτο ῦ μεγάλην ἔχει ῥοπήν, κα ὶ καθάπερ τοξόται σκοπὸν ἔχοντες μᾶλλον ἂν τυγχάνοιμεν το ῦ δέοντος; ε ἰ δ (25) οὕτω, πειρατέον τύπ ῳ γε περιλαβεῖν αὐτ ὸ τί ποτ ἐστ ὶ κα ὶ τίνος τῶν ἐπιστημῶν ἢ δυνάμεων. δόξειε δ ἂν τῆς κυριωτάτης κα ὶ μάλιστα ἀρχιτεκτονικῆς. [1094b] (1) τοιαύτη δ ἡ πολιτικ ὴ φαίνεται τίνας γὰρ εἶναι χρεὼν τῶν ἐπιστημῶν ἐν ταῖς πόλεσι, κα ὶ ποίας ἑκάστους μανθάνειν κα ὶ μέχρι τίνος, αὕτη διατάσσει ὁρῶμεν δ ὲ κα ὶ τὰς ἐντιμοτάτας τῶν δυνάμεων ὑπ ὸ ταύτην οὔσας, οἷον στρατηγικὴν οἰκονομικὴν ῥητορικήν χρωμένης δ ὲ ταύτης ταῖς λοιπαῖς [πρακτικαῖς] τῶν ἐπιστημῶν, (5) ἔτι δ ὲ νομοθετούσης τί δε ῖ πράττειν κα ὶ τίνων ἀπέχεσθαι, τ ὸ ταύτης τέλος περιέχοι ἂν τ ὰ τῶν ἄλλων, ὥστε τοῦτ ἂν εἴη τἀνθρώπινον ἀγαθόν. ε ἰ γὰρ κα ὶ ταὐτόν ἐστιν ἑν ὶ κα ὶ πόλει, μεῖζόν γε κα ὶ τελειότερον τ ὸ τῆς πόλεως φαίνεται κα ὶ λαβεῖν κα ὶ σῴζειν ἀγαπητὸν μὲν γὰρ κα ὶ ἑν ὶ (10) μόν ῳ, κάλλιον δ ὲ κα ὶ θειότερον ἔθνει κα ὶ πόλεσιν. ἡ μὲν οὖν μέθοδος τούτων ἐφίεται, πολιτική τις οὖσα. Λέγοιτο δ ἂν ἱκανῶς, ε ἰ κατ ὰ τὴν ὑποκειμένην ὕλην διασαφηθείη τ ὸ γὰρ ἀκριβὲς οὐχ ὁμοίως ἐν ἅπασι τοῖς λόγοις ἐπιζητητέον, ὥσπερ οὐδ ἐν τοῖς δημιουργουμένοις. τ ὰ δ ὲ καλ ὰ κα ὶ τ ὰ δίκαια, (15) περ ὶ ὧν ἡ πολιτικ ὴ σκοπεῖται, πολλὴν ἔχει διαφορὰν κα ὶ πλάνην, ὥστε δοκεῖν νόμ ῳ μόνον εἶναι, φύσει δ ὲ μή.

2 τοιαύτην δέ τινα πλάνην ἔχει κα ὶ τἀγαθ ὰ δι ὰ τ ὸ πολλοῖς συμβαίνειν βλάβας ἀπ αὐτῶν ἤδη γάρ τινες ἀπώλοντο δι ὰ πλοῦτον, ἕτεροι δ ὲ δι ἀνδρείαν. ἀγαπητὸν οὖν περ ὶ τοιούτων (20) κα ὶ ἐκ τοιούτων λέγοντας παχυλῶς κα ὶ τύπ ῳ τἀληθὲς ἐνδείκνυσθαι, κα ὶ περ ὶ τῶν ὡς ἐπ ὶ τ ὸ πολ ὺ κα ὶ ἐκ τοιούτων λέγοντας τοιαῦτα κα ὶ συμπεραίνεσθαι. τὸν αὐτὸν δ ὴ τρόπον κα ὶ ἀποδέχεσθαι χρεὼν ἕκαστα τῶν λεγομένων πεπαιδευμένου γάρ ἐστιν ἐπ ὶ τοσοῦτον τἀκριβὲς ἐπιζητεῖν καθ ἕκαστον (25) γένος, ἐφ ὅσον ἡ το ῦ πράγματος φύσις ἐπιδέχεται παραπλήσιον γὰρ φαίνεται μαθηματικο ῦ τε πιθανολογοῦντος ἀποδέχεσθαι κα ὶ ῥητορικὸν ἀποδείξεις ἀπαιτεῖν. Ἕκαστος δ ὲ κρίνει καλῶς ἃ γινώσκει, κα ὶ τούτων ἐστὶν ἀγαθὸς κριτής. [1095a] (1) καθ ἕκαστον μὲν ἄρα ὁ πεπαιδευμένος, ἁπλῶς δ ὁ περ ὶ πᾶν πεπαιδευμένος. δι ὸ τῆς πολιτικῆς οὐκ ἔστιν οἰκεῖος ἀκροατὴς ὁ νέος ἄπειρος γὰρ τῶν κατ ὰ τὸν βίον πράξεων, ο ἱ λόγοι δ ἐκ τούτων κα ὶ περ ὶ τούτων ἔτι δ ὲ τοῖς πάθεσιν ἀκολουθητικὸς ὢν (5) ματαίως ἀκούσεται κα ὶ ἀνωφελῶς, ἐπειδ ὴ τ ὸ τέλος ἐστὶν ο ὐ γνῶσις ἀλλ ὰ πρᾶξις. διαφέρει δ οὐδὲν νέος τὴν ἡλικίαν ἢ τ ὸ ἦθος νεαρός ο ὐ γὰρ παρ ὰ τὸν χρόνον ἡ ἔλλειψις, ἀλλὰ δι ὰ τ ὸ κατ ὰ πάθος ζῆν κα ὶ διώκειν ἕκαστα. τοῖς γὰρ τοιούτοις ἀνόνητος ἡ γνῶσις γίνεται, καθάπερ τοῖς ἀκρατέσιν (10) τοῖς δ ὲ κατ ὰ λόγον τὰς ὀρέξεις ποιουμένοις κα ὶ πράττουσι πολυωφελὲς ἂν εἴη τ ὸ περ ὶ τούτων εἰδέναι. Κα ὶ περ ὶ μὲν ἀκροατο ῦ, κα ὶ πῶς ἀποδεκτέον, κα ὶ τί προτιθέμεθα, πεφροιμιάσθω ταῦτα. Λέγωμεν δ ἀναλαβόντες, ἐπειδ ὴ πᾶσα γνῶσις κα ὶ προαίρεσις (15) ἀγαθο ῦ τινὸς ὀρέγεται, τί ἐστὶν ο ὗ λέγομεν τὴν πολιτικὴν ἐφίεσθαι κα ὶ τί τ ὸ πάντων ἀκρότατον τῶν πρακτῶν ἀγαθῶν. ὀνόματι μὲν οὖν σχεδὸν ὑπ ὸ τῶν πλείστων ὁμολογεῖται τὴν γὰρ εὐδαιμονίαν κα ὶ ο ἱ πολλο ὶ κα ὶ ο ἱ χαρίεντες λέγουσιν, τ ὸ δ ε ὖ ζῆν κα ὶ τ ὸ ε ὖ πράττειν ταὐτὸν ὑπολαμβάνουσι (20) τ ῷ εὐδαιμονεῖν περ ὶ δ ὲ τῆς εὐδαιμονίας, τί ἐστιν, ἀμφισβητοῦσι κα ὶ οὐχ ὁμοίως ο ἱ πολλο ὶ τοῖς σοφοῖς ἀποδιδόασιν. ο ἳ μὲν γὰρ τῶν ἐναργῶν τι κα ὶ φανερῶν, οἷον ἡδονὴν ἢ πλοῦτον ἢ τιμήν, ἄλλοι δ ἄλλο-- πολλάκις δ ὲ κα ὶ ὁ αὐτὸς ἕτερον νοσήσας μὲν γὰρ ὑγίειαν, πενόμενος δ ὲ (25) πλοῦτον συνειδότες δ ἑαυτοῖς ἄγνοιαν τοὺς μέγα τι κα ὶ ὑπὲρ αὐτοὺς λέγοντας θαυμάζουσιν. ἔνιοι δ ᾤοντο παρ ὰ τ ὰ πολλ ὰ ταῦτα ἀγαθ ὰ ἄλλο τι καθ αὑτ ὸ εἶναι, ὃ κα ὶ τούτοις πᾶσιν αἴτιόν ἐστι το ῦ εἶναι ἀγαθά. ἁπάσας μὲν οὖν ἐξετάζειν τὰς δόξας ματαιότερον ἴσως ἐστίν, ἱκανὸν δ ὲ τὰς μάλιστα (30) ἐπιπολαζούσας ἢ δοκούσας ἔχειν τιν ὰ λόγον. Μ ὴ λανθανέτω δ ἡμᾶς ὅτι διαφέρουσιν ο ἱ ἀπ ὸ τῶν ἀρχῶν λόγοι κα ὶ ο ἱ ἐπ ὶ τὰς ἀρχάς. [1095b] (1) ε ὖ γὰρ κα ὶ ὁ Πλάτων ἠπόρει τοῦτο κα ὶ ἐζήτει, πότερον ἀπ ὸ τῶν ἀρχῶν ἢ ἐπ ὶ τὰς ἀρχάς ἐστιν ἡ ὁδός, ὥσπερ ἐν τ ῷ σταδί ῳ ἀπ ὸ τῶν ἀθλοθετῶν ἐπ ὶ τ ὸ πέρας ἢ ἀνάπαλιν.

3 ἀρκτέον μὲν γὰρ ἀπ ὸ τῶν γνωρίμων, ταῦτα δ ὲ διττῶς τ ὰ μὲν γὰρ ἡμῖν τ ὰ δ ἁπλῶς. ἴσως οὖν ἡμῖν γε ἀρκτέον ἀπ ὸ τῶν ἡμῖν γνωρίμων. δι ὸ δε ῖ τοῖς ἔθεσιν ἦχθαι καλῶς τὸν (5) περ ὶ καλῶν κα ὶ δικαίων κα ὶ ὅλως τῶν πολιτικῶν ἀκουσόμενον ἱκανῶς. ἀρχ ὴ γὰρ τ ὸ ὅτι, κα ὶ ε ἰ τοῦτο φαίνοιτο ἀρκούντως, οὐδὲν προσδεήσει το ῦ διότι ὁ δ ὲ τοιοῦτος ἔχει ἢ λάβοι ἂν ἀρχὰς ῥᾳδίως. ᾧ δ ὲ μηδέτερον ὑπάρχει τούτων, ἀκουσάτω τῶν Ἡσιόδου (10) οὗτος μὲν πανάριστος ὃς αὐτὸς πάντα νοήσ ῃ, ἐσθλὸς δ α ὖ κἀκεῖνος ὃς ε ὖ εἰπόντι πίθηται. ὃς δέ κε μήτ αὐτὸς νοέ ῃ μήτ ἄλλου ἀκούων ἐν θυμ ῷ βάλληται, ὃ δ αὖτ ἀχρήιος ἀνήρ. Ἡμεῖς δ ὲ λέγωμεν ὅθεν παρεξέβημεν. τ ὸ γὰρ ἀγαθὸν (15) κα ὶ τὴν εὐδαιμονίαν οὐκ ἀλόγως ἐοίκασιν ἐκ τῶν βίων ὑπολαμβάνειν ο ἱ μὲν πολλο ὶ κα ὶ φορτικώτατοι τὴν ἡδονήν δι ὸ κα ὶ τὸν βίον ἀγαπῶσι τὸν ἀπολαυστικόν. τρεῖς γάρ εἰσι μάλιστα ο ἱ προύχοντες, ὅ τε νῦν εἰρημένος κα ὶ ὁ πολιτικὸς κα ὶ τρίτος ὁ θεωρητικός. ο ἱ μὲν οὖν πολλο ὶ παντελῶς (20) ἀνδραποδώδεις φαίνονται βοσκημάτων βίον προαιρούμενοι, τυγχάνουσι δ ὲ λόγου δι ὰ τ ὸ πολλοὺς τῶν ἐν ταῖς ἐξουσίαις ὁμοιοπαθεῖν Σαρδαναπάλλ ῳ. ο ἱ δ ὲ χαρίεντες κα ὶ πρακτικο ὶ τιμήν το ῦ γὰρ πολιτικο ῦ βίου σχεδὸν τοῦτο τέλος. φαίνεται δ ἐπιπολαιότερον εἶναι το ῦ ζητουμένου δοκε ῖ γὰρ ἐν (25) τοῖς τιμῶσι μᾶλλον εἶναι ἢ ἐν τ ῷ τιμωμέν ῳ, τἀγαθὸν δ ὲ οἰκεῖόν τι κα ὶ δυσαφαίρετον εἶναι μαντευόμεθα. ἔτι δ ἐοίκασι τὴν τιμὴν διώκειν ἵνα πιστεύσωσιν ἑαυτοὺς ἀγαθοὺς εἶναι ζητοῦσι γοῦν ὑπ ὸ τῶν φρονίμων τιμᾶσθαι, κα ὶ παρ οἷς γινώσκονται, κα ὶ ἐπ ἀρετ ῇ δῆλον οὖν ὅτι κατά γε (30) τούτους ἡ ἀρετ ὴ κρείττων. τάχα δ ὲ κα ὶ μᾶλλον ἄν τις τέλος το ῦ πολιτικο ῦ βίου ταύτην ὑπολάβοι. [1096a] (1) φαίνεται δ ὲ ἀτελεστέρα κα ὶ αὕτη δοκε ῖ γὰρ ἐνδέχεσθαι κα ὶ καθεύδειν ἔχοντα τὴν ἀρετὴν ἢ ἀπρακτεῖν δι ὰ βίου, κα ὶ πρὸς τούτοις κακοπαθεῖν κα ὶ ἀτυχεῖν τ ὰ μέγιστα τὸν δ οὕτω ζῶντα οὐδεὶς ἂν εὐδαιμονίσειεν, ε ἰ μ ὴ θέσιν διαφυλάττων. κα ὶ περ ὶ μὲν τούτων ἅλις ἱκανῶς γὰρ κα ὶ ἐν τοῖς ἐγκυκλίοις εἴρηται περ ὶ αὐτῶν. τρίτος δ ἐστὶν ὁ θεωρητικός, ὑπὲρ ο ὗ (5) τὴν ἐπίσκεψιν ἐν τοῖς ἑπομένοις ποιησόμεθα.

4 Ὁ δ ὲ χρηματιστὴς βίαιός τις ἐστίν, κα ὶ ὁ πλοῦτος δῆλον ὅτι ο ὐ τ ὸ ζητούμενον ἀγαθόν χρήσιμον γὰρ κα ὶ ἄλλου χάριν. δι ὸ μᾶλλον τ ὰ πρότερον λεχθέντα τέλη τις ἂν ὑπολάβοι δι αὑτ ὰ γὰρ ἀγαπᾶται. φαίνεται δ οὐδ ἐκεῖνα καίτοι πολλο ὶ λόγοι (10) πρὸς αὐτ ὰ καταβέβληνται. ταῦτα μὲν οὖν ἀφείσθω. Τ ὸ δ ὲ καθόλου βέλτιον ἴσως ἐπισκέψασθαι κα ὶ διαπορῆσαι πῶς λέγεται, καίπερ προσάντους τῆς τοιαύτης ζητήσεως γινομένης δι ὰ τ ὸ φίλους ἄνδρας εἰσαγαγεῖν τ ὰ εἴδη. δόξειε δ ἂν ἴσως βέλτιον εἶναι κα ὶ δεῖν ἐπ ὶ σωτηρί ᾳ γε τῆς (15) ἀληθείας κα ὶ τ ὰ οἰκεῖα ἀναιρεῖν, ἄλλως τε κα ὶ φιλοσόφους ὄντας ἀμφοῖν γὰρ ὄντοιν φίλοιν ὅσιον προτιμᾶν τὴν ἀλήθειαν. Ο ἱ δ ὴ κομίσαντες τὴν δόξαν ταύτην οὐκ ἐποίουν ἰδέας ἐν οἷς τ ὸ πρότερον κα ὶ ὕστερον ἔλεγον, διόπερ οὐδ ὲ τῶν ἀριθμῶν ἰδέαν κατεσκεύαζον τ ὸ δ ἀγαθὸν λέγεται κα ὶ ἐν (20) τ ῷ τί ἐστι κα ὶ ἐν τ ῷ ποι ῷ κα ὶ ἐν τ ῷ πρός τι, τ ὸ δ ὲ καθ αὑτ ὸ κα ὶ ἡ οὐσία πρότερον τ ῇ φύσει το ῦ πρός τι (παραφυάδι γὰρ τοῦτ ἔοικε κα ὶ συμβεβηκότι το ῦ ὄντος) ὥστ οὐκ ἂν εἴη κοινή τις ἐπ ὶ τούτοις ἰδέα. ἔτι δ ἐπε ὶ τἀγαθὸν ἰσαχῶς λέγεται τ ῷ ὄντι (κα ὶ γὰρ ἐν τ ῷ τί λέγεται, οἷον ὁ θεὸς κα ὶ (25) ὁ νοῦς, κα ὶ ἐν τ ῷ ποι ῷ α ἱ ἀρεταί, κα ὶ ἐν τ ῷ ποσ ῷ τ ὸ μέτριον, κα ὶ ἐν τ ῷ πρός τι τ ὸ χρήσιμον, κα ὶ ἐν χρόν ῳ καιρός, κα ὶ ἐν τόπ ῳ δίαιτα κα ὶ ἕτερα τοιαῦτα), δῆλον ὡς οὐκ ἂν εἴη κοινόν τι καθόλου κα ὶ ἕν ο ὐ γὰρ ἂν ἐλέγετ ἐν πάσαις ταῖς κατηγορίαις, ἀλλ ἐν μι ᾷ μόν ῃ. ἔτι δ ἐπε ὶ τῶν (30) κατ ὰ μίαν ἰδέαν μία κα ὶ ἐπιστήμη, κα ὶ τῶν ἀγαθῶν ἁπάντων ἦν ἂν μία τις ἐπιστήμη νῦν δ εἰσ ὶ πολλα ὶ κα ὶ τῶν ὑπ ὸ μίαν κατηγορίαν, οἷον καιρο ῦ, ἐν πολέμ ῳ μὲν γὰρ στρατηγικ ὴ ἐν νόσ ῳ δ ἰατρική, κα ὶ το ῦ μετρίου ἐν τροφ ῇ μὲν ἰατρικ ὴ ἐν πόνοις δ ὲ γυμναστική. ἀπορήσειε δ ἄν τις τί (35) ποτε κα ὶ βούλονται λέγειν αὐτοέκαστον, εἴπερ ἔν τε αὐτοανθρώπ ῳ [1096b] (1) κα ὶ ἐν ἀνθρώπ ῳ εἷς κα ὶ ὁ αὐτὸς λόγος ἐστὶν ὁ το ῦ ἀνθρώπου. ᾗ γὰρ ἄνθρωπος, οὐδὲν διοίσουσιν ε ἰ δ οὕτως, οὐδ ᾗ ἀγαθόν. ἀλλ ὰ μὴν οὐδ ὲ τ ῷ ἀΐδιον εἶναι μᾶλλον ἀγαθὸν ἔσται, εἴπερ μηδ ὲ λευκότερον τ ὸ πολυχρόνιον το ῦ (5) ἐφημέρου. πιθανώτερον δ ἐοίκασιν ο ἱ Πυθαγόρειοι λέγειν περ ὶ αὐτο ῦ, τιθέντες ἐν τ ῇ τῶν ἀγαθῶν συστοιχί ᾳ τ ὸ ἕν οἷς δ ὴ κα ὶ Σπεύσιππος ἐπακολουθῆσαι δοκε ῖ. Ἀλλ ὰ περ ὶ μὲν τούτων ἄλλος ἔστω λόγος τοῖς δ ὲ λεχθεῖσιν ἀμφισβήτησίς τις ὑποφαίνεται δι ὰ τ ὸ μ ὴ περ ὶ παντὸς ἀγαθο ῦ τοὺς λόγους (10) εἰρῆσθαι, λέγεσθαι δ ὲ καθ ἓν εἶδος τ ὰ καθ αὑτ ὰ διωκόμενα κα ὶ ἀγαπώμενα, τ ὰ δ ὲ ποιητικ ὰ τούτων ἢ φυλακτικά πως ἢ τῶν ἐναντίων κωλυτικ ὰ δι ὰ ταῦτα λέγεσθαι κα ὶ τρόπον ἄλλον. δῆλον οὖν ὅτι διττῶς λέγοιτ ἂν τἀγαθά, κα ὶ τ ὰ μὲν καθ αὑτά, θάτερα δ ὲ δι ὰ ταῦτα. χωρίσαντες (15) οὖν ἀπ ὸ τῶν ὠφελίμων τ ὰ καθ αὑτ ὰ σκεψώμεθα ε ἰ λέγεται κατ ὰ μίαν ἰδέαν.

5 καθ αὑτ ὰ δ ὲ ποῖα θείη τις ἄν; ἢ ὅσα κα ὶ μονούμενα διώκεται, οἷον τ ὸ φρονεῖν κα ὶ ὁρᾶν κα ὶ ἡδοναί τινες κα ὶ τιμαί; ταῦτα γὰρ ε ἰ κα ὶ δι ἄλλο τι διώκομεν, ὅμως τῶν καθ αὑτ ὰ ἀγαθῶν θείη τις ἄν. ἢ οὐδ (20) ἄλλο οὐδὲν πλὴν τῆς ἰδέας; ὥστε μάταιον ἔσται τ ὸ εἶδος. ε ἰ δ ὲ κα ὶ ταῦτ ἐστ ὶ τῶν καθ αὑτά, τὸν τἀγαθο ῦ λόγον ἐν ἅπασιν αὐτοῖς τὸν αὐτὸν ἐμφαίνεσθαι δεήσει, καθάπερ ἐν χιόνι κα ὶ ψιμυθί ῳ τὸν τῆς λευκότητος. τιμῆς δ ὲ κα ὶ φρονήσεως κα ὶ ἡδονῆς ἕτεροι κα ὶ διαφέροντες ο ἱ λόγοι ταύτ ῃ (25) ᾗ ἀγαθά. οὐκ ἔστιν ἄρα τ ὸ ἀγαθὸν κοινόν τι κατ ὰ μίαν ἰδέαν. Ἀλλ ὰ πῶς δ ὴ λέγεται; ο ὐ γὰρ ἔοικε τοῖς γε ἀπ ὸ τύχης ὁμωνύμοις. ἀλλ ἆρά γε τ ῷ ἀφ ἑνὸς εἶναι ἢ πρὸς ἓν ἅπαντα συντελεῖν, ἢ μᾶλλον κατ ἀναλογίαν; ὡς γὰρ ἐν σώματι ὄψις, ἐν ψυχ ῇ νοῦς, κα ὶ ἄλλο δ ὴ ἐν ἄλλ ῳ. (30) ἀλλ ἴσως ταῦτα μὲν ἀφετέον τ ὸ νῦν ἐξακριβοῦν γὰρ ὑπὲρ αὐτῶν ἄλλης ἂν εἴη φιλοσοφίας οἰκειότερον. ὁμοίως δ ὲ κα ὶ περ ὶ τῆς ἰδέας ε ἰ γὰρ κα ὶ ἔστιν ἕν τι τ ὸ κοιν ῇ κατηγορούμενον ἀγαθὸν ἢ χωριστὸν αὐτό τι καθ αὑτό, δῆλον ὡς οὐκ ἂν εἴη πρακτὸν οὐδ ὲ κτητὸν ἀνθρώπ ῳ νῦν δ ὲ τοιοῦτόν τι (35) ζητεῖται. [1097a] (1) τάχα δέ τ ῳ δόξειεν ἂν βέλτιον εἶναι γνωρίζειν αὐτ ὸ πρὸς τ ὰ κτητ ὰ κα ὶ πρακτ ὰ τῶν ἀγαθῶν οἷον γὰρ παράδειγμα τοῦτ ἔχοντες μᾶλλον εἰσόμεθα κα ὶ τ ὰ ἡμῖν ἀγαθά, κἂν εἰδῶμεν, ἐπιτευξόμεθα αὐτῶν. πιθανότητα μὲν οὖν τινα ἔχει ὁ λόγος, ἔοικε δ ὲ ταῖς ἐπιστήμαις διαφωνεῖν (5) πᾶσαι γὰρ ἀγαθο ῦ τινὸς ἐφιέμεναι κα ὶ τ ὸ ἐνδεὲς ἐπιζητοῦσαι παραλείπουσι τὴν γνῶσιν αὐτο ῦ. καίτοι βοήθημα τηλικοῦτον τοὺς τεχνίτας ἅπαντας ἀγνοεῖν κα ὶ μηδ ἐπιζητεῖν οὐκ εὔλογον. ἄπορον δ ὲ κα ὶ τί ὠφεληθήσεται ὑφάντης ἢ τέκτων πρὸς τὴν αὑτο ῦ τέχνην εἰδὼς τ ὸ αὐτ ὸ τοῦτο ἀγαθόν, (10) ἢ πῶς ἰατρικώτερος ἢ στρατηγικώτερος ἔσται ὁ τὴν ἰδέαν αὐτὴν τεθεαμένος. φαίνεται μὲν γὰρ οὐδ ὲ τὴν ὑγίειαν οὕτως ἐπισκοπεῖν ὁ ἰατρός, ἀλλ ὰ τὴν ἀνθρώπου, μᾶλλον δ ἴσως τὴν τοῦδε καθ ἕκαστον γὰρ ἰατρεύει. κα ὶ περ ὶ μὲν τούτων ἐπ ὶ τοσοῦτον εἰρήσθω. (15) Πάλιν δ ἐπανέλθωμεν ἐπ ὶ τ ὸ ζητούμενον ἀγαθόν, τί ποτ ἂν εἴη. φαίνεται μὲν γὰρ ἄλλο ἐν ἄλλ ῃ πράξει κα ὶ τέχν ῃ ἄλλο γὰρ ἐν ἰατρικ ῇ κα ὶ στρατηγικ ῇ κα ὶ ταῖς λοιπαῖς ὁμοίως. τί οὖν ἑκάστης τἀγαθόν; ἢ ο ὗ χάριν τ ὰ λοιπ ὰ πράττεται; τοῦτο δ ἐν ἰατρικ ῇ μὲν ὑγίεια, ἐν στρατηγικ ῇ (20) δ ὲ νίκη, ἐν οἰκοδομικ ῇ δ οἰκία, ἐν ἄλλ ῳ δ ἄλλο, ἐν ἁπάσ ῃ δ ὲ πράξει κα ὶ προαιρέσει τ ὸ τέλος τούτου γὰρ ἕνεκα τ ὰ λοιπ ὰ πράττουσι πάντες.

6 ὥστ ε ἴ τι τῶν πρακτῶν ἁπάντων ἐστ ὶ τέλος, τοῦτ ἂν εἴη τ ὸ πρακτὸν ἀγαθόν, ε ἰ δ ὲ πλείω, ταῦτα. Μεταβαίνων δ ὴ ὁ λόγος εἰς ταὐτὸν ἀφῖκται τοῦτο (25) δ ἔτι μᾶλλον διασαφῆσαι πειρατέον. ἐπε ὶ δ ὲ πλείω φαίνεται τ ὰ τέλη, τούτων δ αἱρούμεθά τινα δι ἕτερον, οἷον πλοῦτον αὐλοὺς κα ὶ ὅλως τ ὰ ὄργανα, δῆλον ὡς οὐκ ἔστι πάντα τέλεια τ ὸ δ ἄριστον τέλειόν τι φαίνεται. ὥστ ε ἰ μέν ἐστιν ἕν τι μόνον τέλειον, τοῦτ ἂν εἴη τ ὸ ζητούμενον, (30) ε ἰ δ ὲ πλείω, τ ὸ τελειότατον τούτων. τελειότερον δ ὲ λέγομεν τ ὸ καθ αὑτ ὸ διωκτὸν το ῦ δι ἕτερον κα ὶ τ ὸ μηδέποτε δι ἄλλο αἱρετὸν τῶν [κα ὶ] καθ αὑτ ὰ κα ὶ δι αὐτ ὸ αἱρετῶν, κα ὶ ἁπλῶς δ ὴ τέλειον τ ὸ καθ αὑτ ὸ αἱρετὸν ἀε ὶ κα ὶ μηδέποτε δι ἄλλο. τοιοῦτον δ ἡ εὐδαιμονία μάλιστ εἶναι δοκε ῖ [1097b] (1) Ταύτην γὰρ αἱρούμεθα ἀε ὶ δι αὐτὴν κα ὶ οὐδέποτε δι ἄλλο, τιμὴν δ ὲ κα ὶ ἡδονὴν κα ὶ νοῦν κα ὶ πᾶσαν ἀρετὴν αἱρούμεθα μὲν κα ὶ δι αὐτά (μηθενὸς γὰρ ἀποβαίνοντος ἑλοίμεθ ἂν ἕκαστον αὐτῶν), αἱρούμεθα δ ὲ κα ὶ τῆς εὐδαιμονίας χάριν, (5) δι ὰ τούτων ὑπολαμβάνοντες εὐδαιμονήσειν. τὴν δ εὐδαιμονίαν οὐδεὶς αἱρεῖται τούτων χάριν, οὐδ ὅλως δι ἄλλο. φαίνεται δ ὲ κα ὶ ἐκ τῆς αὐταρκείας τ ὸ αὐτ ὸ συμβαίνειν τ ὸ γὰρ τέλειον ἀγαθὸν αὔταρκες εἶναι δοκε ῖ. τ ὸ δ αὔταρκες λέγομεν οὐκ αὐτ ῷ μόν ῳ, τ ῷ ζῶντι βίον μονώτην, ἀλλ ὰ κα ὶ γονεῦσι (10) κα ὶ τέκνοις κα ὶ γυναικ ὶ κα ὶ ὅλως τοῖς φίλοις κα ὶ πολίταις, ἐπειδ ὴ φύσει πολιτικὸν ὁ ἄνθρωπος. τούτων δ ὲ ληπτέος ὅρος τις ἐπεκτείνοντι γὰρ ἐπ ὶ τοὺς γονεῖς κα ὶ τοὺς ἀπογόνους κα ὶ τῶν φίλων τοὺς φίλους εἰς ἄπειρον πρόεισιν. ἀλλ ὰ τοῦτο μὲν εἰσαῦθις ἐπισκεπτέον τ ὸ δ αὔταρκες τίθεμεν ὃ μονούμενον (15) αἱρετὸν ποιε ῖ τὸν βίον κα ὶ μηδενὸς ἐνδε ᾶ τοιοῦτον δ ὲ τὴν εὐδαιμονίαν οἰόμεθα εἶναι ἔτι δ ὲ πάντων αἱρετωτάτην μ ὴ συναριθμουμένην--συναριθμουμένην δ ὲ δῆλον ὡς αἱρετωτέραν μετ ὰ το ῦ ἐλαχίστου τῶν ἀγαθῶν ὑπεροχ ὴ γὰρ ἀγαθῶν γίνεται τ ὸ προστιθέμενον, ἀγαθῶν δ ὲ τ ὸ μεῖζον αἱρετώτερον ἀεί. (20) τέλειον δή τι φαίνεται κα ὶ αὔταρκες ἡ εὐδαιμονία, τῶν πρακτῶν οὖσα τέλος. Ἀλλ ἴσως τὴν μὲν εὐδαιμονίαν τ ὸ ἄριστον λέγειν ὁμολογούμενόν τι φαίνεται, ποθεῖται δ ἐναργέστερον τί ἐστιν ἔτι λεχθῆναι. τάχα δ ὴ γένοιτ ἂν τοῦτ, ε ἰ ληφθείη τ ὸ ἔργον (25) το ῦ ἀνθρώπου. ὥσπερ γὰρ αὐλητ ῇ κα ὶ ἀγαλματοποι ῷ κα ὶ παντ ὶ τεχνίτ ῃ, κα ὶ ὅλως ὧν ἔστιν ἔργον τι κα ὶ πρᾶξις, ἐν τ ῷ ἔργ ῳ δοκε ῖ τἀγαθὸν εἶναι κα ὶ τ ὸ ε ὖ, οὕτω δόξειεν ἂν κα ὶ ἀνθρώπ ῳ, εἴπερ ἔστι τι ἔργον αὐτο ῦ.

7 πότερον οὖν τέκτονος μὲν κα ὶ σκυτέως ἔστιν ἔργα τιν ὰ κα ὶ πράξεις, ἀνθρώπου δ (30) οὐδέν ἐστιν, ἀλλ ἀργὸν πέφυκεν; ἢ καθάπερ ὀφθαλμο ῦ κα ὶ χειρὸς κα ὶ ποδὸς κα ὶ ὅλως ἑκάστου τῶν μορίων φαίνεταί τι ἔργον, οὕτω κα ὶ ἀνθρώπου παρ ὰ πάντα ταῦτα θείη τις ἂν ἔργον τι; τί οὖν δ ὴ τοῦτ ἂν εἴη ποτέ; τ ὸ μὲν γὰρ ζῆν κοινὸν εἶναι φαίνεται κα ὶ τοῖς φυτοῖς, ζητεῖται δ ὲ τ ὸ ἴδιον. [1098a] (1) ἀφοριστέον ἄρα τήν τε θρεπτικὴν κα ὶ τὴν αὐξητικὴν ζωήν. ἑπομένη δ ὲ αἰσθητική τις ἂν εἴη, φαίνεται δ ὲ κα ὶ αὐτ ὴ κοιν ὴ κα ὶ ἵππ ῳ κα ὶ βο ῒ κα ὶ παντ ὶ ζ ῴῳ. λείπεται δ ὴ πρακτική τις το ῦ λόγον ἔχοντος τούτου δ ὲ τ ὸ μὲν ὡς ἐπιπειθὲς λόγ ῳ, τ ὸ δ ὡς (5) ἔχον κα ὶ διανοούμενον. διττῶς δ ὲ κα ὶ ταύτης λεγομένης τὴν κατ ἐνέργειαν θετέον κυριώτερον γὰρ αὕτη δοκε ῖ λέγεσθαι. ε ἰ δ ἐστὶν ἔργον ἀνθρώπου ψυχῆς ἐνέργεια κατ ὰ λόγον ἢ μ ὴ ἄνευ λόγου, τ ὸ δ αὐτό φαμεν ἔργον εἶναι τ ῷ γένει τοῦδε κα ὶ τοῦδε σπουδαίου, ὥσπερ κιθαριστο ῦ κα ὶ σπουδαίου (10) κιθαριστο ῦ, κα ὶ ἁπλῶς δ ὴ τοῦτ ἐπ ὶ πάντων, προστιθεμένης τῆς κατ ὰ τὴν ἀρετὴν ὑπεροχῆς πρὸς τ ὸ ἔργον κιθαριστο ῦ μὲν γὰρ κιθαρίζειν, σπουδαίου δ ὲ τ ὸ ε ὖ ε ἰ δ οὕτως, [ ἀνθρώπου δ ὲ τίθεμεν ἔργον ζωήν τινα, ταύτην δ ὲ ψυχῆς ἐνέργειαν κα ὶ πράξεις μετ ὰ λόγου, σπουδαίου δ ἀνδρὸς ε ὖ ταῦτα κα ὶ (15) καλῶς, ἕκαστον δ ε ὖ κατ ὰ τὴν οἰκείαν ἀρετὴν ἀποτελεῖται ε ἰ δ οὕτω,] τ ὸ ἀνθρώπινον ἀγαθὸν ψυχῆς ἐνέργεια γίνεται κατ ἀρετήν, ε ἰ δ ὲ πλείους α ἱ ἀρεταί, κατ ὰ τὴν ἀρίστην κα ὶ τελειοτάτην. Ἔτι δ ἐν βί ῳ τελεί ῳ. μία γὰρ χελιδὼν ἔαρ ο ὐ ποιε ῖ, οὐδ ὲ μία ἡμέρα οὕτω δ ὲ οὐδ ὲ μακάριον κα ὶ εὐδαίμονα (20) μία ἡμέρα οὐδ ὀλίγος χρόνος. Περιγεγράφθω μὲν οὖν τἀγαθὸν ταύτ ῃ δε ῖ γὰρ ἴσως ὑποτυπῶσαι πρῶτον, εἶθ ὕστερον ἀναγράψαι. δόξειε δ ἂν παντὸς εἶναι προαγαγεῖν κα ὶ διαρθρῶσαι τ ὰ καλῶς ἔχοντα τ ῇ περιγραφ ῇ, κα ὶ ὁ χρόνος τῶν τοιούτων εὑρετὴς ἢ συνεργὸς ἀγαθὸς εἶναι ὅθεν κα ὶ τῶν τεχνῶν (25) γεγόνασιν α ἱ ἐπιδόσεις παντὸς γὰρ προσθεῖναι τ ὸ ἐλλεῖπον. μεμνῆσθαι δ ὲ κα ὶ τῶν προειρημένων χρή, κα ὶ τὴν ἀκρίβειαν μ ὴ ὁμοίως ἐν ἅπασιν ἐπιζητεῖν, ἀλλ ἐν ἑκάστοις κατ ὰ τὴν ὑποκειμένην ὕλην κα ὶ ἐπ ὶ τοσοῦτον ἐφ ὅσον οἰκεῖον τ ῇ μεθόδ ῳ. κα ὶ γὰρ τέκτων κα ὶ γεωμέτρης διαφερόντως (30) ἐπιζητοῦσι τὴν ὀρθήν ὃ μὲν γὰρ ἐφ ὅσον χρησίμη πρὸς τ ὸ ἔργον, ὃ δ ὲ τί ἐστιν ἢ ποῖόν τι θεατὴς γὰρ τἀληθοῦς. τὸν αὐτὸν δ ὴ τρόπον κα ὶ ἐν τοῖς ἄλλοις ποιητέον, ὅπως μ ὴ τ ὰ πάρεργα τῶν ἔργων πλείω γίνηται. [1098b] (1) οὐκ ἀπαιτητέον δ οὐδ ὲ τὴν αἰτίαν ἐν ἅπασιν ὁμοίως, ἀλλ ἱκανὸν ἔν τισι τ ὸ ὅτι δειχθῆναι καλῶς, οἷον κα ὶ περ ὶ τὰς ἀρχάς τ ὸ δ ὅτι πρῶτον κα ὶ ἀρχή. τ ν ρχ ν δ α μ ν παγωγ θεωρο νται, α δ α σθήσει, α δ θισμ τινί, κα λλαι δ ῶ ἀ ῶ ἳ ὲ ἐ ῇ ῦ ἳ ἰ ἳ ἐ ῷ ὶ ἄ ἄλλως.

8 μετιέναι (5) δ ὲ πειρατέον ἑκάστας ᾗ πεφύκασιν, κα ὶ σπουδαστέον ὅπως διορισθῶσι καλῶς μεγάλην γὰρ ἔχουσι ῥοπὴν πρὸς τ ὰ ἑπόμενα. δοκε ῖ γὰρ πλεῖον ἢ ἥμισυ το ῦ παντὸς εἶναι ἡ ἀρχή, κα ὶ πολλ ὰ συμφαν ῆ γίνεσθαι δι αὐτῆς τῶν ζητουμένων. Σκεπτέον δ ὲ περ ὶ αὐτῆς ο ὐ μόνον ἐκ το ῦ συμπεράσματος (10) κα ὶ ἐξ ὧν ὁ λόγος, ἀλλ ὰ κα ὶ ἐκ τῶν λεγομένων περ ὶ αὐτῆς τ ῷ μὲν γὰρ ἀληθε ῖ πάντα συνᾴδει τ ὰ ὑπάρχοντα, τ ῷ δ ὲ ψευδε ῖ ταχ ὺ διαφωνε ῖ τἀληθές. νενεμημένων δ ὴ τῶν ἀγαθῶν τριχ ῇ, κα ὶ τῶν μὲν ἐκτὸς λεγομένων τῶν δ ὲ περ ὶ ψυχὴν κα ὶ σῶμα, τ ὰ περ ὶ ψυχὴν κυριώτατα λέγομεν κα ὶ (15) μάλιστα ἀγαθά, τὰς δ ὲ πράξεις κα ὶ τὰς ἐνεργείας τὰς ψυχικὰς περ ὶ ψυχὴν τίθεμεν. ὥστε καλῶς ἂν λέγοιτο κατά γε ταύτην τὴν δόξαν παλαιὰν οὖσαν κα ὶ ὁμολογουμένην ὑπ ὸ τῶν φιλοσοφούντων. ὀρθῶς δ ὲ κα ὶ ὅτι πράξεις τινὲς λέγονται κα ὶ ἐνέργειαι τ ὸ τέλος οὕτω γὰρ τῶν περ ὶ ψυχὴν ἀγαθῶν (20) γίνεται κα ὶ ο ὐ τῶν ἐκτός. συνᾴδει δ ὲ τ ῷ λόγ ῳ κα ὶ τ ὸ ε ὖ ζῆν κα ὶ τ ὸ ε ὖ πράττειν τὸν εὐδαίμονα σχεδὸν γὰρ εὐζωία τις εἴρηται κα ὶ εὐπραξία. φαίνεται δ ὲ κα ὶ τ ὰ ἐπιζητούμενα τ ὰ περ ὶ τὴν εὐδαιμονίαν ἅπανθ ὑπάρχειν τ ῷ λεχθέντι. τοῖς μὲν γὰρ ἀρετ ὴ τοῖς δ ὲ φρόνησις ἄλλοις δ ὲ σοφία τις εἶναι δοκε ῖ, (25) τοῖς δ ὲ ταῦτα ἢ τούτων τι μεθ ἡδονῆς ἢ οὐκ ἄνευ ἡδονῆς ἕτεροι δ ὲ κα ὶ τὴν ἐκτὸς εὐετηρίαν συμπαραλαμβάνουσιν. τούτων δ ὲ τ ὰ μὲν πολλο ὶ κα ὶ παλαιο ὶ λέγουσιν, τ ὰ δ ὲ ὀλίγοι κα ὶ ἔνδοξοι ἄνδρες οὐδετέρους δ ὲ τούτων εὔλογον διαμαρτάνειν τοῖς ὅλοις, ἀλλ ἕν γέ τι ἢ κα ὶ τ ὰ πλεῖστα κατορθοῦν. (30) Τοῖς μὲν οὖν λέγουσι τὴν ἀρετὴν ἢ ἀρετήν τινα συνῳδός ἐστιν ὁ λόγος ταύτης γάρ ἐστιν ἡ κατ αὐτὴν ἐνέργεια. διαφέρει δ ὲ ἴσως ο ὐ μικρὸν ἐν κτήσει ἢ χρήσει τ ὸ ἄριστον ὑπολαμβάνειν, κα ὶ ἐν ἕξει ἢ ἐνεργεί ᾳ. [1099a] (1) τὴν μὲν γὰρ ἕξιν ἐνδέχεται μηδὲν ἀγαθὸν ἀποτελεῖν ὑπάρχουσαν, οἷον τ ῷ καθεύδοντι ἢ κα ὶ ἄλλως πως ἐξηργηκότι, τὴν δ ἐνέργειαν οὐχ οἷόν τε πράξει γὰρ ἐξ ἀνάγκης, κα ὶ ε ὖ πράξει. ὥσπερ δ Ὀλυμπίασιν οὐχ ο ἱ κάλλιστοι κα ὶ ἰσχυρότατοι στεφανοῦνται ἀλλ (5) ο ἱ ἀγωνιζόμενοι (τούτων γάρ τινες νικῶσιν), οὕτω κα ὶ τῶν ἐν τ ῷ βί ῳ καλῶν κἀγαθῶν ο ἱ πράττοντες ὀρθῶς ἐπήβολοι γίνονται. Ἔστι δ ὲ κα ὶ ὁ βίος αὐτῶν καθ αὑτὸν ἡδύς. τ ὸ μὲν γὰρ ἥδεσθαι τῶν ψυχικῶν, ἑκάστ ῳ δ ἐστὶν ἡδ ὺ πρὸς ὃ λέγεται φιλοτοιοῦτος, οἷον ἵππος μὲν τ ῷ φιλίππ ῳ, θέαμα (10) δ ὲ τ ῷ φιλοθεώρ ῳ τὸν αὐτὸν δ ὲ τρόπον κα ὶ τ ὰ δίκαια τ ῷ φιλοδικαί ῳ κα ὶ ὅλως τ ὰ κατ ἀρετὴν τ ῷ φιλαρέτ ῳ.

9 τοῖς μὲν οὖν πολλοῖς τ ὰ ἡδέα μάχεται δι ὰ τ ὸ μ ὴ φύσει τοιαῦτ εἶναι, τοῖς δ ὲ φιλοκάλοις ἐστὶν ἡδέα τ ὰ φύσει ἡδέα τοιαῦται δ α ἱ κατ ἀρετὴν πράξεις, ὥστε κα ὶ τούτοις εἰσὶν ἡδεῖαι κα ὶ (15) καθ αὑτάς. οὐδὲν δ ὴ προσδεῖται τῆς ἡδονῆς ὁ βίος αὐτῶν ὥσπερ περιάπτου τινός, ἀλλ ἔχει τὴν ἡδονὴν ἐν ἑαυτ ῷ. πρὸς τοῖς εἰρημένοις γὰρ οὐδ ἐστὶν ἀγαθὸς ὁ μ ὴ χαίρων ταῖς καλαῖς πράξεσιν οὔτε γὰρ δίκαιον οὐθεὶς ἂν εἴποι τὸν μ ὴ χαίροντα τ ῷ δικαιοπραγεῖν, οὔτ ἐλευθέριον τὸν μ ὴ χαίροντα (20) ταῖς ἐλευθερίοις πράξεσιν ὁμοίως δ ὲ κα ὶ ἐπ ὶ τῶν ἄλλων. ε ἰ δ οὕτω, καθ αὑτὰς ἂν εἶεν α ἱ κατ ἀρετὴν πράξεις ἡδεῖαι. ἀλλ ὰ μὴν κα ὶ ἀγαθαί γε κα ὶ καλαί, κα ὶ μάλιστα τούτων ἕκαστον, εἴπερ καλῶς κρίνει περ ὶ αὐτῶν ὁ σπουδαῖος κρίνει δ ὡς εἴπομεν. ἄριστον ἄρα κα ὶ κάλλιστον κα ὶ ἥδιστον ἡ (25) εὐδαιμονία, κα ὶ ο ὐ διώρισται ταῦτα κατ ὰ τ ὸ Δηλιακὸν ἐπίγραμμα κάλλιστον τ ὸ δικαιότατον, λῷστον δ ὑγιαίνειν ἥδιστον δ ὲ πέφυχ ο ὗ τις ἐρ ᾷ τ ὸ τυχεῖν. Ἅπαντα γὰρ ὑπάρχει ταῦτα ταῖς ἀρίσταις ἐνεργείαις ταύτας (30) δέ, ἢ μίαν τούτων τὴν ἀρίστην, φαμὲν εἶναι τὴν εὐδαιμονίαν. Φαίνεται δ ὅμως κα ὶ τῶν ἐκτὸς ἀγαθῶν προσδεομένη, καθάπερ εἴπομεν ἀδύνατον γὰρ ἢ ο ὐ ῥᾴδιον τ ὰ καλ ὰ πράττειν ἀχορήγητον ὄντα. πολλ ὰ μὲν γὰρ πράττεται, [1099b] (1) καθάπερ δι ὀργάνων, δι ὰ φίλων κα ὶ πλούτου κα ὶ πολιτικῆς δυνάμεως ἐνίων δ ὲ τητώμενοι ῥυπαίνουσι τ ὸ μακάριον, οἷον εὐγενείας εὐτεκνίας κάλλους ο ὐ πάνυ γὰρ εὐδαιμονικὸς ὁ τὴν ἰδέαν παναίσχης ἢ δυσγενὴς ἢ μονώτης κα ὶ ἄτεκνος, (5) ἔτι δ ἴσως ἧττον, ε ἴ τ ῳ πάγκακοι παῖδες εἶεν ἢ φίλοι, ἢ ἀγαθο ὶ ὄντες τεθνᾶσιν. καθάπερ οὖν εἴπομεν, ἔοικε προσδεῖσθαι κα ὶ τῆς τοιαύτης εὐημερίας ὅθεν εἰς ταὐτ ὸ τάττουσιν ἔνιοι τὴν εὐτυχίαν τ ῇ εὐδαιμονί ᾳ, ἕτεροι δ ὲ τὴν ἀρετήν. Ὅθεν κα ὶ ἀπορεῖται πότερόν ἐστι μαθητὸν ἢ ἐθιστὸν ἢ κα ὶ (10) ἄλλως πως ἀσκητόν, ἢ κατά τινα θείαν μοῖραν ἢ κα ὶ δι ὰ τύχην παραγίνεται. ε ἰ μὲν οὖν κα ὶ ἄλλο τί ἐστι θεῶν δώρημα ἀνθρώποις, εὔλογον κα ὶ τὴν εὐδαιμονίαν θεόσδοτον εἶναι, κα ὶ μάλιστα τῶν ἀνθρωπίνων ὅσ ῳ βέλτιστον. ἀλλ ὰ τοῦτο μὲν ἴσως ἄλλης ἂν εἴη σκέψεως οἰκειότερον, φαίνεται δ ὲ κἂν ε ἰ (15) μ ὴ θεόπεμπτός ἐστιν ἀλλ ὰ δι ἀρετὴν καί τινα μάθησιν ἢ ἄσκησιν παραγίνεται, τῶν θειοτάτων εἶναι τ ὸ γὰρ τῆς ἀρετῆς ἆθλον κα ὶ τέλος ἄριστον εἶναι φαίνεται κα ὶ θεῖόν τι κα ὶ μακάριον. Εἴη δ ἂν κα ὶ πολύκοινον δυνατὸν γὰρ ὑπάρξαι πᾶσι τοῖς μ ὴ πεπηρωμένοις πρὸς ἀρετὴν διά τινος μαθήσεως (20) κα ὶ ἐπιμελείας.

10 ε ἰ δ ἐστὶν οὕτω βέλτιον ἢ τ ὸ δι ὰ τύχην εὐδαιμονεῖν, εὔλογον ἔχειν οὕτως, εἴπερ τ ὰ κατ ὰ φύσιν, ὡς οἷόν τε κάλλιστα ἔχειν, οὕτω πέφυκεν, ὁμοίως δ ὲ κα ὶ τ ὰ κατ ὰ τέχνην κα ὶ πᾶσαν αἰτίαν, κα ὶ μάλιστα [τ ὰ] κατ ὰ τὴν ἀρίστην. τ ὸ δ ὲ μέγιστον κα ὶ κάλλιστον ἐπιτρέψαι τύχ ῃ λίαν πλημμελὲς (25) ἂν εἴη. Συμφανὲς δ ἐστ ὶ κα ὶ ἐκ το ῦ λόγου τ ὸ ζητούμενον εἴρηται γὰρ ψυχῆς ἐνέργεια κατ ἀρετὴν ποιά τις. τῶν δ ὲ λοιπῶν ἀγαθῶν τ ὰ μὲν ὑπάρχειν ἀναγκαῖον, τ ὰ δ ὲ συνεργ ὰ κα ὶ χρήσιμα πέφυκεν ὀργανικῶς. ὁμολογούμενα δ ὲ ταῦτ ἂν εἴη κα ὶ τοῖς ἐν ἀρχ ῇ τ ὸ γὰρ τῆς πολιτικῆς (30) τέλος ἄριστον ἐτίθεμεν, αὕτη δ ὲ πλείστην ἐπιμέλειαν ποιεῖται το ῦ ποιούς τινας κα ὶ ἀγαθοὺς τοὺς πολίτας ποιῆσαι κα ὶ πρακτικοὺς τῶν καλῶν. Εἰκότως οὖν οὔτε βοῦν οὔτε ἵππον οὔτε ἄλλο τῶν ζῴων οὐδὲν εὔδαιμον λέγομεν [1100a] (1) οὐδὲν γὰρ αὐτῶν οἷόν τε κοινωνῆσαι τοιαύτης ἐνεργείας. δι ὰ ταύτην δ ὲ τὴν αἰτίαν οὐδ ὲ παῖς εὐδαίμων ἐστίν οὔπω γὰρ πρακτικὸς τῶν τοιούτων δι ὰ τὴν ἡλικίαν ο ἱ δ ὲ λεγόμενοι δι ὰ τὴν ἐλπίδα μακαρίζονται. δε ῖ γάρ, ὥσπερ εἴπομεν, κα ὶ ἀρετῆς τελείας (5) κα ὶ βίου τελείου. πολλα ὶ γὰρ μεταβολα ὶ γίνονται κα ὶ παντοῖαι τύχαι κατ ὰ τὸν βίον, κα ὶ ἐνδέχεται τὸν μάλιστ εὐθηνοῦντα μεγάλαις συμφοραῖς περιπεσεῖν ἐπ ὶ γήρως, καθάπερ ἐν τοῖς Τρωικοῖς περ ὶ Πριάμου μυθεύεται τὸν δ ὲ τοιαύταις χρησάμενον τύχαις κα ὶ τελευτήσαντα ἀθλίως οὐδεὶς εὐδαιμονίζει. (10) Πότερον οὖν οὐδ ἄλλον οὐδένα ἀνθρώπων εὐδαιμονιστέον ἕως ἂν ζ ῇ, κατ ὰ Σόλωνα δ ὲ χρεὼν τέλος ὁρᾶν; ε ἰ δ ὲ δ ὴ κα ὶ θετέον οὕτως, ἆρά γε κα ὶ ἔστιν εὐδαίμων τότε ἐπειδὰν ἀποθάν ῃ; ἢ τοῦτό γε παντελῶς ἄτοπον, ἄλλως τε κα ὶ τοῖς λέγουσιν ἡμῖν ἐνέργειάν τινα τὴν εὐδαιμονίαν; ε ἰ δ ὲ μ ὴ λέγομεν (15) τὸν τεθνεῶτα εὐδαίμονα, μηδ ὲ Σόλων τοῦτο βούλεται, ἀλλ ὅτι τηνικαῦτα ἄν τις ἀσφαλῶς μακαρίσειεν ἄνθρωπον ὡς ἐκτὸς ἤδη τῶν κακῶν ὄντα κα ὶ τῶν δυστυχημάτων, ἔχει μὲν κα ὶ τοῦτ ἀμφισβήτησίν τινα δοκε ῖ γὰρ εἶναί τι τ ῷ τεθνεῶτι κα ὶ κακὸν κα ὶ ἀγαθόν, εἴπερ κα ὶ τ ῷ ζῶντι μ ὴ (20) αἰσθανομέν ῳ δέ, οἷον τιμα ὶ κα ὶ ἀτιμίαι κα ὶ τέκνων κα ὶ ὅλως ἀπογόνων εὐπραξίαι τε κα ὶ δυστυχίαι. ἀπορίαν δ ὲ κα ὶ ταῦτα παρέχει τ ῷ γὰρ μακαρίως βεβιωκότι μέχρι γήρως κα ὶ τελευτήσαντι κατ ὰ λόγον ἐνδέχεται πολλὰς μεταβολὰς συμβαίνειν περ ὶ τοὺς ἐκγόνους, κα ὶ τοὺς μὲν αὐτῶν (25) ἀγαθοὺς εἶναι κα ὶ τυχεῖν βίου το ῦ κατ ἀξίαν, τοὺς δ ἐξ ἐναντίας δῆλον δ ὅτι κα ὶ τοῖς ἀποστήμασι πρὸς τοὺς γονεῖς παντοδαπῶς ἔχειν αὐτοὺς ἐνδέχεται. ἄτοπον δ ὴ γίνοιτ ἄν, ε ἰ συμμεταβάλλοι κα ὶ ὁ τεθνεὼς κα ὶ γίνοιτο ὁτ ὲ μὲν εὐδαίμων πάλιν δ ἄθλιος ἄτοπον δ ὲ κα ὶ τ ὸ μηδὲν μηδ ἐπί (30) τινα χρόνον συνικνεῖσθαι τ ὰ τῶν ἐκγόνων τοῖς γονεῦσιν. Ἀλλ ἐπανιτέον ἐπ ὶ τ ὸ πρότερον ἀπορηθέν τάχα γὰρ ἂν θεωρηθείη κα ὶ τ ὸ νῦν ἐπιζητούμενον ἐξ ἐκείνου. [1100b] (1) ε ἰ δ ὴ τ ὸ τέλος ὁρᾶν δε ῖ κα ὶ τότε μακαρίζειν ἕκαστον οὐχ ὡς ὄντα μακάριον ἀλλ ὅτι πρότερον ἦν, πῶς οὐκ ἄτοπον, ε ἰ ὅτ ἔστιν εὐδαίμων, (35) μ ὴ ἀληθεύσεται κατ αὐτο ῦ τ ὸ ὑπάρχον δι ὰ τὸ

11 μ ὴ βούλεσθαι τοὺς ζῶντας εὐδαιμονίζειν δι ὰ τὰς μεταβολάς, κα ὶ δι ὰ τ ὸ μόνιμόν τι τὴν εὐδαιμονίαν ὑπειληφέναι κα ὶ μηδαμῶς εὐμετάβολον, τὰς δ ὲ τύχας πολλάκις ἀνακυκλεῖσθαι περ ὶ τοὺς αὐτούς; δῆλον γὰρ ὡς ε ἰ συνακολουθοίημεν (5) ταῖς τύχαις, τὸν αὐτὸν εὐδαίμονα κα ὶ πάλιν ἄθλιον ἐροῦμεν πολλάκις, χαμαιλέοντά τινα τὸν εὐδαίμονα ἀποφαίνοντες κα ὶ σαθρῶς ἱδρυμένον. ἢ τ ὸ μὲν ταῖς τύχαις ἐπακολουθεῖν οὐδαμῶς ὀρθόν; ο ὐ γὰρ ἐν ταύταις τ ὸ ε ὖ ἢ κακῶς, ἀλλ ὰ προσδεῖται τούτων ὁ ἀνθρώπινος βίος, καθάπερ εἴπομεν, κύριαι (10) δ εἰσὶν α ἱ κατ ἀρετὴν ἐνέργειαι τῆς εὐδαιμονίας, α ἱ δ ἐναντίαι το ῦ ἐναντίου. Μαρτυρε ῖ δ ὲ τ ῷ λόγ ῳ κα ὶ τ ὸ νῦν διαπορηθέν. περ ὶ οὐδὲν γὰρ οὕτως ὑπάρχει τῶν ἀνθρωπίνων ἔργων βεβαιότης ὡς περ ὶ τὰς ἐνεργείας τὰς κατ ἀρετήν μονιμώτεραι γὰρ κα ὶ τῶν ἐπιστημῶν αὗται δοκοῦσιν εἶναι (15) τούτων δ αὐτῶν α ἱ τιμιώταται μονιμώτεραι δι ὰ τ ὸ μάλιστα κα ὶ συνεχέστατα καταζῆν ἐν αὐταῖς τοὺς μακαρίους τοῦτο γὰρ ἔοικεν αἰτί ῳ το ῦ μ ὴ γίνεσθαι περ ὶ αὐτὰς λήθην. ὑπάρξει δ ὴ τ ὸ ζητούμενον τ ῷ εὐδαίμονι, κα ὶ ἔσται δι ὰ βίου τοιοῦτος ἀε ὶ γὰρ ἢ μάλιστα πάντων πράξει κα ὶ θεωρήσει (20) τ ὰ κατ ἀρετήν, κα ὶ τὰς τύχας οἴσει κάλλιστα κα ὶ πάντ ῃ πάντως ἐμμελῶς ὅ γ ὡς ἀληθῶς ἀγαθὸς κα ὶ τετράγωνος ἄνευ ψόγου. Πολλῶν δ ὲ γινομένων κατ ὰ τύχην κα ὶ διαφερόντων μεγέθει κα ὶ μικρότητι, τ ὰ μὲν μικρ ὰ τῶν εὐτυχημάτων, ὁμοίως δ ὲ κα ὶ τῶν ἀντικειμένων, δῆλον ὡς ο ὐ ποιε ῖ (25) ῥοπὴν τῆς ζωῆς, τ ὰ δ ὲ μεγάλα κα ὶ πολλ ὰ γινόμενα μὲν ε ὖ μακαριώτερον τὸν βίον ποιήσει (κα ὶ γὰρ αὐτ ὰ συνεπικοσμεῖν πέφυκεν, κα ὶ ἡ χρῆσις αὐτῶν καλ ὴ κα ὶ σπουδαία γίνεται), ἀνάπαλιν δ ὲ συμβαίνοντα θλίβει κα ὶ λυμαίνεται τ ὸ μακάριον λύπας τε γὰρ ἐπιφέρει κα ὶ ἐμποδίζει πολλαῖς (30) ἐνεργείαις. ὅμως δ ὲ κα ὶ ἐν τούτοις διαλάμπει τ ὸ καλόν, ἐπειδὰν φέρ ῃ τις εὐκόλως πολλὰς κα ὶ μεγάλας ἀτυχίας, μ ὴ δι ἀναλγησίαν, ἀλλ ὰ γεννάδας ὢν κα ὶ μεγαλόψυχος. Ε ἰ δ εἰσὶν α ἱ ἐνέργειαι κύριαι τῆς ζωῆς, καθάπερ εἴπομεν, οὐδεὶς ἂν γένοιτο τῶν μακαρίων ἄθλιος οὐδέποτε (35) γὰρ πράξει τ ὰ μισητ ὰ κα ὶ τ ὰ φαῦλα. [1101a] (1) τὸν γὰρ ὡς ἀληθῶς ἀγαθὸν κα ὶ ἔμφρονα πάσας οἰόμεθα τὰς τύχας εὐσχημόνως φέρειν κα ὶ ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἀε ὶ τ ὰ κάλλιστα πράττειν, καθάπερ κα ὶ στρατηγὸν ἀγαθὸν τ ῷ παρόντι στρατοπέδ ῳ χρῆσθαι πολεμικώτατα κα ὶ σκυτοτόμον ἐκ τῶν δοθέντων (5) σκυτῶν κάλλιστον ὑπόδημα ποιεῖν τὸν αὐτὸν δ ὲ τρόπον κα ὶ τοὺς ἄλλους τεχνίτας ἅπαντας. ε ἰ δ οὕτως, ἄθλιος μὲν οὐδέποτε γένοιτ ἂν ὁ εὐδαίμων, ο ὐ μὴν μακάριός γε, ἂν Πριαμικαῖς τύχαις περιπέσ ῃ. Οὐδ ὲ δ ὴ ποικίλος γε κα ὶ εὐμετάβολος οὔτε γὰρ ἐκ τῆς εὐδαιμονίας κινηθήσεται ῥᾳδίως, (10) οὐδ ὑπ ὸ τῶν τυχόντων ἀτυχημάτων ἀλλ ὑπ ὸ μεγάλων κα ὶ πολλῶν, ἔκ τε τῶν τοιούτων οὐκ ἂν γένοιτο πάλιν εὐδαίμων ἐν ὀλίγ ῳ χρόν ῳ, ἀλλ εἴπερ, ἐν πολλ ῷ τιν ὶ κα ὶ τελεί ῳ, μεγάλων κα ὶ καλῶν ἐν αὐτ ῷ γενόμενος ἐπήβολος. Τί οὖν κωλύει λέγειν εὐδαίμονα τὸν κατ ἀρετὴν τελείαν (15) ἐνεργοῦντα κα ὶ τοῖς ἐκτὸς ἀγαθοῖς ἱκανῶς κεχορηγημένον μ ὴ τὸν τυχόντα χρόνον ἀλλ ὰ τέλειον βίον; ἢ προσθετέον κα ὶ βιωσόμενον οὕτω κα ὶ τελευτήσοντα κατ ὰ λόγον; ἐπειδ ὴ τ ὸ μέλλον ἀφανὲς ἡμῖν ἐστίν, τὴν εὐδαιμονίαν δ ὲ τέλος κα ὶ τέλειον τίθεμεν πάντ ῃ πάντως.

12 ε ἰ δ οὕτω, μακαρίους ἐροῦμεν (20) τῶν ζώντων οἷς ὑπάρχει κα ὶ ὑπάρξει τ ὰ λεχθέντα, μακαρίους δ ἀνθρώπους. κα ὶ περ ὶ μὲν τούτων ἐπ ὶ τοσοῦτον διωρίσθω. Τὰς δ ὲ τῶν ἀπογόνων τύχας κα ὶ τῶν φίλων ἁπάντων τ ὸ μὲν μηδοτιοῦν συμβάλλεσθαι λίαν ἄφιλον φαίνεται κα ὶ ταῖς δόξαις ἐναντίον πολλῶν δ ὲ κα ὶ παντοίας ἐχόντων διαφορὰς (25) τῶν συμβαινόντων, κα ὶ τῶν μὲν μᾶλλον συνικνουμένων τῶν δ ἧττον, καθ ἕκαστον μὲν διαιρεῖν μακρὸν κα ὶ ἀπέραντον φαίνεται, καθόλου δ ὲ λεχθὲν κα ὶ τύπ ῳ τάχ ἂν ἱκανῶς ἔχοι. ε ἰ δή, καθάπερ κα ὶ τῶν περ ὶ αὑτὸν ἀτυχημάτων τ ὰ μὲν ἔχει τι βρῖθος κα ὶ ῥοπὴν πρὸς τὸν βίον τ ὰ (30) δ ἐλαφροτέροις ἔοικεν, οὕτω κα ὶ τ ὰ περ ὶ τοὺς φίλους ὁμοίως ἅπαντας, διαφέρει δ ὲ τῶν παθῶν ἕκαστον περ ὶ ζῶντας ἢ τελευτήσαντας συμβαίνειν πολ ὺ μᾶλλον ἢ τ ὰ παράνομα κα ὶ δεινὰ προϋπάρχειν ἐν ταῖς τραγῳδίαις ἢ πράττεσθαι, συλλογιστέον δ ὴ κα ὶ ταύτην τὴν διαφοράν, μᾶλλον δ ἴσως (35) τ ὸ διαπορεῖσθαι περ ὶ τοὺς κεκμηκότας ε ἴ τινος ἀγαθο ῦ κοινωνοῦσιν ἢ τῶν ἀντικειμένων. [1101b] (1) ἔοικε γὰρ ἐκ τούτων ε ἰ κα ὶ διικνεῖται πρὸς αὐτοὺς ὁτιοῦν, εἴτ ἀγαθὸν εἴτε τοὐναντίον, ἀφαυρόν τι κα ὶ μικρὸν ἢ ἁπλῶς ἢ ἐκείνοις εἶναι, ε ἰ δ ὲ μή, τοσοῦτόν γε κα ὶ τοιοῦτον ὥστε μ ὴ ποιεῖν εὐδαίμονας τοὺς μ ὴ ὄντας (5) μηδ ὲ τοὺς ὄντας ἀφαιρεῖσθαι τ ὸ μακάριον. συμβάλλεσθαι μὲν οὖν τι φαίνονται τοῖς κεκμηκόσιν α ἱ εὐπραξίαι τῶν φίλων, ὁμοίως δ ὲ κα ὶ α ἱ δυσπραξίαι, τοιαῦτα δ ὲ κα ὶ τηλικαῦτα ὥστε μήτε τοὺς εὐδαίμονας μ ὴ εὐδαίμονας ποιεῖν μήτ ἄλλο τῶν τοιούτων μηδέν. (10) Διωρισμένων δ ὲ τούτων ἐπισκεψώμεθα περ ὶ τῆς εὐδαιμονίας πότερα τῶν ἐπαινετῶν ἐστὶν ἢ μᾶλλον τῶν τιμίων δῆλον γὰρ ὅτι τῶν γε δυνάμεων οὐκ ἔστιν. φαίνεται δ ὴ πᾶν τ ὸ ἐπαινετὸν τ ῷ ποιόν τι εἶναι κα ὶ πρός τι πῶς ἔχειν ἐπαινεῖσθαι τὸν γὰρ δίκαιον κα ὶ τὸν ἀνδρεῖον κα ὶ ὅλως τὸν (15) ἀγαθόν τε κα ὶ τὴν ἀρετὴν ἐπαινοῦμεν δι ὰ τὰς πράξεις κα ὶ τ ὰ ἔργα, κα ὶ τὸν ἰσχυρὸν δ ὲ κα ὶ τὸν δρομικὸν κα ὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον τ ῷ ποιόν τινα πεφυκέναι κα ὶ ἔχειν πως πρὸς ἀγαθόν τι κα ὶ σπουδαῖον. δῆλον δ ὲ τοῦτο κα ὶ ἐκ τῶν περ ὶ τοὺς θεοὺς ἐπαίνων γελοῖοι γὰρ φαίνονται πρὸς ἡμᾶς ἀναφερόμενοι, (20) τοῦτο δ ὲ συμβαίνει δι ὰ τ ὸ γίνεσθαι τοὺς ἐπαίνους δι ἀναφορᾶς, ὥσπερ εἴπομεν. ε ἰ δ ἐστὶν ὁ ἔπαινος τῶν τοιούτων, δῆλον ὅτι τῶν ἀρίστων οὐκ ἔστιν ἔπαινος, ἀλλ ὰ μεῖζόν τι κα ὶ βέλτιον, καθάπερ κα ὶ φαίνεται τούς τε γὰρ θεοὺς μακαρίζομεν κα ὶ εὐδαιμονίζομεν κα ὶ τῶν ἀνδρῶν τοὺς θειοτάτους (25) [μακαρίζομεν]. ὁμοίως δ ὲ κα ὶ τῶν ἀγαθῶν οὐδεὶς γὰρ τὴν εὐδαιμονίαν ἐπαινε ῖ καθάπερ τ ὸ δίκαιον, ἀλλ ὡς θειότερόν τι κα ὶ βέλτιον μακαρίζει. Δοκε ῖ δ ὲ κα ὶ Εὔδοξος καλῶς συνηγορῆσαι περ ὶ τῶν ἀριστείων τ ῇ ἡδον ῇ τ ὸ γὰρ μ ὴ ἐπαινεῖσθαι τῶν ἀγαθῶν οὖσαν μηνύειν ᾤετο ὅτι κρεῖττόν ἐστι (30) τῶν ἐπαινετῶν, τοιοῦτον δ εἶναι τὸν θεὸν κα ὶ τἀγαθόν πρὸς ταῦτα γὰρ κα ὶ τἆλλα ἀναφέρεσθαι. ὁ μὲν γὰρ ἔπαινος τῆς ἀρετῆς πρακτικο ὶ γὰρ τῶν καλῶν ἀπ ὸ ταύτης τ ὰ δ ἐγκώμια τῶν ἔργων ὁμοίως κα ὶ τῶν σωματικῶν κα ὶ τῶν ψυχικῶν.

13 [1102a] (1) ἀλλ ὰ ταῦτα μὲν ἴσως οἰκειότερον ἐξακριβοῦν (35) τοῖς περ ὶ τ ὰ ἐγκώμια πεπονημένοις ἡμῖν δ ὲ δῆλον ἐκ τῶν εἰρημένων ὅτι ἐστὶν ἡ εὐδαιμονία τῶν τιμίων κα ὶ τελείων. ἔοικε δ οὕτως ἔχειν κα ὶ δι ὰ τ ὸ εἶναι ἀρχή ταύτης γὰρ χάριν τ ὰ λοιπ ὰ πάντα πάντες πράττομεν, τὴν ἀρχὴν δ ὲ κα ὶ τ ὸ αἴτιον τῶν ἀγαθῶν τίμιόν τι κα ὶ θεῖον τίθεμεν. (5) Ἐπε ὶ δ ἐστὶν ἡ εὐδαιμονία ψυχῆς ἐνέργειά τις κατ ἀρετὴν τελείαν, περ ὶ ἀρετῆς ἐπισκεπτέον ἂν εἴη τάχα γὰρ οὕτως ἂν βέλτιον κα ὶ περ ὶ τῆς εὐδαιμονίας θεωρήσαιμεν. δοκε ῖ δ ὲ κα ὶ ὁ κατ ἀλήθειαν πολιτικὸς περ ὶ ταύτην μάλιστα πεπονῆσθαι βούλεται γὰρ τοὺς πολίτας ἀγαθοὺς ποιεῖν κα ὶ τῶν (10) νόμων ὑπηκόους. παράδειγμα δ ὲ τούτων ἔχομεν τοὺς Κρητῶν κα ὶ Λακεδαιμονίων νομοθέτας, κα ὶ ε ἴ τινες ἕτεροι τοιοῦτοι γεγένηνται. ε ἰ δ ὲ τῆς πολιτικῆς ἐστὶν ἡ σκέψις αὕτη, δῆλον ὅτι γίνοιτ ἂν ἡ ζήτησις κατ ὰ τὴν ἐξ ἀρχῆς προαίρεσιν. περ ὶ ἀρετῆς δ ὲ ἐπισκεπτέον ἀνθρωπίνης δῆλον ὅτι κα ὶ γὰρ τἀγαθὸν (15) ἀνθρώπινον ἐζητοῦμεν κα ὶ τὴν εὐδαιμονίαν ἀνθρωπίνην. ἀρετὴν δ ὲ λέγομεν ἀνθρωπίνην ο ὐ τὴν το ῦ σώματος ἀλλ ὰ τὴν τῆς ψυχῆς κα ὶ τὴν εὐδαιμονίαν δ ὲ ψυχῆς ἐνέργειαν λέγομεν. ε ἰ δ ὲ ταῦθ οὕτως ἔχει, δῆλον ὅτι δε ῖ τὸν πολιτικὸν εἰδέναι πως τ ὰ περ ὶ ψυχῆς, ὥσπερ κα ὶ τὸν ὀφθαλμοὺς θεραπεύσοντα (20) κα ὶ πᾶν [τ ὸ] σῶμα, κα ὶ μᾶλλον ὅσ ῳ τιμιωτέρα κα ὶ βελτίων ἡ πολιτικ ὴ τῆς ἰατρικῆς τῶν δ ἰατρῶν ο ἱ χαρίεντες πολλ ὰ πραγματεύονται περ ὶ τὴν το ῦ σώματος γνῶσιν. θεωρητέον δ ὴ κα ὶ τ ῷ πολιτικ ῷ περ ὶ ψυχῆς, θεωρητέον δ ὲ τούτων χάριν, κα ὶ ἐφ ὅσον ἱκανῶς ἔχει πρὸς τ ὰ ζητούμενα (25) τ ὸ γὰρ ἐπ ὶ πλεῖον ἐξακριβοῦν ἐργωδέστερον ἴσως ἐστ ὶ τῶν προκειμένων. Λέγεται δ ὲ περ ὶ αὐτῆς κα ὶ ἐν τοῖς ἐξωτερικοῖς λόγοις ἀρκούντως ἔνια, κα ὶ χρηστέον αὐτοῖς οἷον τ ὸ μὲν ἄλογον αὐτῆς εἶναι, τ ὸ δ ὲ λόγον ἔχον. ταῦτα δ ὲ πότερον διώρισται καθάπερ τ ὰ το ῦ σώματος μόρια κα ὶ πᾶν τ ὸ (30) μεριστόν, ἢ τ ῷ λόγ ῳ δύο ἐστὶν ἀχώριστα πεφυκότα καθάπερ ἐν τ ῇ περιφερεί ᾳ τ ὸ κυρτὸν κα ὶ τ ὸ κοῖλον, οὐθὲν διαφέρει πρὸς τ ὸ παρόν. [1102b] (1) Το ῦ ἀλόγου δ ὲ τ ὸ μὲν ἔοικε κοιν ῷ κα ὶ φυτικ ῷ, λέγω δ ὲ τ ὸ αἴτιον το ῦ τρέφεσθαι κα ὶ αὔξεσθαι τὴν τοιαύτην γὰρ δύναμιν τῆς ψυχῆς ἐν ἅπασι τοῖς τρεφομένοις θείη τις ἂν κα ὶ ἐν τοῖς ἐμβρύοις, τὴν αὐτὴν δ ὲ ταύτην κα ὶ ἐν τοῖς τελείοις εὐλογώτερον γὰρ ἢ ἄλλην τινά. ταύτης μὲν οὖν κοινή τις ἀρετ ὴ κα ὶ οὐκ ἀνθρωπίνη φαίνεται δοκε ῖ γὰρ ἐν τοῖς ὕπνοις ἐνεργεῖν μάλιστα τ ὸ μόριον τοῦτο κα ὶ (5) ἡ δύναμις αὕτη, ὁ δ ἀγαθὸς κα ὶ κακὸς ἥκιστα διάδηλοι καθ ὕπνον ( ὅθεν φασὶν οὐδὲν διαφέρειν τ ὸ ἥμισυ το ῦ βίου τοὺς εὐδαίμονας τῶν ἀθλίων συμβαίνει δ ὲ τοῦτο εἰκότως ἀργία γάρ ἐστιν ὁ ὕπνος τῆς ψυχῆς ᾗ λέγεται σπουδαία κα ὶ φαύλη), πλὴν ε ἰ μ ὴ κατ ὰ μικρὸν κα ὶ διικνοῦνταί τινες τῶν κινήσεων, (10) κα ὶ ταύτ ῃ βελτίω γίνεται τ ὰ φαντάσματα τῶν ἐπιεικῶν ἢ τῶν τυχόντων.

14 ἀλλ ὰ περ ὶ μὲν τούτων ἅλις, κα ὶ τ ὸ θρεπτικὸν ἐατέον, ἐπειδ ὴ τῆς ἀνθρωπικῆς ἀρετῆς ἄμοιρον πέφυκεν. Ἔοικε δ ὲ κα ὶ ἄλλη τις φύσις τῆς ψυχῆς ἄλογος εἶναι, μετέχουσα μέντοι π ῃ λόγου. το ῦ γὰρ ἐγκρατοῦς κα ὶ ἀκρατοῦς τὸν (15) λόγον κα ὶ τῆς ψυχῆς τ ὸ λόγον ἔχον ἐπαινοῦμεν ὀρθῶς γὰρ κα ὶ ἐπ ὶ τ ὰ βέλτιστα παρακαλε ῖ φαίνεται δ ἐν αὐτοῖς κα ὶ ἄλλο τι παρ ὰ τὸν λόγον πεφυκός, ὃ μάχεται κα ὶ ἀντιτείνει τ ῷ λόγ ῳ. ἀτεχνῶς γὰρ καθάπερ τ ὰ παραλελυμένα το ῦ σώματος μόρια εἰς τ ὰ δεξι ὰ προαιρουμένων κινῆσαι (20) τοὐναντίον εἰς τ ὰ ἀριστερ ὰ παραφέρεται, κα ὶ ἐπ ὶ τῆς ψυχῆς οὕτως ἐπ ὶ τἀναντία γὰρ α ἱ ὁρμα ὶ τῶν ἀκρατῶν. ἀλλ ἐν τοῖς σώμασι μὲν ὁρῶμεν τ ὸ παραφερόμενον, ἐπ ὶ δ ὲ τῆς ψυχῆς οὐχ ὁρῶμεν. ἴσως δ οὐδὲν ἧττον κα ὶ ἐν τ ῇ ψυχ ῇ νομιστέον εἶναί τι παρ ὰ τὸν λόγον, ἐναντιούμενον τούτ ῳ κα ὶ ἀντιβαῖνον. (25) πῶς δ ἕτερον, οὐδὲν διαφέρει. λόγου δ ὲ κα ὶ τοῦτο φαίνεται μετέχειν, ὥσπερ εἴπομεν πειθαρχε ῖ γοῦν τ ῷ λόγ ῳ τ ὸ το ῦ ἐγκρατοῦς--ἔτι δ ἴσως εὐηκοώτερόν ἐστι τ ὸ το ῦ σώφρονος κα ὶ ἀνδρείου πάντα γὰρ ὁμοφωνε ῖ τ ῷ λόγ ῳ. Φαίνεται δ ὴ κα ὶ τ ὸ ἄλογον διττόν. τ ὸ μὲν γὰρ φυτικὸν οὐδαμῶς κοινωνε ῖ (30) λόγου, τ ὸ δ ἐπιθυμητικὸν κα ὶ ὅλως ὀρεκτικὸν μετέχει πως, ᾗ κατήκοόν ἐστιν αὐτο ῦ κα ὶ πειθαρχικόν οὕτω δ ὴ κα ὶ το ῦ πατρὸς κα ὶ τῶν φίλων φαμὲν ἔχειν λόγον, κα ὶ οὐχὥσπερ τῶν μαθηματικῶν. ὅτι δ ὲ πείθεταί πως ὑπ ὸ λόγου τ ὸ ἄλογον, μηνύει κα ὶ ἡ νουθέτησις κα ὶ πᾶσα ἐπιτίμησίς τε κα ὶ παράκλησις. [1103a] (1) ε ἰ δ ὲ χρ ὴ κα ὶ τοῦτο φάναι λόγον ἔχειν, διττὸν ἔσται κα ὶ τ ὸ λόγον ἔχον, τ ὸ μὲν κυρίως κα ὶ ἐν αὑτ ῷ, τ ὸ δ ὥσπερ το ῦ πατρὸς ἀκουστικόν τι. Διορίζεται δ ὲ κα ὶ ἡ ἀρετ ὴ κατ ὰ τὴν διαφορὰν ταύτην λέγομεν γὰρ αὐτῶν τὰς (5) μὲν διανοητικὰς τὰς δ ὲ ἠθικάς, σοφίαν μὲν κα ὶ σύνεσιν κα ὶ φρόνησιν διανοητικάς, ἐλευθεριότητα δ ὲ κα ὶ σωφροσύνην ἠθικάς. λέγοντες γὰρ περ ὶ το ῦ ἤθους ο ὐ λέγομεν ὅτι σοφὸς ἢ συνετὸς ἀλλ ὅτι πρᾶος ἢ σώφρων ἐπαινοῦμεν δ ὲ κα ὶ τὸν σοφὸν κατ ὰ τὴν ἕξιν τῶν ἕξεων δ ὲ τὰς ἐπαινετὰς ἀρετὰς (10) λέγομεν. Βιβλίον ΙΙ [1103α] (14) Διττῆς δ ὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης, τῆς μὲν διανοητικῆς τῆς (15) δ ὲ ἠθικῆς, ἡ μὲν διανοητικ ὴ τ ὸ πλεῖον ἐκ διδασκαλίας ἔχει κα ὶ τὴν γένεσιν κα ὶ τὴν αὔξησιν, διόπερ ἐμπειρίας δεῖται κα ὶ χρόνου, ἡ δ ἠθικ ὴ ἐξ ἔθους περιγίνεται, ὅθεν κα ὶ τοὔνομα ἔσχηκε μικρὸν παρεκκλῖνον ἀπ ὸ το ῦ ἔθους.

15 ἐξ ο ὗ κα ὶ δῆλον ὅτι οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται οὐθὲν (20) γὰρ τῶν φύσει ὄντων ἄλλως ἐθίζεται, οἷον ὁ λίθος φύσει κάτω φερόμενος οὐκ ἂν ἐθισθείη ἄνω φέρεσθαι, οὐδ ἂν μυριάκις αὐτὸν ἐθίζ ῃ τις ἄνω ῥιπτῶν, οὐδ ὲ τ ὸ πῦρ κάτω, οὐδ ἄλλο οὐδὲν τῶν ἄλλως πεφυκότων ἄλλως ἂν ἐθισθείη. οὔτ ἄρα φύσει οὔτε παρ ὰ φύσιν ἐγγίνονται α ἱ ἀρεταί, ἀλλ ὰ (25) πεφυκόσι μὲν ἡμῖν δέξασθαι αὐτάς, τελειουμένοις δ ὲ δι ὰ το ῦ ἔθους. Ἔτι ὅσα μὲν φύσει ἡμῖν παραγίνεται, τὰς δυνάμεις τούτων πρότερον κομιζόμεθα, ὕστερον δ ὲ τὰς ἐνεργείας ἀποδίδομεν ( ὅπερ ἐπ ὶ τῶν αἰσθήσεων δῆλον ο ὐ γὰρ ἐκ το ῦ πολλάκις ἰδεῖν ἢ πολλάκις ἀκοῦσαι τὰς αἰσθήσεις ἐλάβομεν, (30) ἀλλ ἀνάπαλιν ἔχοντες ἐχρησάμεθα, ο ὐ χρησάμενοι ἔσχομεν) τὰς δ ἀρετὰς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον, ὥσπερ κα ὶ ἐπ ὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν ἃ γὰρ δε ῖ μαθόντας ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντες μανθάνομεν, οἷον οἰκοδομοῦντες οἰκοδόμοι γίνονται κα ὶ κιθαρίζοντες κιθαρισταί οὕτω δ ὴ κα ὶ τ ὰ μὲν δίκαια πράττοντες δίκαιοι γινόμεθα, τ ὰ δ ὲ σώφρονα σώφρονες, τ ὰ δ ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι. [1103b] (1) Μαρτυρε ῖ δ ὲ κα ὶ τ ὸ γινόμενον ἐν ταῖς πόλεσιν ο ἱ γὰρ νομοθέται τοὺς πολίτας ἐθίζοντες ποιοῦσιν ἀγαθούς, κα ὶ τ ὸ μὲν βούλημα παντὸς νομοθέτου (5) τοῦτ ἐστίν, ὅσοι δ ὲ μ ὴ ε ὖ αὐτ ὸ ποιοῦσιν ἁμαρτάνουσιν, κα ὶ διαφέρει τούτ ῳ πολιτεία πολιτείας ἀγαθ ὴ φαύλης. Ἔτι ἐκ τῶν αὐτῶν κα ὶ δι ὰ τῶν αὐτῶν κα ὶ γίνεται πᾶσα ἀρετ ὴ κα ὶ φθείρεται, ὁμοίως δ ὲ κα ὶ τέχνη ἐκ γὰρ το ῦ κιθαρίζειν κα ὶ ο ἱ ἀγαθο ὶ κα ὶ κακο ὶ γίνονται κιθαρισταί. ἀνάλογον (10) δ ὲ κα ὶ οἰκοδόμοι κα ὶ ο ἱ λοιπο ὶ πάντες ἐκ μὲν γὰρ το ῦ ε ὖ οἰκοδομεῖν ἀγαθο ὶ οἰκοδόμοι ἔσονται, ἐκ δ ὲ το ῦ κακῶς κακοί. ε ἰ γὰρ μ ὴ οὕτως εἶχεν, οὐδὲν ἂν ἔδει το ῦ διδάξοντος, ἀλλ ὰ πάντες ἂν ἐγίνοντο ἀγαθο ὶ ἢ κακοί. οὕτω δ ὴ κα ὶ ἐπ ὶ τῶν ἀρετῶν ἔχει πράττοντες γὰρ τ ὰ ἐν τοῖς συναλλάγμασι (15) τοῖς πρὸς τοὺς ἀνθρώπους γινόμεθα ο ἳ μὲν δίκαιοι ο ἳ δ ὲ ἄδικοι, πράττοντες δ ὲ τ ὰ ἐν τοῖς δεινοῖς κα ὶ ἐθιζόμενοι φοβεῖσθαι ἢ θαρρεῖν ο ἳ μὲν ἀνδρεῖοι ο ἳ δ ὲ δειλοί. ὁμοίως δ ὲ κα ὶ τ ὰ περ ὶ τὰς ἐπιθυμίας ἔχει κα ὶ τ ὰ περ ὶ τὰς ὀργάς ο ἳ μὲν γὰρ σώφρονες κα ὶ πρᾶοι γίνονται, ο ἳ δ ἀκόλαστοι κα ὶ ὀργίλοι, (20) ο ἳ μὲν ἐκ το ῦ οὑτωσ ὶ ἐν αὐτοῖς ἀναστρέφεσθαι, ο ἳ δ ὲ ἐκ το ῦ οὑτωσί. κα ὶ ἑν ὶ δ ὴ λόγ ῳ ἐκ τῶν ὁμοίων ἐνεργειῶν α ἱ ἕξεις γίνονται. δι ὸ δε ῖ τὰς ἐνεργείας ποιὰς ἀποδιδόναι κατ ὰ γὰρ τὰς τούτων διαφορὰς ἀκολουθοῦσιν α ἱ ἕξεις. ο ὐ μικρὸν οὖν διαφέρει τ ὸ οὕτως ἢ οὕτως εὐθὺς ἐκ νέων ἐθίζεσθαι, (25) ἀλλ ὰ πάμπολυ, μᾶλλον δ ὲ τ ὸ πᾶν. Ἐπε ὶ οὖν ἡ παροῦσα πραγματεία ο ὐ θεωρίας ἕνεκά ἐστιν ὥσπερ α ἱ ἄλλαι (ο ὐ γὰρ ἵνα εἰδῶμεν τί ἐστιν ἡ ἀρετ ὴ σκεπτόμεθα, ἀλλ ἵν ἀγαθο ὶ γενώμεθα, ἐπε ὶ οὐδὲν ἂν ἦν ὄφελος αὐτῆς), ἀναγκαῖον ἐπισκέψασθαι τ ὰ περ ὶ τὰς (30) πράξεις, πῶς πρακτέον αὐτάς αὗται γάρ εἰσι κύριαι κα ὶ το ῦ ποιὰς γενέσθαι τὰς ἕξεις, καθάπερ εἰρήκαμεν. τ ὸ μὲν οὖν κατ ὰ τὸν ὀρθὸν λόγον πράττειν κοινὸν κα ὶ ὑποκείσθω--ῥηθήσεται δ ὕστερον περ ὶ αὐτο ῦ, κα ὶ τί ἐστιν ὁ ὀρθὸς λόγος, κα ὶ πῶς ἔχει πρὸς τὰς ἄλλας ἀρετάς.

16 [1104a] (1) ἐκεῖνο δ ὲ προδιομολογείσθω, ὅτι πᾶς ὁ περ ὶ τῶν πρακτῶν λόγος τύπ ῳ κα ὶ οὐκ ἀκριβῶς ὀφείλει λέγεσθαι, ὥσπερ κα ὶ κατ ἀρχὰς εἴπομεν ὅτι κατ ὰ τὴν ὕλην ο ἱ λόγοι ἀπαιτητέοι τ ὰ δ ἐν ταῖς πράξεσι κα ὶ τ ὰ συμφέροντα οὐδὲν ἑστηκὸς ἔχει, ὥσπερ (5) οὐδ ὲ τ ὰ ὑγιεινά. τοιούτου δ ὄντος το ῦ καθόλου λόγου, ἔτι μᾶλλον ὁ περ ὶ τῶν καθ ἕκαστα λόγος οὐκ ἔχει τἀκριβές οὔτε γὰρ ὑπ ὸ τέχνην οὔθ ὑπ ὸ παραγγελίαν οὐδεμίαν πίπτει, δε ῖ δ αὐτοὺς ἀε ὶ τοὺς πράττοντας τ ὰ πρὸς τὸν καιρὸν σκοπεῖν, ὥσπερ κα ὶ ἐπ ὶ τῆς ἰατρικῆς ἔχει κα ὶ τῆς (10) κυβερνητικῆς. ἀλλ ὰ καίπερ ὄντος τοιούτου το ῦ παρόντος λόγου πειρατέον βοηθεῖν. πρῶτον οὖν τοῦτο θεωρητέον, ὅτι τ ὰ τοιαῦτα πέφυκεν ὑπ ἐνδείας κα ὶ ὑπερβολῆς φθείρεσθαι, (δε ῖ γὰρ ὑπὲρ τῶν ἀφανῶν τοῖς φανεροῖς μαρτυρίοις χρῆσθαι) ὥσπερ ἐπ ὶ τῆς ἰσχύος κα ὶ τῆς ὑγιείας ὁρῶμεν (15) τά τε γὰρ ὑπερβάλλοντα γυμνάσια κα ὶ τ ὰ ἐλλείποντα φθείρει τὴν ἰσχύν, ὁμοίως δ ὲ κα ὶ τ ὰ ποτ ὰ κα ὶ τ ὰ σιτία πλείω κα ὶ ἐλάττω γινόμενα φθείρει τὴν ὑγίειαν, τ ὰ δ ὲ σύμμετρα κα ὶ ποιε ῖ κα ὶ αὔξει κα ὶ σῴζει. οὕτως οὖν κα ὶ ἐπ ὶ σωφροσύνης κα ὶ ἀνδρείας ἔχει κα ὶ τῶν ἄλλων ἀρετῶν. (20) ὅ τε γὰρ πάντα φεύγων κα ὶ φοβούμενος κα ὶ μηδὲν ὑπομένων δειλὸς γίνεται, ὅ τε μηδὲν ὅλως φοβούμενος ἀλλ ὰ πρὸς πάντα βαδίζων θρασύς ὁμοίως δ ὲ κα ὶ ὁ μὲν πάσης ἡδονῆς ἀπολαύων κα ὶ μηδεμιᾶς ἀπεχόμενος ἀκόλαστος, ὁ δ ὲ πᾶσαν φεύγων, ὥσπερ ο ἱ ἄγροικοι, ἀναίσθητός (25) τις φθείρεται δ ὴ σωφροσύνη κα ὶ ἡ ἀνδρεία ὑπ ὸ τῆς ὑπερβολῆς κα ὶ τῆς ἐλλείψεως, ὑπ ὸ δ ὲ τῆς μεσότητος σῴζεται. Ἀλλ ο ὐ μόνον α ἱ γενέσεις κα ὶ αὐξήσεις κα ὶ α ἱ φθορα ὶ ἐκ τῶν αὐτῶν κα ὶ ὑπ ὸ τῶν αὐτῶν γίνονται, ἀλλ ὰ κα ὶ α ἱ ἐνέργειαι ἐν τοῖς αὐτοῖς ἔσονται κα ὶ γὰρ ἐπ ὶ τῶν (30) ἄλλων τῶν φανερωτέρων οὕτως ἔχει, οἷον ἐπ ὶ τῆς ἰσχύος γίνεται γὰρ ἐκ το ῦ πολλὴν τροφὴν λαμβάνειν κα ὶ πολλοὺς πόνους ὑπομένειν, κα ὶ μάλιστα ἂν δύναιτ αὐτ ὰ ποιεῖν ὁ ἰσχυρός. οὕτω δ ἔχει κα ὶ ἐπ ὶ τῶν ἀρετῶν ἔκ τε γὰρ το ῦ ἀπέχεσθαι τῶν ἡδονῶν γινόμεθα σώφρονες, κα ὶ γενόμενοι (35) μάλιστα δυνάμεθα ἀπέχεσθαι αὐτῶν [1104b] (1) ὁμοίως δ ὲ κα ὶ ἐπ ὶ τῆς ἀνδρείας ἐθιζόμενοι γὰρ καταφρονεῖν τῶν φοβερῶν κα ὶ ὑπομένειν αὐτ ὰ γινόμεθα ἀνδρεῖοι, κα ὶ γενόμενοι μάλιστα δυνησόμεθα ὑπομένειν τ ὰ φοβερά. Σημεῖον δ ὲ δε ῖ ποιεῖσθαι τῶν ἕξεων τὴν ἐπιγινομένην ἡδονὴν ἢ λύπην (5) τοῖς ἔργοις ὁ μὲν γὰρ ἀπεχόμενος τῶν σωματικῶν ἡδονῶν κα ὶ αὐτ ῷ τούτ ῳ χαίρων σώφρων, ὁ δ ἀχθόμενος ἀκόλαστος, κα ὶ ὁ μὲν ὑπομένων τ ὰ δειν ὰ κα ὶ χαίρων ἢ μ ὴ λυπούμενός γε ἀνδρεῖος, ὁ δ ὲ λυπούμενος δειλός. περ ὶ ἡδονὰς γὰρ κα ὶ λύπας ἐστὶν ἡ ἠθικ ὴ ἀρετή δι ὰ μὲν γὰρ (10) τὴν ἡδονὴν τ ὰ φαῦλα πράττομεν, δι ὰ δ ὲ τὴν λύπην τῶν καλῶν ἀπεχόμεθα. δι ὸ δε ῖ ἦχθαί πως εὐθὺς ἐκ νέων, ὡς ὁ Πλάτων φησίν, ὥστε χαίρειν τε κα ὶ λυπεῖσθαι οἷς δε ῖ ἡ γὰρ ὀρθ ὴ παιδεία αὕτη ἐστίν. Ἔτι δ ε ἰ α ἱ ἀρεταί εἰσι περ ὶ πράξεις κα ὶ πάθη, παντ ὶ δ ὲ πάθει κα ὶ πάσ ῃ πράξει ἕπεται (15) ἡδον ὴ κα ὶ λύπη, κα ὶ δι ὰ τοῦτ ἂν εἴη ἡ ἀρετ ὴ περ ὶ ἡδονὰς κα ὶ λύπας.

17 μηνύουσι δ ὲ κα ὶ α ἱ κολάσεις γινόμεναι δι ὰ τούτων ἰατρεῖαι γάρ τινές εἰσιν, α ἱ δ ὲ ἰατρεῖαι δι ὰ τῶν ἐναντίων πεφύκασι γίνεσθαι. Ἔτι, ὡς κα ὶ πρῴην εἴπομεν, πᾶσα ψυχῆς ἕξις, ὑφ οἵων πέφυκε γίνεσθαι (20) χείρων κα ὶ βελτίων, πρὸς ταῦτα κα ὶ περ ὶ ταῦτα τὴν φύσιν ἔχει δι ἡδονὰς δ ὲ κα ὶ λύπας φαῦλοι γίνονται, τ ῷ διώκειν ταύτας κα ὶ φεύγειν, ἢ ἃς μ ὴ δε ῖ ἢ ὅτε ο ὐ δε ῖ ἢ ὡς ο ὐ δε ῖ ἢ ὁσαχῶς ἄλλως ὑπ ὸ το ῦ λόγου διορίζεται τ ὰ τοιαῦτα. δι ὸ κα ὶ ὁρίζονται τὰς ἀρετὰς ἀπαθείας τινὰς (25) κα ὶ ἠρεμίας οὐκ ε ὖ δέ, ὅτι ἁπλῶς λέγουσιν, ἀλλ οὐχ ὡς δε ῖ κα ὶ ὡς ο ὐ δε ῖ κα ὶ ὅτε, κα ὶ ὅσα ἄλλα προστίθεται. ὑπόκειται ἄρα ἡ ἀρετ ὴ εἶναι ἡ τοιαύτη περ ὶ ἡδονὰς κα ὶ λύπας τῶν βελτίστων πρακτική, ἡ δ ὲ κακία τοὐναντίον. Γένοιτο δ ἂν ἡμῖν κα ὶ ἐκ τούτων φανερὸν ὅτι περ ὶ τῶν (30) αὐτῶν. τριῶν γὰρ ὄντων τῶν εἰς τὰς αἱρέσεις κα ὶ τριῶν τῶν εἰς τὰς φυγάς, καλο ῦ συμφέροντος ἡδέος, κα ὶ [τριῶν] τῶν ἐναντίων, αἰσχρο ῦ βλαβερο ῦ λυπηρο ῦ, περ ὶ ταῦτα μὲν πάντα ὁ ἀγαθὸς κατορθωτικός ἐστιν ὁ δ ὲ κακὸς ἁμαρτητικός, μάλιστα δ ὲ περ ὶ τὴν ἡδονήν κοινή τε γὰρ αὕτη (35) τοῖς ζῴοις, κα ὶ πᾶσι τοῖς ὑπ ὸ τὴν αἵρεσιν παρακολουθε ῖ [1105a] (1) κα ὶ γὰρ τ ὸ καλὸν κα ὶ τ ὸ συμφέρον ἡδ ὺ φαίνεται. Ἔτι δ ἐκ νηπίου πᾶσιν ἡμῖν συντέθραπται δι ὸ χαλεπὸν ἀποτρίψασθαι τοῦτο τ ὸ πάθος ἐγκεχρωσμένον τ ῷ βί ῳ. κανονίζομεν δ ὲ κα ὶ τὰς πράξεις, ο ἳ μὲν μᾶλλον ο ἳ δ ἧττον, (5) ἡδον ῇ κα ὶ λύπ ῃ. δι ὰ τοῦτ οὖν ἀναγκαῖον εἶναι περ ὶ ταῦτα τὴν πᾶσαν πραγματείαν ο ὐ γὰρ μικρὸν εἰς τὰς πράξεις ε ὖ ἢ κακῶς χαίρειν κα ὶ λυπεῖσθαι. Ἔτι δ ὲ χαλεπώτερον ἡδον ῇ μάχεσθαι ἢ θυμ ῷ, καθάπερ φησὶν Ἡράκλειτος, περ ὶ δ ὲ τ ὸ χαλεπώτερον ἀε ὶ κα ὶ τέχνη γίνεται κα ὶ ἀρετή (10) κα ὶ γὰρ τ ὸ ε ὖ βέλτιον ἐν τούτ ῳ. ὥστε κα ὶ δι ὰ τοῦτο περ ὶ ἡδονὰς κα ὶ λύπας πᾶσα ἡ πραγματεία κα ὶ τ ῇ ἀρετ ῇ κα ὶ τ ῇ πολιτικ ῇ ὁ μὲν γὰρ ε ὖ τούτοις χρώμενος ἀγαθὸς ἔσται, ὁ δ ὲ κακῶς κακός. Ὅτι μὲν οὖν ἐστὶν ἡ ἀρετ ὴ περ ὶ ἡδονὰς κα ὶ λύπας, κα ὶ ὅτι ἐξ ὧν γίνεται, ὑπ ὸ τούτων κα ὶ αὔξεται (15) κα ὶ φθείρεται μ ὴ ὡσαύτως γινομένων, κα ὶ ὅτι ἐξ ὧν ἐγένετο, περ ὶ ταῦτα κα ὶ ἐνεργε ῖ, εἰρήσθω. Ἀπορήσειε δ ἄν τις πῶς λέγομεν ὅτι δε ῖ τ ὰ μὲν δίκαια πράττοντας δικαίους γίνεσθαι, τ ὰ δ ὲ σώφρονα σώφρονας ε ἰ γὰρ πράττουσι τ ὰ δίκαια κα ὶ σώφρονα, (20) ἤδη εἰσ ὶ δίκαιοι κα ὶ σώφρονες, ὥσπερ ε ἰ τ ὰ γραμματικ ὰ κα ὶ τ ὰ μουσικά, γραμματικο ὶ κα ὶ μουσικοί. ἢ οὐδ ἐπ ὶ τῶν τεχνῶν οὕτως ἔχει; ἐνδέχεται γὰρ γραμματικόν τι ποιῆσαι κα ὶ ἀπ ὸ τύχης κα ὶ ἄλλου ὑποθεμένου. τότε οὖν ἔσται γραμματικός, ἐὰν κα ὶ γραμματικόν τι ποιήσ ῃ κα ὶ (25) γραμματικῶς τοῦτο δ ἐστ ὶ τ ὸ κατ ὰ τὴν ἐν αὑτ ῷ γραμματικήν.

18 Ἔτι οὐδ ὅμοιόν ἐστιν ἐπί τε τῶν τεχνῶν κα ὶ τῶν ἀρετῶν τ ὰ μὲν γὰρ ὑπ ὸ τῶν τεχνῶν γινόμενα τ ὸ ε ὖ ἔχει ἐν αὑτοῖς ἀρκε ῖ οὖν ταῦτά πως ἔχοντα γενέσθαι τ ὰ δ ὲ κατ ὰ τὰς ἀρετὰς γινόμενα οὐκ ἐὰν αὐτά πως ἔχ ῃ, δικαίως (30) ἢ σωφρόνως πράττεται, ἀλλ ὰ κα ὶ ἐὰν ὁ πράττων πῶς ἔχων πράττ ῃ, πρῶτον μὲν ἐὰν εἰδώς, ἔπειτ ἐὰν προαιρούμενος, κα ὶ προαιρούμενος δι αὐτά, τ ὸ δ ὲ τρίτον ἐὰν κα ὶ βεβαίως κα ὶ ἀμετακινήτως ἔχων πράττ ῃ. [1105b] (1) Ταῦτα δ ὲ πρὸς μὲν τ ὸ τὰς ἄλλας τέχνας ἔχειν ο ὐ συναριθμεῖται, πλὴν αὐτ ὸ τ ὸ εἰδέναι πρὸς δ ὲ τ ὸ τὰς ἀρετὰς τ ὸ μὲν εἰδέναι οὐδὲν ἢ μικρὸν ἰσχύει, τ ὰ δ ἄλλα ο ὐ μικρὸν ἀλλ ὰ τ ὸ πᾶν δύναται, ἅπερ ἐκ το ῦ πολλάκις πράττειν τ ὰ δίκαια κα ὶ (5) σώφρονα περιγίνεται. Τ ὰ μὲν οὖν πράγματα δίκαια κα ὶ σώφρονα λέγεται, ὅταν ᾖ τοιαῦτα οἷα ἂν ὁ δίκαιος ἢ ὁ σώφρων πράξειεν δίκαιος δ ὲ κα ὶ σώφρων ἐστὶν οὐχ ὁ ταῦτα πράττων, ἀλλ ὰ κα ὶ [ ὁ] οὕτω πράττων ὡς ο ἱ δίκαιοι κα ὶ σώφρονες πράττουσιν. ε ὖ οὖν λέγεται ὅτι ἐκ το ῦ τ ὰ δίκαια πράττειν (10) ὁ δίκαιος γίνεται κα ὶ ἐκ το ῦ τ ὰ σώφρονα ὁ σώφρων ἐκ δ ὲ το ῦ μ ὴ πράττειν ταῦτα οὐδεὶς ἂν οὐδ ὲ μελλήσειε γίνεσθαι ἀγαθός. Ἀλλ ο ἱ πολλο ὶ ταῦτα μὲν ο ὐ πράττουσιν, ἐπ ὶ δ ὲ τὸν λόγον καταφεύγοντες οἴονται φιλοσοφεῖν κα ὶ οὕτως ἔσεσθαι σπουδαῖοι, ὅμοιόν τι ποιοῦντες τοῖς (15) κάμνουσιν, ο ἳ τῶν ἰατρῶν ἀκούουσι μὲν ἐπιμελῶς, ποιοῦσι δ οὐδὲν τῶν προσταττομένων. ὥσπερ οὖν οὐδ ἐκεῖνοι ε ὖ ἕξουσι τ ὸ σῶμα οὕτω θεραπευόμενοι, οὐδ οὗτοι τὴν ψυχὴν οὕτω φιλοσοφοῦντες. Μετ ὰ δ ὲ ταῦτα τί ἐστιν ἡ ἀρετ ὴ σκεπτέον. ἐπε ὶ οὖν (20) τ ὰ ἐν τ ῇ ψυχ ῇ γινόμενα τρία ἐστί, πάθη δυνάμεις ἕξεις, τούτων ἄν τι εἴη ἡ ἀρετή. λέγω δ ὲ πάθη μὲν ἐπιθυμίαν ὀργὴν φόβον θάρσος φθόνον χαρὰν φιλίαν μῖσος πόθον ζῆλον ἔλεον, ὅλως οἷς ἕπεται ἡδον ὴ ἢ λύπη δυνάμεις δ ὲ καθ ἃς παθητικο ὶ τούτων λεγόμεθα, οἷον καθ ἃς δυνατο ὶ (25) ὀργισθῆναι ἢ λυπηθῆναι ἢ ἐλεῆσαι ἕξεις δ ὲ καθ ἃς πρὸς τ ὰ πάθη ἔχομεν ε ὖ ἢ κακῶς, οἷον πρὸς τ ὸ ὀργισθῆναι, ε ἰ μὲν σφοδρῶς ἢ ἀνειμένως, κακῶς ἔχομεν, ε ἰ δ ὲ μέσως, ε ὖ ὁμοίως δ ὲ κα ὶ πρὸς τἆλλα. Πάθη μὲν οὖν οὐκ εἰσὶν οὔθ α ἱ ἀρετα ὶ οὔθ α ἱ κακίαι, ὅτι ο ὐ λεγόμεθα (30) κατ ὰ τ ὰ πάθη σπουδαῖοι ἢ φαῦλοι, κατ ὰ δ ὲ τὰς ἀρετὰς κα ὶ τὰς κακίας λεγόμεθα, κα ὶ ὅτι κατ ὰ μὲν τ ὰ πάθη οὔτ ἐπαινούμεθα οὔτε ψεγόμεθα (ο ὐ γὰρ ἐπαινεῖται ὁ φοβούμενος οὐδ ὲ ὁ ὀργιζόμενος, οὐδ ὲ ψέγεται ὁ ἁπλῶς ὀργιζόμενος ἀλλ ὁ πῶς), κατ ὰ δ ὲ τὰς ἀρετὰς κα ὶ τὰς κακίας ἐπαινούμεθα ἢ ψεγόμεθα. [1106a] (1) Ἔτι ὀργιζόμεθα μὲν κα ὶ φοβούμεθα ἀπροαιρέτως, α ἱ δ ἀρετα ὶ προαιρέσεις τινὲς ἢ οὐκ ἄνευ προαιρέσεως. πρὸς δ ὲ τούτοις κατ ὰ μὲν τ ὰ πάθη (5) κινεῖσθαι λεγόμεθα, κατ ὰ δ ὲ τὰς ἀρετὰς κα ὶ τὰς κακίας ο ὐ κινεῖσθαι ἀλλ ὰ διακεῖσθαί πως. Δι ὰ ταῦτα δ ὲ οὐδ ὲ δυνάμεις εἰσίν οὔτε γὰρ ἀγαθο ὶ λεγόμεθα τ ῷ δύνασθαι πάσχειν ἁπλῶς οὔτε κακοί, οὔτ ἐπαινούμεθα οὔτε ψεγόμεθα ἔτι δυνατο ὶ μέν ἐσμεν φύσει, ἀγαθο ὶ δ ὲ ἢ κακο ὶ (10) ο ὐ γινόμεθα φύσει εἴπομεν δ ὲ περ ὶ τούτου πρότερον.

19 ε ἰ οὖν μήτε πάθη εἰσὶν α ἱ ἀρετα ὶ μήτε δυνάμεις, λείπεται ἕξεις αὐτὰς εἶναι. Ὅ τι μὲν οὖν ἐστ ὶ τ ῷ γένει ἡ ἀρετή, εἴρηται. Δε ῖ δ ὲ μ ὴ μόνον οὕτως εἰπεῖν, ὅτι ἕξις, ἀλλ ὰ κα ὶ (15) ποία τις. ῥητέον οὖν ὅτι πᾶσα ἀρετή, ο ὗ ἂν ᾖ ἀρετή, αὐτό τε ε ὖ ἔχον ἀποτελε ῖ κα ὶ τ ὸ ἔργον αὐτο ῦ ε ὖ ἀποδίδωσιν, οἷον ἡ το ῦ ὀφθαλμο ῦ ἀρετ ὴ τόν τε ὀφθαλμὸν σπουδαῖον ποιε ῖ κα ὶ τ ὸ ἔργον αὐτο ῦ τ ῇ γὰρ το ῦ ὀφθαλμο ῦ ἀρετ ῇ ε ὖ ὁρῶμεν. ὁμοίως ἡ το ῦ ἵππου ἀρετ ὴ ἵππον τε (20) σπουδαῖον ποιε ῖ κα ὶ ἀγαθὸν δραμεῖν κα ὶ ἐνεγκεῖν τὸν ἐπιβάτην κα ὶ μεῖναι τοὺς πολεμίους. ε ἰ δ ὴ τοῦτ ἐπ ὶ πάντων οὕτως ἔχει, κα ὶ ἡ το ῦ ἀνθρώπου ἀρετ ὴ εἴη ἂν ἡ ἕξις ἀφ ἧς ἀγαθὸς ἄνθρωπος γίνεται κα ὶ ἀφ ἧς ε ὖ τ ὸ ἑαυτο ῦ ἔργον ἀποδώσει. Πῶς δ ὲ τοῦτ ἔσται, ἤδη μὲν εἰρήκαμεν, ἔτι (25) δ ὲ κα ὶ ὧδ ἔσται φανερόν, ἐὰν θεωρήσωμεν ποία τίς ἐστιν ἡ φύσις αὐτῆς. ἐν παντ ὶ δ ὴ συνεχε ῖ κα ὶ διαιρετ ῷ ἔστι λαβεῖν τ ὸ μὲν πλεῖον τ ὸ δ ἔλαττον τ ὸ δ ἴσον, κα ὶ ταῦτα ἢ κατ αὐτ ὸ τ ὸ πρᾶγμα ἢ πρὸς ἡμᾶς τ ὸ δ ἴσον μέσον τι ὑπερβολῆς κα ὶ ἐλλείψεως. λέγω δ ὲ το ῦ μὲν πράγματος (30) μέσον τ ὸ ἴσον ἀπέχον ἀφ ἑκατέρου τῶν ἄκρων, ὅπερ ἐστὶν ἓν κα ὶ τ ὸ αὐτ ὸ πᾶσιν, πρὸς ἡμᾶς δ ὲ ὃ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει τοῦτο δ οὐχ ἕν, οὐδ ὲ ταὐτὸν πᾶσιν. οἷον ε ἰ τ ὰ δέκα πολλ ὰ τ ὰ δ ὲ δύο ὀλίγα, τ ὰ ἓξ μέσα λαμβάνουσι κατ ὰ τ ὸ πρᾶγμα ἴσ ῳ γὰρ ὑπερέχει τε κα ὶ (35) ὑπερέχεται τοῦτο δ ὲ μέσον ἐστ ὶ κατ ὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν. τ ὸ δ ὲ πρὸς ἡμᾶς οὐχ οὕτω ληπτέον [1106b] (1) ο ὐ γὰρ ε ἴ τ ῳ δέκα μνα ῖ φαγεῖν πολ ὺ δύο δ ὲ ὀλίγον, ὁ ἀλείπτης ἓξ μνᾶς προστάξει ἔστι γὰρ ἴσως κα ὶ τοῦτο πολ ὺ τ ῷ ληψομέν ῳ ἢ ὀλίγον Μίλωνι μὲν γὰρ ὀλίγον, τ ῷ δ ὲ ἀρχομέν ῳ τῶν γυμνασίων πολύ. ὁμοίως ἐπ ὶ δρόμου κα ὶ (5) πάλης. οὕτω δ ὴ πᾶς ἐπιστήμων τὴν ὑπερβολὴν μὲν κα ὶ τὴν ἔλλειψιν φεύγει, τ ὸ δ ὲ μέσον ζητε ῖ κα ὶ τοῦθ αἱρεῖται, μέσον δ ὲ ο ὐ τ ὸ το ῦ πράγματος ἀλλ ὰ τ ὸ πρὸς ἡμᾶς. Ε ἰ δ ὴ πᾶσα ἐπιστήμη οὕτω τ ὸ ἔργον ε ὖ ἐπιτελε ῖ, πρὸς τ ὸ μέσον βλέπουσα κα ὶ εἰς τοῦτο ἄγουσα τ ὰ ἔργα ( ὅθεν εἰώθασιν (10) ἐπιλέγειν τοῖς ε ὖ ἔχουσιν ἔργοις ὅτι οὔτ ἀφελεῖν ἔστιν οὔτε προσθεῖναι, ὡς τῆς μὲν ὑπερβολῆς κα ὶ τῆς ἐλλείψεως φθειρούσης τ ὸ ε ὖ, τῆς δ ὲ μεσότητος σῳζούσης, ο ἱ δ ἀγαθο ὶ τεχνῖται, ὡς λέγομεν, πρὸς τοῦτο βλέποντες ἐργάζονται) ἡ δ ἀρετ ὴ πάσης τέχνης ἀκριβεστέρα κα ὶ (15) ἀμείνων ἐστὶν ὥσπερ κα ὶ ἡ φύσις, το ῦ μέσου ἂν εἴη στοχαστική. λέγω δ ὲ τὴν ἠθικήν αὕτη γάρ ἐστι περ ὶ πάθη κα ὶ πράξεις, ἐν δ ὲ τούτοις ἔστιν ὑπερβολ ὴ κα ὶ ἔλλειψις κα ὶ τ ὸ μέσον.

20 οἷον κα ὶ φοβηθῆναι κα ὶ θαρρῆσαι κα ὶ ἐπιθυμῆσαι κα ὶ ὀργισθῆναι κα ὶ ἐλεῆσαι κα ὶ ὅλως ἡσθῆναι (20) κα ὶ λυπηθῆναι ἔστι κα ὶ μᾶλλον κα ὶ ἧττον, κα ὶ ἀμφότερα οὐκ ε ὖ τ ὸ δ ὅτε δε ῖ καὶ ἐφ οἷς κα ὶ πρὸς οὓς κα ὶ ο ὗ ἕνεκα κα ὶ ὡς δε ῖ, μέσον τε κα ὶ ἄριστον, ὅπερ ἐστ ὶ τῆς ἀρετῆς. ὁμοίως δ ὲ κα ὶ περ ὶ τὰς πράξεις ἔστιν ὑπερβολ ὴ κα ὶ ἔλλειψις κα ὶ τ ὸ μέσον. ἡ δ ἀρετ ὴ περ ὶ πάθη κα ὶ (25) πράξεις ἐστίν, ἐν οἷς ἡ μὲν ὑπερβολ ὴ ἁμαρτάνεται κα ὶ ἡ ἔλλειψις [ψέγεται], τ ὸ δ ὲ μέσον ἐπαινεῖται κα ὶ κατορθοῦται ταῦτα δ ἄμφω τῆς ἀρετῆς. μεσότης τις ἄρα ἐστὶν ἡ ἀρετή, στοχαστική γε οὖσα το ῦ μέσου. Ἔτι τ ὸ μὲν ἁμαρτάνειν πολλαχῶς ἔστιν (τ ὸ γὰρ κακὸν το ῦ ἀπείρου, ὡς ο ἱ (30) Πυθαγόρειοι εἴκαζον, τ ὸ δ ἀγαθὸν το ῦ πεπερασμένου), τ ὸ δ ὲ κατορθοῦν μοναχῶς (δι ὸ κα ὶ τ ὸ μὲν ῥᾴδιον τὸ δ ὲ χαλεπόν, ῥᾴδιον μὲν τ ὸ ἀποτυχεῖν το ῦ σκοπο ῦ, χαλεπὸν δ ὲ τ ὸ ἐπιτυχεῖν) κα ὶ δι ὰ ταῦτ οὖν τῆς μὲν κακίας ἡ ὑπερβολ ὴ κα ὶ ἡ ἔλλειψις, τῆς δ ἀρετῆς ἡ μεσότης (35) ἐσθλο ὶ μὲν γὰρ ἁπλῶς, παντοδαπῶς δ ὲ κακοί. Ανώνυμος [1107a] (1) ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετ ὴ ἕξις προαιρετική, ἐν μεσότητι οὖσα τ ῇ πρὸς ἡμᾶς, ὡρισμέν ῃ λόγ ῳ κα ὶ ᾧ ἂν ὁ φρόνιμος ὁρίσειεν. μεσότης δ ὲ δύο κακιῶν, τῆς μὲν καθ ὑπερβολὴν τῆς δ ὲ κατ ἔλλειψιν κα ὶ ἔτι τ ῷ τὰς μὲν ἐλλείπειν τὰς δ ὑπερβάλλειν το ῦ δέοντος ἔν τε τοῖς πάθεσι κα ὶ ἐν (5) ταῖς πράξεσι, τὴν δ ἀρετὴν τ ὸ μέσον κα ὶ εὑρίσκειν κα ὶ αἱρεῖσθαι. δι ὸ κατ ὰ μὲν τὴν οὐσίαν κα ὶ τὸν λόγον τὸν τ ὸ τί ἦν εἶναι λέγοντα μεσότης ἐστὶν ἡ ἀρετή, κατ ὰ δ ὲ τ ὸ ἄριστον κα ὶ τ ὸ ε ὖ ἀκρότης. Ο ὐ πᾶσα δ ἐπιδέχεται πρᾶξις οὐδ ὲ πᾶν πάθος τὴν μεσότητα ἔνια γὰρ εὐθὺς ὠνόμασται (10) συνειλημμένα μετ ὰ τῆς φαυλότητος, οἷον ἐπιχαιρεκακία ἀναισχυντία φθόνος, κα ὶ ἐπ ὶ τῶν πράξεων μοιχεία κλοπ ὴ ἀνδροφονία πάντα γὰρ ταῦτα κα ὶ τ ὰ τοιαῦτα λέγεται τ ῷ αὐτ ὰ φαῦλα εἶναι, ἀλλ οὐχ α ἱ ὑπερβολα ὶ αὐτῶν οὐδ α ἱ ἐλλείψεις. οὐκ ἔστιν οὖν οὐδέποτε περ ὶ αὐτ ὰ κατορθοῦν, (15) ἀλλ ἀε ὶ ἁμαρτάνειν οὐδ ἔστι τ ὸ ε ὖ ἢ μ ὴ ε ὖ περ ὶ τ ὰ τοιαῦτα ἐν τ ῷ ἣν δε ῖ κα ὶ ὅτε κα ὶ ὡς μοιχεύειν, ἀλλ ἁπλῶς τ ὸ ποιεῖν ὁτιοῦν τούτων ἁμαρτάνειν ἐστίν. ὅμοιον οὖν τ ὸ ἀξιοῦν κα ὶ περ ὶ τ ὸ ἀδικεῖν κα ὶ δειλαίνειν κα ὶ ἀκολασταίνειν εἶναι μεσότητα κα ὶ ὑπερβολὴν κα ὶ ἔλλειψιν (20) ἔσται γὰρ οὕτω γε ὑπερβολῆς κα ὶ ἐλλείψεως μεσότης κα ὶ ὑπερβολῆς ὑπερβολ ὴ κα ὶ ἔλλειψις ἐλλείψεως. ὥσπερ δ ὲ σωφροσύνης κα ὶ ἀνδρείας οὐκ ἔστιν ὑπερβολ ὴ κα ὶ ἔλλειψις δι ὰ τ ὸ τ ὸ μέσον εἶναί πως ἄκρον, οὕτως οὐδ ἐκείνων μεσότης οὐδ ὑπερβολ ὴ κα ὶ ἔλλειψις, ἀλλ ὡς ἂν (25) πράττηται ἁμαρτάνεται ὅλως γὰρ οὔθ ὑπερβολῆς κα ὶ ἐλλείψεως μεσότης ἔστιν, οὔτε μεσότητος ὑπερβολ ὴ κα ὶ ἔλλειψις. Δε ῖ δ ὲ τοῦτο μ ὴ μόνον καθόλου λέγεσθαι, ἀλλ ὰ κα ὶ τοῖς καθ ἕκαστα ἐφαρμόττειν. ἐν γὰρ τοῖς περ ὶ τὰς (30) πράξεις λόγοις ο ἱ μὲν καθόλου κοινότεροί εἰσιν, ο ἱ δ ἐπ ὶ μέρους ἀληθινώτεροι περ ὶ γὰρ τ ὰ καθ ἕκαστα α ἱ πράξεις, δέον δ ἐπ ὶ τούτων συμφωνεῖν. ληπτέον οὖν ταῦτα ἐκ τῆς διαγραφῆς.